Upload
juliette-billard
View
110
Download
3
Embed Size (px)
Citation preview
PhytoSuisseVers un référentiel des associations végétales de Suisse
11/04/23 1
P. Prunier, F. Greulich, R. Delarze, O. Hegg, R. Pantke, P. Steiger et P. Vittoz
Brest : 3-5 novembre 2010
11/04/23 2
1. Le PROJET1. Le PROJET
• Typologie = étape de la démarche de gestion des espaces
• Guide des milieux naturels
• Des typologies partielles :tourbières (Guigni) - forêts (Steiger)
• Absence de référentiel des associations végétales
• Base de données phytosociologique de R. Pantke (chimiste)
• Groupe de travail de la SOCIETE BOTANIQUE SUISSE
Le contexte
11/04/23 3
Etat des connaissances en Europe centrale
• Typologies des associations dans les pays limitrophes :
Allemagne, Autriche, Scandinavie, Pays-Bas, Espagne ou France
Alpes et Europe
Grabherr & Mucina, 1993 Ellenberg, 1996 Schubert & al., 2001 Theurillat & al., 1995 11/04/23 4
Objectifs
• Elaborer un référentiel exhaustif(Compatible avec les classifications européennes )
• Elaborer une clé d’identification des différentes associations
Delarze & Gonseth, 2008 Theurillat et al. 1995 Grabherr & Mucina 1993 Ellenberg, 1996
Objectifs pratiques :
• Un outil d’aide au diagnostic(prairies & forêts de protection)
• Un complément au guide des milieux naturels11/04/23 5
On
on
ido
-Pin
etu
m s
ilve
stri
s
Od
on
tito
vis
cosa
e-P
ine
tum
silv
est
ris
Ast
rag
alo
ve
no
sta
ni-
Pin
etu
m s
ylve
stri
s
On
ob
rych
ido
sa
xatil
is-P
ine
tum
syl
vest
ris
Jun
ipe
ro s
ab
ina
e-L
ari
cetu
m
De
sch
am
psi
o f
lexu
osa
e-P
ine
tum
Pyr
olo
-Pin
etu
m s
ilve
stri
s
Cyt
iso
nig
rica
ntis
-Pin
etu
m s
ilve
stri
s
Eri
co-P
ine
tum
silv
est
ris
Eri
co-P
ine
tum
mo
nta
na
e
Rh
od
od
en
dro
hir
suti-
Pin
etu
m m
on
tan
ae
Co
ron
illo
va
gin
alis
-Pin
etu
m s
ylve
stri
s
Ca
rici
hu
mili
s-P
ine
tum
ssp
. e
ng
ad
ine
nsi
s
Eri
co-P
ice
etu
m
Pyr
olo
-Pin
etu
m m
on
tan
ae
pro
v.
Po
lyg
alo
ch
am
ae
bu
xi-P
ice
etu
m
Ce
ph
ala
nth
ero
-Pin
etu
m s
ilve
stri
s
Cir
sio
tu
be
rosi
-Pin
etu
m m
on
tan
ae
Fra
xin
o-P
ine
tum
silv
est
ris
Kn
au
tio s
ilva
tica
e-P
ine
tum
silv
est
ris
Se
seli
liba
no
tidis
-Pin
etu
m s
ilve
stri
s
Anzahl «hochstete» Arten (hs+CH+Di+rCH+rDi+KA) 12 32 16 23 16 18 10 10 17 18 27 28 31 14 3 26 25 24 37 32 19Ononido-Pinetum silvestris - 58 33 50 17 33 25 25 67 42 8 25 50 17 0 25 17 25 50 42 33Odontito viscosae-Pinetum silvestris 22 - 13 22 9 38 9 19 22 16 0 25 31 6 0 9 9 9 22 16 19Astragalo venostani-Pinetum sylvestris 25 25 - 25 6 19 25 13 19 13 6 6 19 13 0 19 6 13 13 13 13Onobrychido saxatilis-Pinetum sylvestris 26 30 17 - 4 13 9 4 26 22 13 17 26 4 4 9 4 22 13 4 13Junipero sabinae-Laricetum 13 19 6 6 - 19 6 6 13 19 0 13 19 0 0 6 13 13 13 19 13Deschampsio flexuosae-Pinetum 22 67 17 17 17 - 11 11 17 11 0 17 22 11 0 6 11 11 17 17 17Pyrolo-Pinetum silvestris 30 30 40 20 10 20 - 10 30 20 50 20 30 60 0 50 10 20 20 30 20Cytiso nigricantis-Pinetum silvestris 30 60 20 10 10 20 10 - 40 20 0 30 40 0 0 0 10 10 20 10 20Erico-Pinetum silvestris 47 41 18 35 12 18 18 24 - 41 12 35 53 12 0 12 12 35 47 35 53Erico-Pinetum montanae 28 28 11 28 17 11 11 11 39 - 33 22 83 17 6 17 11 33 33 28 28Rhododendro hirsuti-Pinetum montanae 4 0 4 11 0 0 19 0 7 22 - 7 19 30 7 19 4 11 7 7 11Coronillo vaginalis-Pinetum sylvestris 11 29 4 14 7 11 7 11 21 14 7 - 32 4 0 7 18 25 25 29 32Carici humilis-Pinetum ssp. engadinensis 19 32 10 19 10 13 10 13 29 48 16 29 - 6 3 10 10 23 23 19 23Erico-Piceetum 14 14 14 7 0 14 43 0 14 21 57 7 14 - 7 50 7 0 29 36 21Pyrolo-Pinetum montanae prov. 0 0 0 33 0 0 0 0 0 33 67 0 33 33 - 0 0 33 0 0 0Molinio-Pinetum silvestris 19 27 8 15 12 15 12 8 31 27 8 31 31 8 0 27 54 50 42 58 31Bellidiastro-Pinetum 9 9 9 15 0 9 21 3 12 15 33 30 21 24 3 24 12 24 18 12 15Polygalo chamaebuxi-Piceetum 12 12 12 8 4 4 19 0 8 12 19 8 12 27 0 - 38 12 50 35 15Cephalanthero-Pinetum silvestris 8 12 4 4 8 8 4 4 8 8 4 20 12 4 0 40 - 32 56 52 20Cirsio tuberosi-Pinetum montanae 13 13 8 21 8 8 8 4 25 25 13 29 29 0 4 13 33 - 29 33 17Fraxino-Pinetum silvestris 16 19 5 8 5 8 5 5 22 16 5 19 19 11 0 35 38 19 - 49 30Knautio silvaticae-Pinetum silvestris 16 16 6 3 9 9 9 3 19 16 6 25 19 16 0 28 41 25 56 - 34Seseli libanotidis-Pinetum silvestris 21 32 11 16 11 16 11 11 47 26 16 47 37 16 0 21 26 21 58 58 -Vaccinio-Pinetum silvestris 29 21 7 14 0 21 14 7 29 21 21 14 21 43 0 43 21 7 57 36 29
Démarche méthodologique
Name der Vegetationseinheit
Eric
o-P
inet
ea
Eric
o-P
inet
alia
Eri
co-P
inio
n
Eri
co-P
inen
ion
Eric
o-P
inet
um s
ilves
tris
Ses
eli l
iban
otid
is-P
inet
um s
ilves
tris
Eric
o-P
inet
um m
onta
nae
Car
ici h
umili
s-P
inet
um s
sp. e
ngad
inen
sis
Rho
dode
ndro
hirs
uti-P
inet
um m
onta
nae
Cor
onill
o va
gina
lis-P
inet
um s
ylve
stris
Eric
o-P
icee
tum
Pyr
olo-
Pin
etum
mon
tana
e
Mo
linio
-Pin
enio
n
Bel
lidia
stro
-Pin
etum
Mol
inio
-Pin
etum
silv
estr
is
Cep
hala
nthe
ro-P
inet
um s
ilves
tris
Pol
ygal
o ch
amae
buxi
-Pic
eetu
m
Cirs
io tu
bero
si-P
inet
um m
onta
nae
Fra
xino
-Pin
etum
silv
estr
is
Kna
utio
silv
atic
ae-P
inet
um s
ilves
tris
Vac
cini
o-P
inet
um s
ilves
tris
Eri
co-F
raxi
nio
n o
rni
Nummer der Vegetationseinheit 1 2 3 4 5 20 6 9 7 8 10 11 12 14 13 16 15 17 18 19 21 22Stufe der Vegetationseinheit K O V UV A A A A A A A A UV A A A A A A A A V
TX-Nummer der Vegetationseinheit
4200
0000
0
4201
0000
0
4201
0100
0
4201
0110
0
4201
0110
1
4201
0120
8
4201
0110
2
4201
0110
5
4201
0110
3
4201
0110
4
4201
0110
6
4201
0110
7
4201
0120
0
4201
0120
2
4201
0120
1
4201
0120
4
4201
0120
3
4201
0120
5
4201
0120
6
4201
0120
7
4201
0120
9
4201
0200
0
Anzahl Pflanzen je Vegetationseinheit 6 6 3 7 53 67 51 57 50 59 25 10 6 50 77 69 86 51 73 57 43 10Calamagrostis varia (Schrad.) Host CH CH w w hs hs w w hs hs hs hs hs hs wErica carnea L. CH CH hs hs hs hs hs CH w hs hs hsPolygala chamaebuxus L. CH CH hs hs hs hs hs hs hs Di hs hsGoodyera repens (L.) R. Br. Di Di w CH w wGymnadenia odoratissima (L.) Rich. Di Di w hsAmelanchier ovalis Medik. hs hs w w hs hs w w hs hs w wEpipactis atrorubens (Hoffm.) Besser hs w hs hs hs w hs hs hs DiSesleria caerulea (L.) Ard. w hs hs hs hs hs w w hs hs hs w hs hs hs wSorbus aria (L.) Crantz w hs hs Di hs hs hs hs w Di hs hsPinus sylvestris L. hs hs hs hs w hs hs hs w hs hs hs hsHieracium murorum aggr. hs w hs w hs w w hs w w hs w w w hsJuniperus communis L. s.str. hs w hs rCH w w hs w hs w wTortella tortuosa (Hedw.) Limpr. w hs w hs hs w hs hs w w
Biscutella laevigata L. hs hs hsCarex alba Scop. CH w w w w hs hs wCarex humilis Leyss. hs hs hs hs w w w hsCentaurea scabiosa L. s.str. w w rCH w wGlobularia cordifolia L. hs w hsHippocrepis comosa L. w w hs hs hs hs wMelampyrum pratense L. Di w w w w hsTeucrium montanum L. hs w w hs hsThymus pulegioides subsp. carniolicus (Borbás) P. A. Schmidt hs w wValeriana montana L. w w w w hsRubus saxatilis L. DiAcer pseudoplatanus L. w w hs hs w w hs wAster bellidiastrum (L.) Scop. hs Di hs w w hs wBrachypodium pinnatum (L.) P. Beauv. hs hs hs hs w w Di hs wCarex flacca Schreb. w w Di hs hs hs hs hs hs wCarex montana L. Di hs hs hs w hs hsCornus sanguinea L. w w hs w hsCtenidium molluscum (Hedw.) Mitt. hs w hs hsFagus sylvatica L. w w w hs w hsFestuca amethystina L. CH Di w w hsKnautia dipsacifolia Kreutzer s.str. w w w hs hs w hs hsLonicera alpigena L. w w w w w w hsLonicera xylosteum L. w w w hs hs w hs wMercurialis perennis L. w w hs Di w wMolinia arundinacea Schrank w w CH hs hs hs hs hs hs wPotentilla erecta (L.) Raeusch. hs hs w w hsPrenanthes purpurea L. w hs hs hs w Di
181920
21222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V
Name der Vegetationseinheit
Nr.
der
Pfl
an
ze
Ste
llun
g n
ach
E
llen
berg
et
al.
(1
99
1)
Pyro
lo-P
inete
a
Ast
rag
alo
mon
spess
ula
ni-
Pin
eta
lia s
ylv
est
ris
On
on
ido-P
inio
n
On
on
ido-P
inen
ion
On
on
ido-P
inetu
m s
ilvest
ris
Od
on
tito
vis
cosa
e-P
inetu
m s
ilvest
ris
Ast
rag
alo
ven
ost
an
i-Pin
etu
m s
ylv
est
ris
On
ob
rych
ido s
axati
lis-P
inetu
m s
ylv
est
ris
Jun
ipero
sab
inae-L
ari
cen
ion
Jun
ipero
sab
inae-L
ari
cetu
m
Desc
ham
psi
o-P
inio
n s
ylv
est
ris
Desc
ham
psi
o fl
exu
osa
e-P
inetu
m
Cyti
so-P
inio
n s
ylv
est
ris
Pyro
lo-P
inetu
m s
ilvest
ris
Cyti
so n
igri
can
tis-
Pin
etu
m s
ilvest
ris
Eri
co-P
inete
a
Eri
co-P
ineta
lia
Eri
co-P
inio
n
Eri
co-P
inen
ion
Nummer der Vegetationseinheit 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19Stufe der Vegetationseinheit K O V UV A A A A UV A V A V A A K O V UV
TX-Nummer der Vegetationseinheit
41
00
00
00
0
41
01
00
00
0
41
01
01
00
0
41
01
01
10
0
41
01
01
10
1
41
01
01
10
2
41
01
01
10
3
41
01
01
10
4
41
01
01
20
0
41
01
01
20
1
41
01
02
00
0
41
01
02
00
1
41
01
03
00
0
41
01
03
00
1
41
01
03
00
2
42
00
00
00
0
42
01
00
00
0
42
01
01
00
0
42
01
01
10
0Anzahl der Vegetationsaufnahmen/Assoziation 6 76 9 30 5 30 35 14Anzahl Pflanzen je Vegetationseinheit 2 5 7 31 56 27 60 1 38 6 46 6 46 71 6 6 3 7
Gesamtanzahl Pflanzen: 353 353
Bartsia alpina L. 1 E1.72Tofieldia calyculata (L.) Wahlenb. 2 E1.721Pinus mugo subsp. uncinata (DC.) Domin 3 E1.811Mycelis muralis (L.) Dumort. 4 E3.522Teucrium scorodonia L. 5 E3.811Valeriana tripteris L. 6 E4.2Hieracium bupleuroides C. C. Gmel. 7 E4.211Kernera saxatilis (L.) Sweet 8 E4.211Primula auricula L. 9 E4.211Asplenium cuneifolium Viv. 10 E4.222Aethionema saxatile (L.) R. Br. 11 E4.4Adenostyles glabra (Mill.) DC. 12 E4.412Trisetum distichophyllum (Vill.) Roem. & Schult. 13 E4.412Valeriana montana L. 14 E4.412Achnatherum calamagrostis (L.) P. Beauv. 15 E4.451 w wSaponaria ocymoides L. 16 E4.451 CH w hs w w hsSalix reticulata L. 17 E4.521Carex sempervirens Vill. 18 E4.7Acinos alpinus (L.) Moench 19 E4.71 hsAnthyllis vulneraria subsp. alpestris (Schult.) Asch. & Graebn. 20 E4.71Aster bellidiastrum (L.) Scop. 21 E4.71Carduus defloratus L. s.str. 22 E4.71 hsEuphrasia salisburgensis Hoppe 23 E4.71Globularia cordifolia L. 24 E4.71 Di w wGlobularia nudicaulis L. 25 E4.71Helianthemum nummularium subsp. grandiflorum (Scop.) Schinz & Thell. 26 E4.71Hieracium bifidum aggr. 27 E4.71 wPhyteuma orbiculare L. 28 E4.71Sesleria caerulea (L.) Ard. 29 E4.71 w wThesium alpinum L. 30 E4.71Helianthemum alpestre (J acq.) DC. 31 E4.711
Littérature de référence :
- Delarze & Gonseth 2008
- Ellenberg & Klötzli 1972
- Grabherr & Mucina 1993
- Klötzli et al. (à paraitre)
- Mucina et al. 1993a, 1993b
- Oberdorfer 1992-1993
- Pott 1995
- Schubert et al. 2001
Collaborateurs (spécialistes) externes
Description des associations Liste des espèces caractéristiques et constantes
Clé d’identification
1
3
2
4
Matrice espèces/associations Matrice de similitude
Tableau de référence
11/04/23 6
Fonctions :•Construction de la base de données•Mise en ligne de la base de données
CRSF
Fonctions :• Mise en page de la clé• Diffusion et promotion
de l’ouvrage
EDITIONS ROSSOLIS Fonctions •Gestion du projet•Construction des tableaux•Pré-rédaction des textes
COORDINATRICE DU PROJET•Fanny GREULICH
Fonctions •Relecture•Propositions de compléments
SPÉCIALISTES ASSOCIÉS •Raymond DELARZE•Otto HEGG•Franck KLÖTZLI•Peter STEIGER
Fonction•Rédaction des textes
EDITEURS•Patrice PRUNIER
(responsable du projet)•Pascal VITTOZ
1 2
3
4
1 – Pré-rédaction à partir de la base de donnée et de la littérature (1ère version)2 – Rédaction du texte3 – Intégration des modifications & illustration (2ème version)4 – Proposition de compléments
11/04/23 7
DélivrablesPhase 1. Une base de données « online »• Description des associations• Illustrations couleur• Liens avec BD flore CRSF
Phase 2. Une clé d’identification pour le terrain• 500 pages Noir-Blanc• Format A5• Langue française et allemande
Extension : base de données des relevés
11/04/23 8
Soc
iolo
gie
végé
tale
Partenaires
Partenaires techniques• Le Centre de Réseau Suisse de Floristique
Centre national de cartographie de la flore• Les Editions Rossolis
Editeur naturaliste
Partenaires financiers• L’Office Fédéral de l’EnVironnement• L’Institut Terre Nature Paysage - hepia• La Société Botanique Suisse
11/04/23 9
Planification
11/04/23 10
Phase 1
Phase 2
11/04/23 11
2. cas concrets2. cas concrets
Etape 1 : Quel modèle retenir ?
11/04/23 12
Caricion bicoloris-atrofuscae
Caricion nigrae Caricion davallianae
Caricion lasiocarpae
CAH Scheuchzerio-Caricetea – Ward – Semi-pondéré
Quel modèle retenir ?
11/04/23 13
Caric
ion
bico
loris
-at
rofu
scae
Caric
ion
nigr
ae
Caric
ion
dava
llian
ae
Caric
ion
lasi
ocar
pae
Caric
ion
lasi
ocar
pae
Caric
ion
lasi
ocar
pae
CAH Scheuchzerio-Caricetea – Liaison moyenne – Semi-pondéré
Quel modèle retenir ?
Quercetalia robori-petraeaeFagetalia pp.
Carpinetalia ?Fraxinetalia
FraxinionAlnion incanaeTilio-Fagion ? Carpinion
CAH forêts de feuillus – Ward – Présence/absence
Querc. robori-petraeaeFagetalia
Fagion
-etalia ?
Frax
inen
ionAl
nion
inca
nae
Eu-F
agen
ion
Carpinetalia ?
Lon.
-Fag
.
Abie
ti.-F
ag.
Tilio
-Ace
reni
on.
Luzulo-Fagion.
Luzu
lo-F
agen
.
Carp
inio
n pp
.
Tilio
n
Carp
inio
n pp
.
Quel modèle retenir ?
CAH forêts de feuillus – Moyenne – Présence/absence
Etape 2 : Le tableau de présence
11/04/23 16
Espèces fréquentes
Espèces caractéristiques
Espèces compagnes
Espèces différentielles
Tableau de présence des Alnetea glutinosae
17
Combinaison diagnostique de l’Erico-Pinetea
Combinaison diagnostique de l’Erico-Pinion montanae
Vue partielle du tableau des Erico-Pinetea
Combinaison diagnostique des Erico-Pinion sylvestris &
montanae
Intercalation brousses subalpines Roso pendulinae-Pinetea
Salicetea purpureae Moor 1958 : Fourrés de saules
Salicion elaeagni Moor 1958 : Saulaies buissonnantes sur matériaux graveleux
Salicetalia purpureae Moor 1958 : Fourrés de saules
Salici elaeagni-Myricarietum Moor 1958 .Saulaie à myricaire
Salici elaeagni-Hippophaetum (Br.-Bl. in Volk 1939) Grass in Mucina et al. 1993 :Saulaie à argousier
Coronillo emeri-Populetum nigrae Carraro et Gianoni 1993 : Formation à peuplier noir et coronille
Salicetea purpureae
Etape 3 : Construire l’organigramme
11/04/23 19
Organigramme détaillé
Formations arborescentes,dominées par Fagus sylvatica souvent accompagné parSorbus aria et Pinus sylvestris.Sous-bois riche en graminoïdes (Carex spp. et Sesleria). Sur pentes calcaires sud. Etages coll. et mont .
Cephalanthero-Fagenion (Tüxen 1955) Tüxen in Tüxen et Oberdorfer 1958Hêtraie xérothermophile 14,14*,15,16,17
Grpt arborescent noueux, dominé par Fagus sylvatica et Carex alba en strate herbacée. Se développe sur les pentes raides, ensoleillées et sèches. Sol riche en bases et nutriments, parfois desséché. Etage coll. et submont. 400-800 m (300-1000 m).
Carici albae-Fagetum Moor 1952 em. Ellenberg et Klötzli 1972
Etape 4 : construction des clés
11/04/23 20Vue partielle de la clé des classes
Reprise de la combinaison diagnostique de l’Erico-Pinetea
Indications structurales
Indications écologiques
Indications de certaines alliances
11/04/23 21
5 Strate arborescente (taillis), dominée par Fagus sylvatica parfois en mélange avec Acer opalus, Acer campestre ou Sorbus aria. Sous-bois riche en graminoides basophiles formant un tapis herbacé parfois dense composé de Calamagrostis varia, Carex alba ou Sesleria caerulea (év. Carex flacca et C. montana) avec ponctuellement de Cephalantera rubra, Cephalanthera damasonium et Epipactis atrorubens. En conditions xériques, généralement en adret. Etages coll. et mont.
6. Cephalanthero-Fagenion - Strate arborescente dominée par Fagus sylvatica, souvent accompagnée par Abies alba, Picea
abies et d'érables et tilleuls. Strate arbustive peu développée. Strate herbacée parfois absente, composée de Lamium galeobdolon subsp. montanum, Mercurialis perennis, Phyteuma spicatum, Polystichum aculeatum. Etage mont. inf.
8. Lonicero-Fagenion6 Grpt sur croupe ou affleurement calcaires escarpés. Strate arbustive composée d'Amelanchier
ovalis, Cotoneaster tomentosus et Rhamnus alpina. Strate herbacée dominée par Sesleria caerulea avec Laserpitium latifolium, Campanula rotundifolia, Valeriana montana et Carduus defloratus.
Seslerio caeruleae-Fagetum - Grpt sur versant réglé (pente régulière), non escarpé. 77 Strate herbacée thermophile composée de Carex alba, Helleborus foetidus, Melittis
melissophyllum, Plantanthera bifolia, Luzula pilosa. En situation d'adret. Carici albae-Fagetum - Strate herbacée composée de Calamagrostis varia, Centaurea montana, Euphorbia cyparissias,
Lilium martagon. Humidité variable. Taxo-Fagetum
Etape 4 : construction des clés
Vue partielle de la clé des associations des Carpino-Fagetea
Etape 5 : Le test des clés
11/04/23 22
Schubert & al., 2001
Une démarche itérative
CLASSIFICATION
11/04/23 23
TABLEAU
ORGANIGRAMMECLES
TEST DES CLES
Salici-Myricarietum
Photo. : M. Bidat
Salici-Hippophaetum
Coronillo-Populetum nigrae
FIN
11/04/23 27