PiłeczkaStudia o ruchu i melancholii

NR 3492

PiłeczkaStudia o ruchu i melancholii

pod redakcjąWioletty Bojdy i Aleksandra Nawareckiego

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego • Katowice 2016

Redaktor serii: Historia Literatury PolskiejMarek Piechota

RecenzentPiotr Wilczek

Dla Marka, który właśnie…

Wstęp

Kiedy patrzymy na najsłynniejsze wyobrażenie Melancholii, na miedzioryt Dürera, widzimy znajdującą się niemal na pierwszym planie, w lewym dolnym rogu, dużą kulę. Rozmaicie pisano o ma-teriale, z którego mogła być wytoczona – może z kamienia, może z  drewna. Na pewno jednak ta kula jest ciężka. Spadła z  kolan siedzącej postaci i zastygła u jej stóp pośród innych przedmiotów, na które postać owa nie zwraca już uwagi. Przeciwieństwem tej właśnie nieruchomej i  jakby nieuchronnie ciężkiej kuli ma być nasza książka – nie piłką nawet, lecz piłeczką, niedużą, skoczną i wibrującą. Piłeczką w grze, która wymaga od graczy precyzyjnych i szybkich ruchów, nie pozwala na zamyślenie się, na bezczynność, na smutne opuszczenie twarzy.

Jest to prezent dla Marka Bieńczyka od grupy Jego przyjaciół. Są wśród nich uczeni humaniści, pisarze, poeci i tłumacze, a także malarz – osoby rozmaitych profesji, z różnych stron świata pocho-dzące – nie wszyscy nawet się znają. Łączy ich jednak znajomość z  Bieńczykiem i  zamiłowanie do Jego twórczości, więc ochoczo przyjęli pomysł napisania dla Niego wspólnego tomu. O  tym, że melancholia jest znakiem naszego czasu i  jako ludzie pono-wocześni skazani jesteśmy na konsekwencje jej doświadczania, przekonywały kolejne prace Bieńczyka. Przekonywały skutecznie, zaś on sam stał się polskim klasykiem melancholii i  mistrzem melancholijnego pisania. Kiepska z  niego wszakże figura sedens. W  Jego książkach ruchu czy wręcz – sportu – pojawia się coraz

8 Wstęp

więcej. Melancholijny podmiot coraz częściej biega, goni, kopie, rzuca, łapie – jakże te i  inne ruchy mają się do istnienia zastyga-jącego w  czarnym smutku? Połączenie ruchu i  melancholii, choć wydaje się sprzeczne z jej emblematami, być może nie jest jednak paradoksem. Skąd więc się wzięło? Czemu służy? I jak to się dzieje, że ciężka kula zmienia się w piłeczkę?

Zastanawiamy się nad tymi kwestiami z  poczuciem, że meta-morfozy kuli obrazują jakąś zmianę ważną dla nas i  dla naszej teraźniejszości, a  także oczywiście – dla literatury, zmianę trudną jeszcze do uchwycenia. Nazwaliśmy tę książkę studiami dlatego właśnie, że zebrane w niej teksty usiłują zmianę tę opisać, zmierzyć towarzyszące jej napięcie, zdać sprawę z  sytuacji, w  której różne formy ruchu zyskują nowy sens i nową wartość. Studiowanie jest w  takim wypadku nierozłączne z  próbowaniem, toteż autorzy chętnie sięgają po poetykę eseju. A ten, jak wiadomo, pozwala na pisanie nie tylko o tym, o czym da się pisać, ale również – o czym pisać musimy. Ta książka, którą otwierają i zamykają wiersze, jest różnorodna pod każdym względem, różnorodna tak bardzo, że wywoływać może recenzencki zawrót głowy. Jednoczy ją wszakże pewna wspólnota estetyczna, a jej najbardziej wyrazistym znakiem jest eseistyczny sznyt.

Jeśli można by powiedzieć, że esej osiąga tu jakiś nowy stan skupienia, to winny tego byłby Autor, dla którego książkę napisano. Eleganckie podkręcanie piłki, raz po raz pojawiające się w  tych tekstach, do niego jest bowiem skierowane, to On powinien ją odebrać. Jednakże coś jeszcze zawdzięcza ten tom Bieńczyko-wi. Jakby mimochodem zwraca na to uwagę jeden z  autorów: „[…] przeczytałem kilkaset jego tekstów, myśląc: czy to wypada, ciągle tak sympatycznie pisać, a  przy tym być niezwykle sym-patycznym?”. Nic to dziwnego powiedzieć o  przyjacielu, że jest on człowiekiem sympatycznym, a  jednak owo lekkie zawahanie wskazuje na cechę tekstów Bieńczyka, którą warto by kiedyś rozważyć głębiej. Sympatia (jako grecka sympatheia i  łacińska

9Wstęp

symphathia), a  więc współczucie, współodczuwanie czy współdo-znawanie zakorzenione – filozoficznie rzecz biorąc – w  uznaniu wewnętrznego związku przenikającego wszelkie żywe byty, nie jest postawą charakterystyczną dla temperamentów saturnicznych. Wprost przeciwnie. (Pamiętamy, jak Susan Sontag pisała à propos Waltera Benjamina, że w  swym odrętwieniu melancholik nie jest lojalny wobec ludzi, choć pozostaje wierny rzeczom). Cechą Bieńczyka jest natomiast współodczuwająca uważność, nie pomija rzeczy, lecz to ludzie, a zwłaszcza ich twarze i gesty poruszają Go najbardziej. Wie o tym czytelnik Terminalu, Tworek, Oczu Dürera, Książki twarzy, bo w  nich ujawnia się naturalny związek między wzruszeniem a  ruchem.

Dla Marka Bieńczyka trzeba więc było napisać książkę, która jest, jak sądzę, sympatyczna. Zaczynając lekturę, idźmy jednak za spojrzeniem Olgi…

Lecz ona śledziła tylko lot piłki i  jej uciekanie w bok, niekiedy całkiem daleko, pod ogrodzenie, i  to jej zastyganie, sen na oka-mgnienie, a  później przeczytała książkę-bajkę o  chłopcu z  piłką, właściwie piłeczką nie wiadomo z  czego, może z  kauczuku, ze skóry albo z magicznego metalu, lżejszego od powietrza.

Piłeczka była w  książce niewielka, trudno ją było sobie wy-obrazić, o  golfie wówczas jeszcze nigdy nie słyszała, tym bardziej o  squashu, ping-pong by się od biedy nadał, lecz celuloid był za lekki i za szybki, jak głupawy, rozlatany na wszystkie strony szcze-niak. Więc myślała raczej o  krągłych owocach albo o  kłębkach wełny, ale nie z wełny. Właściwie to nie była nawet piłka, a kulka, w  każdym razie książka ją zauroczyła, piłeczka-kuleczka odbijała się od ziemi, wpadała w dłonie chłopca bohatera i wystarczyło mu w tym czasie pomyśleć, aby się spełniło. Aby spełniło się, o czym się pomarzy.

Dorota Siwicka

AAchremczyk Stanisława 131Adamska Ludmiła (Ludmiłka) 288,

291, 296Adamski Jan (A.) 288, 291–293, 296Addison Claire 53Allaise Alphone 248, 249Allen Woody 187Anders Günther 241Anderson Philip 188Antonioni Michelangelo 17 Aragon Louis 163Auerbach Eric 99Auerbach Rachela 64 Augustyn, św. 185, 278Azrylewicz Henryk 56Azrylewicz-Sztokman Róża 56

BBachelard Gaston 71, 84–86Bacon Francis 73Badiou Alain 100Bahdaj Adam 29, 32Baker Chet 179Bal Mieke 27Baran Bogdan 236

Barnum Phineas Taylor 196, 200Barszczewska Ludwika 60Barthes Roland 72, 119, 160, 198Basso Eduardo 29, 31, 32Baudelaire Charles 22, 115, 116Baudry Ksawery 44Baumgarten Michael 271Baykowski Karol 106, 107Bazarnik Katarzyna 248Beckett Samuel 87Beenhakker Leo 74Begey Attilio 103, 106, 110,111Benisławscy (rodzina) 123Benjamin Walter 9, 97, 167, 235–238,

240, 272Beria Ławrentij 30, 39Berman Izydor 168Besson Luc 205Białostocka Jolanta, zob. Maurin-

Białostocka JolantaBiasi Pierre-Marc de 48, 49, 51Bieńczyk Marek (Marek, Mareczek)

7–9, 13, 28, 29, 31, 32, 34, 37, 40, 71–75, 77, 84, 115, 120, 147,148, 160, 173, 175–178, 265, 266, 269, 299

* Indeks obejmuje nazwiska osób prawdziwych i fikcyjnych.

Indeks osobowy*

306 Indeks osobowy

Birkenmajer Józef 212Blixen Karen 223Błoński Jan 84Boccaccio Giovanni 174Bogdanowska Monika 227Bohomolec Franciszek 120Bolivar Simon 255Boltona Harold 88Bona Sforza d’Aragona (królowa) 131Bonaparte Napoléon 108Bońkowski Wojciech 72Borch Karol Jerzy 133, 134, 136Borch Michał Jan 133Borchowie (rodzina) 123, 133, 134,

136Borg Björn 74, 183Borges Jorge Luis 254–256Bosquet Amélie 48Bouilhet Ludwik 46Bousquet Joë 84Bouquet Carole 144Bradbury Ray 214–216Brault Jacques 151Brod Max 238, 240, 241Brown Frederick 44, 45Bruce Lee 184Brunazzi Anna 103Bruneau Jean 46, 47Brückner Aleksander 82Brzostowski (gospodarz wieczerzy)

127Brzozowski Wawrzyniec 102Budziński Ludomir 36Bujnicki Alojzy 125Bujnicki Kazimierz 124, 125, 127–

132Bujnicki Tadeusz 258Bukowiec Paweł 127Burton Richard 187

Bush (George Herbert Walker, George Walker) 187

CCage John 248Cahill Gary 26Calasso Roberto 283Calvino Italo 255, 256Cameron David 187Du Camp Maksym 45Canonico Tankred 103,112Cantona Éric 74Cantz Hatje 271Capote Truman 227, 228Castex Pierre Georges 45Castro Fidel 182Ceni Rogério 32Chaplin Charles 187Chapman Herbert 39Chądzyńska Zofia 255Chéroux Clément 196, 197Chéruel Adolf 44Chudak Henryk 85Cieński Marcin 147Ciesielskia Marta 55, 58, 59Cioran Emil 72 98, 99Clintonowie (Bill i Hilary) 187Colet Luiza 47, 50, 52Croft Aloysius 88Cruise Tom 187Cytowska Maria 160Czeczot Jan 122Czerni Krystyna 288

DDagueneau Didier 141Danielewicz Jerzy 97Daukszta Olga 117Davis Miles 179

307Indeks osobowy

Dąbrowscy (małżeństwo) 60, 62Defoe Daniel 213Derrida Jacques 233, 234Dias-Lewandowska Dorota 119, 120,

128–132, 134Dickerman Leah 270Diderot Denis 147, 151, 153–156,

158Dłużniewski (ojciec Henryka i  Julia-

na) 129Dmowscy (Katarzyna i Seweryn) 37Dumanowski Jarosław 130, 131Dürer Albrecht 7, 9, 73, 275Dziadek Adam 160

EEco Umberto 249, 250Eibenschütz Anzelm 166Eiland Howard 272Eliade Mircea 207, 209Emerson Ralf Waldo 91Engelking Ryszard 48, 51Erazm z Rotterdamu 160Euklides 142D’Eslona Charles 193, 194

FFajfer Zenon 248Falkowska Maria 55Falska Maria 57, 58, 65Farmer Art 179Feydeau Ernest 48Fiedler Arkady 213Fijałkowski Stanisław 270Flaubert Gustave de 43–54, 311Folengo Teofilo 82La Fontaine Jean de 84Forni Giacinto 106Fragonard Jean-Honoré 73

Franciszek z Asyżu, św. 225Franklin Benjamin 192,193Fredro Aleksander 186Freud Zygmunt 21, 182, 242–244

GGalbraith Iain 231Galińska Marylka (wychowanka Na-

szego Domu) 58Galiński (wychowanek Naszego Do-

mu) 58Gałczyński Konstanty Ildefons 288Gerszon (wychowanek Domu Sierot)

63, 64Ghisalberti Alberto Mario 110Giaccometti Alberto 73Gierczyński Zbigniew 160Gierek Edward 253Gloger Zygmunt 120, 123, 128Godlewska Maria 226Godlewski Grzegorz 122 Goethe Johann Wolfgang von, 90, 91,

229, 231–245, 276, 312Gogol Szmul (wychowanek Domu

Sierot) 61Gogh Vincent van 84, 273Goltz Hans 272Gołębiowski Łukasz 121Gombrowicz Witold 173,174Gourgaud-Dugazon Honoriusz 44Górski Kazimierz 74Grabowski Ambroży 128Grabowski Tadeusz 124,125Grabska Elżbieta 273Grass Günter 206Grochowiak Stanisław 73, 77, 83,

141, 289Gropius Walter 272Gros Frédéric 90, 92

308 Indeks osobowy

Gwircman Róża 59

HHegel Georg Wilhelm Friedrich 23Heydel Magda 260Homer 179Hemmings David 17, 18Hanks Tom 186Hennenbergowie (rodzina) 60Henry Thierry 22Hesse Hermann 251Higgs Peter 188, 189Hoover Herbert 56, 57, 59, 60Hopfengart Christine 271Hopper Edward 73Huxley Aldous 225–227

IInfantino Gianni 137–139, 143–145Iniesta Andrés 13Ivanović Branislav 24Izaak (wychowanek Domu Sierot)

63

JJałowiecki Antoni 87James John 115, 116Janion Maria 71Janosch (właśc. Horst Eckert) 85Jarniewicz Jerzy 15Jarocki Jerzy 288Jarosz Krzysztof 98Jaspers Karl Theodor 84Jefferson Thomas 141Jennings Michael W. 272Jezierski (ksiądz) 126Jogałła Elżbieta 169Johansson Scarlett 187Joyce James 15, 179, 248

Józef (przyjaciel A. Świrszczyńskiej) 290, 295

Jung Carl Gustav 21Juszczak Wiesław 223

KKadłubek Zbigniew 79, 80Kafka Franz 25, 244, 245, 276Kandinsky Wassily (Kandyński) 269,

270Kania Ireneusz 98Kaniowska Ewa 90Kannt Józef 179–181, 163–186, 188–

190Kaplan Louis 195–199Kassil Lew 30–33, 35–38, 42, 311Kawyn Stefan 207Kempis Tomasz à 87, 89, 90Kersten Wolfgang 277Khan Sharif 183Kiš Daniel 173Kirchner Greta 240Klee Paul 269–278, 312Kłosiński Krzysztof 160Kochanowski Jan 82Koerner Joseph 196Kołakowski Leszek 173Konwicki Tadeusz 173, 175Kopacki Andrzej 236Korczak Janusz 55–62, 65–67Kosariew Aleksandr 30Kosik (pisarz) 173Kowalczykowa Alina 72Kowalski Piotr 227Koźmian Kajetan 207Kracauer Siegfried 169Kragen Wanda 166Krasiński Zygmunt 71, 72Kreisberg Alina 256

309Indeks osobowy

Kristeva Julia 72Krysztofiak Maria 90Krzak Paweł 169Kubłaj-Chan 255, 256Kuczok Wojciech 137Kundera Milan 72, 147,148, 150–

155, 158, 160, 173, 175, 265Kurniawan Rudy (własc. Zhen Wang

Huang) 141Kutyła Julian 100

LLacis Asja 236Lange Antoni 116Latour Bruno 196La Tour Georges de 223Lechoń Jan (właśc. Leszek Serafino-

wicz) 250Leder Andrzej 207Leon XIII 107Le Poittevin Alfred 53Lewandowska Dorota, zob. Dias-

-Lewandowska DorotaLewandowski Robert 191Lewin Aleksander 61, 62Libera Antoni 87, 248Lincoln Abraham 196, 199, 200Lincoln Mary 196, 199Linde Samuel Bogumił 83Lipa-Stworek January 187Locke John 192, 193London Jack 210Ludwik XVI 191Luiz David 26

ŁŁyszkiewicz Grzegorz 120

MMa Long (mistrz) 142Machiavelli Niccolò 96Macke August 170Magrez Bernard 143–145Majewski Janusz 205Majka Rafał 97Malczewski Antoni 72Malewicz Kazimierz 278Mallarmé Stephane 248Man Ray (właśc. Emmanuel Rud-

nitzky) 196Mangolini Silvana 103Manteuffel Gustaw 123, 124Maradona Diego 22, 92Marc Franz 276Marceau Sophie 144Marcinek Roman 130Marietti Emilia 112Markowski Michał Paweł 32Markuza-Bieniecka Biruta 132Marzec Grzegorz 190Matuidi Blaise 26Maurin-Białostocka Jolanta 273, 274May Karol 247, 251, 252, 257, 261,

262McGough Roger 18,19Mesmer Franz Anton 192–194Messi Leo 22, 141Michał (kanclerzyc) 127Micher Wojciech 196Mickiewicz Adam 80, 123, 186, 207Mielżyński Robert 137Mikulski Tadeusz 120Milewicz Bolesław 60Milik Arkadiusz 24Miller Henry 182Miłosz Czesław 173Minasowicz Józef Epifani 82

310 Indeks osobowy

Mirandola Franciszek 160Modlińska Aleksandra 121Mojszełe (wychowanek Domu Sie-

rot) 63Moilliet Louis 270Moll (uczestnik wieczerzy) 128Mondino Matteo 110Montaigne Michel de 98–102, 160Morawska Hanna 273Morgenstern Soma 163Mortkowicz Jakub 61Mortkowicz Janina 61Morton Frederik (właśc. Mandel-

baum Fritz) 261Morton Józef 296Mościcki Paweł 100Motuś (wychowanek Domu Sierot)

63, 64Mozart Amadeusz 151, 225Moździenowski (ksiądz) 127Mrożek Sławomir 173Mumler William 194–198Myśliński Feliks 59

NNadal Rafael 23Napoleon I, zob. Bonaparte Napo-

léonNawarecki Aleksander 34Niedzielski Lech 95Nietzsche Fryderyk 90Niguez Saul 23Nowak Sebastian 32Nowosielscy Zofia i Jerzy 288

OObama Barack 187Odyniec Antoni Edward 122Ogden Emily 192

Olejniczak Józef 227Orzelski Świętosław 62Osińska T. 60Osten Manfred 90Ottkowiczka (gospodyni) 79

QQueneau Raymond 248

PPaillard 158, 159Papadiamantis Alexander 174–178Parulski Ryszard 141Patočka Jan 91, 173Patominos 168Paweł, św. 89, 100Perec Georges 102Picasso Pablo 273Pigoń Stanisław 125Piłsudski Józef 60Pindar 96, 97Piotrowiak Miłosz 226, 227Pius IX 110–112Platerowie (rodzina) 123Platerówna Augusta 127Platon 167, 170Płużnik Grigorij 31Podwysocka Maria 57, 65Polo Marco 255Poświatowska Halina 288, 292Pouchet Georges 48Poulet Georges 71, 84Prokopiuk Jerzy 95Prus Bolesław 208, 209Przedpełska-Trzeciakowska Anna

215Przybylski Ryszard 72Puszkin Barbara 58Putin Władimir 187

311Indeks osobowy

RRabelais François 48, 185Rabenda Jan Jo 187Read Herbert 276Reagan Ronald 187Rezzori Gregor von (właśc. Gregor

d’Arezzo) 173Ricard François 151Richard Jean-Pierre 71Rimbaud Artur 270Rogowicz Wacław 45, 54Rogowska-Falska Maria, zob. Falska

MariaRola Maria 292Rolland Romain 160Ronell Avital 235, 242–244Roth Joseph 161, 163, 164, 166–170Różewicz Tadeusz (Tadeusz) 288, 289Rywcia (wychowanka Domu Sierot)

61

SSalwa Piotr 250Samborska-Kukuć Dorota 125San Martín José Francisco de 255Sand George 48Sartre Jean-Paul 44, 49, 50, 53, 85Schiller Fryderyk 95, 96, 102Scholtis August 78Schwarzenegger Arnold 187Sebald W.G. (Winfried Georg) 161,

230, 232, 233, 236, 245Sempe Jean-Jacques 73Sienkiewicz Henryk 175Siwicka Dorota 34, 175Skalińska Ewangelina 117Skibińska-Cieńska Elżbieta 147Sławek Tadeusz 249Sławiński Janusz 206

Słowacki Juliusz 72Sokołowscy (rodzina) 123Spoulding Douglas 215Sprout Calmer 179Srul (wychowanek Domu Sierot) 63Stalin Józef (właśc. Iosif Wissariono-

wicz Dżugaszwili) 30Starobiński Jean 71Stendhal (właśc. Marie-Henri Beyle)

170Sterne Laurence 148, 151, 248Stevenson Robert Louis 211, 212Stoberski Zygmunt 29Straszewicz (podkomorzy) 129Stec Rafał 13Stefan (właściciel „Himery”) 149Suárez Luis Alberto 22, 24Suckling James 142Szadurscy (rodzina) 123Szadurska (pani) 131Szekspir William 225, 286Szenwald Lucjan 226–228Szlojme (wychowanek Domu Sierot)

63Szydełko (wychowanek Domu Sie-

rot) 59Szymborska Wisława 257Szymon (wychowanek Domu Sierot)

63Szymutko Stefan 78–80

ŚŚwierczyński Jan 297Świrko Stanisław 122Świrszczyńska Anna 287–290, 292,

296, 312

TTagore Rabindranath 55

312 Indeks osobowy

Tarantino Quentin 25Tatarkiewicz Anna 85Taylor Elizabeth 187Temkin Matylda 57, 65Teofilak Teodor 59Teresa, św. 161, 163Themelly Mario 110Timoszenko Siemion 30Tokarski Jan 81Tołstoj Lew 23Tomaszewski Bohdan 74Tomkowski Jan 211Torga Miguel 175Torres Fernando José 22Towiański Andrzej (Towianski

Andrea, Mistrz) 101, 106, 109Tretiak Andrzej 91Trznadel Jacek 198Tudorowie (rodzina) 225Turkowski Tadeusz 133Tyszkiewicz Pius hr. 127, 129

UUlanowska Stefania 132

WWalser Robert 235Wajda Andrzej 55, 288Wajntraub Estera 59Wasylewski Stanisław 122, 123Wat Aleksander (właśc. Aleksander

Chwat) 166, 187

Welwuś (wychowanek Domu Sierot) 63

Wełna Matylda 250Wergiliusz (Wergil) 36, 284, 285Werter Jan 233, 237Węcowski Marek 118, 127Wikliński Mieczysław 59Wilczyńska Stefania 56Wilson Jonathan 37, 40, 42Wiluś (wychowanek Domu Sierot)

59Winock Michel 44, 49Witkowska Alina 71Wittlin Jan 166Wolff Charlotta 272Wolańska (pani Wosia) 61, 62Worcell Stanisław 205Woolf Virginia (właśc. Adeline Vir-

ginia Woolf) 260Wyborski Paweł 118, 119Wyss Johan David 212

ZZahn Leopold 272Załuski Józef Andrzej 82Zawierucha Tadeusz 161Zieliński Bronisław 227

ŻŻabicki Zbigniew 99Żeleński Tadeusz (Boy) 98, 147, 160Żemis Stanisław 57, 65

OpracowałaWioletta Bojda

Spis treści

Wstęp (Dorota Siwicka) / 7

Piłeczka

Grzegorz Olszański: Gran Derbi / 13Jerzy Jarniewicz: Sans voir albo trzy piłeczki dla Marka / 15Marek Zaleski: A jednak / 21Krzysztof Uniłowski: Bramkarz gra dla drużyny. O powieści Lwa

Kassila / 29Tomasz Swoboda: Noga Flauberta. Przyczynek do roli piłki nożnej w życiu

i twórczości pisarza / 43Jacek Leociak: Co się stało z piłką? / 55

Studia…

Aleksander Nawarecki: Piłeczka, kluseczka, makaron / 71Tadeusz Sławek: Chodzenie to nie jest sport. Kilka spostrzeżeń o grze

(niekoniecznie w piłkę) / 87Mikołaj Sokołowski: Katolicy melancholicy: Tancredi Canonico / 103

314 Spis treści

…o…

Tadeusz Pióro: Urodzinowy upominek dla Marka / 115Teresa Rączka-Jeziorska: Toast, czyli o smakowaniu wina w dawnych

Inflantach Polskich / 117Wojciech Bońkowski: Utracona cześć Chasse-Spleen / 137Ireneusz Gielata: Lekcje w stanie zamroczenia – o piciu wina „z” i „bez

przecinka” / 147Małgorzata Łukasiewicz: Pisane na paryskim piasku / 161

…ruchu…

Lakis Proguidis: Sonia wodzi rej (przekład: Adam Dziadek) / 173Grzegorz Marzec: Parę słów o yaduisrze / 179Katarzyna Czeczot: Kiks / 191Andrzej Kotliński: Ucieczka przez kuchnię / 203Grzegorz Jankowicz: Widmo Goethego / 229Ryszard Koziołek: Uwagi o Niepowstałym dzienniku nieodbytej

podróży / 247

…i melancholii

Milan Kundera: Idylla, córka grozy. Marek Bieńczyk: Tworki (przekład: Marek Bieńczyk) / 265

Michał Paweł Markowski: Sztuka nie oddaje Widzialnego. O jednym zdaniu Paula Klee / 269

Jacek Gutorow: Wspomnienie półprywatne / 281Wioletta Bojda: Kilka chwil Anny Świrszczyńskiej / 287Marian Kisiel: Poemat dla Marka Bieńczyka / 299

Indeks osobowy (oprac. Wioletta Bojda) / 305

Na okładce wykorzystano obrazy autorstwa Adama Patrzyka

Redakcja Katarzyna Więckowska

Projekt okładki i  stron działowych Zenon Dyrszka

Redakcja techniczna Andrzej Pleśniar

Korekta Wioletta Bojda

Łamanie Edward Wilk

Copyright © 2016 byWydawnictwo Uniwersytetu ŚląskiegoWszelkie prawa zastrzeżone

Copyright © 2016 by IBL PAN

ISSN 0208-6336ISBN 978-83-226-3037-2(wersja drukowana)ISBN 978-83-226-3038-9(wersja elektroniczna)

WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowicewww.wydawnictwo.us.edu.ple-mail: wydawus@us.edu.plWydanie I. Ark. druk. 19,75. Ark. wyd. 16,5.Papier Sora Mat Plus 90 g/m2, vol. 1.2Cena 24 zł (+ VAT)

Druk i oprawa „TOTEM.COM.PL Sp. z o.o.” Sp.K. ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław