PLAN ZA LOKALIZACIJU CILJEVA ODRŽIVOG RAZVOJA NA ... · održivog razvoja bez mira a bez mira nema održivog razvoja. Animiranje potrebnih sredstava za sprovođenje ove Agende Globalnim

U saradnji sa:

Implementira:

PLAN ZA LOKALIZACIJU CILJEVA ODRŽIVOG RAZVOJA NA OPŠTINSKOM NIVOU Opština Novo Brdo

Novo bërd

Izvor BostanJasenovikv

Bolec

Carevc

Tirincë

Bushincë

MiganocKllobukar

Makreshi i Ultë

Makreshi i epërm

Tëmiqec

Manishicë

PrekocLlabjan

Zebincë

Parallovë

Strazhë

Dragancë

Mozgoc

Kufcë e epërme

Stanishor

Koretishtë

2

Sadržaj 1. UVOD

Svrha Delokrug Metodologija Ograničenja

2. KOSOVO I COR-i Šta je Agenda 2030. za održiv razvoj? Kakva je pozicija Kosova u vezi sa COR-ima?

3. USKLAĐENOST (NACRTA) OPŠTINSKOG RAZVOJNOG PLANA NOVOG BRDA SA COR-ima Kakva je uloga lokalne uprave u lokalizaciji COR-a? Koliko su COR-i integrisani u ORP NOVOG BRDA?

Cilj 1. Svet bez siromaštva Cilj 2. Svet bez gladi Cilj 3. Dobro zdravlje i blagostanje Cilj 4. Kvalitetno obrazovanje Cilj 6. Čista voda i sanitarni uslovi Cilj 7. Dostupna i obnovljiva energija Cilj 8. Dostojanstven rad i privredni rast Cilj 9. Industrija, inovacija i infrastruktura Cilj 11. Održivi gradovi i zajednice Cilj 12. Odgovorna potrošnja i proizvodnja Cilj 15. Život na zemlji Cilj 16. Mir, pravda i snažne institucije

PREPORUKE – Koraci za integrisanje COR-a u Opštinski razvojni plan Novog Brda 4. PRIORITETI NASPRAM OPŠTINSKIH INVESTICIJA

Koji su opštinski prioriteti? Trend kapitalnih investicija Godišnji prihodi Sopstveni prihodi Opštinski prioriteti za 2030. godinu

PREPORUKE – Radnje na ispunjavanju COR-a i odnosni pokazatelji za izveštavanje o napretku Obrazovanje Javne usluge, vanredne situacije, parkovi i druge javne površine

Ekonomski razvoj Životna sredina Zdravlje, socijalno blagostanje i rodna pitanja Javna uprava, nabavke, finansije

3

Kultura, omladina i sport Prostorno planiranje, inspekcija, imovina

5. OPŠTINSKI KAPACITETI ZA UPRAVLJANJE LOKALIZACIJOM COR-a Koliko je opština upoznata sa COR-ima?

Informisanje Integrisanje COR-a u lokalne strategije

Koliko opština ima iskustva i ljudskih kapaciteta za izradu lokalnih strategija? Modalitet izrade lokalnih strategija Uloga opštinskog osoblja u izradi lokalnih strategija Kapaciteti opštinskog osoblja za izradu lokalnih politika - planova / strategija / integrisanih i sektorskih razvojnih programa

Koliko opština ima iskustva i sredstava da upravlja procesom izrade lokalnih strategija? Sredstva za upravljanje sveobuhvatnim procesima Kapaciteti opštinskog osoblja za organizovanje, koordinaciju i olakšavanje sveobuhvatnih, rodno osetljivih procesa

Koliko opština ima sredstava i ljudskih kapaciteta da proprati i proceni lokalne strategije? Iskustvo u praćenju primene strategija Izveštaji o napretku

Kako stoji opština sa opštinskim podacima i koliko ima ljudskih kapaciteta da upravlja bazom opštinskih podataka? Modalitet upravljanja podacima Aktivnosti Vrsta podataka Posedovanje konsolidovane baze podataka Posedovanje protokola za upravljanje podacima Saradnja sa drugim institucijama u zajedničkoj izradi podataka Ljudski kapaciteti za izradu, prikupljanje, obradu i ažuriranje podataka

Kakva je koordinacija i saradnja između institucija i sa građanskim društvom? Procena saradnje sa centralnim nivoom Informisanje i iskustvo u međuopštinskim vidovima saradnje, kada govorimo o strategijama i kapitalnim

projektima Saradnja sa građanskim društvom

PREPORUKE – Jačanje opštinskih kapaciteta na polju održivog razvoja Opštinska uredba o COR-ima Institucionalna platforma integracije i izveštavanja o COR-ima Uputstvo o integrisanju COR-a, proceni, praćenju i izveštavanju o sprovođenju lokalnih strategija kroz sveobuhvatne procese Jačanje opštinskih kapaciteta za izradu i sprovođenje lokalnih strategija Stvaranje integrisane/ sažete baze opštinskih podataka

4

Uvod Svrha Plan za lokalizaciju COR-a na opštinskom nivou zapravo je izveštaj procene koji je osmišljen sa namerom da podrži opštine da preduzmu konkretne korake na približavanju lokalnih politika i konkretnih radnji sa Agendom 2030 za održiv razvoj. Delokrug Ovaj izveštaj sam po sebi pruža alatku koja je lako prilagodljiva različitim opštinskim sektorima, i: Informiše Opštinu Novo Brdo o sadržini COR-a, relevantnim podciljevima na lokalnom nivou i odgovornostima Opštine u odnosu na okvir opštinskih nadležnosti koje propisuje Zakon br. 030/L-040 o lokalnoj samoupravi. Takođe, on sveobuhvatno predstavlja misiju Agende 2030 za održiv razvoj i inicijativa koje je Republika Kosovo preduzela za lokalizaciju COR-a na nivou zemlje. Procenjuje usklađenost Opštinskog razvojnog plana (NORP) Novog Brda sa COR-ima, trendove kapitalnih investicija i godišnjih prihoda od 2014. do 2018. godine. Takođe, ovaj izveštaj pruža pregled opštinskih kapaciteta za izradu i upravljanje procesom, prati primenu i vrši procenu lokalnih strategija, upravljanje opštinskim podacima i saradnju i koordinaciju među institucijama i sa organizacijama građanskog društva. Usmerava Opštinu Novo Brdo o koracima koje treba da preduzme za približavanje nacrta-ORP-a sa COR-ima, konkretnim merama koje opštine mogu preduzeti u ispunjavanju COR-a i odnosnih pokazatelja o izveštavanju o napretku ostvarenom u njihovom ispunjavanju. Takođe, ovaj izveštaj pruža preporuke o opštinskim mehanizmima kao što su izrada opštinske uredbe o COR-ima, sistemu upravljanja opštinskim podacima, institucionalnim subjektima koji upravljaju procesom lokalizacije COR-a kao i radnje za jačanje ljudskih kapaciteta i praktičnim sredstvima da se javni službenici podrže u izradi, praćenju primene i proceni lokalnih strategija kroz sveobuhvatne procese. Kao takav, Plan za integrisanje COR-a na opštinskom nivou, služi kao primer za procenu drugih sektorskih opštinskih strategija, dok pruža smernice koje važe za sve sektore opštine. Metodologija Plan za lokalizaciju COR-a na opštinskom nivou zapravo je rezultat razmatranja opštinskih dokumenata, globalnih izveštaja i izvučenih međunarodnih pouka u vezi sa lokalizacijom COR-a. Zaključci i preporuke počivaju na anketiranju radne grupe angažovane na projektu, upitnikom koji se pozabavio različitim aspektima izrade i upravljanja procesom primene lokalnih politika, uključujući znanje o COR-ima i dosadašnjim inicijativama preduzetim na lokalnom nivou za njihovu lokalizaciju, iskustvo i ulogu javnih službenika u izradi lokalnih strategija, upravljanju procesima izrade strategija, praćenju primene i proceni lokalnih strategija, statusu lokalnih strategija, raspoloživosti opštinske baze podataka i odnosnim protokolima upravljanja, saradnje i koordinacije sa centralnim nivoom i građanskim društvom, kao i ljudske kapacitete za realizaciju navedenih aktivnosti. Nalazi i preporuke sadržani u izveštaju su potvrđeni i nadograđeni tokom dvodnevne radionice sa partnerskim opštinama. Radna grupa iz Opštine Novo Brdo je sastavljena od predstavnika direkcija xxxxxx. Takođe, nalazi i preporuke sadržani u izveštaju su predstavljeni i diskutovani na forumima proširenog sastava sa javnim službenicima u odnosnim opštinama.

5

Ograničenja Jedno od ograničenja ovog izveštaja jeste ograničena sektorska zastupljenost u radnoj grupi, pri čemu nalazi o ljudskim i finansijskim kapacitetima daju početne smernice o daljim koracima na lokalizaciji COR-a. Da bi popunio eventualne praznine, ovaj izveštaj preporučuje da sprovođenju radnji na jačanju opštinskih kapaciteta mora prethoditi detaljna i sveobuhvatna analiza relevantnih sektora, o realnim potrebama i strateškim prioritetima opštine. Takođe, ovaj izveštaj pruža početne informacije o trendu godišnjih i sopstvenih prihoda. Dalje finansijske analize moraju počivati na konkretnim koracima koji se moraju preduzeti da bi se osmislili prikladni mehanizmi za povećanje sopstvenih prihoda opštine i animirali finansijski resursi za lokalizaciju COR-a.

6

7

KOSOVO I COR-i

8

Šta je Agenda 2030. za održiv razvoj?

Agenda 2030. za održiv razvoj zapravo je zajednički akcioni plan za ljude, zemlju i prosperitet, koja ima za cilj da usmeri održiv ekonomski, socijalni i ekološki razvoj na uravnotežen i integrisan način.

Ovaj okvir ima za cilj da podstakne delovanje u narednih 15 godina u oblastima od ključne važnosti za čovečanstvo i planetu, kao što su:

Iskorenjivanje siromaštva i gladi, u svim svojim oblicima i srazmerama, i stvaranje uslova da sva ljudska bića budu u prilici da ispune svoj potencijal na dostojanstven i ravnopravan način i u zdravom okruženju.

Zaštita planete od degradacije, uključujući održivu potrošnju i proizvodnju, održivim upravljanjem prirodnim resursima i preduzimanje hitnih radnji u vezi sa klimatskim promenama, sa ciljem da podrži potrebe sadašnjih i budućih pokolenja.

Stvaranje uslova da sva ljudska bića uživaju u bogatom i ispunjenom životu i da napreduju ekonomski, socijalno i tehnološki u skladu sa prirodom.

Podsticanje mirnih, pravičnih i sveobuhvatnih društava bez straha i nasilja. Ne može biti održivog razvoja bez mira a bez mira nema održivog razvoja.

Animiranje potrebnih sredstava za sprovođenje ove Agende Globalnim partnerstvom za održiv razvoj, u duhu jače globalne solidarnosti, posebno usredsređenog na potrebe najsiromašnijih i najugroženijih i uz učešće svih zemalja, svih aktera i svih ljudi.

9

Agenda 2030 je usvojena dana 25. septembra 2015. u državama članicama Evropske unije, i ovom prilikom su se ugledni akteri (navedi nekolicinu) obavezali da koordinišu svoja nastojanja u funkciji ispunjavanja ove agende. Agenda 2030 je raščlanjena u 17 ciljeva, 169 podciljeva i 230 pokazatelja, koji počivaju na Milenijumskim ciljevima razvoja i na sve većim izazovima.

10

Kakva je pozicija Kosova u vezi sa COR-ima? Skupština Republike Kosovo je dana 25. januara 2018. usvojila rezoluciju o usvajanju Ciljeva održivog razvoja. Ovom rezolucijom se kosovske institucije obavezuju da:

- se založe da primene okvir u skladu sa propisima i da blagovremeno usvoje potreban budžet - sprovedu reviziju organizacije institucija, uključujući komisije i unutrašnje procese, u službi integrisanja COR-a u sve

procese rada, kroz odgovarajuće komisije, pod celokupnom koordinacijom skupštinskog odbora za zdravlje, rad i blagostanje

- proprate sprovođenje Nacionalne razvojne strategije Vlade, strategija integracije u EU i drugih strategija koje integrišu COR-e, uključujući održavanje redovnih sastanaka sa građanskim društvom, privatnim sektorom i građanima generalno

- proprate sprovođenje nacionalne razvojne strategije i COR-a, potpunom godišnjom revizijom - razmotre nacionalne izveštaje o ostvarenom napretku koje Vlada može predstaviti u Ujedinjenim nacijama, kao deo

globalnog preispitivanja pri forumu visokog nivoa UN-a za održiv razvoj - organizuju na kraju svake godine, sastanak sa Vladom, međunarodnom zajednicom, organizacijama građanskog

društva i građanima generalno

Ova rezolucija je podstakla niz radnji na proceni i stvaranju potrebnih institucionalnih mehanizama za lokalizaciju COR-a, kao što su: Obrazovanje Saveta za održiv razvoj, na čijem se čelu nalazi predsednik skupštinskog Odbora za zdravlje, rad i socijalnu zaštitu. Primarna je funkcija ovog saveta da proprati sprovođenje COR-a, adekvatnom integracijom u odnosnim oblastima rada domaćih institucija. Savet čine stalni članovi sa ovlašćenjima odlučivanja (predsednici skupštinskog odbora; generalni sekretar Skupštine; članovi skupštinskog Odbora za zdravlje, rad, socijalnu zaštitu; predstavnici Grupe žena i drugih neformalnih grupa u Skupštini; drugi zainteresovani parlamentarci) i spoljni partneri koji imaju konsultativnu predstavničku funkciju pri Kabinetu predsednika Skupštine; Kabinetu premijera; Instituciji predsednika; Asocijaciji kosovskih opština; Agencija za statistiku Kosova; predsednici Tima Ujedinjenih nacija na Kosovu; ostale zainteresovane međunarodne organizacije; Mreža žena; CiviKos; KCSF i OGD-i)

- Integrisanje COR-a u politike i programe odeljenja i agencija, kao proces koji koordiniše Kancelarija za strateško planiranje, Kabinet premijera. Strategija nacionalnog razvoja 2016-2021 predstavlja prvi dokumenat visokog strateškog nivoa koji integriše pokazatelje COR-a i služi za potrebe izveštavanja o 40 pokazatelja o kojima se podnosi izveštaj u sklopu Izveštaju o praćenju COR-a. Kada govorimo o sektorskim strategijama, 25 od njih 50 je približeno COR-ima.

- Informisanje i promovisanje COR-a, u vidu (1) instalacije postavljene ispred Skupštine Kosova, koja simbolizuje posvećenost Kosova ispunjavanju COR-a.

Šta podrazumevamo pod „Lokalizacijom COR-a” Proces definisanja, primene i praćenja strategija u funkciji ispunjavanja COR-a, uključujući određivanje ciljeva i podciljeva, animiranje ljudskih, prostornih i finansijskih resursa za njihovu primenu kao i prilagođavanje i korišćenje pokazatelja za merenje napretka u ispunjavanju ovih ciljeva.

11 Izvor: UNKT, http://unkt.org/2018/10/11/kosovo-establishes-council-sustainable-development/

12

13

USKLAĐENOST OPŠTINSKOG RAZVOJNOG PLANA NOVOG BRDA

SA COR-ima

14

Kakva je uloga lokalne uprave u lokalizaciji COR-a?

Lokalna uprava ima suštinsku ulogu u podsticanju održivog i sveobuhvatnog razvoja na njihovoj teritoriji. Izradom lokalnih politika, direktnim kapitalnim investicijama i poboljšanjem usluga, ona predstavlja katalizatora promene i most koji povezuje globalne ciljeve i lokalne zajednice.

Agenda 2030 za održiv razvoj, član 34.

„Prepoznajemo da su održivi urbanistički razvoj i upravljanje od suštinske važnosti za kvalitet života našeg naroda. Radićemo sa lokalnim vlastima i zajednicama da obnovimo i isplanirano naše gradove i ljudska naselja tako da podstaknemo koheziju zajednice i ličnu bezbednost i da podstaknemo novine i zapošljavanje. Smanjićemo negativan uticaj delatnosti u gradovima i opasnih hemijskih materija na ljudsko zdravlje i životnu sredinu, uključujući bezbedno upravljanje životnom sredinom i bezbedno korišćenje hemikalija, smanjenje i recikliranje otpada i što efikasnije korišćenje vode i energije. Takođe ćemo raditi na tome da svedemo na minimum uticaj gradova na globalni sistem klime. Pri tome ćemo imati u vidu demografske trendove i predviđanja u strategijama i nacionalnim politikama ruralnog i urbanog razvoja. Očekujemo da se naredna konferencija Ujedinjenih nacija o smeštaju i održivom razvoju održi u gradu Quito”

COR 11 „Učiniti gradove i naselja inkluzivnim, bezbednim, otpornim i održivim” cilj koji je posvećen gradovima i naseljenim mestima generalno, pokazuje prepoznavanje transformacione moći urbanizma po razvoj i ulogu gradskih čelnika u globalnim pokretima i promenama odozdo naviše.

COR-i predstavljaju idealnu platformu za animiranje različitih interesnih strana i izgradnju partnerstva (COR 17) između lokalne uprave, akademskog društva, poslovne zajednice, drugih javnih institucija, organizacija građanskog društva i šire zajednice, na postizanju zajedničkih ciljeva, promovisanjem izgradnje delotvornih institucija, koje su odgovorne i sveobuhvatne (COR 16).

Međutim, uloga lokalne vlade u ispunjavanju COR-a prevazilazi granice ciljeva 11, 16 ili 17. Svi COR-i imaju ciljeve koji se direktno ili indirektno nadovezuju na rad lokalne uprave. Doprinos opština je ključan u ispunjavanju oko 65% Agende 2030, i iste imaju aktivnu ulogu partnera u stvaranju i utvrđivanju politika i programa COR-a, kao i u realizaciji, praćenju i ostvarivanju napretka u postizanju COR-a.

15

Predloženi koraci koji se baziraju na dobrim praksama lokalizacije COR-a na opštinskom nivou slede:

Korak 1. Podizanje svesti o COR-ima: Informisanje o COR-ima i uključivanje različitih interesnih strana u sveobuhvatan dijalog o njihovoj relevantnoj ulozi u održivom razvoju.

Korak 2. Formulacija lokalne agende COR-a: Zacrtati za prioritet ispunjavanje globalnih ciljeva i podciljeva, u koordinaciji sa građanskim sektorom i poslovnom zajednicom, integrisati ih u lokalne strategije i usaglasiti zajedničke i sopstvene korake na njihovoj realizaciji.

Korak 3. Planiranje sprovođenja COR-a: Animiranje potrebnih resursa za realizaciju kratkoročnih aktivnosti, u funkciji dugoročne vizije, identifikovanje i upravljanje konfliktima za dobar i uravnotežen socijalni, ekonomski i ekološki razvoj.

Korak 4. Praćenje i procena: Na kraju, da bi se propratio napredak i obezbedila odgovornost, moraju se osmisliti mehanizmi za praćenje i okviri procene.

Ovaj izveštaj se usredsređuje na Korak 2 i procenjuje integrisanje relevantnih COR-a u lokalne strategije, identifikovanjem COR-a za čiju realizaciju opštine snose glavnu odgovornost, radnje koje opštine moraju preduzeti za jačanje kapaciteta i usmeravanje investicija u funkciji ispunjavanja COR-a.

16

Dužnosti opština u ispunjavanju COR-a odgovaraju opštinskim nadležnostima koje propisuje Zakon br. 03/L-040 o lokalnoj samoupravi uključujući sopstvene nadležnosti kao što su • lokalni ekonomski razvoj; • urbanističko i ruralno planiranje; • korišćenje zemljišta i teritorijalni razvoj;

sprovođenje građevinskih propisa i standarda za kontrolu gradnje; zaštitu životne sredine na lokalu; • pružanje i održavanje javnih i komunalnih usluga,

uključujući vodosnabdevanje, kanalizaciju i odvode, preradu otpadnih voda, upravljanje otpadom, lokalne puteve, lokalni prevoz i programe grejanja na lokalnom nivou; • rešavanje hitnih lokalnih slučajeva; • pružanje javnog predškolskog, osnovnog i srednjeg

obrazovanja, uključujući registraciju i licenciranje prosvetnih ustanova, zapošljavanje, isplatu zarada i obuku instruktora i prosvetnih administratora; promovisanje i zaštita ljudskih prava; • pružanje primarne zdravstvene zaštite; • pružanje porodičnih i drugih usluga socijalne

zaštite, kao što je briga o ugroženima, stambeno zbrinjavanje porodica, dečje staranje, brigu o starcima, uključujući registraciju i licenciranje ovih centara za zbrinjavanje, zapošljavanje, isplatu zarada i obuku stručnih lica za socijalnu zaštitu; • javno stanovanje; • javno zdravstvo; • licenciranje javnih službi i ustanova, uključujući i

one koje se bave razonodom, kulturnim i slobodnim aktivnostima, hranom, smeštajem, pijace, ulične prodavce, javni lokalni prevoz i taksi prevoz; • imenovanje ulica, uličica i drugih javnih mesta; • pružanje i održavanje parkova i javnih površina;

• turizam; • kulturne i slobodne aktivnosti; ili određene

dodeljene aktivnosti kao što su isplate socijalne pomoći (sa izuzetkom penzija) i zaštita šuma koje se nalaze na teritoriji opštine, shodno ovlašćenjima dobijenim od centralnog nivoa, uključujući i dodelu licenci za seču drveća na osnovu pravila koje je usvojila Vlada;

Svakako, na osnovu izveštaja Instituta GAP pod nazivom „Koliko opštine imaju sopstvene nadležnosti?”, sopstvene nadležnosti opštine, navedene u članu 17 Zakona o lokalnoj samoupravi, u velikoj meri predstavljaju nadležnosti koje opštine obavljaju u zavisnosti od centralne vlasti. Dati primer podrazumeva snabdevanje vodom za piće, gde iako Zakon o lokalnoj samoupravi daje nadležnosti opštinama i snosi odgovornost za vodosnabdevanje u praksi, vodosnabdevanje predstavlja nadležnost javnih regionalnih preduzeća, koja polažu račun Ministarstvu ekonomskog razvoja. I upravljanje otpadom ne predstavlja sopstvenu nadležnost opštine, već je dužnost regionalnih javnih preduzeća za upravljanje otpadom, kojima upravlja konzorcijum opština, u kojima se obično manje opštine nadglasavaju od strane velikih opština. Na slične slučajeve se nailazi i na polju vanrednih situacija, zdravlja, obrazovanja i u drugim oblastima.

17

Koliko su COR-i integrisani u lokalne strategije? Opština Novo Brdo je usvojila Opštinski razvojni plan za period od 2010-2022, kao i par sektorskih strategija kao što je Strategija GLV-a Kalaja, Strategija kulture 2012-2015, Lokalnu strategiju ekonomskog razvoja za 2015. i Strategiju ruralnog turizma 2007-2015. Sa druge strane, strategije u procesu izrade koje mogu uključiti COR-e jesu Plan animiranja, Akcioni plan za energetsku efikasnost i Plan upravljanja kulturnom baštinom. Ovaj dokumenat jednim delom uključuje Agendu 2030. ORP odgovara na 11 ciljeva i 36 podciljeva COR-a. Strategije ORP-a u velikoj meri uspevaju da odgovore na cilj 11, dok je na cilj 3 odgovoreno duž dokumenta, iako ne postoji posebno namenjena strategija za zdravstvo ili socijalnu zaštitu. Bolje integrisani ciljevi u ORP jesu cilj 6 i cilj 7 sa oko 70% integrisanih podciljeva, kao i ciljevi 11 i 15 sa oko 85% podciljeva integrisanih u ORP. Sa druge strane, na ciljeve 5, 10, 13, 14, 16 i 17 nije uopšte odgovoreno.

Opštinski razvojni plan (ORP) predstavlja dugoročan instrument za strateško planiranje u skladu sa načelima prostornog planiranja predviđenih Prostornim planom Kosova (PPK). ORP predviđa smer razvoja analizom socijalnih, ekonomskih i ekoloških resursa koji podržavaju opštinsku održivost. Takođe, ORP pruža okvir prostornog razvoja, strukture i odnosne organizacije, koja upravlja budućim prostornim planiranjem izgrađenih i neizgrađenih lokalnih sredina, predviđenih za postizanje ciljeva, u vezi sa: - stvaranjem policentričnih, kompaktnih i gusto naseljenih mesta; - proširenjem mreža i socijalnih, tehničkih i prevoznih usluga; - brzim privrednim rastom i mogućnostima zapošljavanja; - efikasnim korišćenjem šuma i poljoprivrede, kao i građevinskog zemljišta; - zaštitom/čuvanjem prirodne i kulturne baštine; - efikasnom i efektivnom opštinskom upravom.

39% relevantnih

podciljeva COR-a za lokalni nivo,

integrisano je u ORP

18

Ovaj cilj je povezan sa podizanjem nivoa prihoda najsiromašnijih, ali i sa obezbeđivanjem pristupa javnim uslugama i zaštiti svih od prirodnih i nesreća i onih izazvanih faktorom čovek

Relevantni podciljevi cilja 1 „Iskorenjeno siromaštvo svuda i za sve ljude” za lokalni nivo su: 1.1 Do 2030. godine, iskoreniti ekstremno siromaštvo svuda i za sve ljude, koje se trenutno meri brojem ljudi

koji danas žive sa manje od 1.25 $ dnevno. 1.2 Do 2030. godine, u najmanjoj meri prepoloviti procenat muškaraca, žena i dece svih uzrasta, koji žive u

siromaštu, u svim njegovim oblicima, prema nacionalnim definicijama. 1.3 Primeniti sisteme i prikladne nacionalne mere socijalne zaštite za sve, uključujući i najniže slojeve, i do

2030. godine u značajnoj meri obuhvatiti siromašne i nezaštićene ljude ovim uslugama. 1.4 Do 2030. godine, obezbediti da svi muškarci i žene, posebno siromašni i ugroženi, imaju jednaka prava

na korišćenje privrednih resursa, kao što je pristup osnovnim uslugama, vlasništvu i upravljanju zemljištem, kao i drugim vidovima svojine, nasledstvu, prirodnim resursima, odgovarajućim novim tehnologijama i finansijskim uslugama, uključujući mikrofinansiranje.

1.5 Do 2030. godine, povećati otpornost siromašnih i ugroženih, kako bi se smanjila njihova izloženost i ugroženost od ekstremnih klimatskih pojava, ekonomskih, društvenih i/ili ekoloških katastrofa.

Opština je pružalac osnovnog doprinosa u ispunjavanju podciljeva 1.4 i 1.5, kao institucija odgovorna da pruži javne usluge i upravljanje korišćenjem zemljišta. Što se tiče drugih podciljeva, opština može doprineti uglavnom u identifikovanju lica koja žive u siromaštvu, sa izuzetkom podcilja 1.3, gde u vezi sa dodeljenim nadležnostima, može imati primarnu ulogu u sprovođenju šema socijalne pomoći na području opštine.

19

ORP odgovara jednim delom na prvi cilj „Iskorenjeno siromaštvo svuda i za sve ljude ”, dok su obrađeni podciljevi 1.1, 1.2 i 1.4. Sva ova tri cilja su delimično obrađena i nemaju jasne brojčane ciljeve, posebno kada govorimo o smanjenju ili iskorenjivanju siromaštva.

ORP sadrži nedostatke u preispitivanju cilja o socijalnoj zaštiti za sve (1.3), kao i cilja smanjenja izloženosti i ugroženosti siromašnih ekstremnim klimatskim pojavama i drugim ekonomskim, društvenim i ekološkim katastrofama (1.5). Podcilj 1.1 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.2.8 Nezaposlenost i siromaštvo: Strategija 1. Svođenje na minimum nezaposlenosti i nivoa siromaštva Podcilj 1.2 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.2.8 Nezaposlenost i siromaštvo: Strategija 1. Svođenje na minimum nezaposlenosti i nivoa siromaštva Podcilj 1.4 COR-a uključen je u četiri strategije ORP-a: 11.2.1.1 Stanovništvo Strategija 1: Stvaranje potrebnih uslova za poboljšanje opštinskog indeksa ljudskog razvoja (MHDI) u daljem razvoju Opštine Novo Brdo Strategija 2: Podizanje kvantiteta i kvaliteta stanovanja

relevantnih podciljeva Cilja 1 u skladu je sa podciljevima OPR-a

60%

20

Ovaj cilj je povezan sa obezbeđenjem uslova svima da žive u sigurnoj zemlji, sa dobrom ishranom, tokom cele godine

nivo su: 2.1 Do 2030. godine, okončati glad i obezbediti pravo svih ljudi, posebno siromašnih i onih koji žive u teškim okolnostima, uključujući novorođenčad, na bezbednu i dovoljnu hranu tokom cele godine. 2.2 Do 2030. godine, iskoreniti sve oblike neuhranjenosti, uključujući i postizanje međunarodno usvojenih pokazatelja do 2025. godine koji se odnose na zaostajanje u telesnom razvoju dece mlađe od 5 godina i odgovoriti na potrebe za ishranom adolescentkinja, trudnica i dojilja i staraca. 2.3 Do 2030. godine, udvostručiti poljoprivrednu proizvodnju i prihode malih proizvođača hrane, posebno žena, domaće populacije, poljoprivrednih porodica, stočara i ribara, uključujući i putem bezbednog i ravnopravnog pristupa zemljištu, drugim proizvodnim resursima, znanju, finansijskim uslugama, pijacama i mogućnost dodavanja vrednosti i zapošljavanja van poljoprivrednog sektora. 2.4 Do 2030. godine, obezbediti održive sisteme za proizvodnju hrane i sprovesti prakse poljoprivredne obrade, koje povećavaju prinos i proizvodnju, pomažu u očuvanju ekosistema, jačaju kapacitet prilagođavanja klimatskim promenama, ekstremnom vremenu, sušama, poplavama i drugim nesrećama koje utiču na kvalitet poljoprivrednog zemljišta. Nadležnosti upravljanja zemljištem, podizanjem svesti šire zajednice posebno u seoskim područjima, investicijama u infrastrukturu potrebnu za transport, skladištenje i plasiranje prehrambenih proizvoda na tržištu čine opštinu odgovornom da podstakne dalji razvoj u vezi sa ispunjavanjem podciljeva 2.3 i 2.4. Sa druge strane, kada govorimo o okončanju gladi i neuhranjenosti, odnosno podcilj 2.1 i 2.2 lokalna uprava je odgovorna da identifikuje date slučajeve, posebno kod dece.

Relevantni podciljevi u sklopu Cilja 2 „Okončati glad, postići bezbednost hrane i poboljšati ishranu, i promovisati održivu poljoprivredu” koji važe na lokalni

21

U sklopu drugog cilja, ORP uspeva da odgovori samo na treći podcilj koji se odnosi na poljoprivrednu proizvodnju.

Podcilj 2.3 COR-a obrađen je u pet strategija ORP-a: 10.1.1 Tematska oblast ekonomskog razvoja Strategija 1: Više područja sa poljoprivrednim zemljištem u službi ekonomskog razvoja Strategija 2: Stočarstvo Strategija 3: Šume i pašnjaci Strategija 4: Porast i konsolidovanje područja za poljoprivredni razvoj Strategija 5: Opština olakšava dok sektor obezbeđuje osnove za prehrambenu industriju Strategija 6: Razvoj i unapređivanje znanja i prakse u poljoprivredi

Okončanje gladi (2.1), eliminisanje neuhranjenosti (2.2) i održivih sistema proizvodnje hrane (2.4) nisu obrađeni dokumentom.


25%

22

Ovaj cilj je povezan sa pružanjem usluga i pomoći ljudima, za zdraviji život

Relevantni podciljevi Cilja 3 „Obezbediti zdrav živoa i promovisati blagostanja za ljude svih generacija ” za lokalni nivo su:

3.1 Do 2030. godine, smanjiti globalnu stopu smrtnosti majki na manje od 70 na 100,000 živorođenih beba. 3.2 Do 2030. godine, sprečiti smrt novorođenčadi i dece mlađe od 5 godina, gde sve zemlje imaju za cilj da smanje smrtnost novorođenčadi na manje od 12 na 1,000 živorođenih i smrtnosti dece ispod 5 godina starosti na manje od 25 umrlih na 1,000 živorođenih. 3.3 Do 2030, okončati epidemiju SIDE, tuberkuloze, malarije i zapostavljenih tropskih bolesti i suzbiti hepatitis, bolesti

prenosive vodom i druga zarazna oboljenja. 3.6 Do 2020. godine, prepoloviti svetsku stopu umrlih i povređenih u drumskim nesrećama. 3.7 Do 2030, obezbediti sveobuhvatan pristup službama za brigu o seksualnom i reproduktivnom zdravlju i planiranju porodice, informisanje i edukaciju, i ubacivanje reproduktivnog zdravlja u nacionalne strategije i programe. 3.9 Do 2030. godine, vidljivo smanjiti broj umrlih i obolelih od opasnih hemijskih materija i zagađenosti vazduha, vode i zemljišta. 3.a Ojačati sprovođenje Okvirne konvencije Svetske zdravstvene organizacije o kontroli pušenja, od slučaja do slučaja, u svim zemljama. 3.b Podržati potragu i razvoj vakcina i lekova za prenosive i neprenosive bolesti, koje se pojavljuju uglavnom u zemljama u razvoju, obezbediti korišćenje značajnih i priuštljivih lekova i vakcina, u skladu sa Deklaracijom iz Dohe o Sporazumu o pravima intelektualne svojine u pitanjima trgovine (TRIPS) i javnog zdravlja, koja potvrđuje pravo zemalja u razvoju da u potpunosti primene odredbe Sporazuma TRIPS u vezi sa olakšicama zaštite javnog zdravlja i posebno, u obezbeđenju upotrebe lekova za sve. 3.c Povećati osetno, finansije za zdravstvo, za zapošljavanje, usavršavanje, osposobljavanje i podržavanje zaposlenih u zdravstvenom sektoru u zemljama u razvoju, posebno u manje razvijenim zemljama i u malim državama - ostrvima u razvoju.

23

Opštine imaju potpunu odgovornost da pruže primarne zdravstvene usluge i da dodele budžet za pružanje potrebne tehničke infrastrukture. Takođe, merama za zaštitu životne sredine, uklanjanjem ilegalnih deponija smeća, ulaganjem u javni prevoz i mrežu malih, zelenih, javnih površina, doprinose poboljšanju kvaliteta vazduha i izvorišta vode. Ova uloga, čini da Opština zapravo predstavlja pružaoca ključnog doprinosa u ispunjavanju tri podciljeva predviđena ciljem 3, odnosno podcilj 3.7, 3.9 i 3.c.

Cilj 3 je jedan od najmanje tretiranih u ORP-u, dok samo za dva podcilja, cilja 3 postoje delimične formulacije i ništa kada govorimo o planovima i konkretnim radnjama. U vezi sa podciljem 3.2 COR-a: ORP se obavezuje na zdravo i zaštićeno društvo, sigurno i neprekidno poboljšanje primarnog zdravstva, počevši od upravljanja hroničnim oboljenjima (hipertenzija, dijabetes, astma, tuberkuloza itd) pa sve do snižavanja stope smrtnosti i oboljevanja dece mlađe od 4 godine. U vezi sa podciljem 3.c COR-a: ORP potvrđuje da će naredna dešavanja ići u smeru modernizacije sistema i prilagođavanja organizativnih oblika i standarda, shodno uspešnim i savremenim modelima i iskustvima. Opštinski razvojni plan ne uspeva da odgovori na veliki deo podciljeva, u sklopu cilja 3. Konkretno, ORP ne sadrži aranžmane u vezi sa smanjenjem stope smrtnosti majki (3.1), okončanjem epidemija (3.3), smanjenjem posledica drumskih saobraćajnih nesreća (3.6), opštim pristupom uslugama seksualne zdravstvene zaštite (3.7), smanjenjem broja umrlih od zagađenja (3.9), kontrolom pušenja (3.a) i razvojem vakcina i lekova za prenosive bolesti (3.b)


22%

24

Ovaj cilj je povezan sa obezbeđenjem uslova za sve da studiraju, uče i ispune svoj potencijal

Relevantni podciljevi Cilja 4 „Obezbediti inkluzivno i kvalitetno obrazovanje i promovisati mogućnosti celoživotnog učenja za sve” za lokalni nivo su: 4.1 Do 2030, obezbediti da sve devojčice i dečaci imaju pristup besplatnom, jednakom i kvalitetnom osnovnom i devetogodišnjm obrazovanju, koje dovodi do značajnih i efikasnih saznajnih rezultata. 4.2 Do 2030. godine, obezbediti da sve devojčice i dečaci

imaju pristup kvalitetnom razvoju još u ranom detinjstvu, brizi i predškolskom obrazovanju, kako bi bili spremni za osnovno obrazovanje. 4.3 Do 2030. godine, obezbediti ravnopravan pristup svih žena i muškaraca pohađanju kvalitetnog i priuštljivog stručnog, tehničkog ili univerzitetskog obrazovanja. 4.4 Do 2030. godine, obezbediti osetan porast u broju mladih i odraslih sa potrebnim veštinama, uključujući tehničke i stručne veštine, koje su im potrebne da se zaposle, za kvalitetan rad i preduzetništvo. 4.5 Do 2030. godine, eliminisati rodnu neravnopravnost u obrazovanju i obezbediti jednak pristup na svim nivoima obrazovanja i stručnog usavršavanja za najosetljivije grupe, uključujući lica sa invaliditetom, domaću populaciju i nezaštićenu decu. 4.7 Do 2030. godine, obezbediti da svi učenici steknu potrebno znanje i veštine da promovišu održiv razvoj, uključujući između ostalog, obrazovanje za održiv razvoj i održiv način življenja, ljudska prava, rodnu ravnopravnost, podršku kulturi mira i nenasilja, globalno građanstvo i procenu raznovrsnosti kultura i doprinosa koji kultura pruža održivom razvoju. 4.a Izgraditi i poboljšati obrazovne ustanove da budu prikladne za decu, lica sa invaliditetom i za rodnu osetljivost i obezbediti sigurno okruženje, koje nije nasilno, koje je sveobuhvatno i delotvorno za učenje svih. Opštine predstavljaju nadležan organ za pružanje javnog predškolskog, osnovnog i srednjeg obrazovanja, uključujući izgradnju fizičke infrastrukture i angažovanje i jačanje ljudskih kapaciteta i da obezbedi sveobuhvatan pristup obrazovanju posebno predškolskom i osnovnom. Podciljevi koje je opština odgovorna da ispuni jesu podciljevi 4.1, 4.2, 4.5 i 4.a koji uspevaju da odgovore na sva navedena pitanja, koja potpadaju pod nadležnost opštine.

25

Četiri podcilja u sklopu Cilja 4 rešena su posredno ili neposredno ORP-om, konkretno 4.2 (predškolsko obrazovanje), 4.3 (stručno, tehničko i univerzitetsko obrazovanje), 4.4 (osposobljavanje i zapošljavanje mladih) i 4.5 (rodna ravnopravnost u obrazovanju)

Podcilj 4.2 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.2.2 Obrazovanje Strategija 1: Podizanje kvantiteta, sadržine i kvaliteta infrastrukture u školskom sistemu na svim nivoima, u skladu sa konceptom policentričnog razvoja Podcilj 4.3 COR-a uključen je u dve strategije ORP-a: 11.2.2 Obrazovanje Strategija 1: Podizanje kvantiteta, sadržine i kvaliteta infrastrukture u školskom sistemu na svim nivoima, u skladu sa konceptom policentričnog razvoja 10.1.3 Zanati Strategija 1: Održivost zanata – stvaranje fizičke i profesionalne infrastrukture za stručno osposobljavanje u vezi sa zanatima. U vezi sa podciljem 4.4 COR-a: ORP predviđa otvaranje centra za stručno osposobljavanje mladih Podcilj 4.5 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.2.2 Obrazovanje Strategija 1: Podizanje kvantiteta, sadržine i kvaliteta infrastrukture u školskom sistemu na svim nivoima, u skladu sa konceptom policentričnog razvoja Uključivost u obrazovanju, odgovarajući uslovi za integrisanje dece sa invaliditetom i organizovanje različitih vidova edukacije roditelja

U okviru ovog cilja, na sledeće podciljeve Opštinski razvojni plan nije odgovorio: sve devojčice i dečaci završavaju besplatno osnovno i 9-godišnje obrazovanje (4.1), edukacija o održivom razvoju (4.7), prosvetne ustanove prikladne za decu, za lica sa invaliditetom (4.a).


57%

26

Ovaj cilj treba da omogući pristup svih čistoj vodi za piće i sanitarnim uslovima

Relevantni podciljevi u sklopu Cilja 6 „Obezbediti dostupnost i održivo upravljanje vodom za piće i sanitarnim uslovima za sve” za lokalni nivo su: 6.1 Do 2030. godine, postići univerzalan i jednak pristup bezbednoj i jeftinoj pijaćoj vodi za sve; 6.2 Do 2030. godine, omogućiti adekvatan i jednak pristup sanitarnim i higijenskim uslovima za sve i okončati praksu

defekacije na otvorenom, poklanjajući posebnu pažnju na potrebe žena i devojčica i nezaštićenih lica. 6.3 Do 2030. godine, unaprediti kvalitet vode, smanjenjem zagađenosti, eliminisanjem rasipanja i svođenjem na minimum ispuštanja opasnih hemikalija i drugih materija, uz prepolovljavanje količine nepročišćenih otpadnih voda i znatnim povećavanjem nivoa recikliranja i bezbedne ponovne upotrebe na globalnom nivou. 6.4 Do 2030. godine, znatno povećati efikasno korišćenje vode u svim sektorima i obezbediti njeno održivo privlačenje i snabdevanje vodom za piće, sa ciljem da se odgovori na nestašicu vode i osetno smanji broj ljudi koji je nemaju. 6.5 Do 2030. godine, izvršiti integrisano upravljanje vodenim resursima na svim nivoima, uključujući i prekograničnu saradnju u zavisnosti od slučaja. 6.6 Do 2020. godine, zaštititi i obnoviti vodene ekosisteme, uključujući planine, šume, doline, reke, podzemne vode i jezera. 6.b Podržati i ojačati učešće domaćih zajednica u poboljšanju upravljanja vodom i kanalizacijom. U skladu sa pravnim okvirom, Opštine predstavljaju organ odgovoran za ispunjavanje svih gorenavedenih podciljeva. Takođe, u praksi javna vodovodna preduzeća u većini slučajeva deluju na regionalnom nivou, njima se upravlja sa centralnog nivoa, igraju važnu ulogu u snabdevanju i upravljanju vodovodnom i kanalizacionom mrežom.

27

Cilj 6 „Obezbediti dostupnost i održivo upravljanje vodom za piće i sanitarnim uslovima za sve ” dotiče ključne odgovornosti opština. ORP tretira na zadovoljavajući način ovaj cilj i obuhvata skoro sve podciljeve u njegovom sklopu. Podcilj 6.1 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.3.2. Voda Strategija 1: Poboljšanje kvaliteta vode i pokrivenošću vodom Podcilj 6.2 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 10.3.1 Sistem kanalizacije i deponija Strategija 1: Zaključivanje sistema kanalizacije, poboljšanje postojeće mreže i izgradnja nove Podcilj 6.3 COR-a uključen je u dve strategije ORP-a: 10.3.1 Sistem kanalizacije i deponija Strategija 2: Izgradnja novog sistema za odvođenje atmosferskih voda Strategija 3: Izgradnja sistema deponije i adekvatno upravljanje istima U vezi sa podciljem 6.4 COR-a: - Unapređivanje, zaključivanje i modernizacija infrastrukture za vodosnabdevanje u područjima u kojima

postoji mreža (Kolonia e re i Kolonia e vjetër) - Primarne intervencije na infrastrukturnoj mreži u centralne cevi koje idu od pumpi pa do glavnog kolektora, u funkciji podizanja kvaliteta i otklanjanja gubitaka. Podcilj 6.5 COR-a uključen je u dve strategije ORP-a: 10.3 Vodoprivredna infrastruktura Strategija 1: Radnje na renoviranju postojećeg sistema vodenih resursa, koji se koriste za piće i zaštita i razvoj novih izvorišta u funkciji vodosnabdevanja u celoj opštini Strategija 2: Stvaranje funkcionalnog i integrisanog sistema snabdevanja vodom za piće na celoj teritoriji opštine Postoje samo dva podcilja u sklopu Cilja 6 na koja ne uspeva da se odgovori Opštinskim razvojnim planom, obnova vodenih ekosistema (6.6) i učešće domaćih zajednica u poboljšanju upravljanja vodom i kanalizacijom (6.b)


71%

28

Ovaj cilj je povezan sa obezbeđenjem pristupa svih obnovljivoj energiji, sa posebnim osvrtom na zaštitu životne sredine

Relevantni podciljevi u sklopu Cilja 7 „Obezbediti pristup povoljnoj, pouzdanoj, održivoj i modernoj energiji za sve” za lokalni nivo su:

7.1 Do 2030. godine, obezbediti univerzalan pristup jeftinim, pouzdanim i modernim energetskim uslugama. 7.2 Do 2030. godine, osetno povećati održivost udela obnovljive energije u ukupnoj energiji dobijenoj iz različitih izvora na globalnom nivou. 7.3 Do 2030. godine, udvostručiti globalne stope unapređenja energetske efikasnosti. Opština nema direktne nadležnosti da poboljša pristup povoljnoj energiji, doprinosi identifikovanju izazova, stvaranju prikladnog okruženja za investicije u modernu tehnologiju, na polju energije i ostvaruje koordinaciju sa odnosnim institucijama u rasprostiranju i upravljanju energetskom mrežom.

29

Dva od tri podcilja u sklopu Cilja 7 “ Obezbediti pristup povoljnoj, pouzdanoj, održivoj i modernoj energiji za sve ” obuhvaćena su ORP-om, dok podcilj u vezi sa energetskom efikasnošću ne zauzima odgovarajući prostor.

Podcilj 7.1 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 10.1.7 Energija Strategija 2: Modernizacija i zaključivanje energetske infrastrukture Podcilj 7.2 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 10.1.7 Energija Strategija 2: Identifikovanje i korišćenje obnovljivih izvora energije


67%

30

Ovaj cilj je povezan sa stvaranjem dostojanstvenih radnih mesta i ekonomskih mogućnosti za sve

podržavaju proizvodne aktivnosti, stvaranje dostojanstvenih radnih mesta, preduzetništvo, stvaralaštvo i novine i podstaći formalizaciju i rast malih i srednjih preduzeća, uključujući i pristup finansijskim uslugama. 8.5 Do 2030. godine, postići punu produktivnu zaposlenost i dostojanstven rad za sve žene i muškarce, uključujući mlade i lica sa invaliditetom, kao i jednaku isplatu za obavljen posao jednake vrednosti. 8.6 Do 2020. godine, osetno smanjiti procenat nezaposlenih, neobrazovanih ili neobučenih mladih. 8.7 Preduzeti neposredne i delotvorne mere da se iskoreni prisilan rad, da se okonča moderno ropstvo i trgovina ljudskim bićima i zaustave i otklone najgori vidovi rada dece, uključujući njihovo vrbovanje i korišćenje dece za vojnike, i do kraja 2025. godine okončati rad dece u svim njegovim oblicima. 8.8 Zaštiti pravo na rad i omogućiti sigurno radno okruženje za sve zaposlene, uključujući radnike emigrante, posebno emigrantkinje i one koji rade u nebezbednim uslovima. 8.9 Do 2030. godine, izraditi i sprovesti politike za podsticanje održivog turizma, koje stvaraju radna mesta i podržavaju domaću kulturu i proizvode. Opština je nadležna za lokalni ekonomski razvoj, lokalne politike i mere za podsticanje održivog razvoja, uključujući turizam kao jedan od sektora. Ova uloga čini da opština ima ključnu odgovornost u ispunjavanju podcilja 8.3 i 8.9.

Relevantni podciljevi Cilja 8 „Promovisati inkluzivan i održiv privredni rast , punu i produktivnu zaposlenost i dostojanstven rad za sve” za lokalni nivo su:

8.3 Podržati politike usmerene ka razvoju, koje

31

ORP tretira u ograničenoj meri Cilj 8 COR-a. Tri podcilja Cilja 8 obrađena su ORP-om, iako ne potpuno, sa izuzetkom podcilja 8.9 koji govori o razvoju održivog turizma.

U vezi sa podciljem 8.3 COR-a: Turizam kao ključni privredni sektor za lokalni razvoj promovisanjem gradskih vrednosti i identiteta, koji donosi pogodnosti uslužnoj industriji, i koji utiče na stvaranje novih radnih mesta U vezi sa podciljem 8.6 COR-a: Priprema i realizacija projekta izgradnje centra za stručno osposobljavanje mladih Podcilj 8.9 COR-a uključen je u tri strategije ORP-a: 10.1.5 Turizam Strategija 1: Promocija Novog Brda kao grada kulturnog, ruralnog turizma i MICE, Strategija 2: Promocija tvrđave kao mesta za kulturni, ruralni i agro turizam -, Strategija 3: Promocija i razvoj seoskog turizma, Strategija 4: Promocija prirodnog turizma, Strategija 5: Promocija kulturnog turizma, Strategija 6: Promocija arheološkog turizma i razvojnog turizma, Strategija 7: Razvoj turističke infrastrukture, Strategija 8: Zaštita prirode i životne sredine, Strategija 9: Lovački turizam, Strategija 10: Promocija zdravstvenog turizma Različiti aspekti kao što su jednaka zarada za jednaki rad (8.5), suzbijanje prisilnog rada (8.7), sigurnost na radnom mestu i prava


50%

32

Ovaj cilj je povezan sa obezbeđenjem infrastrukture za povezivanje sa drugim delovima sveta

finansijskim uslugama, uključujući pristupačne kredite i njihovo integrisanje u lance vrednosti i tržišta. 9.c Značajno povećati pristup informacionoj i komunikacionoj tehnologiji i uložiti napore da se obezbedi univerzalan i jeftin pristup internetu u najnerazvijenijim zemljama, do 2020. godine. Opština snosi glavnu odgovornost za ispunjavanje podcilja 9.1, odnosno lokalne puteve.

Relevantni podciljevi Cilja 9 „Izgraditi prilagodljivu infrastrukturu promovisati održivu industrijalizaciju i podsticati inovativnost” za lokalni nivo su:

9.1 Razviti kvalitetnu, pouzdanu, održivu i prilagodljivu infrastrukturu, uključujući regionalnu i međunarodnu, u prilog ekonomskom razvoju i blagostanju ljudi, sa posebnim osvrtom da je ona pristupačna i jednaka za sve. 9.3 Povećati pristup malih industrijskih i drugih preduzeća, posebno u zemljama u razvoju,

33

U vezi sa ciljem koji promoviše održivu infrastrukturu, ORP detaljno uspeva da odgovori na podcilj 9.1 u vezi sa kvalitetnom infrastrukturom. Konkretno, kao deo ovog podcilja, ORP predviđa niz radnji u vezi sa drumskom, vodoprivrednom infrastrukturom i sistemima kanalizacije i deponijama. Podcilj 9.1 COR-a uključen je u sedam strategija ORP-a: 10.2.1 Drumska infrastruktura Strategija 1: Postojeći asfaltirani putevi – projekti produžetka, održavanja i zaključivanja Strategija 2: Neasfaltirani putevi - projekti za područja bez asfaltiranih puteva 10.3 Vodoprivredna infrastruktura Strategija 1: Radnje na renoviranju postojećeg sistema vodenih resursa, koji se koriste za piće i zaštita i razvoj novih izvorišta u funkciji vodosnabdevanja cele opštine Strategija 2: Stvaranje funkcionalnog i integrisanog sistema snabdevanja vodom za piće na celoj teritoriji opštine 10.3.1 Sistem kanalizacije i deponija Strategija 1: Zaključivanje sistema kanalizacije, poboljšanje postojeće mreže i izgradnja nove Strategija 2: Izgradnja novog sistema za odvođenje atmosferskih voda Strategija 3: Infrastruktura za zaštitu voda i deponija Opštinski razvojni plan sadrži nedostatke u vezi sa dva podcilja Cilja 9, podizanje pristupa malih preduzeća finansijskim uslugama (9.3) i pristup informaciono-komunikacionoj tehnologiji (9.


33%

34

Ovaj cilj u vezi je sa ključnom ulogom grada u održivom razvoju u urbanizovanom svetu Cilj 11 „Učiniti gradove i naselja inkluzivnim, bezbednim, otpornim i održivim” namenjen je lokalnom nivou, gradovima/ naseljima i predviđa sledeće podciljeve: 11.1 Do 2030. godine, svim ljudima obezbediti pristup adekvatnom, bezbednom i jeftinom smeštaju i osnovnim uslugama i poboljšati situaciju u siromašnim naseljima. 11.2 Do 2030. godine, omogućiti pristup bezbednim, jeftinim, pristupačnim i održivim transportnim sistemima za sve, poboljšavajući bezbednost na putevima, posebno širenjem javnih prevoznih usluga, i poklanjanjem posebne

pažnje na potrebe lica koja trebaju zaštitu, žena, dece, lica sa invaliditetom i staraca. 11.3 Do 2030. godine, unaprediti inkluzivnu i održivu urbanizaciju i ojačati kapacitete za planiranje i upravljanje naseljima na održivoj, inkluzivnoj i učesničkoj osnovi, u svim zemljama. 11.4 Ojačati napore da se zaštiti i očuva svetska kulturna i prirodna baština. 11.5 Do 2030. godine, osetno smanjiti broj umrlih i broj ljudi pogođenih nesrećama i osetno smanjiti direktne ekonomske gubitke, u vezi sa bruto domaćim proizvodom na globalnom nivou, izazvane nesrećama, uključujući i nesreće u vezi sa vodom, sa posebnim fokusom na zaštiti siromašnih slojeva i nezaštićenih lica. 11.6 Do 2030. godine, smanjiti negativan uticaj gradova na životnu sredinu, po glavi stanovnika, poklanjajući posebnu pažnju na kvalitet vazduha, upravljanje komunalnim otpadom i drugim vidom otpada. 11.7 Do 2030. godine, obezbediti univerzalan pristup bezbednim, inkluzivnim i pristupačnim zelenim i javnim površinama, posebno za žene i decu, starce i lica sa invaliditetom. 11.a Podržati pozitivnu ekonomsku, socijalnu i ekološku povezanost između gradskih, međugradskih i seoskih područja, jačanjem planiranja nacionalnog i regionalnog razvoja. Opštine, lokalna uprava, predstavljaju nadležan organ za potpunu realizaciju Cilja 11, potpunim integrisanjem podciljeva u lokalne politike, njihovim raščlanjivanjem na kapitalne projekte i programe pružanja usluga i izgradnjom potrebnih partnerstava za nadzor i izveštavanje o napretku koji je ostvaren u njihovoj primeni.

35

Cilj 11 COR-a koji se direktno odnosi na gradove i lokalnu upravu, skoro je u potpunosti obrađen ORP-om. Jedna od karakteristika ORP-a kada govorimo o Cilju 11 podrazumeva eksplicitno i direktno razmatranje velikog broja aspekata.

Podcilj 11.1 COR-a uključen je u dve strategije ORP-a: 11.2.1.1 Stanovništvo Strategija 2: Podizanje kvantiteta i kvaliteta stanovanja Strategija 5: Neformalna naselja tretirana u skladu sa propisima na snazi Podcilj 11.3 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.2.1.1 Stanovništvo Strategija 4: Budući razvoj naselja mora biti u skladu sa konceptom kompaktnih naselja Podcilj 11.4 COR-a uključen je u četiri strategije ORP-a: 11.2.4 Kultura Strategija 1: Pružanje uslova i sadržaja za zaštitu i održivu upotrebu kulturne baštine 11.3.7 Prirodno nasleđe Strategija 1: Zaštita prirodne baštine Strategija 2: Zaštita i konsolidacija prirode Strategija 3: Poboljšanje kvaliteta zelenih površina Podcilj 11.5 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.3.8 Prirodne i druge katastrofe Strategija 1: Udaljavanje od kulture reagovanja ka kulturi amortizacije i sprečavanja Podcilj 11.6 COR-a uključen je u dve strategije ORP-a: 11.3.7 Prirodna baština Strategija 3: Poboljšanje kvaliteta zelenih površina Upravljanje otpadom Strategija 1: Proizvedena i ponovno upotrebljena minimalna količina otpada i recikliranje otpada Podcilj 11.6 COR-a uključen je u tri strategije ORP-a: 11.2.1.1 Stanovništvo


88%

36

Strategija 1: Stvaranje potrebnih uslova za poboljšanje opštinskog indeksa ljudskog razvoja (MHDI) u daljem razvoju Opštine Novo Brdo

- Izrada projekata za proširenje zelenih površina u gradu Strategija 4: Budući razvoj naselja u skladu sa konceptom kompaktnih naselja

- Razvoj za poljoprivredne potrebe isključivo u zelenim zonama u svim naseljenim mestima predstavljen od strane stručnjaka

11.3.7 Prirodna baština Strategija 3. Podizanje kvaliteta zelenih površina Cilj 1.1 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.3.6 Mreža naseljenih mesta i gradsko-seoski kontekst Strategija 1: Funkcionalna mreža naseljenih mesta i uravnoteženost razvoja na relaciji grad-selo

37

38

Ovaj cilj se odnosi na smanjenje našeg uticaja na planetu, proizvodnjom i potrošnjom isključivo onoga što trebamo

12.2 Do 2030. godine, postići održivo upravljanje i efikasno korišćenje prirodnih resursa. 12.3 Do 2030. godine, prepoloviti bacanje hrane po glavi stanovnika na globalnom nivou, kako bi se dostigli nivoi maloprodaje i potrošnje i smanjio gubitak hrane duž lanca proizvodnje i snabdevanja, uključujući i gubitke nakon setve. 12.4 Do 2020. godine, postići ekološki ispravno upravljanje hemikalijama i svim oblicima otpada tokom njihovog ciklusa upotrebe, u skladu sa usvojenim međunarodnim okvirom, i značajno smanjiti njihovo ispuštanje u vazduh, vodu i zemljište, sa ciljem da se smanji negativan uticaj na zdravlje ljudi i životnu sredinu. 12.5 Do 2030. godine, osetno smanjiti stvaranje otpada, primenom načela prevencije, redukcije, recikliranja i ponovne upotrebe. 12.7 Podržati prakse javne nabavke koje su održive i u skladu sa nacionalnim politikama i prioritetima. 12.8 Do 2030. godine, obezbediti da ljudi dobiju prikladne informacije i da im se podigne svest o održivom razvoju i življenju u skladu sa prirodom. 12.a Podržati zemlje u razvoju u jačanju svojih naučnih i tehnoloških kapaciteta, u smeru održivijih modela potrošnje i proizvodnje. 12.b Razraditi i upotrebiti sredstva za praćenje uticaja održivog razvoja na održiv turizam, stvaranjem radnih mesta i podržavanjem domaće kulture i proizvoda. Opština je nadležna da pruži potrebnu javnu infrastrukturu i izvrši inspekciju sa ciljem da obezbedi istinsko upravljanje i zaštitu prirodnih resursa, da promoviše i primeni održive modele upravljanja otpadom, podigne svest i omogući edukaciju javnog mnjenja, kao ulogu kojom pruža ključan doprinos u postizanju podciljeva 12.2, 12.4, 12.5, 12.7, 12.8 i 12.b.

Relevantni podciljevi Cilja 12 „Obezbediti održivu potrošnju i proizvodnju” za lokalni nivo su:

39

ORP se bavi samo jednim brojem podciljeva Cilja 12 COR-a „Obezbediti održivu potrošnju i proizvodnju ”, konkretno podciljevima 12.2 (efikasno korišćenje prirodnih resursa), 12.4 (upravljanje životnom sredinom sa stanovišta hemikalija i otpada), i 12.5 (Smanjenje, recikliranje, ponovno korišćenje).

Podcilj 12.2 COR-a uključen je u nekoliko mera ORP-a: 13.2.1 Uslovi za utvrđivanje namene zemljišta na području opštine Zaštita i poboljšanje prirodnih resursa, koji se mogu obnoviti i koristiti racionalno 14.1.3 Mere za sprečavanje negativnog uticaja na životnu sredinu Niko ne može dobiti dozvolu za korišćenje prirodnih resursa bez ekološke dozvole za projekat, koja mora predviđati i mere zaštite životne sredine Podcilj 12.4 COR-a uključen je u nekoliko mera ORP-a: 14.1.3 Mere za sprečavanje negativnog uticaja na životnu sredinu / 14.1.3.1 Zaštita voda Zabranjeno je ispuštanje supstanci i otpada koji svojim fizičkim, hemijskim i biološkim osobenostima mogu ugroziti javno zdravlje, vodu i polu-vodene organizme, oštetiti rečni tok, ugroziti opremu ili vodoprivredne uređaje Podcilj 12.5 COR-a uključen je u dve strategije ORP-a: Upravljanje otpadom Strategija 1: Proizvedena i ponovno upotrebljena minimalna količina otpada i recikliranje otpada Strategija 3: Izgradnja sistema deponije i adekvatno upravljanje istima Markiranje i zaštita odnosne oblasti za izgradnju potencijalne deponije na opštinskom nivou za inertan i industrijski otpad, uz mogućnost recikliranja 14.1.2 Način obrade otpada Kao deo ovog cilja, Opštinski razvojni plan nije obradio sledeće podciljeve: prepolovljavanje ostataka hrane po glavi stanovnika (12.3), održive prakse javne nabavke (12.7), podizanje svesti ljudi o održivom razvoju (12.8), jačanje naučnih i tehnoloških kapaciteta zemalja u razvoju za održivu potrošnju i proizvodnju (12.a), praćenje uticaja održivog razvoja na turizam (12.b).


43%

40

Ovaj cilj je u vezi sa zaštitom prirodnih resursa i divljih životinja

njihovog okruženja, posebno šuma, močvara, planina i suvog zemljišta, u skladu sa obavezama predviđenim međunarodnim sporazumima. 15.2 Do 2020. godine, promovisati održivo upravljanje svim vidovima šuma, zabranu ogoljavanja, obnovu degradiranih šuma i održivi porast pošumljavanja i ponovnog pošumljavanja na globalnom nivou. 15.3 Do 2030. godine, suzbiti dezertifikaciju, obnovu degradiranog zemljišta, uključujući i zemljište koje je podlagalo dezertifikaciji, sušama i poplavama, sa ciljem da se zaustavi degradiranje zemljišta. 15.5 Preduzeti pod hitne i značajne mere da se smanji degradiranje prirodnih staništa, spreči gubitak biodiverziteta i, do 2020. godine, zaštiti i spreči nestanak ugroženih vrsta. 15.9 Do 2020. godine, uključiti vrednosti ekosistema i biodiverziteta u izradu nacionalnih i domaćih planova, i to u procese izrade, strategije i izveštaje o smanjivanju siromaštva. 15.b Aktivirati značajne fondove iz svih resursa i na svim nivoima, za finansiranje održivog upravljanja šumama i pružiti odgovarajuće podsticaje zemljama u razvoju za dalje napredovanje u upravljanju, uključujući očuvanje i ponovno pošumljavanje. Opština u skladu sa njoj dodeljenim nadležnostima može doprineti ispunjavanju gorenavedenih podciljeva, čiji je cilj da zaštite šume i odnosne ekosisteme. Sem podcilja 15.9, koji opština ispunjava uključivanjem ekoloških pitanja u odnosne lokalne politike.

Relevantni podciljevi u sklopu Cilja 15 „Održivo upravljati šumama, suzbiti dezertifikaciju, zaustaviti i preokrenuti proces degradacije zemljišta i sprečiti dalje uništenje biodiverziteta” za lokalni nivo su:

15.1 Do 2020. godine, obezbediti očuvanje, obnovu i održivo korišćenje kopnenih i slatkovodnih ekosistema i

41

ORP odgovara na veliki deo podciljeva, u sklopu Cilja 15 „Održivo upravljati šumama, suzbiti dezertifikaciju, zaustaviti i preokrenuti proces degradacije zemljišta i sprečiti dalje uništenje biodiverziteta " Podcilj 15.1 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: 11.3.7 Prirodna baština Strategija 1: Održiv razvoj biodiverziteta Podcilj 15.2 COR-a uključen je u tri strategije ORP-a: 11.3.7 Prirodna baština Strategija 2: Zaštita i konsolidacija prirode Strategija 3: Poboljšanje kvaliteta zelenih površina Strategija 3: Šume i pašnjaci Podcilj 15.3 COR-a uključen je u dve strategije ORP-a: 11.3.3 Zemljište Strategija 1: Zaštita kvaliteta i količine zemljišta (čistog i sa minimalnom zagađenošću) Strategija 2: Upravljanje zemljištem Podcilj 15.5 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: Biodiverzitet Strategija 1: Održiv razvoj biodiverziteta Podcilj 15.9 COR-a obuhvaćen je strategijom ORP-a: Strategija 3: Šume i pašnjaci


83%

42

PREPORUKE

Koraci za integrisanje COR-a u Opštinski razvojni plan Novog Brda Lokalne strategije zapravo predstavljaju dokumenta koja pretaču viziju razvoja jedne opštine u određenim oblastima u ciljeve, podciljeve i aktivnosti, na osnovu projekcija prostornih, ljudskih i finansijskih kapaciteta. Ono što je u mandatu ovih dokumenata jeste da urede upravljanje prirodnim resursima, da usmere investicije, razvojne programe i pružanje usluga Opštine i drugih aktera shodno zajedničkoj viziji održivog razvoja.

COR-i pružaju jasne smernice o aspektima koji se moraju imati u vidu i šta bi trebalo zacrtati za cilj kako bi se postigao održiv ekonomski, socijalni i ekološki razvoj.

Opština preduzima narednih pet koraka da približi svoj ORP COR-ima:

1. Određivanje strateških prioriteta, u sklopu sveobuhvatnog procesa. Jedan od globalnih izazova kada govorimo o ispunjavanju COR-a jeste cena koštanja. Pošto su finansijski kapaciteti ograničeni kada govorimo o ispunjavanju COR-a, Opština određuje svoje strateške prioritete, koji podstiču opšti razvoj i odgovaraju na glavne izazove opštine, imajući u vidu pregled postojećeg stanja. Od presudne je važnosti da se relevantni akteri uključe u određivanje zajedničkih prioriteta.

2. Presek sadašnjeg stanja kroz pokazatelje COR-a. Opština se zalaže da kreira i prikupi potrebne podatke kako bi izmerila pokazatelje prioritetnih podciljeva, odnosno strateške prioritete opštine. U zavisnosti od pokazatelja, Opština sarađuje i učestvuje u zajedničkim aktivnostima čiji je cilj da kreiraju podatke zajedno sa drugim javnim institucijama, kao što je npr. Kosovska policija, u vezi sa sigurnošću u gradskim područjima ili sa određenim NVO-ima u slučaju realizacije anketa, kao što je npr. Anketa o viktimizaciji ili životnom standardu, itd.

3. Približavanje ciljeva i podciljeva iz ORP-a COR-ima. Opština procenjuje u kojoj meri može da približi ciljeve iz ORP-a sa COR-ima shodno sopstvenim prostornim

Npr. Podcilj 11.7 „Do 2030. godine, obezbediti univerzalan pristup bezbednim, inkluzivnim i pristupačnim zelenim i javnim površinama, posebno za žene i decu, starce i lica sa invaliditetom,koji preporučuje da 50% izgrađenih površina moraju predstavljati javne površine, ima 2 pokazatelja:

- 11.7.1: % izgrađene zone, kao otvorenog prostora za sve, po polu, starosnoj dobi i za lica sa invaliditetom.

- 11.7.2: % lica - žrtava koje su doživele fizičko ili seksualno uznemiravanje, po polu, starosnoj dobi, stepenu sposobnosti, mestu dešavanja, u prethodnih 12 meseci.

Međutim, da bismo mogli staviti u kontekst podcilj 11.7, odnosno da bismo mogli da utvrdimo cilj za povećanje fonda i poboljšanje javnih površina u različitim gradovima sveta uz podršku Globalnog programa UN-Habitat-a za javne površine, analizirano je puno aspekata javnih površina na nivou grada, kao što je npr. njihova tipologija i distribucija, vlasništvo nad zemljištem, gustina naseljenosti, građevinski uslovi u najugroženijim područjima, javna prevozna mreža i kvalitet odnosne infrastrukture, drumska infrastruktura uključujući i mrežu pešačkih i biciklističkih staza, ali i kvalitet tehničke infrastrukture, vrste aktivnosti na ovim površinama, iskorišćenost, ciljne grupe itd.

43

kapacitetima i animiranju finansijskih resursa, u saradnji sa ostalim relevantnim akterima. Ovaj proces se u većini slučajeva zasniva na dodatnim analizama, mimo pokazatelja o COR-ima koji služe kao polazna tačka (Vidi tabelu za primer podcilja 11.7). U nedostatku sopstvenih kapaciteta, Opština ostvaruje saradnju sa univerzitetom ili angažuje konsultantske kompanije u specijalizovanim oblastima za analizu i pružanja preporuka o daljem smeru razvojnih politika.

4. Određivanje aktivnosti realizacije odnosnih ciljeva i podciljeva, u saradnji sa drugim akterima. Opština u saradnji sa relevantnim akterima, kao što su druge javne institucije, akademska zajednica, poslovna zajednica, građansko društvo, određuje aktivnosti potrebne za ispunjavanje određenih ciljeva, uzimanjem u obzir potencijalnog doprinosa svih stranaka u njihovoj realizaciji.

5. Budžetiranje i podela zadataka. Strategije se moraju budžetirati, na osnovu finansijskih projekcija u unapred utvrđenim periodima. U ovoj fazi, Opština definiše prirodu saradnje sa različitim akterima, projekte i odgovarajuće angažmane. Takođe, identifikuje nedostatke u ostvarivanju sopstvenih prihoda i preduzima sve potrebne mere da poboljša ovaj sektor u lokalnoj upravi.

44

45

PRIORITETI NASPRAM OPŠTINSKIH INVESTICIJA

46

Koji su opštinski prioriteti? Kapitalne investicije 2014 – 2018. Budžet potrošen u Opštini Novo Brdo na kapitalne investicije 1 u poslednjih 5 godina, dostigao je vrhunac 2018. godine, uz sistematski rast od 2016. godine za oko 40%. Iako su od 2014. godine investicije u drumsku infrastrukturu opale za oko 15%, ovo je sektor sa najvećim ulaganjima u opštini, odnosno 53% budžeta otišlo je na ime investicija duž godina. Drugi sektori koji su u poslednje tri godine zabeležili rast jesu vodovodna i kanalizaciona infrastruktura sa 22% uloženog budžeta u 2018. godini, i javne investicije koje dostižu 18% ukupnog iznosa investicija u 2018. godini.

Izvori godišnjih prihoda Oko 91% godišnjih prihoda u Opštini Novo Brdo, prema podacima za period od 2014 – 2018, potiče iz vladine subvencije. Godišnji prihodi su zabeležili pad od 23% od 2016. do 2018. godine.

Izvori sopstvenih prihoda Što se tiče sopstvenih prihoda, glavni prihodi se ostvaruju iz poreza na imovinu, dok su prihodi od novčanih kazni dvostruko manji. Nema podataka kada govorimo o prihodima od tarifa.

1 Kapitalne investicije obuhvaćene ovom analizom podrazumevaju investicije u drumsku infrastrukturu, vodovod i kanalizaciju, mrežu električne energije; parkove, trgove, igrališta i sportske terene; škole; zdravstvenu zaštitu; kulturnu baštinu; programe za integrisanje rodne perspektive i omladinske programe;

budžeta za 2018. godinu ostvareno je iz sopstvenih prihoda, oko 91% iz vladine subvencije, a manje od 1% iz donacija.

8%

47

Opštinski prioriteti za 2030. godinu

Sa stanovišta COR-a, radna grupa je zacrtala za prioritet sledeća tri cilja i aktivnosti:

Prioriteti koje je utvrdila radna grupa koji će po njenom mišljenju uspeti da odgovore na glavne izazove Opštine i koji predstavljaju glavne podstrekače održivog razvoja predstavljaju poboljšanje politika smeštaja i urbanog kvaliteta grada, jeftine energije i zaštite ekosistema. Ovi prioriteti su u suprotnosti sa trendom kapitalnih investicija, koje su prevashodno usmerene ka razvoju drumske infrastrukture, dok su direktne investicije u razvoj poljoprivrede bile simbolične.

• Podrška seoskom turizmu • Subvencionisanje proizvođača i prerađivača • Podrška ugostiteljskom sektoru

• Procena postojećeg stanja, procena potrebnih informacija • Podsticanje poljoprivrednika u poljoprivrednom sektoru sa glavnim

ciljem da se poveća proizvodnja • Poboljšanje infrastrukture sa glavnim ciljem da se poveća proizvodnja

• Stvaranje uslova za pružanje zdravstvenih usluga na puno radno vreme

24 h • Obezbeđenje adekvatnih lekara, kako onih opšte prakse, tako i

pedijatara i ginekologa • Identifikovanje i obrada ekološki zagađenih površina u blizini rudnika u

Novom Brdu

48

PREPORUKE

Radnje na ispunjavanju COR-a i odnosni pokazatelji za izveštavanje o napretku

Opštine u sklopu svojih nadležnosti, preduzimaju radnje koje posredno ili neposredno doprinose ispunjavanju COR-a, podnošenjem svojih izveštaja o određenim pokazateljima COR-a ili drugim pokazateljima koji doprinose merenju pokazatelja COR-a.

Ilustracije radi, tabele koje slede u nastavku navode neke od aktivnosti koje opštinski sektori mogu preduzeti kao i pokazatelje koje mogu upotrebiti za merenje napretka u ispunjavanju COR-a. Ove tabele pružaju način strukturiranja pokazatelja u lokalnim strategijama i planovima aktivnosti generalno, i da se nakon toga nadograde, shodno opštinskom kontekstu.

Sektori uključeni u tabelama koje slede u nastavku su:

Obrazovanje

Javne usluge, vanredne situacije, parkovi

Ekonomski razvoj

Životna sredina

Finansije, nabavka, javna administracija

Zdravlje, socijalna zaštita i rodna pitanja

Kultura, omladina i sport

Prostorno planiranje, inspekcija, imovina

49

OBRAZOVANJE POKAZATELJI NAPRETKA U ISPUNJAVANJU COR-a

AKTIVNOSTI

Cilj 1. SVET BEZ SIROMAŠTVA

Cilj 4. KVALITETNO OBRAZOVANJE

Cilj 8. DOSTOJANSTVEN RAD I PRIVREDNI RAST

Cilj 12. ODGOVORNA POTROŠNJA I PROIZVODNJA

Identifikovanje izazova u pristupu obrazovanju i obezbeđenje pristupa obrazovanju, posebno u najugroženijim zajednicama;*

Ostali pokazatelji Broj dece uzrasta od 5 - 17 godina koja žive u siromaštvu, uključene u obrazovni sistem u jednoj godini; (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja 1.4.1)

Pokazatelji COR-a 4.2.2 Stopa učešća u organizovanoj nastavi, za odgovarajuće uzraste, u predškolskom, osnovnom i nižem srednjem obrazovanju, po polu;

Ostali pokazatelji Broj dece uzrasta od 5 - 17 godina koja rade, uključene u obrazovni sistem u jednoj godini;

Informisanje, obuka, edukacija o održivom razvoju

Ostali pokazatelji Broj lica obaveštenih o održivom razvoju; (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja COR-a 4.7.1 i 12.8.1)

Ostali pokazatelji Broj lica obaveštenih o održivom razvoju; (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja COR-a 4.7.1 i 12.8.1)

Podrška kratkom lancu snabdevanja;**

Pokazatelji COR-a 4.3.1 Stopa učešća mladih i odraslih u formalnom i neformalnom obrazovanju i odgoju u prethodnih 12 meseci, po polu;

Pokazatelji COR-a 8.6.1 Procenat mladih (starosti od 15-24 godine) koji nisu uključeni u obrazovanje, zapošljavanje ili obuku

Sastavljanje lokalnih strategija ekonomskog razvoja;***

Ostali pokazatelji: Broj programa za razvoj ljudskih kapaciteta – tehničke i stručne obuke, shodno zahtevima tržišta;

Kako bi odgovorio na ovo pitanje, ovaj sektor ostvaruje saradnju sa: * Sektorom socijalne zaštite ** Sektorom ekonomskog razvoja *** Sektorom javnih usluga, ekonomskog razvoja, kulture, omladine i sporta, životne sredine, rodnih pitanja i finansija

50

JAVNE USLUGE, VANREDNE SITUACIJE, PARKOVI I DRUGE JAVNE POVRŠINE

POKAZATELJI NAPRETKA U ISPUNJAVANJU COR-a

AKTIVNOSTI

Cilj 6. ČISTA VODA I SANITARNI USLOVI

Cilj 7. DOSTUPNA I OBNOVLJIVA ENERGIJA


Cilj 9. INDUSTRIJA, INOVACIJA I INFRASTRUKTURA

Identifikovanje potrebnih izvora za snabdevanje vodom za piće;

Pokazatelji COR-a: 6.3.2 Procenat vodenih tokova sa vodom dobrog kvaliteta; Ostali pokazatelji: Raspoloživost vode po m3 po osobi godišnje;

Identifikovanje gubitaka vode i sanacija sistema snabdevanja;

Pokazatelji COR-a: 6.4.1 Izmene u efikasnosti korišćenja vode duž vremena;

Integrisano upravljanje izvorima vode;*

Pokazatelji COR-a: 6.5.1 Stepen realizacije integrisanog upravljanja vodenim resursima (0-100); 6.5.2 % graničnih područja, basena vode, sa operativnim planom za saradnju u njihovom upravljanju;

Korišćenje novih obnovljivih izvora energije u javnim institucijama;***

Ostali pokazatelji: % obnovljive energije u ukupnoj potrošnji energije u javnim institucijama; (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja 7.2.1)

51

Investicije u poboljšanje energetske efikasnosti u javnim institucijama i drugo;***

Ostali pokazatelji: % javnih objekata koji koriste novu tehnologiju rasvete, imaju adekvatnu izolaciju i promovišu savesno ponašanje kada govorimo o potrošnji energije;

Saradnja sa sektorom neformalne privrede, zarad poboljšanja uslova rada i podsticanja formalizacije;****

Pokazatelji COR-a: 8.3.1 Procenat neformalnog zapošljavanja u poljoprivrednom sektoru, po polu;

Identifikovanje nedostataka u pristupu IKT-u i internetu i obezbeđenje pristupa pružanjem ovakvih usluga na javnim površinama, kao što su biblioteke itd.;

Pokazatelji COR-a: 9.c.1 % stanovnika pokrivenih mrežom mobilne telefonije, shodno tehnologiji;

Podrška kratkom lancu snabdevanja*****

Ostali pokazatelji: Stopa iskorišćenosti površine opštinskog tržišta;

Ostali pokazatelji: % aktivnog poljoprivrednog zemljišta, sa lakim pristupom prikladnim putevima u svakom godišnjem dobu;

52


AKTIVNOSTI


Cilj 11. ODRŽIVI GRADOVI I ZAJEDNICE

Cilj 13. BORBA PROTIV KLIMATSKIH PROMENA

Cilj 16. MIR I PRAVDA, SNAŽNE INSTITUCIJE

Uređivanje rečnih obala, projektovano tako da se spreče poplave, zaštite ekosistemi i

Pokazatelji COR-a: 1.3.1 Broj porodica u ekstremnom siromaštvu koje žive u područjima opasnim u smislu katastrofa;

Pokazatelji COR-a: 11.5.1 Broj umrlih, nestalih lica i onih pogođenih katastrofama na 100,000 stanovnika 11.5.2 Direktni privredni gubici u odnosu na globalni BDP, kritična oštećenja infrastrukture i broj prekida osnovnih usluga, pripisanih katastrofi;

Pokazatelji COR-a: 13.1.1 Broj umrlih, nestalih lica i onih pogođenih katastrofama na 100,000 stanovnika;

Jačanje sposobnosti obnove i prilagodljivosti zajednice prirodnim i drugim katastrofama;**

53

Upravljanje otpadom, ponovno korišćenje i recikliranje kao sredstva za smanjenje uticaja na životnu sredinu

Pokazatelji COR-a: 11.6.1 Procenat redovno prikupljenog čvrstog otpada i njegovo prikladno konačno odlaganje kao deo čvrstog otpada, nastalog u gradovima;

Podizanje svesti javnosti o opasnosti od javljanja prirodnih nepogoda i merama zaštite i oporavka;**

Ostali pokazatelji: Broj osoba koje žive u siromaštvu obaveštenih o ovoj temi;

Ostali pokazatelji: Broj osoba obaveštenih o ovoj temi;

Ostali pokazatelji: Broj osoba obaveštenih o ovoj temi;

Pružanje sigurnih i zelenih javnih površina

Pokazatelji COR-a: 11.7.1 % izgrađene gradske zone, kao otvorene površine za javnu upotrebu za sve, po polu, starosnoj dobi i za lica sa invaliditetom 11.7.2 % osoba koje su žrtve fizičkog ili seksualnog uznemiravanja, po polu, starosnoj dobi, invalidskom statusu i mestu na kome se nalaze, u prethodnih 12 meseci;

Pokazatelji COR-a: 16.1.4 % osoba koje se osećaju sigurnim da izađu u području u kome žive;

54

POKAZATELJI ZA MERENJE OSTVARENOG NAPRETKA

AKTIVNOSTI Cilj 1. SVET BEZ SIROMAŠTVA

Cilj 3. DOBRO ZDRAVLJE I BLAGOSTANJE


Pružanje javnih usluga, kao i pristup vodi za piće i mreži kanalizacije, rasprostiranje i poboljšanje tehničke infrastrukture;

Ostali pokazatelji: Broj porodica u krajnjem siromaštvu priključenih na sistem vodosnabdevanja i kanalizacije; Broj porodica koje žive u siromaštvu priključenih na sistem vodosnabdevanja i kanalizacije;

Ostali pokazatelji: % stanovništva izloženog nebezbednom snabdevanju uslugama vodosnabdevanja i kanalizacije;

Pokazatelji COR-a: 6.1.1 % stanovnika koji koriste usluge vodosnabdevanja kojom se upravlja sigurno;

Identifikovanje nedostataka u pristupu priuštljivoj energiji najugroženijih grupa;

Ostali pokazatelji: Broj porodica koje žive u siromaštvu i krajnjem siromaštvu bez pristupa priuštljivoj energiji;

Kako bi odgovorio na ovo pitanje, ovaj sektor ostvaruje saradnju sa: * Sektorom prostornog planiranja ** Sektorom vanrednih situacija *** Sektorom javne uprave **** Sektorom ekonomskog razvoja ***** Sektorom obrazovanja i ekonomskog razvoja ****** Sektorom javnih usluga, ekonomskog razvoja, kulture, omladine i sporta, životne sredine, rodnih pitanja i finansija

55

U ODNOSU NA ISPUNJENOST COR-a




Ostali pokazatelji: % poljoprivrednih zona sa sistemom navodnjavanja; % privrednih subjekata i/ili poslovnih zona pokrivenih uslugama vodosnabdevanja i kanalizacije;

Ostali pokazatelji: % stambenih jedinica u neformalnim naseljima priključenih na sistem vodosnabdevanja i kanalizacije;

Pokazatelji COR-a: 7.1.1 Procenat stanovnika sa pristupom električnoj energiji

56


AKTIVNOSTI

Cilj 2. SVET BEZ GLADI


Cilj 9. INDUSTRIJA, INOVACIJA I INFRASTRUKTURA

Cilj 15. ŽIVOT NA ZEMLJI

Mere za predupređivanje nesreća u drumskom saobraćaju;**

Pokazatelji COR-a: 3.6.1 % umrlih usled povreda zadobijenih u drumskom saobraćaju; Ostali pokazatelji: % lokalnih puteva opremljenih adekvatnom signalizacijom, sigurnim pešačkim i biciklističkim stazama i/ili merama poput ležećeg policajca;

Razvoj i upravljanje drumskom i tehničkom propratnom infrastrukturom;

Ostali pokazatelji: - Obim lokalnog poljoprivrednog proizvoda u drumskom saobraćaju; - % aktivnog poljoprivrednog zemljišta, sa lakim pristupom prikladnim putevima u svakom godišnjem dobu;

Pokazatelji COR-a: 9.1.1 % seoskog stanovništva koje živi na udaljenosti od 2 km duž prikladnih puteva, tokom svakog godišnjeg doba; 9.4.1 Ispuštanje CO2 po jedinici dodate vrednosti; Ostali pokazatelji: Promet putnika i robe u drumskom saobraćaju (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja 9.1.2)

Koordinacija opštine za očuvanje zelenih koridora;*

Ostali pokazatelji: Broj ostvarenih vidova saradnje pri bavljenju zelenim koridorima;

57

EKONOMSKI RAZVOJ


Aktivnost





Prevoz i delotvorno skladištenje prehrambenih proizvoda, kao mera za smanjenje bacanja hrane;

Ostali pokazatelji: Pokrivenost (%) uslugom skladištenja prehrambenih proizvoda;

Pokazatelji COR-a: Poljoprivredni prinos po godini;

Pokazatelji COR-a: 12.3.1 Globalni indeks gubitka hrane;

Podržavanje poljoprivredne proizvodnje i promovisanje lanca lokalnih prehrambenih proizvoda - poreske olakšice, subvencije, investicije u opštinska tržišta, obuka poljoprivrednika itd;

Pokazatelji COR-a: 2.3.1. Obim proizvodnje po radnoj jedinici, prema klasama veličine poljoprivrednog / stočarskog / drvnog preduzeća; 2.4.1. Procenat poljoprivredne zone obuhvaćen produktivnom i održivom poljoprivredom;

Ostali pokazatelji: Stopa iskorišćenosti površine opštinskog tržišta; Ljudski kapaciteti za upravljanje i inspekciju uslova za održavanje prehrambenih proizvoda;

Pokazatelji COR-a: 12.3.1 Globalni indeks gubitka hrane;

Saradnja sa sektorom neformalne privrede, zarad poboljšanja uslova rada i podsticanja formalizacije;*

Pokazatelji COR-a: 8.3.1 Procenat neformalnog zapošljavanja u poljoprivrednom sektoru, po polu

58

Sastavljanje lokalnih strategija ekonomskog razvoja;***

Ostali pokazatelji: Integrisanje mera za stvaranje radnih mesta, razvoj ljudskih kapaciteta i povišicu zarada;

Ostali pokazatelji: Procena koristi i troška turizma zajedno sa zajednicom; Procena tržišnih potreba; Integrisanje mera za promociju MSP-a;

Ostali pokazatelji: Integrisanje mera za održivu proizvodnju i potrošnju; (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja 12.1.1)

59

ŽIVOTNA SREDINA


AKTIVNOSTI Cilj 2. SVET BEZ GLADI




Upravljanje prirodnim resursima, zemljištem i vodenim resursima, posebno u seoskim područjima; i sprovođenje mera za zaštitu životne sredine;*

Ostali pokazatelji: Površina poljoprivrednog zemljišta; Količina pesticida i đubriva i period upotrebe;

Ostali pokazatelji: Količina pesticida i đubriva i period upotrebe; Površina neformalnih deponija smeća;

Ostali pokazatelji: Sastav NB05, i drugih zagađivača vodenih resursa;

Informisanje, obuka, edukacija o održivom razvoju, podizanje svesti o zaštiti prirodnih resursa i staništa i smanjenje uticaja na životnu sredinu i klimatske promene

Ostali pokazatelji: Broj lica obaveštenih o održivom razvoju; (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja COR-a 4.7.1 i 12.8.1)

Sastavljanje lokalnih strategija ekonomskog razvoja;**

60

U ODNOSU NA ISPUNJENOST COR-a Cilj 8. DOSTOJANSTVEN RAD I PRIVREDNI RAST


Cilj 13. BORBA PROTIV KLIMATSKIH PROMENA

Cilj 15. ŽIVOT NA ZEMLJI

Pokazatelji COR-a: 8.4.1 Materijal footprint, materijal footprint per capita;

Pokazatelji COR-a: 15.1.1 Površina šuma, kao deo ukupne površine zemljišta; 15.1.2 Procenat važnih odluka o zemljištu i slatkim vodama; 15.2.1 Napredak ostvaren u održivom upravljanju šumama; 15.3.1 Procenat zemljišta koje je degradirano u odnosu na ukupnu površinu zemljišta;

Ostali pokazatelji: Broj lica obaveštenih o održivom razvoju; (Ovaj pokazatelj doprinosi merenju pokazatelja COR-a 4.7.1 i 12.8.1)

Pokazatelji COR-a: 13.3.1 Broj zemalja koje su integrisale ublažavanje, prilagođavanje, smanjenje uticaja i rano upozoravanje u svoje nastavne programe na primarnom, sekundarnom i tercijarnom nivou; - Jači kapaciteti za sprovođenje prilagodljivih mera ublažavanja klimatskih promena;

Ostali pokazatelji: Broj lica informisanih o merama za smanjenje uticaja na životnu sredinu i klimatskih promena;

Ostali pokazatelji: Mere za zaštitu prirodnih resursa, zemlje i vodenih resursa;

61

FINANSIJE, NABAVKA, JAVNA ADMINISTRACIJA


AKTIVNOSTI Cilj 5. RODNA RAVNOPRAVNOST




Korišćenje novih obnovljivih izvora energije u javnim institucijama;*

Pokazatelji COR-a: 7.2.1 Deo obnovljive energije u ukupnoj konačnoj potrošnji energije

Investicije u poboljšanje energetske efikasnosti u javnim institucijama i drugo;*

Ostali pokazatelji: Broj javnih objekata koji koriste novu tehnologiju rasvete, imaju adekvatnu izolaciju,

Pružanje usluga bez rodne diskriminacije;

Pokazatelji COR-a: 5.a.1 (a) Procenat ukupnog poljoprivrednog stanovništva sa vlasništvom ili sigurnim pravima nad poljoprivrednim zemljištem, po polu; i (b) odvojena grupa žena, među vlasnicima i nosiocima prava nad poljoprivrednim zemljištem, prema vrsti boravka

Podržavanje pravičnih praksi zapošljavanja

Pokazatelji COR-a: 5.5.1 Procenat mesta na kojima se nalaze žene u (a) narodnim skupštinama, i (b) lokalnim upravama

62

Postavljanje žena na funkcije odlučivanja;

Pokazatelji COR-a: 5.5.1 Procenat mesta na kojima se nalaze žene u (a) narodnim skupštinama, i (b) lokalnim upravama;

Pružanje sigurnog okruženja za rad, iste zarade za isti rad;

Ostali pokazatelji: Nivo zadovoljstva uslovima rada u lokalnoj upravi; Razlika (evro) u zaradama između polova za isti posao;

Odgovor na korupciju, identifikovanje, sprečavanje i prijavljivanje

Pokazatelji COR-a: 16.5.1 Procenat osoba koje su imale barem jedan kontakt sa jednim javnim službenikom i koje su platile mito javnom službeniku ili su ovi javni službenici od njih tražili mito u poslednjih 12 meseci 15.5.2. % privrednih subjekata koji su imali najmanje jedan kontakt sa javnim službenikom i koju su platili ili im je tražena nezakonita isplata u poslednjih 12 meseci; Ostali pokazatelji: Broj kažnjenih potvrđenih slučajeva korupcije;

Pružanje pristupa javnim dokumentima

Ostali pokazatelji: % zahteva za pristup javnim dokumentima razmotrenih u skladu sa zakonom;

63


AKTIVNOSTI





Cilj 5. RODNA RAVNOPRAVNOST

Praksa nabavke;**

Dodela budžeta za ispunjavanje COR-a;

Pokazatelji COR-a: 1.b.1 Procenat periodičnih vladinih i kapitalnih troškova u sektorima u kojima žene, siromašne i ugrožene grupe ostvaruju nesrazmerne koristi

Pokazatelji COR-a: 2.a.2 Ukupni službeni resursi (službena pomoć za razvoj i drugi službeni izvori) u poljoprivrednom sektoru

Pokazatelji COR-a: 3.b.2 Ukupan iznos neto službene pomoći za sprovođenje medicinskih istraživanja i sektore primarne zdravstvene zaštite

Pokazatelji COR-a: 4.b.1 Obim izvora službene pomoći za dodelu stipendija, shodno sektorima i vrsti studija

Pokazatelji COR-a: 5.a.1 (a)Procenat ukupnog poljoprivrednog stanovništva sa vlasništvom ili sigurnim pravima nad poljoprivrednim zemljištem, po polu; i (b) odvojena grupa žena, među vlasnicima i nosiocima prava nad poljoprivrednim zemljištem, shodno vrsti boravka

64

U ODNOSU NA ISPUNJENOST COR-a Cilj 7. DOSTUPNA I OBNOVLJIVA ENERGIJA


Cilj 10. ELIMINISANJE NEJEDNAKOSTI UNUTAR I IZMEĐU DRŽAVA



Ostali pokazatelji: Kriterijumi održivosti koji doprinose smanjenju javnih troškova na energiju;

Ostali pokazatelji: Kriterijumi sigurnosti na radu i jednakih uslova rada;

Ostali pokazatelji: Kriterijumi koji sprečavaju diskriminaciju

Ostali pokazatelji: Kriterijumi emisije ugljenika i otpada od strane potencijalnih pružalaca usluga;

Pokazatelji COR-a: 7.a.1 Međunarodni izvori finansiranja zemalja u razvoju, za podržavanje pretrage i razvoja čiste energije i proizvodnju obnovljive energije, uključujući hibridne sisteme 7.b.1 Investicije u energetsku efikasnost kao deo PBB-a i količina direktnih stranih investicija u finansijske transfere za infrastrukturu i tehnologiju i usluge održivog razvoja

Pokazatelji COR-a: 8.b.1 Ukupni troškovi vlade na ime programa socijalne zaštite i zapošljavanja, kao deo nacionalnih budžeta i PBB-a

Pokazatelji COR-a: 11.c.1 Procenat finansijske podrške manje razvijenim zemljama izdvojene za izgradnju i renoviranje održivih, elastičnih i resursno efikasnih zgrada, korišćenjem lokalnih materijala; 11.4.1 Ukupni troškovi po glavi stanovnika (javni i privatni) za očuvanje, zaštitu i konzervaciju kulturne i prirodne baštine, prema vrsti nasleđa (kulturno, prirodno, mešovito, namenjenog da bude deo svetske baštine ), nivou uprave (centralna, regionalna, lokalna), vrsti troška (operativni / investicioni trošak) i vida privatne investicije (pokloni u naturi, neprofitni privatni sektor i sponzorstvo);

65

SOCIJALNO BLAGOSTANJE I RODNA PITANJA POKAZATELJI NAPRETKA U ISPUNJAVANJU COR-a

AKTIVNOSTI



Sprovođenje šema socijalne pomoći;

Pokazatelji COR-a: 1.3.1 % stanovništva obuhvaćenog sistemima socijalne zaštite, po polu, praveći razliku između dece, nezaposlenih, staraca, lica sa invaliditetom, trudnica, novorođenčadi, žrtava povrede na radu, siromašnih i ugroženih grupa Ostali pokazatelji: % porodica (osoba) koje žive u krajnjem siromaštvu ili siromaštvu i ostvaruju pravo na socijalnu pomoć;

Identifikovanje lica koja žive u siromaštvu i ekstremnom siromaštvu;

Pokazatelji COR-a: 1.1.1 Procenat stanovnika ispod međunarodne linije siromaštva, po polu, starosnoj dobi, radnom statusu i geografskoj lokaciji (gradska / seoska) 1.2.1 Procenat stanovnika koji žive ispod nacionalne linije siromaštva, po polu i starosnoj dobi

Identifikovanje slučajeva neuhranjenosti kod dece, preko školskih i zdravstvenih ustanova;

Pokazatelji COR-a: 2.1.1 Nedovoljna gustina uhranjenosti Ostali pokazatelji: Broj identifikovanih slučajeva neuhranjenosti ili nedovoljne uhranjenosti dece

66


AKTIVNOSTI





Obezbeđenje pristupa obrazovanju, posebno za najugroženije zajednice;*

Pokazatelji COR-a: 4.1.1 Procenat dece i mladih (a) u razredima 2/3; (b) na kraju osnovne škole; (c) na kraju nižeg srednjeg obrazovanja, najmanje minimalan nivo veština (i) čitanja i (ii) matematike po polu 4.2.2 Stopa učešća u organizovanoj nastavi (5-18), po polu Ostali pokazatelji: Broj dece koja radi uključenih u obrazovni sistem.

Ostali pokazatelji: Broj odraslih koji pohađaju strukovnu nastavu

Identifikovanje izazova u pristupu obrazovanju, posebno za najugroženije zajednice;*

Ostali pokazatelji: Broj dece od 5 do 18 godina koja nema pristup obrazovanju

Identifikovanje ugrožene/dece koja rade

8.7.1 % i broj dece starosti od 5-17 godina koja rade, po polu i starosnoj dobi

67

Redukcija nasilja u uznemiravanja u gradskim područjima

11.7.2 % osoba - žrtava fizičkog ili seksualnog uznemiravanja, uz naznaku pola, starosne dobi, nivoa sposobnosti i lokacije, u poslednjih 12 meseci Ostali pokazatelji: Pokrivenost javnih površina (ulica, parkova, trgova, …) javnom rasvetom; Pokrivenost javnih površina CCTV-om ili drugim vidovima nadzora;

16.1.4 % osoba koje se osećaju sigurnim da hodaju u područjima u kojima žive;

Kako bi odgovorio na ovo pitanje, ovaj sektor ostvaruje saradnju sa: *Sektorom za obrazovanje, socijalnu zaštitu **Sektorom za socijalnu zaštitu, rodna pitanja

68

69

70

OPŠTINSKI KAPACITETI ZA UPRAVLJANJE LOKALIZACIJOM COR-a

71

Kakve su potrebe sa stanovišta jačanja opštinskih kapaciteta za lokalizaciju COR-a OPŠTINSKI KAPACITETI – NALAZI IZ UPITNIKA

KOLIKO JE OPŠTINA UPOZNATA SA COR-IMA? - Informisanje

Opština Novo Brdo nije prethodno informisana o COR-ima. - Integrisanje COR-a u opštinske strategije

Do sada, nije bilo informativnih sesija o agendi 2030, inicijativa za približavanje lokalnih strategija okviru COR-a ili stvaranje institucionalnih mehanizama za integrisanje i praćenje napretka ostvarenog u ispunjavanju tih ciljeva.

KOLIKO OPŠTINA IMA ISKUSTVA I LJUDSKIH KAPACITETA U IZRADI LOKALNIH STRATEGIJA?

- Modalitet izrade strategija Lokalne, integrisane i sektorske strategije, u Opštini Novo Brdo su izrađene ugovaranjem usluga specijalizovanih kompanija, dok je opštinsko osoblje angažovano za prikupljanje i obradu podataka.

- Uloga opštinskog osoblja u izradi strategija Opštinsko osoblje određuje se odlukom predsednika, koji u koordinaciji sa direktorima odnosnih direkcija određuje članove radne grupe. Radna grupa nije imala ulogu koordinatora ili fasilitatora procesa, u odnosu na angažovanog podugovarača, relevantne opštinske sektore, druge javne institucije i širu zajednicu, kako u fazi prikupljanja podataka, izrade razvojnog okvira, određivanja ciljeva ili akcionim planom za sprovođenje strategije. U procesu izrade ORP-a Novog Brda, Radna grupa je doprinela u smislu sadržine, kao i u prikupljanju i obradi podataka.

- Kapaciteti opštinskog osoblja za izradu politika - planova / strategija / integrisanih i sektorskih razvojnih programa Opština Novo Brdo raspolaže malobrojnim kapacitetima kada govorimo o kvantitativnom aspektu, ali i kada govorimo o odgovarajućoj stručnoj spremi za izradu lokalnih politika sopstvenim snagama, koja usmerava integrisani i održiv ekonomski, socijalni i ekološki razvoj.

KOLIKO OPŠTINA IMA ISKUSTVA I SREDSTAVA DA UPRAVLJA PROCESOM IZRADE LOKALNIH STRATEGIJA? - Sredstva za upravljanje sveobuhvatnim procesima

Sveobuhvatno učešće javnosti u procesu izrade strategija i dalje predstavlja izazov po opštinu, posebno kada se radi o ugroženim grupama kao što su žene i devojčice, deca, lica sa invaliditetom ili etničke grupe. Svakako, opština nema metodološka sredstva da obezbedi uključivo učešće u procesima izrade strategija.

- Kapaciteti opštinskog osoblja u organizovanju, koordinaciji i olakšavanju sveobuhvatnih, rodno osetljivih procesa Iako se opština aktivno zalaže da koordinira i olakša procese izrade lokalnih strategija, ona nema odgovarajuću stručnu spremu i dovoljan broj osoblja da primeni i upravlja sveobuhvatnim procesima, sa posebnom osetljivošću prema najosetljivijim grupama u zajednici.

72

KOLIKO OPŠTINA IMA SREDSTAVA I LJUDSKIH KAPACITETA DA PROPRATI I PROCENI LOKALNE STRATEGIJE? - Iskustvo u praćenju primene strategija

Opštinsko osoblje nema iskustva u nadzoru i praćenju primene strategija. - Izveštaji o napretku

Opština nije izradila izveštaje o napretku za sprovođenje bilo tromesečnih ili godišnjih strategija. Iako je članom 10, tačka 3 Zakona br. 04/L-174 o prostornom planiranju, Skupština opštine u obavezi da razmotri Izveštaj o praćenju primene dokumenata prostornih planova, do sada Opština nema na raspolaganju uputstva o praćenju napretka primene ili konsolidovane modele izveštavanja o sprovođenju prostornih ili sektorskih strategija.

KAKO STOJI OPŠTINA SA OPŠTINSKIM PODACIMA I KOLIKO IMA LJUDSKIH KAPACITETA DA UPRAVLJA BAZOM OPŠTINSKIH PODATAKA?

Modalitet upravljanja podacima Opština Novo Brdo je radila na upravljanju opštinskim podacima, kako u digitalnom tako i u analognom formatu (fizičkom). Upravljanje opštinskim podacima vrši opštinsko osoblje, na sistematski način, podacima koji su: prostorni, brojčani i tekstualni ili koji pružaju poseban pristup u funkciji izrade određenih strategija, kao npr. opštinski razvojni plan i sektorske strategije.

- Aktivnosti Isto podrazumeva kreiranje podataka, prikupljanje podataka od drugih lokalnih i centralnih javnih institucija, obradu podataka i njihovo ažuriranje, iz različitih tematskih oblasti kao što su prostorno planiranje, životna sredina, ekonomski razvoj, obrazovanje, zdravlje, socijalna zaštita, kultura i sport.

- Vrsta podataka Kada govorimo o vrsti podataka, Opština nailazi na zastoj kada govorimo o tekstualnim podacima o životnoj sredini i socijalnoj zaštiti i prostornim podacima na polju ekonomskog razvoja, obrazovanja, zdravlja i socijalne zaštite. Sa druge strane, poseduje prostorne, brojčane i tekstualne podatke u vezi sa drugim oblastima. Svakako, Opština smatra da je fond postojećih podataka nedovoljan za izveštavanje o pokazateljima COR-a, posebno kada govorimo o podacima raščlanjenim na rodnoj, starosnoj osnovi i invaliditeta.

- Posedovanje konsolidovane baze podataka Opštinskim podacima uglavnom upravljaju odnosne direkcije i kabinet predsednika. Svakako, ovi podaci nisu konsolidovani na integrisan način.

- Posedovanje protokola za upravljanje podacima Opština ne poseduje protokole za upravljanje podacima u sklopu odnosnih direkcija.

- Saradnja sa drugim institucijama u zajedničkoj izradi podataka Nije zabeležena nijedna inicijativa saradnje sa drugim javnim institucijama, za zajedničku izradu podataka u određenim oblastima, npr. slika o javnoj bezbednosti na teritoriji opštine u saradnji sa Kosovskom policijom.

- Ljudski kapaciteti za izradu, prikupljanje, obradu i ažuriranje podataka Iako je proces ORP-a dokazao da Opština ima tehničke kapacitete da upravlja procesom prikupljanja i obrade prostornih, brojčanih i tekstualnih podataka, zastoji su nastupili kada govorimo o izradi i upravljanju integrisanom prostornom, opštinskom bazom podataka.

73

KAKVA JE KOORDINACIJA I SARADNJA IZMEĐU INSTITUCIJA I SA GRAĐANSKIM DRUŠTVOM? Opština navodi niz zajedničkih aktivnosti sa drugim javnim institucijama, susednim opštinama, centralnim nivoom i nevladinim organizacijama.

- Procena saradnje sa centralnim nivoom Opština Novo Brdo procenjuje saradnju sa centralnim nivoom kao prosečnu, uglavnom kada govorimo o pružanju podrške za pravno tumačenje.

- Informisanje i iskustvo u međuopštinskim vidovima saradnje, kada govorimo o strategijama i kapitalnim projektima Kada govorimo o međuopštinskoj saradnji, Opština Novo Brdo je ostvarila saradnju sa susednim opštinama, kao što su Kamenica i Gnjilane. Iako u Opštini Kamenica nije realizovan nijedan projekat, saradnja sa opštinom Gnjilane dovela je do realizacije nekolicine projekata.

- Saradnja sa građanskim društvom Opština Novo Brdo je u saradnji sa lokalnim i stranim NVO-ima sprovela i u procesu je izrade nekoliko projekata / dokumenata, kao što su npr. Plan animiranja sa švajcarskim Demosom, Izrada Strategije za GLV sa Helvetas-om i Izrada Strategije MSP-a sa KFOS-om.

74

PREPORUKE

Jačanje opštinskih kapaciteta ka održivom razvoju Agenda 2030 pruža sveobuhvatan okvir, koji predstavlja veoma prikladnu platformu da se olakša približavanje politika i konkretnih aktivnosti između različitih aktera na lokalnom ili regionalnom nivou kako iz reda javnih institucija, akademskog sektora, poslovne zajednice, nevladinih organizacija koje zastupaju različite grupe u zajednici i same zajednice, ka zajedničkim ciljevima za planetu i čovečanstvo na globalnom nivou, zarad integrisanog i održivog socijalnog, ekonomskog i ekološkog razvoja.

OPŠTINSKA UREDBA O COR-IMA. Opština sastavlja opštinsku uredbu kojom potvrđuje političku posvećenost i pruža potrebnu pravnu osnovu za integrisanje COR-a u svakodnevnu praksu, kada govorimo o pružanju komunalnih usluga, lokalnih razvojnih politika, godišnjeg budžeta kao i razvojnih projekata i programa u različitim oblastima. Ova uredba, između ostalog, definiše institucionalnu organizacionu šemu ili institucionalnu platformu integracije i izveštavanja o COR-ima, odnosne zadatke i odgovornosti. Takođe, uređuje saradnju sa institucijama i drugim relevantnim akterima u funkciji ispunjavanja određenih COR-a kao i modalitete izveštavanja na centralnom nivou.

INSTITUCIONALNA PLATFORMA INTEGRACIJE I IZVEŠTAVANJA O COR-IMA. Opština osniva potrebne subjekte da procene usklađenost lokalnih strategija i drugih institucionalnih mehanizama sa COR-ima, da ovaj okvir stave u kontekst, primene, proprate i izveštavaju o ispunjavanju COR-a. Takođe, uspostavlja potrebne mehanizme za olakšavanje dijaloga i saradnje za koordinisano delovanje sa drugim akterima, kako na lokalnom tako i na regionalnom nivou, i stvaranje podataka, izradu politika, realizaciju projekata i izveštavanje o ispunjavanju COR-a.

Početne ideje za moguće subjekte ove platforme su:

Radna grupa COR-a, koja vrši procenu usklađenosti lokalnih politika i drugih institucionalnih mehanizama sa COR-om i pruža preporuke za poboljšanja;

Bord šefova sektora, koji koordiniše rad između sektora različitih opštinskih direkcija i sastavlja akcioni plan u vezi sa spoljnim akterima i podnosi izveštaj odboru direktora o napretku koji je ostvaren u ispunjavanju COR-a;

Opštinski forum, koji putem tematskih pod-foruma (kao npr. Opštinski savet za bezbednost u zajednici koja bi odgovorila na tri COR-a koji se bave bezbednošću u saobraćaju (COR 3), seksualnim uznemiravanjem (COR 11) i nasiljem (COR 16) koordiniše politike i radnje različitih aktera, koji deluju na teritoriji opštine.

Međuopštinska saradnja, koja služi za određivanje zajedničkih razvojnih projekata i programa, profesionalne podrške u određenim oblastima, razmene iskustava i izvučenih pouka.

UPUTSTVO O INTEGRISANJU COR-A, PROCENI, PRAĆENJU I IZVEŠTAVANJU O SPROVOĐENJU LOKALNIH STRATEGIJA KROZ SVEOBUHVATNE PROCESE. Opština uz podršku partnera i centralnog nivoa izrađuje prikladne smernice koje podržavaju opštinsko osoblje korak po korak u realizaciji potrebnih ciljeva za integrisanje i izveštavanje o ispunjenosti COR-a. Neka od sredstava koja su identifikovana kao nužna jesu:

75

Sredstva za procenu usklađenosti strategija sa COR-ima. Ovaj plan pruža metodologiju da se proceni usklađenost ranih verzija Opštinskog razvojnog plana i COR-a, koja je obrađena poglavljem pod nazivom USKLAĐENOST OPŠTINSKOG RAZVOJNOG PLANA NOVOG BRDA SA COR-ima. Ova metodologija je primenjiva i za druge lokalne strategije. Svakako se moraju preduzeti dalji koraci na dopuni/ približavanju ORP-a sa COR-ima (za više pojedinosti, vidi „Preporuke o približavanju ORP-a sa COR-ima”).

Sredstva za praćenje i izveštavanje o sprovođenju strategija i COR-a. Ova sredstva imaju za cilj da obezbede usklađenost između strategija, godišnjeg budžeta i realizacije projekata i saradnju opštine sa drugim akterima. Da bi praćenje primene bilo istinsko, od suštinske je važnosti da strategije imaju istinsku strukturu koja će omogućiti da se strategija pretoči u jasne ciljeve, izmerive, vremenski ograničene podciljeve, adekvatne radnje i odnosne pokazatelje. Ovakva struktura omogućava istinsko praćenje i izveštavanje o ispunjenosti COR-a.

Sredstva za procenu primene strategija. Procena primene ovih strategija zapravo je nužna u slučajevima kada nema sistematskog praćenja i izveštavanja o primeni strategije. Iako se ovo razlikuje u zavisnosti od prirode strategija na koje odgovara, ova sredstva moraju da pruže sliku nivoa primene u nekoliko aspekata, npr. raščlanjivanje strategije na planove aktivnosti ili pravila (kao npr. ORP u HZK ili PH), kapitalnih projekata, programa pružanja različitih opštinskih usluga, programa za jačanje ljudskih kapaciteta itd. Datim sredstvima se identifikuju oblasti u kojima su preduzete radnje u skladu sa strategijom, i da li je investicija uspela/doprinela ispunjavanju nameravanog cilja.

Sredstva za učešće javnosti. Aktivno i sveobuhvatno učešće javnosti u procesima odlučivanja predstavlja jedno od osnovnih načela strateškog planiranja i lokalne demokratije, koje doprinosi razvoju transparentnijih i odgovornijih javnih institucija. Do sada je izrađen značajan broj priručnika o učešću javnosti, prilagođenih kosovskom kontekstu. Neki od njih su:

Vodič o učešću javnosti u prostornom planiranju Kancelarija UN-Habitata na Kosovu, 2014.

Osmišljavanje vizije, kao sredstvo za učesničko planiranje – lekcije izvučene iz kosovskih praksi Kancelarija UN-Habitata na Kosovu, 2012

Integrisanje rodne perspektive u prostorno planiranje Kancelarija UN-Habitata na Kosovu, 2014

Jačanje učešća javnosti u odlučivanju: na opštinskom nivou uprave INPO, 2018

JAČANJE OPŠTINSKIH KAPACITETA ZA IZRADU I SPROVOĐENJE LOKALNIH STRATEGIJA. Opština pokreće procenu ljudskih kapaciteta u oblastima od strateškog interesa za razvoj opštine i preduzima potrebne mere da popuni broj angažovanih lica, specijalizovanih profila i jačanje postojećih kapaciteta. Imajući u vidu ograničenja sa kojima se opštine suočavaju u angažovanju redovnog osoblja u određenim profilima, neke od radnji koje opština mora da preduzme su:

Obuka aktuelnog osoblja u izradi lokalnih politika, odnosno sastavljanju planova ili strategija, upravljanju procesom izrade lokalnih politika i praćenju njihove primene. Kada govorimo o prostornom i planiranju životne sredine, Kosovski

76

institut za javnu upravu (KIJU) je 2015. godine integrisao četiri modula obuke, među kojima modul o izradi opštinskog razvojnog plana i modul o strateškoj proceni životne sredine, koji su u službi javnih službenika.

Informisanje odbornika (članova skupština opština) o postojećim opštinskim strategijama, ulozi, delokrugu i njihovoj sadržini. Takođe, poboljšanje znanja o povezanosti strategija, godišnjeg budžeta i opštinskih kapitalnih projekata, kao način da se podrži održiv razvoj opštine.

Angažovanje konsultantskih kompanija ili stažista u različitim sektorima. Opština, saradnjom sa obrazovno-vaspitnim ustanovama ili otvorenim konkursima, može angažovati stažiste različitih profila, u zavisnosti od potrebe, u kraćim vremenskim periodima, šest meseci do jedne godine, sa definisanim zadacima. Ova praksa se pokazala veoma delotvornom usled nedovoljnog osoblja, kreativnosti i znanja o tehnologiji, i pozitivne energije na radnom mestu. U slučaju da se angažuju stažisti, opštine moraju da odrede menadžera i konkretne dužnosti angažovanih osoba. Što se tiče angažovanja konsultantskih i drugih kompanija, Opština mora jasno i tačno da predvidi Projektnim zadatkom dužnosti i oblike izveštavanja o napredovanju rada za istinsko upravljanje.

STVARANJE INTEGRISANE/ SAŽETE BAZE OPŠTINSKIH PODATAKA. Jedan od globalnih izazova u ispunjavanju i izveštavanju o COR-ima jeste nedostatak tačnih, ažuriranih i digitalnih podataka. Ovaj nedostatak sprečava tačno identifikovanje i adekvatan odgovor na probleme ili izazove sa kojima se suočavaju opštine i šira zajednica. Opština izrađuje integrisanu bazu opštinskih podataka, koja je u skladu sa bazom podataka u različitim sektorima i resornim ministarstvima. Kao takva, ova baza podataka mora da odgovori na različite vrste podataka, kao što su prostorni, brojčani, tekstualni i digitalna arhiva. Da bi uredila pristup, periode i modalitet upravljanja integrisanom bazom podataka, opština izrađuje protokole za upravljanje bazom podataka i obrazuje grupu za upravljanje bazom podataka.

Ovakva platforma doprinosi istinskom upravljanju razvojem opštine, omogućuje lakše izveštavanje o ispunjenosti lokalnih strategija i COR-a, delotvornije i odgovornije institucije.

Documents

PLAN ZA LOKALIZACIJU CILJEVA ODRŽIVOG RAZVOJA NA ... · održivog razvoja bez mira a bez mira nema održivog razvoja. Animiranje potrebnih sredstava za sprovođenje ove Agende Globalnim