Planten - Planten -

familiesfamiliesCarolien van der Graaf

Programma

Luisteren (20 min)• Korte herhaling vorige les• Kenmerken plantenfamilies

Doen (10 min): • Quiz test je kennis (15 min)

Luisteren (1 min)• Korte toelichting op handige flora’s, cursussen

Definitie van een soort ?

organismen, die vruchtbare nakomelingen produceren

…

1. Wieren

2. Sporenplanten

3. Zaadplanten: (bloemen)

- naaktzadigen

- bedektzadigen: (vrucht)

-- eenzaadlobbigen

-- tweezaadlobbigen (2 kiembladen)

Planten systematiek

Bestuiving / bevruchting

Zaad (vrucht) verspreiding

steenvrucht

doos

bes

splitvruchtnoot / dop

peul hauw

Planten families

1.550 soorten - 550 algemeen- 1.000 zeldzaam - ca. 400 Rode Lijst- 112 beschermd

128 familiesGrassen: - 165 soorten (1 beschermd)Watergentiaan: - 2 soorten (1 beschermd)Orchideen: - 40 soorten (40 beschermd)

Deze les: - 8 families 32 soorten (0 beschermd)

van de 640 (9 beschermd)

Samenvatting totaal

zevenblad

  DUIN BOS OEVER OVERAL

zand/kalk schaduw, gematigd, bosgrond nat-vochtig, rijk voedselrijk

anjer akkerhoorn-bloem dagkoekoeksbloem echte koekoeksbloem vogelmuur

composieten muizeoortje voorjaarszonneboem duizendblad klein kruiskruid

kruisbloemen grote zandkool look-zonder-look pinksterbloem herderstasje

schermbloemigen peen zevenblad watereppe fluitenkruid

lipbloemen valse salie bosandoorn watermunt hondsdraf

vlinderbloemen kruipend stalkruid robinia voederwikke witte honingklaver

ruwbladigen slangekruid gevlekt longkruid moeras vergeet-me-nietje smeerwortel

roos eglantier geel nagelkruid moerasspirea zilverschoon

1. Anjers

Kenmerken

1 Blad: tegenoverstaand, gaafrandig, ongesteeld2 Kroon: 5 losse kroonbladen, diep ingesneden3 Dichazium: stengel splitst steeds in 2-en

Dagkoekoeksbloem

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Bestuiving - verspreidingDagkoekoeksbloem

zweefvlieg op dagkoekoeksbloem

citroenvlinder opruige anjer

zilveren maan op echte koekoeksbloem

Bestuiving = INSECTEN- bestoven door dagvlinders, nachtvlinders, wilde bijen, hommels

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Verspreiding = WIND- vrucht: doosvrucht openspringend

Standplaats = GRAS & ZOOM

2. Composieten

KenmerkenVoorjaarszonnebloem

1 Bloeiwijze: hoofdje, samengestelde bloem met lint- / buisbloemen, geen kelk maar omwindsel

2 Vrucht: nootje (met kroon of pluis/pappus)

3 Blad: vaak wortelrozet (geen officieel kenmerk)

anjercomposietkruisbloem

schermbloemlipbloem

vlinderbloemruwbladige

roos

Bestuiving - verspreidingVoorjaarszonnebloem

Bestuiving: INSECTEN- Stuifmeel & nectar - Makkelijk bereikbaar insecten met korte tong- Vliegen, kevers, bijen (met korte tong)- Veel insecten op distels: distelboktor, distelvlinder

distelvlinder distelboktor wespenboktor

anjercomposietkruisbloem

schermbloemlipbloem

vlinderbloemruwbladige

roos

Zaadverspreiding: WIND- Vrucht is een nootje (klein, droog, niet openspringend )- met kroon, pluis, pappus

EetbaarVoorjaarszonnebloem

Zonnebloem, sla, andijvie, witlof, artisjok… anjercomposietkruisbloem

schermbloemlipbloem

vlinderbloemruwbladige

roos

sla

andijvie

witlof

artisjok

3. Kruisbloemen

Kenmerkenherderstasje

1 Bloem: 4 kroon/kelk bladen, 6 meeldraden: 4 lang, 2 kort

2 Vrucht: hauw of hauwtje

3 Bloeiwijze: tros, bloemen en vruchten tegelijk

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Bestuiving - verspreidingherderstasje

Bestuiving: INSECTEN, ZELFBESTUIVING- Nectar onderin de bloem

oranjetipwitjekoolwants

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Zaadverspreiding: OPENSPRINGEN- Vrucht = hauw / hauwtje- Kleine zaden via wind, drijvend via water,- Kleverig omhulsel via dieren

Standplaats: KRUIDLAAG, CULTUURVOLGER

Eetbaarherderstasje

kool, koolzaad, mosterd, mierik, radijs, tuinkers anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

mosterd

sterrekers

radijs

kool

4. Schermbloemen

Kenmerkenzevenblad

peen

1 Bloeiwijze: scherm2 Blad: spreidbladig, samengesteld met bladschede

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Bestuiving - verspreidingzevenblad

Verspreiding = wind / water / dier- vrucht: 2-delige splitvrucht- ribben (= vleugel) / drijvend zaad / klit

Bevruchting = insecten- massa-effect- veel insecten, ook zelfbestuiving - meeldraden boven scherm - nectar makkelijk bereikbaar

soldaatje

zweefvlieg

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Standplaats = OEVER / MOERAS- Grasland en bosrand / zoom

Eetbaar of giftig ?zevenblad

bleekselderij peen karwij peterselieanijs

eetbaar: anijs, bleekselderij, dille, karwij, kervel, komijn, koriander maggie, pastinaak, peen, peterselie, venkel

furocumarinen

huidirritatie

gevlekte scheerling waterscheerling dolle kervel

giftig: gevlekte scheerling, waterscheerling, dolle kervel, bereklauw

reuzen bereklauw

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

5. Lipbloemen

Kenmerken

1 Bloem: 2-zijdig symmetrisch kelk: 5 tanden schijnkrans

Paarse dovenetel

3 Blad: enkelvoudig kruislings tegenoverstaand

2 Stengel: vierkant

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Paarse dovenetel

Bevruchting - verspreiding

Bestuiving = INSECTEN- Onderlip is landingsplaats met honingmerk- Nectar onderaan buis (> 1 cm)- Haarring beschermt de nectar- Hommels, bijen, inbraak door aardhommel

metselbij

wolbij

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Zaadverspreiding = DIEREN / WIND- Vrucht = 4 nootjes, splitvrucht / dopvrucht- Kelk wordt stekelig klitverspreiding- Stengel verhout nootjes weggeslingerd

Standplaats =-

Genezing, sier en kruiden Paarse dovenetel

Kruiden: basilicum, bonekruid, munt, lavendel, marjolein / oregano, rozemarijn, tijm anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

basilicum salie

munttijm

oregano

marjolein

6. Vlinderbloemen

KenmerkenKruipend stalkruid

1 Bloem: 2-zijdig symmetrisch schip: vlag, zwaarden, kiel

2 Vrucht: peul

3 Blad: geveerd met steunblad

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Kruipend stalkruid

Bevruchting - verspreiding

hangerbij hangerbij

hommels

klaverdikpootbij

Bestuiving = INSECTEN- Specialisatie = veel kruisbestuiving- Stuifmeel + nectar aan voet vruchtbeginsel- Kiel omsluit meeldraad en stamper- Zwaard = hefboom om kiel te bewegen- Sterke insecten met lange tong

Zaadverspreiding = OPENSPRINGEN / DIER- Vrucht = peul- 2-kleppige doosvrucht- klitten, voedsel

zandbij

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

EetbaarKruipend stalkruid

Stikstofbinding uit lucht: - symbiose met wortelknol- bacterien (Rhizobium)- groenbemesting

Standplaats: ZOOM- overgang gras bos- geen echte pionier/bosplant- droge, luchtige bodem

Erwten, bonen, peulen, linzen, pinda, …anjer

composietkruisbloem

schermbloemlipbloem

vlinderbloemruwbladige

roosspersiebonen pinda’s doperwten linzen peulen

wortelknolbacterien

6. Ruwbladigen

Kenmerken

1 Plant (stengel/blad): ruw = haren2 Kroon: 5 met kroonschubben3 Bloeiwijze: schicht

Slangenkruid

Bernagie

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloemruwbladige

roos

Slangenkruid

Bevruchting - verspreiding

Bestuiving = INSECTEN- Typische insectenbloemen- Nectar door keelschubben beschermd tegen vocht/dieren- Hommels, bijen vlinders, wolwevers, zweefvliegen Sachembij

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloemruwbladige

roos

Zaadverspreiding = MIEREN- Vrucht = nootje, 4-delige splitvrucht- Kelk groeit uit na bloei- Mierenbroodje, vlezig aanhangsel, verspreiding door mieren

Standplaats =

8. Rozen

Kenmerken

1 Bloem: - Kroon en kelk: 4 / 5- Veel meeldraden

2 Blad: - verspreid - meestal met steunblad

Eglantier

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Bevruchting - verspreidingEglantier

Bestuiving: INSECTEN- Veel stuifmeel, soms ook nectar - Bereikbaar voor insecten met korte tong- Vliegen, kevers, bijen

dashazelmuiskramsvogel braamsluiper

anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Zaadverspreiding: DIEREN- Besvrucht: vogels, dieren, insecten- Apomixis = vruchtvorming zonder bevruchting (uit bastaards)

Standplaats: ZOOM / STRUWEEL

EetbaarEglantier

appel, peer, kers, pruim, abrikoos, perzik, braam, framboos, aardbei anjercomposiet

kruisbloemschermbloem

lipbloemvlinderbloem

ruwbladigeroos

Quiz Quiz ? ?

QuizQuiz