16
PNG WINIM 65. MEDAL Nau namba faiv Saut Pasifik Gem i. pinis na timbilong Papua Niugini i bin winim 65 medal olgeta. Em i bin winim 22 gol medal; 25 silva medal, na 18 bras medal. Tupela manbilong mi pela I olsem sta bilong tim. Em Charlie Martin I bin winim 4-pela gol medal long swim bilong em. Na John Kokinai i winim 3-pela gol, medal na 1-pela silva long longpela resis bilong em long ran. Tim I kisim nainb’a wan pies em New Caledonia. Tahiti I kisim narnba tu Guam long stap insait long 16 kain pilai. 01 pipel hia i bin kam long 14 kantri. Neks taim bai pilai I kamap long New Hebrides. Planti ren i mekim hatwok tru long stretim ol pies pilai na ranim olkain spot na pilai. Ating dispela em i las taim sampela wait- skin bai stap long tim bilong PNG. I gat plan ti spot ol lokal pipel i no save pilai na ol i mas lainim. Minista bilong Fainens, Mista Julius chan, i wan nau bikos Australia ibm katirn sarnpela mani long presen emi laik givirn long PNG dispela yia, Mista Somare wntairn Mista Chan na Sir MaOri Kiki - tripela i flai long Australialong toktok wantaim Mista Whitlarn long dispela wan. Mista Chan i bin givirn sarnpela trongpela tok long ol pipel bilong PNG.Yurni no ken dniman long yurni wanpela kantri i gat planti mani. Em i no tru olgeta. Na tu yurni bin kisirn pasin bilong winirn bikpela pe. Tasol, harim, sapos arapela kantri i no bin givirn rnani long yurni, tude yurni no gat dispela kain wok na dispela kain pe na dispela kain pasin bilong bairn olkain bilas. 01 pipel bilong PNG i mas stat lqg tin gting ara kain. Independens i mm yumi sanap long lek hi- long yumi; yurni nO ban garnap long arapéla kantri. * Published by Wantok Publications Inc., P.O. Box 396, Wewak. Phorte86.2488. Printed by Wirui Press, Wirni, Wewak. Registered at the General Post Office, Port Moresby, for transmission by post as a Qaalifie&PublicatiOn. mba 123 Trirpde, 20 Ogas, 1975 Prais lOt Poto an tap i soim PNG tim i go ion9 smokLalua hi long flai i go long kantri Guam we ci i makim ywni long olkain pilai wantaim ci aapeia 1antrL ples na Papua Niugini i i wansolwara bilong PNG. kamap namba tn. _________________________________________ bi long ailaii I Australia katirn mani 1

PNG WINIM 65. MEDAL Australia katirn 1 · 2016. 7. 7. · PNG WINIM 65. MEDAL Nau namba faiv Saut Pasifik Gem i. pinis na timbilong Papua Niugini i bin winim 65 medal olgeta. Em i

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • PNG WINIM 65. MEDALNau namba faiv Saut

    Pasifik Gem i. pinis natimbilong PapuaNiuginii bin winim 65 medalolgeta.

    Em i bin winim 22 golmedal; 25 silva medal,na 18 bras medal.

    Tupela manbilong mipela I olsem sta bilongtim. Em Charlie MartinI bin winim 4-pela golmedal long swim bilongem. Na John Kokinai iwinim 3-pela gol, medalna 1-pela silva longlongpela resis bilongem long ran.

    Tim I kisim nainb’a wanpies em New Caledonia.Tahiti I kisim narnba tu

    Guam long stap insaitlong 16 kain pilai.01 pipel hia i bin kamlong 14 kantri. Nekstaim bai pilai I kamaplong New Hebrides.

    Planti ren i mekimhatwok tru long stretimol pies pilai na ranimolkain spot na pilai.

    Ating dispela em ilas taim sampelawait-skin bai stap long timbilong PNG. I gat planti spot ol lokal pipeli no save pilai na ol imas lainim.

    Minista bilong Fainens, Mista Julius chan, iwan nau bikos Australia ibm katirn sarnpela manilong presen emi laik givirn long PNG dispela yia,

    Mista Somare wntairn Mista Chan na Sir MaOriKiki - tripela i flai long Australialong toktokwantaim Mista Whitlarn long dispela wan.

    Mista Chan i bin givirn sarnpela trongpela toklong ol pipel bilong PNG.Yurni no ken dniman longyurni wanpela kantri i gat planti mani. Em i notru olgeta. Na tu yurni bin kisirn pasin bilongwinirn bikpela pe. Tasol, harim, sapos arapelakantri i no bin givirn rnani long yurni, tude yurnino gat dispela kain wok na dispela kain pe nadispela kain pasin bilong bairn olkain bilas. 01pipel bilong PNG i mas stat lqg tin gting arakain. Independensi mm yumi sanap long lek hi-long yumi; yurni nO bangarnap long arapéla kantri.

    * Published by Wantok Publications Inc., P.O. Box 396, Wewak. Phorte86.2488. Printed by Wirui Press, Wirni, Wewak.Registered at the General Post Office, Port Moresby, for transmission by post as a Qaalifie&PublicatiOn.

    mba 123 Trirpde, 20 Ogas, 1975 Prais lOt

    ‘ Poto an tap i soim PNG tim i go ion9 smokLaluahi long flai i go long kantri Guam we ci i makimywni long olkain pilai wantaim ci aapeia 1antrL

    ples na PapuaNiugini i i wansolwarabilong PNG.kamap namba tn.

    _________________________________________

    bi long ailaii I Australia katirn mani1

  • MEMBA RAIT LONG WANTOKSISTEM

    Dia Edita.-Wanern samting wantok, na wanem

    * mining biiong em? Hamaskain wantok i sEap longPapua Niugini? Miningbilong wantok em, wanpela pies bikpeiaoiikuk, we ol manmeni na

    * pikinini ol i gat wanpela tok pies tasol.

    * Long dispela kantni PNGi gat 700 tok pies.

    Wantok &istem i bin* stat tru long wan wan

    likiik pies long taimbilong tumbuna. Tasolnau i lusim ol likiikpies na i go kisim bikpela hap pies o distrikolsem tude.

    Planti man i tok barnbai wantok sistem bai Ino ken pinis. Tasol mlbilip wantok sistem baiI pinis wanpela taimyet bihain. Wantok sis

    * tern em tu, ml ting em i* gutpela long en, em ibilong sevim narapelaporomati bilong yurni no-gut ol narapela man ibagarapim em.

    Na long dispela watpoyurni laik sevim em?Long taim bilong tumbuna, wantok sistem em ibin nogut tru.

    01 man i save pait naman i save dai o baga-’rap nogut tru. Na olman long dispela taim’ol i save guria noguttru bilong helpim narapela wantok bilong ol.

    Wantok sistem barnbaiipinis olsem wanem nawataim em bai pinis?Wantok sistern bainbai ipinis,sapos o1eta man-merF long PNG i. luksavelong ol yet, em ol i

    save gut moa long olyet olsem oi i.brata nasusa. Wantok sistem baii pinis tru, sapos wan-pela wanpeia PNG i luk-luk iong narapela man-men oisem em i bratabilong em, i wan kahtnibilong em.

    Wantok sistem barnbaii ken pinis kwik, saposoi lida na ol bikpelaman long Gavman biiongyumi ol i wok stret nawok bung wantaim longgutpela sindaun biiongolgeta pipel long dispela kantni. Tasol sapos ol i go pas longdispeia tjngting iongwantok siste,m long olwok bilong ol long Gay-man bilong yurni, bambaii hat tumas long pinisim wantok sistem.

    Mi ting nau em ± tairnpinis long 01 pipeilong PNG bilong, lusimwantok sistem na wokbung wantaim bilong kinapim dispela wanpelakantri bilong ol PNG.Tude yurni wanpela manmen, wanpela kantni,wanpela gavrnan pinis.

    Damien Kereku/M.H. A.

    OLSEM WANEM BAI MI WIN

    Dia Edita.- Nau milaik autixn liklik wanbilong mi long WantokNiuspepa. Bai ml amamassapos yupela i pablisimo pninim dispela liklikwan bilongml long Wantok Niuspepa. Wan bilong ml i go olsem.

    Mi olsem 23 yia I gatplanti kain kain wok.Tasol nau ml i no painimwanpela wok bilong mina ml ken amamas.

    wanpela pipel na oil Taim ml aplal

    abnusim mipela. Saposml tokim oi wanpela o2-pela, ol I tok, yu Ino gat map ekspenienso save.

    Olgeta taim ml i gatlikiik posisen na mllaikim wanpela liklikwok. Tasol hau ken mlwin sapos I no ga wan-pela man I hanim tokbilong ml long salt bilong stoni.,

    Em tasol iiklik wanibliong ml. Saposwanpela brata o susa I laikbekim dispeia wan oleta bilong ml, orait,bai ml amamastnu longnitim.

    Nau mi I no gat wokna ml I stap nating.Plis wanpelaimas bekim‘na stretim wan * bilongml na bal ml amamasoi-sem yupela sampelabra-ta na susa. Em tasol.Tenkyu.

    Sapos yu gat tok,yu raitim sotpela tasol. Sapos yu raitirnlongpela, bai mipela sotim. Yu mas raitim nem biloflg yu posisen ol ± tok: Na yu gras.tru long olgeta pas i kam long mipela Sapos yu no laik bin wok we" Sapos mi Orcn-t, na chspela memipela prinim nern bilong yu tru,orait yu raitin? wanpela tokim 3-pela o 4-pela - sindaun nating Sorznarapela nem bilong YU. ples, ol ± tok em i go Ating long planti ka-L

    wok yumi, masgo bek li1uk na taitim bun.Sapcnogat, orait bai bebilong yu i krai ionkaikai.

    Saposyu man o mengat wok, kas bilong yuBourn gut, mekirn gutbai yu lusirn na yu lutru. - Mi edita.

    MARITIM PLANTI MERI.

    DIa Edita.- Hla mlMartin Kegrave, laik autim likllkwanl

    Wahag/EngaDistnlk bilong ml long WantokNius na memba bilongHaus ov Asembli Mista

    10K BEK BILONG EDITA. KabaleKale, na tu olnanapela man na men tu

    Dia M&rtin -Son, yu no gat wok.Tasol yu rnas save long

    Rabaul. dispeia yia ye,baiplanti tausen studen ibn winirn forn 4 bai ino map painirn wok. Nasaposyugatliklik skultasol, bai yu mekim olsern wanem?

    Em bai wanpela iiklil<trabel long kantri. 01boi na men i skul pinis long stap long taunna longwe long pies nanau ol i painim hatwoklong bihainimpasin turnbuna long wok.

    Olsern wanpela man itok. Mi no laikirn sarepmoa; mi ken katim grastasbi sapos mi gat ma-

    long sin bensin biling katim

    ± ken n±t±m.Yes, Kabale, ml tlng

    dispela tok bilong yu Ino stret’ tumas, atlngyu lalk bagaraplm manitnamel long ol man namen tasol. Saposwanpela man em i manitimpes men bllong em nabihain em i’gnisim narapela menina manitimem, yu ting baitupelamenl hia I amamas longmanitlrn wanpela man tasol na I stap? Atingnogat.Bai tupela I woklong pait tasol.

    Na tu Mista KâbaleKale yu tok ol misin Ibningim dispela pasib olo long maritirn wanpelamen. Em I stret 01misln I laik heipim sinS

    WANTOK - Tninde, 20 Ogas, 197 Pes 2

  • iun bliong yu na m±.01nobningim tok bilong

    I yet.01 i bringim tokhong God. Yu save,bI

    God i wokimAdam, emno givim em planti

    ni. ‘ God i givlm wan-ala men tasoj. longdam. Olsemtasol yupea man i mas I gat wan-ela men tasol.Na tu Mista Kabale

    ale yu tok pasin bilongles long manitim moaen em I stnet. Tasolukim planti pies i gatran wan mai I save ma‘itim tu,tni men. Na Iio olgeta mani save ma‘it±m tu,tni meni.Nogat:ru. Ating men bun tnuilong yu olsem na yu:0k long manitim moaen±.

    Lukim, Mista KabaleKale, yu olsem bikman±long kanim dlspelaantni bilong yuml ± goiet. Tasol yu mekimispela tok bilong helpim kantni bilong yum±I go het.

    RebeccaGiffard,Wewak.

    AUI BAGARAPIM NEMSIMBU

    DIa Edita.- Plantitaim ml save lukim in-salt long ol bikpelataun. InsaIt long olgeta dlstnik,mi save lukim ol lain ya ol I kolim ol AuI Lain. 01 dispela Aui Lain plantibilong ol I lusim piesna I go kontrak lonwok long plantesin olsém kokonas, kaukau owel pam.

    01 1 kontrak longples na ± kam long narapela distnik. Na ol Ino wok’ gut long dlspelaplantesln ol ± bin samlong en. Nogat. 01 ±wok likiik na luslm nananawe I go long bikpela taun na naun natingnatlng, pulim su soks ±go antap na wokabautlong olgeta stnit Istap.

    Long nalt i no gat

    pies bilong ol longslip na oi I save raunna paitim man nating ±wokabaut long stnlt. Nataim pli I kisim ol naaskim ol, yu bllong we?Na ol ± tok ml bliongS imbu.

    Tasol yu no bilongSimbu tru. Yu bilongnarapela dlstnik, nasapos yu mekim tnabelna plis I painim yu, yumas kolim wanem hap distrlk yu kam long en.

    Maski long baganapimnem bilong Simbu tru.01 Simbu tru ol I bilong Kundlawa na Kerowagl tasol. 01 Simbutru I no gat nem longpaltim nating narapelaman insait long taun.

    * Yu AuI yu no gat oknayu mas I go bek longples bllong yu yet. Sapos yu husat man yutlng ‘ml g±aman, onaitnait tasol i go longWantok Niuspepa, na balml ken lukim.

    Peter Y. Haussi,Bougalnville.

    Dia Edita.- Mi laikbekim pas bilong SesinuGahac bilong Boana 1raitim long WantokNiuspepa bilong Julai 9na I tok "Memba Ritim."

    Pas bilong’ em i toko’lsem:Em ± no save luk-m Chif Minista MistaMichael Somare I putimwanpela trausis, su,soks, na raun wantaimol hetman bilong nanapela hap.

    tu yu tok olsem:Qiif Minista i save bi-

    hainim tru lo bilongtumbuna. Yu ting wanemlong dispela kantri?Yurni’ save toktok longbihainim pasin tumbuna,orait, blkman bilongyumi yet em i soim eksampel long mipela olPapua Niugini. Tasol 01man i no save bihainimem. Ating yu wanpelapikinini bilong olwaitman stret.

    Mi yet ml ting yuwanpela longlong manbilong bus. Olsem na yunaitim dispela kain pas.

    Gahac yu no save ilk-uk long pasin tuxnbuna.Yu wanpela diwai hetbilong Boana.

    Sapos yu laik bekimpas, rait i go longWantok, o rait stnetlong ml long dispela adres bilong ml ± staplong dauribilo hia.

    Gabriel Wamauni,P.O. Box 411,P2NGUNA.

    PRAIS I GO ANTAP MOA

    Dia Edlta. - Mi laikautim llklik wan bi-long ml. Em 1 olsem:

    Mi save lukim stualong Lae siti, na longsampela taun. Bilongwanemol I aplm prais.

    Wanem as i stap na olI mekim dispeia kainpasin. Mi no klia longdispela kaln pasin.

    Na tu sampela manmeniI stap long taun wokmani map long bairn oldlspela samtlng. Klos,trausis na slot? Praisbliong ol I antap rnoa.

    Sampela manmeni bilong ples i no gat manina ± no gat blsnis.

    Plis yupela I inasdaunim prais i kam daunliklik.

    Em tasol long liklikwan bilong ml.

    BIbi Bamatengnu,.Singtogroa/Lae.

    TU MIN1TTINGTINGI

    BIHAINIM PASIN TUMI3UNA

    ,, Saposmarz i ‘kcon long mi, tasol em i nobirua long papa, mama, brata, àusa, men, cipikinini na long laik bilong em yet, oraitem i no map i stap’ aposel bilong mi. " ‘Luk 14: 25-26’

    Jisas i bin mekirn dispela tok long tairnbikpela lain manmeri i bin wokabaut bibainirnem i go.

    Bilong wanem Jisas i mekim dispela tok? Naolsem wanembai yumi i save birua long familibilong yumi na yumi yet?

    Jisas i bin laikim bai ol i givim bel longem na bihainim laik bilong em long olgetasamting ol i mèkim long laip bilong ol. Em isave laikim bai laik bilong famili na bilongyumi yet i mas i kam bihain long laik bilongGod.

    Sapos yumi tingting long mekimwanpela wokna Godisingautim yumi long narapela wok olgeta,orait yumi i mas lusim wok yumi tingtinglong en. Na i go insait long wok God ‘i ‘sing-aut long en. Dispela em i olsem yumi birualong famili na laik bilong yumi yet long bihainim Jisas.

    Jisasino laikim yumi kolim yumi yet Kris-en long’ maus tasol na tok mipela bihainirnem. Nogat. Em laikim bai yurni bihainirn emlong toktok, tingting, wokabaut na olgetasamting yumi mekim long laip blong yumi.Nogut yumi giaman long tok mipela bihainirn Jisas.

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 3

  • *1,ong poto long han

    kais yu i ken lukim tupela bikpeia haus.Em ol

    I kolim "Sepik Haus Tam

    baran" ol i bin wokim

    long Maprik kaisarel

    senta long Is Sepik.

    Longpela bilong ol i

    winim 02 longpeia diwai

    i sanap kiostu long ol.

    01 i go antap moa yet,

    lusim makbilong’ 100 fit.

    01 pipel i bin bilasim

    gut tru wantaim ol pen,

    maJc na wok bilong tumbu

    na bilong ci. Sapos yu

    nupela man long pies hia

    bai yu ting se,oi i bin

    yusim pen bilong wait

    man. Tasol, nogat tru,

    wantok.Long haus tambaran

    long ban sut, kiostu

    long gra.n we dispela

    "x" mak i stap long en,

    yu i ken lukim dua.

    z,ong potQ 8.ntap, dispelamen long Hagen So i

    bin putim mak bi1On9’Olme1’3long wold long 1975.

    Mak ya i stap antapbug gam long poret bilong’

    em. BaluS i olsem belisi nakruSe i mm men.

    -i975PWANTOK - Tninde,

  • Onait long wanpela deianpelamen bilong wanDela liklik ples ol Iolim Wan, klostu longSibilanga insait longuku Patrol Pos I lusiman bilong em long plesna go lukim ol bnatabilong em long ples bilong em, o as ples trub 11 ong

    Longb11 ongPati nana ol igo longwantaimol I ken

    em.wanemol bratã

    em i bin wokimsingsing. Olsembin salim tok i

    men long i gopikinini longkisim sampela

    p1k na kaikai tu.

    Dispela men I lusim

    pies, nau na em I go

    lukim ol brata na manlong,ples bliong em. 01

    I singsing map longtulait. Onait long moning ol i tilim kaikai.Na dispela men wantaimpikininI bilong em i

    kisim ol kaikai na em I

    pulimapim long limbum,em i sekanim ol papamama, na bnata na em i gobek long pies Wan.

    Tupela’ i wokabaut Igo na kamap long wanpéla

    ples ol I kollm Yolmbina wanpela niasalai men,nem bilong m Mukmak I

    bungim ol. Na Mukmak Itok: Apinun, tumbuna.Yu bin kam olsem wanem?Men tnu I. tok, mi bIngo long ples lukim papa-mama bilong ml na nauml kam hek long I golong pies Wan.

    Mukmak I bekim tOk Ispik, Tumbuna, maskitudak pinis na mitupelaslip. Tumona long sanorait bai yu wokabautgut i go’ long ples,Wan,long lukim man bilongyu na anapelapikinlni.

    Tasol men I bekimtok I spik, Maskl, Mukmak bai ml holIm paia

    tasol long lukim not naml go long wanem nogutol arapelaplkinini bilong ol man long piesWan I paitlm llklIk p1-kinini bllong ml. Mentok olsem long Mukmaklong wanem em i savepinls long dispela masalal men Mukmak I save kaikal man.

    Olsem na em I laiRranawe i go haniap. 0-nait emiwokabaut I go.Em I go na i no iongwelong ples bilong masalal men Mukmak,na Mukmak I tanim pinga longem, na em I tanlm I gobek long ples bliong

    igo long pes 6

    - .z_ -

    II

    I/f//i I-

    ‘IPEL TRIKIM WANPELA MASALAI MERI

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 5

  • TRIKIM MASALAIi kcvn long pes 5

    Mukmak.Orait Mukmak I slndaun

    na luklm menl wantalmpIkinInI I kam bek gen.Na em I tok, A, tumbunayu kani bek a?

    MenI tnu I beklm tokolsem, tumbuna ml goplnis tasol ml no saveolsem wanem na ml kambek gen.

    Mukmak I tok , Tumbunamaskl, mltupela I slipnau. Tumora long sanhal yu go. Onait tupeiaI slip na long apinuntru Mukma.k I go antaplong kokonas.Nameiritruwantaim pikinIni I stapdaunbiloiong gnaun nahoiIm wanpela han bilong kunnu gras na woklong katim na kaunimkokonas.

    Taim masalal Mukmak Igo daun gen long kokonasorait tupela i woklong kisiin oi kokonasna bungim ol na ol Ikanim I go. Tasol tupela I halt yet. Oraltmen tru I tok oisem,em bal I go painim longdispela pies maunten.Namasalai men i tok, orait tumbunameni itok,orait tuunbunana yu kengo.

    Men ya I go painimkokonas na em I bungimmasalal man bliong Mukmak nau. Na masaiai manI tokim em ± spik: Bilong wanem yu kam na yulaik slip wantaim dispela masalai men nogut?Em ± savekilim plantimarimeri na kaikaim ol’ Ino tan.

    Nau long nait yu masno ken slip. Tasol yumas tnikim Mukmak na yumas I go long pies Wan,wantalm pikininl bllongyu. Taim d±sela men. ±hanim olsem, em I pnettru na’lewa bilong em Ison kranki tru na Igunia wantaim. Em I kisim kokonas I go antapna em i go slip wantaimmasalai men Mukmak.

    Tupela I go Insaitlong haus na Mukmak I

    wokim paianaputim urnbum long men tru bal Islip long pies wantaimpikinlni bilong em.Mukmak yet bai slip antaplong bet em iwokim olsern bilong smokim abuslong em. Mukmak I gOlong pispis na em I laikpas±m dua taim em I gobek long haus. Tasolmen tru I tok, tumbunalanirn dua 1 stap na balml pasim.

    Orait Mukmak I go an-tap na slip long betbilong em. Long biknaItmen i go ausait longpispis. Bihain em I goInsalt lukim pikinlnl Ibilong em Mukmak I kislmI go givim susu long emna slip antap long bet.Na Mukmak I lukim pikininl bilong em nau Iolsem blakbokls I staplong bet bliong men’tru. Men ya I luklmolsem na em I kislm bekpiklninI bilong em na Igiamanslip llkilk tasollong meklm Mukmak i slipolgeta.

    Taim men tru I hanlm

    Mukmak I ‘ slip olgetaplnis na wok long pullmwin, nau men tnu ya IisI tasol na kisim p1-k±ninl *,,, b±long em naliklik pala em I karamaplm long lip na em Inanawe i go plnls longWan long nait.

    Mukmak I kls±m sp±ana I tromoi long piesmerIlbin slip long en.Tasol ‘i no gat men Istap. Mukmak I kros truna em I tok, A, yu hambak long ml bin manimani long yu ya? Saposnogat, ml bin kIlim yuna kaikai pinis longsan yet. Mukmak I woklong knos.

    Onalt emislip tulaitlong moning na emlwokim longpela nop olsemtret na taltim hap longtanget long pies bilongem Yolmbi na hap em Iholim I go long plesWan, long palnlm menwantaim pikinini I binnanawe long nait.

    Bihain em I taitim haptret long tanget em Itoklm man bilong em. Yu

    stap putim ai long tnEna tanget saposyu lul<Im tret I slek na tangeI olsem klaut I bikuklm,yu mas save olseol I ki’ljm ml pI’nis.SaP05 yu lukim tangetno daI na tret I nslek, yu mas save olse:ml I orait tasol.

    Oralt Mukmak I wollong wokabaut i go singaut, na winim tau:asklm long dispela menwantaim pikinini. Em iwok long singsIng olsem,0, orI tumbuna, yu birkinap wokabaut lonnait long wanem? Yu nclaik slip na kam maplong tude moning onalt,mltupela I ken go longpies Wan. Em i go kamaplong Slbllanga, em Ihaitlm taun bllong em.

    01 man long pies WanI nedi plnis ol spia,banara, na ol samtlngbilong paIt long killmem I dal. 01 1 tnlkimem long káin kaln kaikal. Tasol Mukmak i save plnls na em I tok mli go moa long pes 10

    * Hia yumi lukim Mista Michael Somare, Namba Wan Minista, Mista Torn Cr1tchley, Hal Komisina na Sir John Guise, Gavana Jeneral, i sindaun na redbong mekimpati kaikai bibong em long Gavman Haus.

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 6

  • PELA KAIN WARI

    01 bikpela savemanik nau long statim wan:la bikpela’ pcuahausng Purani Rivà longrp bilong Kerema i binitim scanpelawan.01 i tok bikpela wokmasin bilong wokim

    ktnik pawabai senisimzip naolgéta pasin himg ci man ‘long Gaipstnik... olsemdispe-z bikpela Kopa Xa’npanimg Bougainville na. wok bilong em i biningim planti nupela7inting insait long laipzlong ol lokal pipel

    bihain ‘ liklik ol i‘ng long nahaut.Pianti bikpela masin

    umas na olkain nupelaikpela wok bai kam inait na i no mapwanla man bilong Papua7u9ifli map long ranirnz olsern oltaim oltaim1 waitman tasol i mastap na bosim mipela.na9k hi long mipela.

    Olsemi gut yumi tingting long dispela bipoyumi statim wanpela nupela bikpela wok.

    I4UPELA SITISEN I KEN GO

    INSAIT LONG ILEKSEN

    Taim ol I mekim ol nupela lo bilong man Ikenkamapsitisen, I gatsampela’man I laIk tarnbulm ol nupela sltisenlong kainap membabilongHaus ov AsembiI o eniaautonlti,o lokal gavmankaunsll,o siti kaunsil.Tasol gavman I vot nogat.

    Em I’ mm nau oi ‘wait-man na Saina na hapkasI stap insait long Hausov Asembli o narap’elakaunsil long taim bllongindependensbai stap I-nap long neks Ileksen.

    69 WINIM VUNIVESITI

    Long 5 Ogas 69 studeni bin winim kos long ol

    ‘sampeba dipatmen bilonglong PortYunivesiti

    Moresby.Em 1 namba wan taim

    tu wanpela men i binkisim setifiket bilongkos long wok didiman oegnikalsa. Nem bilongmen em Rosa Moi-He naem i kamap long Vanimolong’ Wes Sepik Distnik.

    PNG BAlM PLANTI KAIKAI

    AtJSAIT LONG KANTRI

    Long -yia 1973 ra 1974PNG plpel i bin bairnkaikaj. long ol arapelakantrl map olsem:PIs - 43,200,000 paunRais - 87,566,000 paunSuga - 36,684,000 paunMit - 13,948,000 paun

    Sir John Guise,Minista bilqng Egnikalsa 0Wok Didiman i stronglong yumi mas kamapimol dispel’a samting insait long PNG yet.

    01 savemanI ting longplariim planti nais long

    >

    hap bilong Bereina náWewak.

    Wok bulmakau I ken gohet moa yet long’ Is Se-p1k Distnik na Morobe.

    Na faktori bilong sugabai ol i wokim long hapbllohg Lae.

    LAIKIM PNG NIUS

    .1’ luk olsemplanti cinarapela kantni i laikimtumas long kisim ol niuslong Papua Niugin-i.

    I no longtaim i go pinis, Infomesen Ofis istat long salim nius5 tori i goaut longwanpelá - kain masin ol ikolim teleks.Na dispela’nius i kconap wantu longAustralia na AmenikanaFrans na Nu Si lan.

    01 kantni hia i saveyusim ol stoni long olniuspepa na redio program na televisen. Em iwanpela kain nedioisoim piksa wantaim "tok,olsern wanpela liklikmuvi.

    FAMILI

    Lukautim bai tripela kaikal bia i switna I gat strong long en i stap oltaimlong haus bilong yu.HEINZ kompani i yusim gutpela samtingtasol bilong wokim ol dispela kaikal.Sapos yu laik hariap redim strongpelakaikai - na tomato sauceI gutpela tru naswit moa-lukautim mak biong UEINZ.

    NAMBA WAN KAIKAIBILONG OL

    2167E

    WANTOK - Tninde, 20 Ogas, 1975 Pes 7

  • Kampani hia nau i ranirn olkaibisnis olsem: planim na salim osayor bilong gaderi, kopi, woksabilong flkaim ka,bikpela bakstuna mekirn wok bilong beng, p0ofis, na ea lains.

    Waso I laikim bal o. lokal mayet I mas ranim dispela kampanna planti ol bikpela wok naustap plnis long han bllong ol.

    WASO em I sopela nem bilorWabag Sosaiti na em i bikpeikampani longEnga Distrik. WabaLuteran Misin i bin ‘statim kanpani hia long 1964 bilong helpiEnga pipel long kisim save brpasin na rot bibong mekim bisni

    * Tupela blkpela kuskus bilonWaso I bin pinisIm bikpela ski..bibong ol long Yunivesiti ionLae na sampelaol I bin treninlong Waso yet i nau het

    tua na

    ‘01 ± toksayor blloncbibong DidiDokta, John Guise

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 8

  • Sevenpela poto longtupela peszia I soim yumi sampelalong ol:ain wok bisnis em Waso i save

    Longpoto nambawan,yumi i kenukim wanpela kain haus plastik2a bet bibong putimol sid o picinini sayon long’ graun map 01

    kamapim k.ru na i strong maptong planim long gaden.

    1W-’ - ol man hiagut o2 yangpelaOlgeta taimol

    qrasnaputim wara

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 9

  • Kavali tok. Save .MAN SOT ‘LONG’. GRAUN, .HARIM

    Mi gat bikpela wanlong wanern plantl pipelI no. save gut long lobllong gnaun, nupelaGavnian lg Papua NiuGini i bin mekim. O1semna long dispela pas mlnaltim I go long helpim01 Distnlk OfIsa, Enia’Atoriti, Lokal GavmanKaunsil, ol man I papalong plantesin na anapela plpel husat I gatlaik long wánern senis Ibin kainap,

    Komisin ‘ bilong In-kwaini i bin wokirn nipot pinis long ,helpimol pipel bilong PapuaNiuginl long ol pasinbi,long graun long yia igo pinis 1973.. . Tasoldlspelay±a Gavman put-1mb pinis bllong mekim isI long ol pipelbllong Papua Niuginilongklslmgraun na longstnetim ol wan bilonggnatm wantalm.

    Gavman I save pinls Igat piantl pipel I sotlong graun long wanem

    graun b±long ol, olwaitman ibIn bairn bIpo.Olsem na em i tingtlnglong bairn bek ol graunbllong plantesin naglvlm,bek long olpp

    1sot longgraun.Gavman bii 1 no ken

    givim nating dispela 01graun I gat haus,kaikaina 01 sampela samtingolsern.O]. man I mas,gIvIm manl I go pastairnlong Gavman na kisfm.

    Dispela gnaun em baIsalimigo long ol pipel

    1stap klostu na i sotlonggrauntasol.Planti

    talm ôlpip el I saveaskiin long kisim graunbek, olsem em I graunbilong ol. turnbunabilongol blpo.

    Sapos sampelabllong01 1 no gat graun na Ino papa b±long graunbipo Ol tu bal mapbairn graun long Gavrnan.Gavman I trairn longhelpirn ol plpel Isot

    longgraun tasol,iii:oldisela I .gatgraüñnawokjrnbisnis. *

    Gavina.n bái no maplong helplm ol plpelhusatI go tasoi na klsim graim na sindaunnatIng long em. , Long tokInglis ol I kollm skwa‘ta. Sapos 01 pipel Ilaikim bal Gavmanhelp-im ol, oralt oi I masiukirn pastaim kiap o olofisa I wok long Gavman.’

    ‘Thomas‘Kavali,Mlnlsta bilonggraun.

    Dispela kainpisin ywni kenpainim nabautlong 01 bikpelahausolsemhakstua na hauslotu na hausbalus na ciwokeapsainting.

    Kain pisinhia i save flaihaniap tru nai laik wokimhaus longwelong ci man.

    01 man longtupela pete icimarnas longlukim ol .pisinhia i bin kambek long plealong o’l longwaem . longtain bilongkol ci i saveranaioe i go.- 01 pisin’ hiai stap wokimhausbilong ci,Yu ‘ ken painimiO-peia sam-ting i nara-.kain long tupelcz poto?

    gat olgeta long dlspelakalkai long ples bilongml . ,

    Olsem em I no kalkalol "Samting bllong olman bilong pies Wan,.tasol nek bllong em Idra.l na I toklm oi longgivim em kulau wana.

    Taim em I dning.. 01man .1 tok,mlpela I saveputlm het., ai na nek Igo antap long skai na’dningim wara. Yu tu masd’ning olsein.

    Taim em I putlm al nahet I go antap , nadnlng, ol. man I bin katIm nek bliong em longplang bilong saksaknaem I dal. 01 I planimem. Man bllong em Iluklni tnet I slek natanget I drai olsemkiaut I bin kukim, naem I save oi I kIlImmen bilong. em . Mukrnakpinis.

    Moses Nasam,‘ Kabani/Lurn±.

    ThOMASKAVALI

    01 painim moa kopa gen01 savemanbibong painim olkain samting aninit

    bong graun i bin painirn gen wanpela bikpe.Zaplealong Wes Sepik Distnik I gat planti kopa. Na I nolongwe long OK Tedi na Fnieda Riva. . .tupela pleawe I gat planti kopa. Dispela ol kopa bai winimtru kopa bibong Bougainville.

    Tasol ol dispela kopa .2 stap insait long bikbus tru n I hatwok tru long bringirn i kam

    . TRIKIM MASALA!i kcon long pea 6’

    WANTOK -Tnin de, 20.Ogas, 1975 Pee 10

  • 0111111K HAP NIUS I FLAI. I KAM.

    .WIN BAI SALIM PRINS

    HARLES I KAM

    Kwin Elisabeth bilong‘nglan i orait long yuii bin makim em olsemet ov stet bilong PNG.

    Tasol emi no map kam.Oflg IndependensDe naisem em i salim namba

    ran pikinini man bilongm, em Pnins Charles.

    Wanpela de bai PninsThanlesi kamap king biong Englan yet.

    I gat bikpela lainikpela man bilong kaincain kantni i bin tokrait long kam long PNGtong de bilong indepen7ens. Em hia nembilong;arnpela:

    istaGoughWhitlam,Prairn Minista bibongAustralia

    !1 sta MalcomFraserOposisen Lida bibongAustralia

    dairektabilong Ofis bilong Infomesen I amamastru long lukIm plantlmanmeni ± bin nait. NaI gat pianti praismanltu bai kamap. Long munSeptembabai ol I telimaut nem bilong ol man Iwinim pnais.

    OL GUTPELA BULMAKAU

    LONG PNG.

    Sir John Guise,Minista hi long Egnikaisa, itok yumi PNG i win longplanti kantni i wansoi-.wara bilong yuini, longwanemol bulmakau na pikna paulnasipsip hi longrnipeia i no gat kainkain sik, ol i gat longplanti arapela kantri.

    Olsern tasol wok bulraakau i ken go het gutlong PNG na ci liklikplea na faina incip long

    pamnminwan siiing "longdispela kaih wok yet.

    KOPI PRAIS GO ANTAP MOA

    Long mun I go plriis Igat nius I bin kamaplong kantri Brash bongSaut Amerika, I tok aisI bin kukim planti kopltn bibong ol. Olsem nalong dispela yia bai olI no map karlm kopi.

    Brash em i nainba wankantri longgraun bi longgroim kopi. Bikos kopibal I sot long dispebayia, prais. bibong kopibilong Papua Niugiri±bai go antap moa.

    Em tasol i wanpela bobibong bairn na salim olsamting.I go olsem: sa-pos I gat planti turnaskopi o kopra o rais,kos0 prais bilong em baigo daun moa. Saposi, nogat planti, oraitpraisi go antap.

    Mista DougAnthony, emLida bibong KantniPati long Australia

    Mis ta Bill Morn, emMinista bibong Ami

    MistaHenry DeRobertsPresiden bibong Naunu

    MistaSblomonMamaboni,Naniba wan minista bilong SolomonAllan

    RatuSir KarniseseMara,Gavana Jeneral bilongFiji

    Wa wanpela maUsmanbilong Yunaitet Nesens.

    PLANTI MAN BILONG RAIT

    I RESIS LONG STORI

    Ofis .bllong infomeseno Tok Savelong Port Mo,r,shy i bin klsini 2,254Olkain stoni long hanbilong ol manmeni I laikresis long pasin bilongrait.

    Mista Brian Aiuini, em

    Kamap strongwantaim

    VEJEMAITSapos yu laikini ol pikinini i kamap strong, yu mas givimgutpela kaikai long ol . VEJEMAIT em i dispela gutpela kaikaiLong wanem ol i save wokim long gutpela samting i stap insaitlong ol kiau. Em i gat planti Vaitamin B", nambawan kaikaibilong strongim bun na mekim skin i klinpela moa.

    Yu ken putim VEJEMAIT long bret o bisket; yu ken tanimwantaim sup o rais 0 arapela kaikai.

    Sapos yu laik dringim gutpela samting, yu ken t’animVEJEMAIT wantaim hatpela wara o susu.

    Yu ken bairn VEJEMAIT long ol ‘kain kain likLLk botol map 2 oz,4 oz, 17 oz na tu long glas I gat 6 oz. Dispela qen yuken yusim bilong dringim wara.

    I mm nambawankaikai

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 11

  • WANTOK BUK1974

    Hia mipela i gat tupela bikpela buk maplong 384 pes olgeta. Long tupela buk hia baiyu map long painim olkain stori, piksa,niusna ol samting bilong sosal stadi long apuaNiugini stret.

    Minista bilong Foren Rilesen, $i MaoriKiki, i bin tokim mipela, oltaim em I savkisirn ol dispela Wantok Buk I go wantaim emlong taim em I go mekirn luklulc raim ‘bibongem long ol arapela kantri.

    Em I laikim dispebaWantok Buk bikos em isoim ol arapela pipel wanem samting?NG ±mekim. Em I amamas tru long ol dispela buk,long wanern kbostu 95% bllong rait, ‘ol potona wok bibong prinim em ol lokai. pipel yet iinekim. Em i gutpela eksampelbilong wok yumipipel bibong PNG yet map long mekim.

    Sapos bikpela man olsem Sir Maori Kiki Iting olsem na i amamas long Wantok Buk,atingyu tu i mas bihainim gutpela tingting bilong

    OLGETA SKJLRUM,

    OLGETA IJAIBRERI,

    I MAS GAT IDISPELA

    TUPELA WANTOK BUK.

    I NO GAT

    NARAPELA PIKSA

    BUK INAP LONG

    DISPELA BILONG

    OL NIUS BILONG PNG

    LONG YIA 1974.

    em.

    Pus salim tupela WANTOK BUK 1974 i go long:

    NemAdres:

    Em hia sek inccp long’ K.5.00

    Kos bilong tupeia bukwantaim i kon longbaius = K5. 00

    Salim i go long: WANTOK - BOX 396 - WEWAK

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 12

  • Misinari dai long kaPater Francis Hempelmann.bilcng Megiar klostung Madang i bin dai long haus sik bilong Madangt2g Sarere, 2 Ogas. Long Fraide yet em i bin tokritaim ol sumatin long skul na i bin skulim olng pasin bibong stap ‘ redi long bungim God taimi singautim yu. Em yet i bin bungim God’ long

    spela de yet.Em’ i bin draiv i go long Sek, bin pinisim woklong em, na long tu kiok samting em i bin statng go bek long Megiar. Kbostu long Sek yet era ikim wanpela pas i pundaun long sia bibong ka nai taitim han bilong kisim bek. Long dispela

    im ei bilong em i lusim rot; ka tu i lusim roti ran na i bamim stret wanpela kokonas. Ka i

    garap olgeta na het na han na bros bilong Pater.sim birua. Neks de em i dai ‘long haus sik.Pater HempelmanI bin lusim Jemani na i kam longpua’Niugini long yia 1935. Olsem em i winim 40.a hia. Pastaim em i wok long Mugil. Woa i kamap

    em tu i stap namel long ol misineri ol I binmim long sip. Tasol em i no kisim bagarap.Bihain long woa em i .mekimplanti wok wantaimildosa long stretim bek steam bibong Sek.Pinis,tu em i go bek gen na sanapim stesin long Bogia..hain em i bosim Mugil gemna Megiar.Wanpela taim bipo Pater Hempelmann i painimkpela birua taim emi pundaun insait long sampelais.in bibong somil long Sek.Kbostu so i kilim em.Pater i save moa long olkain wokkamda na mekenikng wanem taim em .i yangpela yet em i lainim ol:spela samting. Bihain tasol em i kamap pris.

    TOYOTA TRAI<‘1

    ASKIM LONGNAMBAWAN

    TIN MIT GLOBENASITA

    DL DISPELAl NAMBAWANTRU

    WANTOK - Trinde, 20 Ogas, 1975 "Pes 13

  • [The Phantom By Lee Falk and Sy Barry

    KING FEATURES SYNDICATE‘.

    41

    AYII

    Lviln mi gan bilong yuSaposnogat, ml kilyu olsem binatang

    i, mi no binata1‘L mi no laik givim

    gan bilong mi..

    bosim dispéla piesMi bai bosim bikbus. Yu no ken bosim

    wanpela sainting

    Kilim em i dai. . .‘--i tasol.

    NEXT WEEK: THEciicici

    WANTOK ‘- Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 14

  • Sios medikal kaunsilMedikal Kaunsil bilong olgeta slos bilong PNG

    I klbung map 6-pelade long mun Ogas long Popondetta. I gat 100 delIget I kamap na ol I bilong18 memba sios.

    Memba bilong Haus by Asembll, Mista MackenzIeDauga na Minista bilong Konservesen,MistaStefenTago - tupela I bin opim dispela konprens.

    Diarekta Jeneralbilong’ablik Helt,Dokta Touai bningim tok welkam I kam long Minlsta bilongHelt, em Mista Donatus Mola.

    Bikpela tok dispela yia emi.bilong seip rilaiens.. * .em I mm wan wan i mas helpirn em.yet, nap1 manmenI bilong pies i mas helpim haus sik naetpos bilong ol yet. 01 i no mas wetIm gavmantasol I mekim olgeta wok na gIvIm olgeta pe.

    01 I tok tu long olkain w,e ol sios helt woka I± ken wok gut wantaim gavman, bai olgeta manmenibilong pies I ken kisim gutpeia helpim taim ol Ipainlm sik.

    01 Engliken SistaPiting planti Kristen i no save ol Engliken tugat ol Sista; i no ol Katolik tasol. Hia yumikim wanpela lain Engliken Sista i stap longp bilong Popondetta.Ol i bilong lain ol i savelim Visitesen. 01 Engliken tu i gat wanpelain Fransisken Bruder.

    * MARTINBENI i pait giaman hia wantaim wanpelaFilipino long Hagen Sobai ol pipel i ken lukim.

    BAlM WANTOK-

    Sapos yu wanpela yu laik kisimWANTOK i kamlong yu stret, orait yu salim dispela tiketi kam;

    Mi laik kisim WANTOK niuspepa map wan yia,olgeta. Nau mi salim K5 $5.00 i kam;

    NemAdres:

    Salim i kam long:

    WANTOK - P.O. BOX 396 - WEWAK

    WANTOK ‘- Trinde, 20 Ogas, 1975 Pes 15

  • * Tupela soldia i lukluk long nupela septik tang.

    * Lông poto hia yumi lukim SapperMi sta B.Gubilong Kaiapit long Morobe Distrik i seap tansimen bilong wokim haus sik long Sen Geralds Nsin kiostu long Bereina. Nupela haus sik hiagat 36 bet olgeta na ci soldia yet i wokim.

    * Wanpela soldia i tanim simen wantaim ol pipel.

    W Em Saiden K.Ako na Koporal H.Badei i stap kamautim tit bilong wanpèla manki.

    ‘ Nau Difens Fos i gat wanpela nupela nesenofisa i tren pinis long wok olsem wanpela bcteknisen.

    Long poto hia gumilukim Mista James lark em’SekenLeptenanna igat 21 krismas. Em i bilonMendi long hap bilong Saten Hailans. Mista Thxi bin go tren long Kineton long Yunaitet Kingdmap long 6-pela mun o1gta. Em bai i stap bclong dipa tmen"bilon,9 born long PN4DF.

    Published by Francis Mihalic,P.O.Box 396,Wewak,at the Wantok Publications Inc.office in Wirui,Wewak. Printedy Wirui Press,Wirui,Wewa