POCKET BOEKJE De Ideale Leraar

2

3

INHOUDSOPGAVE

Inleiding 5

De ideale leraar volgens ons 7

De zeven competenties voor de ideale leraar vanuit ons oogpunt 8

Taken en rollen van een docent 9

Oude vs nieuwe leren 10

Onderwijssysteem in Nederland 11

De interviews 12 - 15

Conclusie aan de hand van de interviews 16

Analyse steekwoorden 17 - 18

Slot 19

4

5

INLEIDING

Wij zijn Nick de Vet, 27 jaar studierichting motorvoertuigen, Marijn Elich, 39 jaar studierichting motorvoertuigen en studeren aan de Fontys Pedagogische Technische Hoge School. Wij hebben dit boekje gemaakt aan de hand van een opdracht in de les onderwijskunde. Het is de bedoeling een boekje te creëren voor toekomstige leraren in opleiding waar ze wat tips en informatie uit kunnen halen tijdens hun opleiding/carrière. Hiervoor hebben we de competenties die de ideale leraar in huis zou moeten hebben onderzocht en vergeleken met onze eigen ideeën over goed leraarschap. Ook hebben we een vmbo bezocht,enkele leraren geïnterviewd en een analyse gemaakt over de denkwijze van leraren aan de hand van steekwoorden waarop kort gereageerd moest worden, na de interviews. De gebruikte namen in het pocketboekje zijn fictief om de privacy van leraar te niet te schenden. Wij wensen jullie veel leesplezier. Nick, Marijn.

6

7

DE IDEALE LERAAR VOLGENS ONS

Nick, De ideale leraar moet volgens heel sociaal zijn en stevig in zijn schoenen staan. Zijn lessen goed voorbereiden en veel vakkennis hebben. Inter-persoonlijk/pedagogisch goed onderlegt zijn zodat hij de klas onder controle kan houden, zodat de leerling en leraar zichzelf rustig en aangenaam voelen in de klas. Om vervolgens de leerling overzichtelijk en georganiseerd iets te kunnen bijbrengen. Op een leuke actieve manier om veel interactie met de leerlingen te hebben. En voor alle leerlingen aandacht hebben en alles bespreekbaar proberen te maken. En openstaan voor alle soorten vormen van vragen en kritiek van leerlingen, collega's en ouders. Marijn, Als aankomend docent werkend op een VMBO heb ik gemerkt dat een docent meer is dan een persoon die voor een klas staat om praktische kennis over te dragen. Veelal merk ik dat ik ook een taak als opvoeder vervul om naast de verplichte lesstof deze jong volwassenen handvaten mee te geven. Om als het ware een indruk te geven hoe het er in het dagelijks (volwassen) leven aan toe kan gaan. Niet alles is zonder gevolgen, zo kan een werkgever bij veelvuldig te laat komen of niet nakomen van afspraken een werknemer berispen of zelfs ontslaan. Maar ook wanneer een leerling goed zijn best doet er ook een beloning tegenover kan staan. Ik denk dat een leraar daar nu al van tijd tot tijd bij stil kan staan als hij leerlingen begeleid. Een andere rol waar ik mezelf in herken is die van een vertrouwenspersoon, een luisterend oor. Veel leerlingen hebben soms behoefte om zonder (ver)oordeel(ing) van een volwassene, hun verhaal en beleving over alledaagse gebeurtenissen te vertellen. De ideale leraar moet volgens mij, niet alleen maar vakinhoudelijke kennis overbrengen. Belangrijk vind ik dat hij in alles wat hij doet iets vanuit zichzelf overbrengt en niet vanuit een boek.

8

DE ZEVEN COMPETENTIES VOOR DE IDEALE LERAAR VANUIT ONS OOGPUNT

1. Inter-persoonlijk competent

Normaal met leerlingen praten. In omgang met de leerling op het zelfde niveau communiceren. Flexibel zijn in omgang met de leerlingen.

2. Pedagogisch competent

Problemen bespreekbaar maken binnen een groep. Een veilige sfeer creëren waarin leerlingen zich thuis kunnen voelen. Leerlingen met problemen kunnen opmerken en met hun hierover kunnen praten. Je leerlingen kennen (achtergrond en thuis situatie)

3. Vakinhoudelijk en vakdidactisch competent

Les goed voorbereiden (zorgen dat je weet waar je het over hebt). Een diverse les maken die interessant is voor de leerlingen.

4. Organisatorisch competent

een heldere planning aanhouden; passend met de beschikbare tijd omgaan en kunnen plannen binnen de beschikbare

tijd; improviseren bij onverwachte situaties.

5. Competent in samenwerking met collega's

hulp vragen en aanbieden aan collega's; werken volgens de regels en afspraken die op school gelden.

6. Competent in samenwerking met de omgeving

contacten met ouders onderhouden op een open en constructieve manier; overleggen met toeleverende en afnemende scholen, in het belang van de doorlopende

leerlijn van de leerling.

7. Competent in reflectie en ontwikkeling

kritisch kijken naar zijn werk: evaluatie, reflectie en feedback van anderen benutten om zichzelf verder te ontwikkelen;

zijn eigen sterke en zwakke kanten kunnen benoemen.

Bron: http://www.fontys-lerarenopleiding.nl/samenwerken/stages/lerarenopleiding-een-competentiegerichte-opleiding/de-zeven-competenties

9

TAKEN EN ROLLEN VAN EEN DOCENT

Rollen, bij het maken van een rijke leeromgeving heeft de leerkracht verschillende rollen. Hij is ontwerper van de leeromgeving. Hij is ook de expert als het gaat om de vakinhoud. Tenslotte is hij ook een coach, die de studenten stimuleert om het beste uit zich zelf boven te halen. Dat is de verantwoordelijkheid ten opzichte van de leerlingen. Hieronder enkele voorbeelden als rol van de leraar: Begeleiden en coachen van studenten op school en tijdens de stage. Stimuleren van de leerling. Verbeteren van de leerdoelen. Evalueren van het onderwijs. Ontwikkelen van het onderwijs. Taken zijn een onderdeel van het dagelijks leven van een docent , onder de taak van een leraar vinden wij het corrigeren van leerlingen het op tijd inzien van problemen, het aanleren van kennis, vaardigheden en het opvoedkundige. Hier hebben wij ook een paar voorbeelden bij: Lesmateriaal voorbereiden. Geven van lessen. Orde houden. Op de hoogte houden van ontwikkelingen in je vakgebied. Werkoverleg. Evalueren. Evalueren en verslag uitbrengen van de prestaties van de leerlingen.

10

OUDE VS NIEUWE LEREN Alvorens te zoeken hebben wij eerst bedacht wat wij zowel onder het oude en nieuwe leren

verstaan. Wat er bij oud opkwam was hiërarchie, klassikaal en diep vakgericht. Bij hiërarchie

moesten we terug denken aan onze eigen schooltijd waar de leraar nog op een verhoging in de klas

zat en hij of zij op een soort “heersend” voetstuk stond. Het eerste we onder nieuw leren heb

gevonden is het tegenovergestelde van deze “heersende” hiërarchie en dat is gelijkwaardigheid in

een andere rol. De overige zijn, in groepjes werken, loopbaan leren, brede oriëntatie, beroep doen

op eigen vermogen van leerling en coaching. Na wat zoeken verrijking op het internet hebben we de

onderstaande vergelijkingstabel samengesteld.

Het oude leren Het nieuwe leren

Objectieve kennis= alleen gebaseerd op feiten Subjectieve kennis=waarnemen en beoordelen

Kennisoverdracht Kennisconstructie

Onderwijzen Leren

Zinvol Betekenisvol

Prestatie vergelijken met gemiddelde Prestatie vergelijken met vorige prestatie

Gericht op lezen en luisteren Gericht op ervaring opdoen en uitleggen

Zoeken naar wat iemand niet kan Zoeken naar waar iemand goed in is

Samendoen is afkijken Samen leer je meer dan alleen

Het gaat om wat je (niet) weet Het gaat om wat je (nog niet) kan

Kennis- en (deel)vaardigheidsgericht onderwijs Competentiegericht onderwijs

Onderwijs is beheersingsgericht Onderwijs is constructie-/ontwerpgericht

Vak inhoud staat centraal Brede ontwikkeling staat centraal

11

ONDERWIJS-SYSTEEM IN NEDERLAND

Bron: wikipedia

12

DE INTERVIEWS

Interview van Sjaak: Sjaak, 55 jaar en al 33 jaar werkzaam binnen het onderwijs en in huidige functie als leraar Nederlands. Al snel merkte we dat Sjaak een gepassioneerde man is graag vertelt over zijn werk en daar heeft zijn ruime ervaring zeker aan bijgedragen. Nadat hij de Pabo had afgerond in de jaren 80, bleek dat er weinig werk was waardoor hij ervoor gekozen had om op het VMBO te gaan werken. Dit betekende dat hij opnieuw de schoolbanken in moest voor nieuwe bevoegdheden. Hoewel Sjaak nu voor de klas staat en niet meer in de schoolbank zit, is hij zijn streken niet verleerd, en heeft ook deze tot professioneel niveau ontwikkeld. Les geven betekent meer dan vakinhoudelijke kennisoverdracht alleen, les is voor Sjaak een middel en doel op zich. Sjaak omschrijft de ideale leraar als een persoon met bagage, overkill aan kennis en veel levenservaring. Iemand die resultaat gericht kan lesgeven, die kinderen leuk vindt en geen ordeproblemen heeft in de klas. Zelf vindt Sjaak dat hij niet ideale leraar is omdat je je als leraar moet blijven ontwikkelen, het is nooit af. Een duidelijke taak waarvan hij vindt dat die bij een leraar hoort is die van kennisoverdracht en overige technische aspecten zoals orde handhaven. Een rol die hij de ideale leraar toeschrijft is die van vertrouwenspersoon. Tijdens Sjaak zijn carrière vindt hij dat er veel veranderd is in het onderwijs, zo vindt hij dat het veel zakelijker geworden is en er “te”veel regels zijn gekomen. Op de vraag die ik hem stelde of hij vond dat hij veel speelveld heeft moeten inleveren, kon hij dit alleen maar bevestigen. Maar hoe kan het ook anders voor iemand die zo gepassioneerd en creatief is. Sjaak vindt didactiek een belangrijk rol spelen tijdens zijn lessen. Sjaak tekent graag en heeft hier een natuurlijke aanleg voor om zijn creativiteit los te laten op papier. Zo vertelt hij dat als je over dergelijke gaven beschikt het niet zo is dat je dan ook goed tekenles kunt geven, hiervoor is het toch echt belangrijk dat je didactische vaardigheden beschikt. Het mooiste compliment dat hij ooit van een leerling gekregen heeft was dat hij tijdens een tekenles van een leerling te horen kreeg; meneer, ik wist niet dat ik zo mooi kon tekenen. Dit illustreert gelijk de kracht van didactiek, dat jij als leraar iets uit het kind kunt halen i.p.v. er iets in stoppen zoals het in de schoolboeken beschreven staat. Ter afronding van ons interview vroegen we Sjaak om een belangrijke tip voor ons als aankomend docenten. En hoe kan het ook anders, gevoel voor humor!

13

Interview van Marieke: Ossendrecht, Zuidwesthoek college op vrijdagmiddag de 27ste september 2013. Net na de middag hadden wij ons derde interview. Met Marieke 29 jaar en als 8 jaar actief als leraar wiskunde en natuurkunde. Marieke een vlotte zorgzame jongedame vertelde dat ze eerst havo had gedaan. Daarna is ze naar de pabo gegaan, omdat ze het leuk vindt om met jongeren te werken en zo was de keuze naar de pabo snel gemaakt. Marieke is een open en eerlijk persoon die houdt van wederzijds respect en is erg zorgzaam voor de klas. Ze zichzelf omschrijft als mentormoeder, coach en opvoeder. Marieke is iemand die eerst een prettige werksfeer creëert en zegt dat dit ook nodig is om vervolgens de leerling iets te kunnen leren. Ze vindt zichzelf niet de ideale leraar maar vindt het een taak om te zorgen dat een kind zich prettig en goed voelt bij haar in de les. Zorg voor leerlingen staat bij haar hoog in het vaandel. Er wordt meer gedigitaliseerd de laatste jaren volgens Marieke. Dat vindt ze fijn en ze maakt er regelmatig gebruik van om de leerlingen zo beter iets te kunnen uitleggen. Ze vindt dat er ook steeds meer van de leerlingen verwacht wordt ten opzichte van de beginjaren van haar carrière. Het is ook daarom dat ze psychologie heel belangrijk vindt en vervolgens didactiek, want je moet eerst de volledige aandacht van de leerlingen hebben en een prettige sfeer in de klas hebben om aan kennisoverdracht te kunnen voldoen. We hebben wel een goed beeld gekregen van haar visie over goed leraarschap, en uit het gesprek komt ook naar voren dat ze ondanks haar leeftijd goed haar mannetje kan staan ten opzichte van de leerlingen. Tot slot hebben we aan Marieke gevraagd of ze nog een belangrijke tip had voor ons al toekomstig docent: “luisteren” iedere leerling heeft zijn eigen verhaal!

14

Interview van Theo: Theo is 62 jaar oud en 13 jaar geleden door een elektrodocent uitgenodigd voor een bezoek op school om een te kijken of het onderwijs iets voor hem was. Toen Theo op school kwam, werd hij naar een kamer gestuurd waar 3 heren in pak hem allerlei vragen gingen stellen en als snel had Theo in de gaten dat hij er zat voor een sollicitatiegesprek. Dat is ondertussen dus 13 jaar geleden en Theo geeft nog altijd met veel genoegen techniekles aan de bovenbouw leerlingen op zijn schooltje. We vragen Theo wat voor soort leraar hij is en volmondig antwoordt hij: “een vader figuur” met daarbij een uitgebreide uitleg dat de lesstof belangrijk is, maar dat het kulleke de les volgt, omdat jij dat als leraar van hem vraagt. Jij als leraar geeft zo een kulleke structuur en daar houden onze soort leerlingen van. Op de vraag wat vind jij de ideale leraar antwoordt Theo dat deze niet bestaat, maar dat je er wel altijd naar kunt streven om er één te zijn. Een belangrijke vaardigheid voor een ideale leraar vindt Theo sociale en commutatieve vaardigheden, en hij vindt zichzelf geen ideale leraar hij streeft er wel naar maar bij een stille leerling vraagt hij zich nog steeds af of hij het wel goed doet. Theo vindt sociale vaardigheden en een opvoedende rol een belangrijke taak. Het gesprek verloopt heel soepel en Theo is heel erg open in zijn antwoorden en daardoor krijgen we een berg informatie. Hij vertelt hoe het voor hem allemaal begon toen nog in het VBO waar hij met zijn leerlingen klassikaal er allerlei stof in moest stampen. En dat na de switch naar het VMBO en Techniekbreed er veel veranderde. Het onderwijs ging van een Leerfabriek naar een open leertuin. Een leerwijze waar de leerlingen aan moesten wennen maar de docenten ook. We hebben Theo ook de vraag gesteld wat voor hem de belangrijkste vaardigheden waren en zijn antwoord was didactiek, psychologie, kennisoverdracht en hij vindt psychologie het belangrijkste, omdat je daarmee het kind leert kennen en dat is het belangrijkste van alles. De belangrijkste tip voor leraren in opleiding is volgens Theo contact maken met de leerling door ze te zien en je te realiseren dat jij het op jou manier moet doen. Ik kan jullie een doos vol tips en trucs geven en daar kun je eens in rommelen en kijken wat het inhoudt, maar je zult zelf je doos moeten gaan vullen want wat voor mij werkt hoeft niet voor jullie te werken en andersom. We bedanken Theo voor het interview en beloven hem een exemplaar van ons pocketboekje te bezorgen.

15

Interview van Fleur: Ossendrecht, ZuidWestHoek college op vrijdagmiddag de 27ste september 2013. Voor het laatste interview van de dag we zijn op pad naar Fleur, adjunct-directeur. Aangekomen bij haar kamertje blijkt het een zeer positief ingestelde en vrolijke dame te zijn, ze valt al bijna van haar stoel van ‘t lachen voordat de eerste vraag gesteld is. Dit zorgt er mede voor dat er een heel fijne goedlachse sfeer hangt, waar Fleur goed voor kan zorgen. Fleur is adjunct-directeur, daarnaast is ze 20 jaar zorgcoördinator en 5 jaar docent geweest. Ze is 52 jaar en is afkomstig uit een onderwijsfamilie. Ze heeft zeer veel interesse in de mens met name in kinderen. Ze is ook zeer creatief, wat volgens haar nodig is om docent te zijn. Als docent moet je namelijk zeer creatief zijn anders kun je het vak volgens Fleur niet geven. Over zichzelf als leraar zegt ze dat ze er is voor hen die buiten de boot vallen: emfatisch en laagdrempelig . Ze is niet van mening dat ze zelf de ideale leraar is al durft ze eerst nog lachend te zeggen dat die voor je zit. Maar, nee natuurlijk niet zegt ze want het kan altijd beter. De ideale leraar bestaat niet volgens Fleur. Maar om te proberen er een te zijn moet je met een open vizier in het leven staan volgens haar. Onderwijstaken uitvoeren is verantwoording dragen bijvoorbeeld de zorg voor de leerling, hetgeen ze samenvoegt als de motor voor het leraarschap. Fleur zegt dat er in het onderwijs niet zoveel is veranderd de basis blijft hetzelfde, ze ervaart het zelf meer als golfbewegingen. ICT is er wel bijgekomen maar dat maakt het alleen maar leuker. Ze zegt dat je eerst contact moet hebben met de leerling dus ze vind psychologie wel heel erg belangrijk wat ze zelf ook al koppelt aan didactiek, om vervolgens het kind iets te leren dus kennisoverdracht. Na menig gelach en plezier hebben we nog ook voor haar nog wat steekwoorden in petto. Hoe kan het ook anders dat ze op onze slotvraag, een tip voor docenten in opleiding, antwoord: humor en een positieve instelling!

16

CONCLUSIE AAN DE HAND VAN DE INTERVIEWS

Aan de hand van de interviews en analyse van de steekwoorden kunnen we wel stellen dat de docenten die wij hebben geïnterviewd, redelijk tot goed op een lijn zitten. De docenten vinden allemaal het inter-persoonlijk competent zijn belangrijk wat ook weer samenhangt met het pedagogische competent. Omdat volgens de docenten het belangrijk is dat je eerst goed met de leerlingen kunt communiceren/overweg kunt. Om vervolgens een fijne werksfeer te kunnen creëren zodat je dan de volgende competentie vakdidactiek/vakkennis kunt toepassen om de leerling ook daadwerkelijk iets te leren. Er zijn zelfs docenten die praten over een overkill aan vakdidactiek/vakkennis om voor de klas te kunnen staan. Vervolgens is dan het organisatorisch competent zijn het belangrijkst, omdat de lessen wel vlot moeten draaien en alles op tijd klaar en voorbereid moet zijn zowel vanuit de kant van de leerling als van de docent. De competentie samenwerken met collega's vinden alle docenten ook zeer belangrijk om zo toch dingen te kunnen bespreken en plezier te maken of een gedeelte van de competentie reflectie en ontwikkeling te kunnen behandelen met de collega's. Van de competentie reflectie en ontwikkeling kunnen we wel zeggen dat de ene docent er niet over praat terwijl de andere er een paar keer op terugkomt of hij zelf zijn lessen wel goed geeft, dit is volgens ons ook van persoon tot persoon anders. De competentie reflectie en ontwikkeling hebben we niet echt besproken in ons interview en is gaandeweg de interviews ook niet echt naar voren gekomen. We hebben het met Sjaak wel gehad over de doelstellingen die gehaald moeten worden in het onderwijs; dit valt volgens ons onder de competentie ontwikkeling. Dus volgens ons kunnen we wel stellen dat er een paar competenties belangrijker zijn dan het vakinhoudelijke wat wij voor het maken van dit pocketboekje niet verwacht hadden.

17

ANALYSE STEEKWOORDEN

Tijdens de interviews hebben we de docenten gevraagd te reageren op enkele steekwoorden die hen hebben voorgelegd. Hierbij was ons doel een beeld te krijgen over de denkwijze van de docent en in hoeverre er overeenkomsten zijn tussen docenten onderling werkzaam op een VMBO.

Stem verheffen: Fleur Alleen passend als nodig is Marieke Zelden, alleen bij echt noodzaak Sjaak Noodzakelijk kwaad Theo Indien nodig

Strafwerk: Fleur Dom strafwerk nee, passend ja Marieke Nooit Sjaak Nooit Theo Heb ik hekel aan

Pestkop: Fleur Zit verhaal achter Marieke Wat is het verhaal erachter Sjaak Ben ikzelf Theo Aanpakken

iPad/Tablet: Fleur Toekomst (kan veel bieden) Marieke Spannend, toekomst Sjaak Leuke gadget Theo Helemaal top

Conclusie: Duidelijk is dat verbaal kracht bij zetten uitsluitend gebruik wordt als alle andere middelen niet werken om de orde e.d. te handhaven.

Conclusie: Hier zijn alle docenten het over eens dat strafwerk niet de manier is om het kind duidelijk te maken het zich niet aan de regels heeft gehouden.

Conclusie: Pesten is niet zomaar, vaak is het een gevolg van. Als je op zoek gaat naar het verhaal erachter dan kun je het pestgedrag aanpakken.

Conclusie: Docenten staan merkbaar open voor nieuwe ontwikkelingen binnen het onderwijs. Wel merken deze ontwikkeling nog in de kinderschoenen staat.

18

Loopbaanleren: Fleur Ik zie mogelijkheden, aandacht voor goede en minder sterke

kant van kind Marieke Zeer noodzakelijk, helpt niet altijd Sjaak Onderschat Theo Liever niet

collega’s: Fleur Onmisbaar Marieke Samen, alle handen op een buik Sjaak Gezicht van school Theo Zonder kan ik niet functioneren

Conclusie: De meningen hierover zijn verdeeld, waarschijnlijk omdat deze nieuwe manier van onderwijs nog niet zo heel lang toegepast wordt. En dat het niet voor ieder kind het gewenste resultaat bereikt kan worden.

Conclusie: Leraren zien zichzelf niet als “de” schakel in het leerproces van de leerling maar als “een van de” schakels. Samenwerken heeft een hoge mate voorkeur, waarbij duidelijk is dat de school gemaakt wordt door alle mensen die er werkzaam zijn.

19

SLOT

Samen werken is iets wat je moet leren, het belangrijkste element hieruit is misschien wel duidelijk zijn in wat jij wilt. Hoewel wij nu een mooi product hebben waar we ook achter kunnen staan, is de weg die wij bewandeld hebben niet eenvoudig geweest. Toen wij de eerste plannen gemaakt hebben voor dit boekje, waren wij met zijn drieën, al gaande weg het proces bleek dat een van ons helaas door privé omstandigheden de opleiding heeft moeten verlaten. Nu kunnen dit soort situaties zich altijd voordoen wat op zich al vervelend genoeg is maar geen probleem hoeft te zijn. Mist je maar duidelijk met elkaar blijft communiceren zodat je weet wie waar mee bezig is. Zo kun je elkaar ook blijven aanspreken mocht er iets niet helemaal verlopen als verwacht. Terugkijkend op het proces van dit pocketboekje kunnen wij wel concluderen dat dit aspect van samenwerken enigszins onderschat hebben. Hierdoor is er al met al veel meer inspanning geleverd dan misschien nodig geweest was. Maar zoals je van goed leraar mag verwachten dat hij zijn leerlingen niet teleurstelt, hebben ook wij onszelf zowel in de rol van leraar en leerling, niet teleurgesteld. Zoals ook nu uit eigen ervaring blijkt en in de interviews ook al duidelijk werd, is dat een belangrijke eigenschap waar een goed leraar over beschikt, en dat is creativiteit, en flexibiliteit. Lesstof is een middel om een doel te bereiken en geen doel op zich. Ik denk dat dit in onze situatie niet anders is geweest. Marijn Elich en Nick de Vet

20