Poleodomiki Ekseliksi Thessalonikis

8/16/2019 Poleodomiki Ekseliksi Thessalonikis

1/40

Ξετυλίγοντας το νήµα του χρόνου

Η πολεοδοµική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης από την πρώτη κατοίκηση µέχρι σήµερα


2/40

2


3/40

3

Περιεχόµενα

Προς τους εκπαιδευτικούς ...................................................................................................σελ. 5

Αντί προλόγου .................................................................................................................... σελ. 7

Η περιοχή του Θερµαϊκού πριν την ίδρυση της Θεσσαλονίκης ............................................σελ. 8

Από τις αραιοκατοικηµένες κώµες στη βασιλική µεγαλούπολη ............................................σελ. 10

«Μήτηρ πάσης Μακεδονίας» ..............................................................................................σελ. 14

«Η πρώτη µετά την πρώτην» ..............................................................................................σελ. 18

«Selânik» µία πολυεθνική µητρόπολη ...............................................................................σελ. 24

Από την Απελευθέρωση στη σύγχρονη µεγαλούπολη ........................................................σελ. 30

Χρονολόγιο .......................................................................................................................σελ.36

Επιλεγµένη βιβλιογραφία και δικτυογραφία ........................................................................σελ. 38

Προέλευση εικόνων και σχεδίων .......................................................................................σελ. 39


4/40

4

Η Πράξη «Σχεδιασµός και παραγωγή εκαπιδευτικών εργαλείων για το σύγχρονο αστικόπεριβάλλον και την αρχιτεκτονική κληρονοµιά» (MIS 339819) υλοποιείται στο πλαίσιο τουΕπιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και ∆ιά Βίου Μάθηση» και συγχρηµατοδοτείταιαπό την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και από εθνικούς πόρους.

Συντονισµός έργου Μαρία Λαγογιάννη, δρ αρχαιολόγοςΣουζάνα Χούλια – Καπελώνη, αρχαιολόγος

Σχεδιασµός περιεχοµένου – γενική επιµέλεια Τζένη Αλµπάνη, αρχιτέκτων – δρ ιστορικός της τέχνηςΤόνια Κουτσουράκη, αρχαιολόγος

Αλεξάνδρα Σέλελη, αρχαιολόγος – µουσειολόγοςΣπήλιος Πίστας, γραφίστας

ΚείµεναΛίλα Πατσιάδου, αρχαιολόγος

Κριτική ανάγνωσηΠερικλής Φωτιάδης, αρχαιολόγος

Φιλολογική επιµέλειαΑφροδίτη Καµάρα, δρ ιστορίας

Μετάφραση∆ηµήτρης ∆ούµας, µεταφραστής

Γραφιστικός σχεδιασµός, χάρτεςΜυρτώ ∆αυίδ, γραφίστρια

Οικονοµική διαχείρισηΑυγή Θεοδωράκου, διοικητικόςΤζώρτζης Παρασκευόπουλος, λογιστής

Έµη Βογιατζή, διοικητικόςΣπυριδούλα Γιόντη, διοικητικόςΓιώτα Καλυβίδη, λογίστριαΙωάννα Ντζιαδήµα, λογίστρια

∆ιοικητική εποπτείαΜάγια Κόµβου, αρχαιολόγοςΧριστίνα Λαβδιώτου, αρχαιολόγος∆ανάη Κώττη, διοικητικόςΝάνσυ Θεοδωροπούλου, διοικητικόςΚαρολίνα Χατζηνικολάου, διοικητικός

Παραγωγή: Pressious Arvanitidis

ISBN: 978-960-386-232-1

© 2015 Υπουργείο Πολιτισµού, Παιδείας και ΘρησκευµάτωνΓενική ∆ιεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονοµιάς∆ιεύθυνση Μουσείων – Τµήµα Εκθέσεων και Μουσειολογικής ΈρευναςΘεµιστοκλέους 5, 106 77 ΑθήναE-mail: [email protected]

Απαγορεύεται η οποιαδήποτε µερική ή ολική ανατύπωση χωρίς την άδεια του εκδότη


5/40

5

Προς τους εκπαιδευτικούς

Το έντυπο που έχετε στα χέρια σας αποτελεί µία σύντοµη παρουσίαση της πολεοδοµικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης.

Στόχος του είναι να ανασυνθέσει µε τρόπο απλό και κατανοητό τις αλλαγές που έγιναν στο αστικό περιβάλλον στοπέρασµα των αιώνων, από την ίδρυση της κασσάνδρειας πόλης ως τη δηµιουργία της σηµερινής µεγαλούπολης.

Οι «πολεοδοµικές εποχές» της Θεσσαλονίκης «ξεδιπλώνονται» µε τη βοήθεια χαρτών, οι οποίοι αποτυπώνουν τη µορφήτης πόλης στις περιόδους που σηµειώνονται στη «γραµµή του χρόνου». Επιπλέον, πίνακες µε ενδιαφέρουσες πληροφορίες

(«αυτό το ήξερες;») και πηγές ρίχνουν φως σε άγνωστες πτυχές της ζωής του τόπου.

Ως σύµβολο κάθε εποχής έχει επιλεγεί ένα έργο τέχνης µε θέµα το καράβι, σε ελεύθερη απόδοση, µία αυτονόητη σχεδόνεπιλογή για την πόλη που η ζωή της ήταν πάντα δεµένη µε τη θάλασσα.

∆ες την καρτέλα του µνηµείου για να µάθεις περισσότερα!

Οι χρονολογίες είναι µ.Χ., εκτός αν δηλώνεται διαφορετικά.

«Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι.Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά».

Νίκος Καββαδίας, Θεσσαλονίκη II


6/40

6


7/40

7

Θεσσαλονίκη, µία πόλη µε πολλά πρόσωπα

που σµίλεψε η ιστορία. Λιµάνι κυρίαρχο, αλλά

και ισχυρό κάστρο, µωσαϊκό λαών, µακεδονική

µητρόπολη. Οι περιπέτειες, οι ανατροπές, οι

κατακτητές, οι κάτοικοι είναι τα δοµικά υλικά

που «έχτισαν» την πολυπολιτισµική πόλη του

Θερµαϊκού, που δεν µοιάζει µε καµία άλλη.

Συνδετικό τους κονίαµα ο χρόνος, που θα φέρει,

ποιος ξέρει πόσες ακόµη, εξελίξεις κι αλλαγές.


8/40

8

Η περιοχή του Θερµαϊκού πριν την ίδρυση της Θεσσαλονίκης

Ιστορίες άγνωστες από τα βάθη των αιώνων Η περιοχή του Θερµαϊκού ήταν κατοικηµένη χιλιετίες πριναπό τη δηµιουργία της Θεσσαλονίκης. Οι αρχαιολόγοι έχουνφέρει στο φως ίχνη οικισµών πολύ παλιών, µε ρίζες σταχρόνια τα νεολιθικά. Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκανεκεί που σήµερα φιλοξενείται η ∆ιεθνής Έκθεση, όπουβρέθηκαν τα αποµεινάρια των σπιτιών τους. Ένας άλλος,µεγάλος οικισµός, αναπτύχθηκε στην περιοχή της σηµερινής

Σταυρούπολης. ∆εν ήταν τυχαίο που κατοικήθηκε από τόσοπαλιά η περιοχή του Θερµαϊκου· ήταν σπάνιο καταφύγιοστην εκβολή τεσσάρων ποταµών, που τα νερά τους είχανλαξεύσει το πιο προστατευµένο αγκυροβόλι στο βόρειοΑιγαίο. Βορειοανατολικά, τα υψώµατα του Χορτιάτη τοπροφύλασσαν από τους κακούς καιρούς, στα πεδινά υπήρχανεύφορες εκτάσεις. Η θάλασσα ήταν πηγή τροφής και κανάλιεπικοινωνίας, ενώ στα δάση υπήρχε άφθονο κυνήγι και

ξυλεία. Αληθινός παράδεισος θα φάνταζε ο τόπος στα µάτιατων προϊστορικών ανθρώπων. Έστησαν τα νοικοκυριάτους σε διάσπαρτα χωριά, που «περιέβαλλαν επίαιώνες, σαν ένα στεφάνι» τον Θερµαϊκό.

Την εποχή του Χαλκού οι οικισµοί γνώρισαν µέρεςακµής. Καθώς τα σπίτια ήταν από φθαρτά υλικά–όπως ξύλα, άχυρα, καλάµια, δέρµατα, ωµέςπλίνθους– ίχνη τους είναι δυσεύρετα. Αποτελούνωστόσο τον µοναδικό µας οδηγό για τη µακρινήπροϊστορία που δεν την φωτίζουν γραπτές πηγές.Συχνά τα προϊστορικά κατάλοιπα κρύβονται στοεσωτερικό λόφων –«τούµπες» τους ονοµάζουνοι αρχαιολόγοι– που δηµιούργησε η αδιάκοπηκατοίκηση. Σαν παράξενες χωµάτινες νησίδεςξεφυτρώνουν εδώ κι εκεί, θυµίζοντας τις πανάρχαιες

ρίζες της πόλης.Οι πόλεις «πριν από την πόλη»Η ζωή στην περιοχή του Θερµαϊκού συνεχίστηκε χωρίςδιακοπή. Η εικόνα δεν θα είχε αλλάξει από την προϊστορικήεποχή, µε τα διάσπαρτα χωριά στην ενδοχώρα και τηνπαραλία. Σπάνια τα ίχνη τους σώζονται ως τις µέρες µας.Πού και πού η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φωςερείπια από εντυπωσιακά κτίρια, µαρµάρινα αρχιτεκτονικά

µέλη, γλυπτά. ∆είχνουν πως κάποιες από τις αινιγµατικέςκώµες εξελίχτηκαν σε πόλεις, µε φροντισµένους δηµόσιουςχώρους. Μία από αυτές βρισκόταν στη σηµερινή Τούµπα.Πιθανότατα η Θέρµη να ξεχώριζε από τις υπόλοιπεςπόλεις, καθώς ήταν και αρκετά µεγάλη σε έκταση. Είχε τονέλεγχο του λιµανιού και ήταν κτισµένη στο κέντρο τουκόλπου, στον οποίο έδωσε και το όνοµά της. Αργότερα,τα «πολίσµατα» του Θερµαϊκού έγιναν η µαγιά για τη

δηµιουργία της λαµπρής πόλης του Κάσσανδρου.

Νεολιθική εποχή (περ. 5800 - 3000 π.Χ.) και Εποχή του Χαλκού (3000 - 1100 π.Χ.)

Εποχή του Σιδήρου (1100 - 700 π.Χ.)Αρχαϊκή εποχή (700 - 480 π.Χ.)και Κλασική εποχή (480 - 316/15 π.Χ.)

Αυ τό το ήξ ε ρ ε ς ;

Aιών ες πο λ λο ύ ς έµ ειν αν αν εξ ε ρ εύν ητες ο ι αιν ιγ µ ατικ έ ς το ύ µ π ες της π εριο χής το υ Θε ρ µ αϊκο ύ. Π ρώτη φο ρά τις ανέ φ εραν π εριη γ ητ έ ς στην οθ ω µ αν ική ε ποχή, µ ε

τις το υ ρκικ έ ς το υ ς ον οµ ασ ί ες . Στο ν Α΄ Π α γ κόσ µ ιο Πό λ εµ ο χ ρησ ίµ ευ σ αν γ ια σ τρατό π εδ α ή κατα φύ για των σ υ µ µ άχων . Οι αν ασκα φ ές φ έ ρν ο υν ως σ ή µ ερα σ το φως τα πα µπά λ αια µ υσ τικά το υ ς!

Ούριοι οι άνεµοι! Σαλπάρουµε για

το φιλόξενο λιµάνι…


9/40

9

Γραµµή του Χρόνου

Ελληνιστική εποχή(316/15- 168 π.Χ.)

Ρωµαϊκή εποχή(168 π.Χ. - 330)

Βυζαντινή εποχή(330 -1430)

Οθωµανικήκυριαρχία(1430 -1912)

Νεότερα καισύγχρονα χρόνια(1912 - σήµερα)

Νεολιθική εποχή(περ. 5800 - 3000 π.Χ.)

Εποχή του Χαλκού(3000 -1100 π.Χ.)

Τι βλέπω στον χάρτη

Σύγχρονοι δρόµοι

Σύγχρονοι οικισµοί

1Θέσεις των προϊστορικώνκαι ιστορικών χρόνων

1. Τούµπα Θεσσαλονίκης2. Καραµπουρνάκι3. Τούµπα Πολίχνης (Λεµπέτ)4. Οικισµός Σταυρούπολης5. Οικισµός ∆ιαβατών6. Οικισµός Ν. Αγχίαλου7. Οικισµός Ασβεστοχωρίου8. Οικισµός Πανοράµατος

9. Οικισµός Θέρµης10. Οικισµός Ταγαράδων11. Νεολιθικός οικισµός Βασιλικών12. Τούµπα Γκόνα13. Οικισµός Ν. Ρύσιου14. Νεολιθικός οικισµός Τριλόφου15. Οικισµός Ν. Μηχανιώνας16. Τάφοι και οικισµός Αγ. Αθανασίου

Εποχή του Σιδήρου(1100 - 700 π.Χ.)

Αρχαϊκή εποχή(700 - 480 π.Χ.)

Κλασική εποχή(480 - 316/15 π.Χ.)


10/40

10

Από τις αραιοκατοικηµένες κώµεςστη βασιλική µεγαλούπολη

Ελληνιστική εποχή (316/15 - 168 π.Χ.)

Το έτος 316/15 π.Χ. βρήκε τον τόπο αγνώριστο σε σχέσηµε το παρελθόν. ∆έσποζε εδώ µία νέα πόλη, που αγνάντευετον Θερµαϊκό. Την έχτισε ο βασιλιάς Κάσσανδρος,ενώνοντας µε συνοικισµό 26 αρχαίες κωµοπόλεις, καιτην ονόµασε Θεσσαλονίκη, όπως έλεγαν τη γυναίκα του,που ήταν ετεροθαλής αδελφή του ΜεγάλουΑλεξάνδρου. Οι παλιοί οικισµοί ερήµωσαν,

αφού οι πιο εκλεκτοί τους κάτοικοιεγκαταστάθηκαν στις νέες γειτονιέςπου τραβούσαν τον κόσµο σανµαγνήτης. Σύντοµα ήρθαν κι άλλοι,Μακεδόνες, Θράκες, Θεσσαλοί,Αθηναίοι, Μικρασιάτες, έµποροικαι βιοτέχνες, που έφεραν αέρακοσµοπολίτικο.

Από τα πρώτα κιόλαςχρόνια φάνηκε η δυναµική τηςΘεσσαλονίκης, χάρη στη στρατηγικήτης θέση. Ο διορατικός Κάσσανδροςεξασφάλισε τον έλεγχο του λιµανιού,που έγινε από τότε η κύρια πύλη της Μακεδονίαςστη θάλασσα.

Το σηµείο ήταν ιδανικό και για το εµπόριο της ξηράς,σταυροδρόµι προς τα Βαλκάνια και την ύπαιθρο. Νότια,ως τη θάλασσα, απλώνονταν επίπεδες ζώνες κατάλληλεςγια οικοδόµηση. Βορειοανατολικά η οχυρή ακρόπολη,απρόσιτη σαν αετοφωλιά, ήταν ανάχωµα για τουςεισβολείς και καταφύγιο για τον πληθυσµό.

Ο χρόνος έδειξε ωστόσο το σκληρό του πρόσωπο στηνελληνιστική πόλη, η αδιάκοπη δόµηση την έσβησε σχεδόναπό τον χάρτη. Σπάνια τα αποµεινάρια της –πράσινεςπέτρες απ’ το τείχος, γκρεµισµένοι τοίχοι, θεµέλια–µοιάζουν σκόρπια κοµµάτια ενός χαµένου µωσαϊκού.

Οι αρχαιολόγοι ακόµη αναζητούν τα όρια τωνκατοικηµένων περιοχών, αφού το τείχος που θα

τους καθοδηγούσε έχει σχεδόν ισοπεδωθεί.Η οικοδόµηση συνεχίστηκε τον 3ο και τον2ο αι. π.Χ., έως ότου οι γειτονιές άγγιξανσχεδόν την παραλία. Ακολουθούσαντο ιπποδάµειο πολεοδοµικό σύστηµα,µε κάθετους και οριζόντιους δρόµουςπου σχηµάτιζαν ορθογώνια οικοδοµικά

τετράγωνα που έφθαναν λίγο πιο κάτωαπό την Εγνατία.

Ρότα για την πόλη τουΚασσάνδρου!

Να’ τη, αχνοφαίνεταιαπ’ την πλώρη… Στο πα ρ ε λ θό ν το άν ο ι γ µ α το υ µ υ χού

το υ Θ ε ρ µ αϊκο ύ ήταν πο λύ µ ε γ α λ ύ τ ε ροσε σ χ έσ η µ ε σ ή µ ερα. Στ έ νε ψ

ε σ ι γ ά σ ι γ ά σ το π έ ρασ µ α των αιών ων , καθ ώς η στ ε ριά «κατέ β αινε» α πό τις π ροσ χώσ εις των πο τα µ ιών .

Στο υ ς χά ρτ ες φαί νεται καθ α ρά πώς ο λ ό κ λ η ρ ες π εριο χ έ ς της σ ύγ χ ρο ν ης

πό λης κα λ ύπτον ταν πα λ ιό τ ερα α πό θ ά λασ σα.

Αυ τ ό τ ο ή ξ ε ρ ες ;


11/40

11




Αρχαϊκή εποχή

(700 - 480 π.Χ.)







Ελληνιστική εποχή (316/15 - 168 π.Χ.)

Τι βλέπω στον χάρτη 2

Έκταση της ελληνιστικής πόληςκατά προσέγγιση

Κτίρια

Σύγχρονη πόλη


12/40

12

Οδός Κυπρίων Αγωνιστών

Οδός Βενιζέλου

Ο δ ό ς Ο λ ύ µ π ο υ

Ο δ ό ς Α γ ί ο υ ∆ η µ η τ ρ ί ο υ

«Μετά τον Αξιό, σε απόστασηείκοσι σταδίων, συναντάκανείς τον ποταμό Εχέδωρο. Στη συνέχεια, σε απόστασησαράντα σταδίων, βρίσκεται ηΘεσσαλονίκη, η πόλη που ίδρυσε οΚάσσανδρος και η Εγνατία Οδός.Ο Κάσσανδρος έδωσε στη νέαπόλη το όνομα της γυναίκας του, που ήταν κόρη του Φιλίππου, του γιου του Αμύντα.Τη δημιούργησε με τον συνοικισμό είκοσι έξη μικρών πόλεων της Κρουσίδας και τουΘερμαϊκού κόλπου, που ενώθηκαν έτσι σε μία πόλη, που σήμερα είναι μητρόπολη της

Μακεδονίας. Μεταξύ των πόλεων που πήραν μέρος στον συνοικισμό, ήταν η Απολλωνία,η Χαλάστρα, η Θέρμη, η Γαρησκός, η Αίνεια και ο Κισσός […]».(ελεύθερη απόδοση)

Στράβωνας, Γεωγραφικά, 1, 21, 5

Ο αρχαιολογικ ός χώρος της πλατεί ας Κυπρίων Αγων ιστών (∆ιοικ ητηρί ου)


13/40

13

Στη συνέχεια και ως την παραλία τα οικοδοµικά τετράγωναήταν διαφορετικά, καθώς άλλαζε η κατεύθυνση τηςστεριάς από νοτιοανατολικά προς τα βορειοδυτικά.Υπήρχαν και ελεύθερες εκτάσεις, όπως ο «Κάµπος»όπου ο Γαλέριος έχτισε το ανάκτορό του στα

ρωµαϊκά χρόνια.

∆υτικά ήταν η περιοχή των ιερών, όπουδιακρινόταν το Σαραπείο. Εκεί τιµούσαν τουςθεούς της Αιγύπτου. Η ξενόφερτη αιγυπτιακήλατρεία είχε ταξιδέψει από τους θαλασσινούςδρόµους του εµπορίου και βρήκε ρίζες γερές στηνκοσµοπολίτικη Θεσσαλονίκη. Ανατολικότεραβρισκόταν η έδρα της διοίκησης, στη σηµερινήπλατεία Κυπρίων Αγωνιστών. Εκεί θα ήταν ταπολυτελή ανάκτορα, όπου έµενε η βασιλικήοικογένεια, και η έδρα του βασιλικού διοικητή.

Όχι πολύ µακριά βρισκόταν η πρώτη Αγορά, στηθέση της Αγοράς των ρωµαϊκών χρόνων.Σώζονται εκεί τα ερείπια ενός βαλανείου, πουείναι ως σήµερα το παλιότερο ορατό δηµόσιο

κτίριο, που απέµεινε από την ελληνιστικήπόλη. Νότια της σηµερινής πλατείας

Ναυαρίνου βρισκόταν ίσως τολιµάνι, και κοντά του θα υπήρχε µια

παραθαλάσσια αγορά. Σύµφωνα

µε νεότερες έρευνες πιθανόν ναβρισκόταν και στα δυτικά, όπουη θάλασσα έφθανε µέχρι τησηµερινή πλατεία ∆ηµοκρατίας(πλατεία Βαρδαρίου). Η κίνησηστο πολυσύχναστο αγκυροβόλιδεν σταµατούσε ποτέ, άνθρωποικαι εµπορεύµατα διακινούνταν

νύχτα και µέρα.

Οι ισ το ρικο ί πιστ εύο υ ν πως η ί δρυ ση

της Θεσ σα λ ον ί κης έ κ ρυ β ε και πολ ιτικ έ ς σ κο πιµ ό τητ ες . Ήταν µ ία κίνησ η στρατη γικής , στα « παιχνί δ ια

εξ ου σ ίας » των ∆ιαδόχων µετά τον θ άνατο του Με γ άλ ο υ Α λεξ άν δ ρο υ . Μ ε τη δη µιο υργ ία µ ίας ισ χυρής πό λ ης στο πιο κοµ β ικό ση µεί ο της Μακεδ ονί ας, ο Κ άσ σ αν δ ρο ς ήθ ελ ε να δυν αµ ώσει την εξου σία το υ σ ε

ο λό κ λη ρη την π ε ριο χή.

Αυ τό το ή ξ ερ ες ;

Το βαλανείο (2ος αι. π.Χ.). Αξονοµετρικό σχέδιο.Κάτω η σηµερινή του κατάσταση.


14/40

14

Ρωµαϊκή εποχή (168 π.Χ. - 330)

«Μήτηρ πάσης Μακεδονίας»

Μετά την ήττα των Μακεδόνων στην

Πύδνα από τις ρωµαϊκές λεγεώνες,το 168 π.Χ., ο τελευταίος βασιλιάςτης Μακεδονίας Περσέας κατέφυγεστη Θεσσαλονίκη πυρπολώντας τονστόλο για να µην πέσει στα χέριατων εχθρών. Μάταιος κόπος. Η πόληκαταλήφθηκε από τους Ρωµαίους καιέγινε το ισχυρό «χαρτί» τους στο

εµπόριο της θάλασσας και της στεριάς.Τόσο στρατηγική θεωρούσαν τηθέση της Θεσσαλονίκης, ώστε ότανσχεδίασαν την Εγνατία Οδό, πουένωνε Ανατολή και ∆ύση, φρόντισαννα περνάει κοντά σε αυτήν.

Τα πρώτα χρόνια της ρωµαϊκής εποχής,

ελάχιστα άλλαξε η οικιστική εικόνα της πόλης.

Για πολύ καιρό δεν χρειάστηκαν νέες

οχυρώσεις, καθώς επικράτησε γαλήνηχάρη στη «ρωµαϊκή ειρήνη». Στα πεδινάη πόλη διατήρησε την οργάνωση σεορθογώνιες νησίδες. Με τον καιρό,η κατοίκηση πύκνωσε στα υψώµαταπου αγνάντευαν τη θάλασσα. Εδώ οιγειτονιές θύµιζαν λαβύρινθο λόγω τηςκλίσης του εδάφους, µε δαιδαλώδη

δροµάκια και ακανόνιστη δόµηση.Ο τόπος γνώρισε ένα έντονο κύµααστυφιλίας. Ήρθαν νέοι κάτοικοι από τηνότια Ελλάδα, τη Θράκη, την Ιταλία, κιακόµη Εβραίοι και Μικρασιάτες. Ανάµεσάτους ναυτικοί κι επιχειρηµατίες, που είχανστα χέρια τους το διεθνές εµπόριο.

Η πολυπολιτισµική Θεσσαλονίκη έγινε «πόληπολυάνθρωπη», το µεγαλύτερο εµπορικό, οικονοµικό καιστρατιωτικό κέντρο στα Βαλκάνια. Οι πλούσιοι ζούσανσε πολυτελείς επαύλεις που όµοιές τους δεν είχε ξαναδείη πόλη. Οι Ρωµαίοι διαπλάτυναν τους δρόµους και τουςέστρωσαν µε πλάκες. Μερίµνησαν και για τη δηµιουργίααποχετευτικού συστήµατος. Το οδικό δίκτυο πύκνωσεκαι απλώθηκε σαν δίχτυ από άκρη σε άκρη. Η µνηµειώδης

Bασιλική Oδός (Via Regia) διέσχιζε οριζόντια την πόλη,ενώνοντας τις δύο πύλες του τείχους, τη Χρυσή και τηνΚασσανδρεωτική. Πολύβουη και πολυσύχναστη, είχε πλατύοδόστρωµα 16 µέτρων και κιονοστοιχίες από µάρµαροδεξιά κι αριστερά. Οι διοικητικές υπηρεσίες παρέµειναναρχικά στην περιοχή της πλατείας Κυπρίων Αγωνιστών,όπου ήταν η έδρα του πραίτορα, του ρωµαίου διοικητή.Τον 1ο αιώνα τις µετέφεραν ανατολικότερα, στη νέα

Φάνηκε στον ορίζοντα στεριά…Είναι η µεγαλούπολη

µε το λαµπρό ανάκτορο!


Τ α π λο ύ σια σ πίτια της ρω µ αϊ κής µ εγ α λο ύ πο λ ης ήταν µ ε γά λ α και εν τυπωσ ιακά.

Ε ίχαν ευ ρύχω ρα δ ια µ ερίσ µ ατα για τις

πολ υ µε λ εί ς οικογ έν ειες , δ ω µάτια για του ς δο ύ λο υ ς, ειδ ικο ύς χώ ρου ς γ ια δεξιώσεις και γιορτ ές . Μία ιδέ α της πολ υ τε λ ού ς δ ιακόσ µ ησής το υ ς µας δ ίν ει το ό µ ορ φο ψη φιδ ωτό το υ ∆ιον ύ σ ο υ και της Α ριάδν ης , πο υ σ ή µ ε ρα β λ έπο υµ ε σ το Αρχαιο λο γ ικό Μου σ εί ο της πό λ ης .


15/40

15


Ελληνιστική εποχή(316/15 - 168 π.Χ.)









Ρωµαϊκή εποχή (168 π.Χ. - 330)

Τι βλέπω στον χάρτη 3 Τείχη

Έκταση της ρωµαϊκής πόληςκατά προσέγγιση

Κτίρια



16/40

16

Η Ρωµαϊκή Αγορά(2ος- 3ος αι.). Κάτοψη.

Αυτό το ήξερες; Νότια της Αγοράς βρισκόταν µία

διώροφη στοά µε όµορφα ανάγλυφα που µε τα χρόνια ξεχάστηκε τοόνοµά της. Οι άνθρωποι έφτιαξαν έναν µύθο ότι ήταν οι µαρµαρωµένες µορφές του βασιλιά της Θράκης, τηςσυνοδείας, και της γυναίκας του, που είχε ερωτευτεί τον Μεγαλέξανδρο! Τις έλεγαν «Είδωλα» και «Μαγεµένες»

(ή «Incantadas» στη διάλεκτο τωνΙσπανοεβραίων).

Ως το 1864 ένα µεγάλο µέρος τηςστοάς στεκόταν ακόµη όρθιο στηναυλή ενός εβραϊκού σπιτιού. Τότε, ένας γάλλος παλαιογράφος µετέφερε ταανάγλυφα στο Μουσείο του Λούβρου.

Η «στοά των Ειδώλων». Χαλκογραφία (1794).

Το Ωδείο (µέσα 2ου αι.)

Η Κρυπτή Στοά (2ος αι. )


17/40

17

µνηµειώδη Αγορά (Forum). Καθώς ο πληθυσµός και οιανάγκες αυξάνονταν, η έκταση της Αγοράς άγγιξε τα 20στρέµµατα κι εκεί συγκεντρώθηκαν όλες οι διοικητικές,θρησκευτικές και εµπορικές λειτουργίες (µέσα 2ου αι.).Στο µνηµειώδες συγκρότηµα στεγάστηκαν τα δικαστήρια,

το νοµισµατοκοπείο, το αρχείο, καθώς και το ωδείο, ιεράκαι καταστήµατα, γύρω από µια πλακόστρωτη αυλή πουπεριβαλλόταν από κιονοστοιχίες. Στις σκιερές στοές και τηνπλατεία που την στόλιζαν αγάλµατα, οι πολίτες έρχοντανγια τις υποθέσεις τους, αλλά και για να συζητήσουν, ναακούσουν ρήτορες και φιλοσόφους, ή για να περάσουνευχάριστα την ώρα τους.

Η δύση του αρχαίου κόσµου ήταν χρυσή εποχή για τηνπόλη. Όταν ο καίσαρας Γαλέριος ανέλαβε τον έλεγχο τουανατολικού τµήµατος της αυτοκρατορίας, µετέφερε εδώ τηνέδρα της διοίκησης και την κατοικία του. Από επαρχιακήπόλη, η Θεσσαλονίκη αναβαθµίστηκε σε ισχυρό διοικητικόκέντρο. Στην περιοχή του Κάµπου χτίστηκε το λαµπρόανακτορικό συγκρότηµα που άλλαξε εντελώς το αστικότοπίο (τέλη 3ου - αρχές 4ου αι.). Ήταν µια µνηµειακή«πόλη µέσα στην πόλη», σε µια τεράστια έκταση από τη

Ροτόντα ως τη θάλασσα κι από το ανατολικό τείχος ως καιτην πλατεία Ναυαρίνου. Σε επαφή µε το ανατολικό τείχοςήταν ο ιππόδροµος, που είχε διαστάσεις τεράστιες για ταδεδοµένα της πόλης. Εκεί ο τετράρχης παρακολουθούσετα θεάµατα και εµφανιζόταν στον λαό σε ένα ειδικάδιαµορφωµένο θεωρείο.

Λίγα χρόνια µετά τον θάνατο του Γαλερίου, ο ΜέγαςΚωνσταντίνος άφησε έντονο το αποτύπωµά τουστην πόλη, προικίζοντάς την µε τον «σκαπτό λιµένα»,τεχνικό έργο τεράστιο για την εποχή (322). Ήταν λιµάνιτεχνητό, όπως δείχνει το όνοµά του, που φτιάχτηκε µεεπιχωµατώσεις στην περιοχή των σηµερινών Λαδάδικων.

Η Ροτόν τα (αρχές 4ου αι.)

Το ανάκτορο του Γαλερίου (τέλη 3ου – αρχές 4ου αι.)

Η Καµάρα (περ. 305)


18/40

18

Βυζαντινή εποχή (330 - 1430)

«Η πρώτη µετά την πρώτην»

Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος µετέφερε την καρδιά της

αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη, µία νέα εποχήξεκίνησε για τη Θεσσαλονίκη, που έγινε µία από τιςσπουδαιότερες πόλεις της βυζαντινής αυτοκρατορίας.Το κήρυγµα του αποστόλου Παύλου είχε ήδη βρειγόνιµο έδαφος και οι Θεσσαλονικείς αποτελούσανµία από τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες στηνΕυρώπη. Κι όµως, τα πρώτα χριστιανικά χρόνια δενάλλαξε πολύ ο αρχαίος πολεοδοµικός ιστός.

Οι αλλαγές ξεκίνησαν από την περίµετρο,καθώς οι βυζαντινοί αυτοκράτορες έδειξανενδιαφέρον για τις οχυρώσεις. Σταδιακάη πόλη θωρακίστηκε µε έναν ισχυρό καιπαχύ αµυντικό περίβολο που η περίµετρόςτου έφτανε τα οκτώ περίπου χιλιόµετρα. Χτίστηκεσε διαφορετικές φάσεις, στα χρόνια του ΜεγάλουΚωνσταντίνου, του Ιουλιανού, του Μεγάλου Θεοδοσίουκαι του Ηρακλείου.

Σήµερα οι αρχαιολόγοι µπορούν

να ξεχωρίσουν την ηλικία τωντειχών από τα οικοδοµικά υλικά,τις επιγραφές και τα σχέδια πουτα στολίζουν σαν κέντηµακαι από τον τρόπο που είναι

χτισµένα. Κατά κανόνα ταβυζαντινά τείχη χτίστηκανσε επαφή µε την εξωτερική

πλευρά των ρωµαϊκών. Στιςευάλωτες πεδινές περιοχές,τριγωνικές αµυντικές προεξοχές

ενσωµάτωσαν τους ρωµαϊκούςπύργους, ενώ στα υψώµατα

κατασκευάστηκαν κυρίως ορθογώνιοιπύργοι. Πύλες µικρές και µεγάλες

εξασφάλιζαν την επικοινωνία µε την ύπαιθρο και το λιµάνικαι κλείδωναν τη νύχτα για ασφάλεια.

Στα µέσα του 7ου αιώνα η Θεσσαλονίκη είχεγίνει σχεδόν απόρθητη από την ξηρά· έλεγανπως µόνο ο περίβολος της Κωνσταντινούποληςξεπερνούσε τα τείχη της σε έκταση καιεπιβλητικότητα. Το αδύνατο σηµείο της παρέµενεη παραλία, µε το χαµηλό τείχος. Από εκεί ήταν

που εισέβαλαν, το 904, οι σαρακηνοί πειρατές καιέσπειραν παντού τον τρόµο.

Αιώνες πολλούς έζησε «τειχοπερίκλειστη» η πόλη, ωςτον 19ο αιώνα, όταν γκρεµίστηκαν οι παραθαλάσσιεςοχυρώσεις. Σιγά σιγά οι δηµόσιοι χώροι που θύµιζαν τηνειδωλολατρική παράδοση άρχισαν να ρηµάζουν.

Με τη βοήθεια του Αϊ Νικόλατου θαλασσινού,

αρµενίζει σε θάλασσες ακύµαντεςη καστροπολιτεία...

Τα ανατολικά τείχη


19/40

19













Τείχη

Έκταση της βυζαντινής πόλης

Κτίρια


1. Ροτόντα2. Οκτάγωνο3. Αχειροποίητος4. Άγιος ∆ηµήτριος5. Αγία Σοφία6. Παναγία Χαλκέων7. Όσιος ∆αβίδ8. Άγιος Παντελεήµων

9. Άγιοι Απόστολοι10. Αγία Αικατερίνη11. Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός12. Ταξιάρχες13. Μονή Βλατάδων14. Άγιος Μηνάς15. Προφήτης Ηλίας


20/40

20

Η Ρωµαϊκή Αγορά υποβαθµίστηκε, τα λαµπρά της κτίριαεγκαταλείφθηκαν, γέµισε εργαστήρια και λάκκουςγια την εξόρυξη πηλού. Οι άνθρωποι αποσπούσανανενόχλητοι οικοδοµικά υλικά κι από τους διακόσιουςπερίπου µαρµάρινους κίονες της πλατείας µόνο έναςσώθηκε στο αρχικό του ύψος! Στις αρχές του 7ουαιώνα ισχυροί σεισµοί ολοκλήρωσαν την καταστροφή.

Ωστόσο, ως τον 13ο και τον 14ο αιώνα συνέχισαν ναλειτουργούν καταστήµατα ανάµεσα στα ερείπια. Η γύρωπεριοχή δοµήθηκε άναρχα, µε ταπεινά κτίρια και δρόµουςακανόνιστους. Η Ροτόντα έγινε χριστιανική εκκλησιά, πουτην στόλισαν µε λαµπρά ψηφιδωτά, και ο ιππόδροµοςλειτούργησε ως τις αρχές του 7ου αιώνα.

Από τον 5ο αιώνα οι πρώτοι µνηµειώδεις ναοίστον τύπο της βασιλικής άλλαξαν την εικόνατης πόλης. Με τα βοηθητικά τους κτίσµατασχηµάτιζαν τεράστια οικοδοµικά συγκροτήµαταπου αλλοίωσαν τον ρωµαϊκό πολεοδοµικό ιστό:αντικατέστησαν δηµόσια κτίρια, ενσωµάτωσαν

τµήµατά τους ή κατέλαβαν παλιούς δρόµους.Οι ναοί άλλαξαν ριζικά και τις λειτουργίες της πόλης,δηµιουργώντας νέες εστίες ζωής µακριά από την Αγορά.Μία από αυτές ήταν η νέα εµπορική αγορά του ΆγιουΜηνά, κοντά στο νέο λιµάνι. Οι βυζαντινές πηγές µιλούνεπίσης για τη «Σθλαβοµέση» αγορά και για έναν δρόµοµε εξειδικευµένα εµπορικά καταστήµατα. Η βυζαντινή

Αυτό το ήξερες; Τον 6ο αιώνα η Θεσσαλονίκη κινδύνευσε από τους Σλάβους που την είχαν κυκλώσει ασφυκτικά από

στεριά και θάλασσα. Οι εχθροί ήταν πολυάριθµοικαι οι υπερασπιστές της πόλης λίγοι.Την ώρα που όλα έδειχναν πως η πόλη θα έπεφτεστα χέρια των βαρβάρων εµφανίστηκε ο άγιος ∆ηµήτριος και την έσωσε. Το πώς, περιγράφεταιστα «Θαύµατα του Αγίου ∆ηµητρίου», αγιολογικάκείµενα του 6ου και 7ου αιώνα. Ο Άγιος ∆ηµήτριος (αρχές 5ου αι.)

Ψηφιδωτό από τη Ροτόντα


21/40

21

Θεσσαλονίκη διατήρησε τον παραδοσιακό εµπορικόχαρακτήρα της. Με τα χρόνια η πόλη γέµισε ναούς και µοναστήρια·ως εκεί που έφτανε το µάτι έβλεπε τρούλους καικαµπαναριά. Οι πλούσια διακοσµηµένες εκκλησιές

έµοιαζαν κεντηµένες µε κεραµοπλαστικά κοσµήµαταστους τοίχους. Τα µοναστήρια δηµιουργούσαν µιαυποβλητική ατµόσφαιρα, οάσεις γαλήνης σε συνύπαρξηαρµονική µε τις γειτονιές. Σε µεγάλο βαθµό η σύγχρονηΘεσσαλονίκη οφείλει την ξεχωριστή φυσιογνωµίατης στα βυζαντινά εκκλησιαστικά µνηµεία και τα τείχη,που την κάνουν να µοιάζει µε υπαίθριο µουσείο τηςβυζαντινής τέχνης και αρχιτεκτονικής.

Αντίθετα, οι περιοχές κατοίκησης έχουν αφήσειελάχιστα ίχνη. Μόνο τα ονόµατα κάποιων βυζαντινώνσυνοικιών έχουν φτάσει στις µέρες µας, Καταφυγή,Οµφαλός, των Ασωµάτων, της Αχειροποιήτου.Βρίσκονταν πιθανότατα ανάµεσα σε επτά παράλληλουςκεντρικούς δρόµους, που ορισµένοι κατέληγαν στιςαρχαίες πύλες.

«Η πατ ρί δα μου, φίλε, εί ν αι η Θεσ σ α λονί κη. Αυτ ήνθ α σ ου γν ω ρίσ ω π ρώτ α: είν αι εκ είν η π ου μου έμαθε πο λ λά απ ό

όσ α αγνοούσ α. Σ ε γν ω ρίζ ω εδ ώ κ αι λίγο καιρό κ αι εκπ ληρών ω τις υπ ο χρεώσ εις π ου απ ο ρρέουν απ ό τ η γν ω ριμία αυτ ή με το ν α σου

μιλήσ ω για αυτή τ η μεγά λη π ό λη , την π ρωτ εύουσ α τ ης Μ ακ εδον ίας, π ου είν αι φη μισμένη για ό λα όσ α

λα μπ ρύν ουν μία π όλη κ αι π ου δ εν επ ιτ ρέπ ει σ ε κ α μιά ά λλη από τ ις γειτον ικ ές ν α την ξεπ εράσει σ ε οτ ιδ ήποτ ε. Ε ίν αι ό μως ακό μη π ιο φημισ μέν η για τ ην ευσ έ βεια π ου επ έδ ειξε εξα ρ χής π ρος τον Θεό κ αι π ου απ ό τ ότ ε διατ η ρεί μέ χ ρι σ ή μερα».

Ιωά ννης Κα μινιά της,Ε ἰ ς τήν ἅ λωσ ιν τ ῆς Θεσ σ αλον ίκ ης

Η Αγία Σοφία (β' µισό 7ου αι.)

Η Αχειροποίητος (5ος αι.)


22/40

22

Αυτό το ήξερες; Η µονή Βλατάδων έπαιζε

σπουδαίο ρόλο στην υδροδότησητης πόλης. Από εκεί περνούσανκλειστοί και ανοιχτοί αγωγοί, που έφερναν το νερό από τις πηγέςτου Χορτιάτη. Τρεις από τιςδεξαµενές του νερού (κινστέρνες)σώζονται µέχρι σήµερα.

Η Μονή Βλατάδων (περ. 1360)

Ο Πύργος του Τριγωνίου

(τέλη 15ου - αρχές 16ου αι.)

Η «Μέση Οδός»


23/40

23

Η Βασιλική Οδός συνέχισε το ταξίδι της στον χρόνοσαν «Λεωφόρος» και «Μέση Οδός». Εδώ κινούνταν οικάτοικοι, αλλά και οι έµποροι που έφταναν από τον τότεγνωστό κόσµο. Όπως περιγράφει ο συγγραφέας ΙωάννηςΚαµινιάτης, ήταν ευκολότερο να µετρήσεις τους κόκκουςτης άµµου, παρά τους ανθρώπους που βρίσκονταν εκεί.

Εντύπωση στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη προκαλούν και οιοργανωµένες υποδοµές: ένα σύνθετο σύστηµα ύδρευσηςµε αγωγούς έφερνε το νερό των πηγών µέσα απόδεξαµενές (κινστέρνες) στις κρήνες, τα πλούσια σπίτια, ταδηµόσια λουτρά. Η χρήση των λουτρών δεν συµβάδιζε µετο πνεύµα του χριστιανισµού, ωστόσο, λένεπως τον 14ο αιώνα υπήρχαν στηνπόλη περισσότερα λουτρά απόόσα είχαν ανάγκη οι κάτοικοι.

Μετά την κατάλυση τηςβυζαντινής αυτοκρατορίας απότους ιππότες της ∆΄ Σταυροφορίας,η πόλη πέρασε στους Λατίνους σανπρωτεύουσα του φραγκικού «βασιλείουτης Θεσσαλονίκης» (1204 -1224).

Toν 14ο αιώνα βρέθηκε στη δίνη της «επανάστασης τωνΖηλωτών», όταν, για ένα µικρό διάστηµα, ένα µέρος τουλαού της πόλης µε δηµοκρατικές ιδέες επαναστάτησεενάντια στην επίσηµη αυτοκρατορική εξουσία. Ο αιώναςαυτός ήταν, όµως, και η «χρυσή» εποχή της πόλης σταγράµµατα, τη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική. Λίγοαργότερα, το 1430, η Θεσσαλονίκη θα περνούσε στα

χέρια των Οθωµανών. Η παλαιοχριστιανική οικίατης οδού Ιουλιανού.

Αξονοµετρικό σχέδιο.

Οι Άγιοι Απόστολοι (1310 - 1314)Η Παναγία των Χαλκέων (1028)

Ο Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός(α' τέταρτο 14ου αι.)


24/40

24

Οθωµανική κυριαρχία (1430 -1912)

«Selânik» µια πολυεθνική µητρόπολη

Οι Οθωµανοί πήραν µέτρα για να τονώσουν τον πληθυσµό

που είχε µειωθεί εξαιτίας της µακρόχρονης πολιορκίαςτης πόλης, η ζωή όµως άργησε να βρει τους ρυθµούςτης. Επείγουσα ανάγκη ήταν να ενισχύσουντα τείχη, επειδή οι τεχνικές του πολέµου είχανεξελιχτεί. Έτσι, θωράκισαν την πόλη µεαξιοθαύµαστες οχυρώσεις, δίνονταςέµφαση στους πύργους. Κέντροτης άµυνας παρέµεινε η ακρόπολη,

όπου εγκαταστάθηκε ο οθωµανόςδιοικητής. «Επάνω Κάστρο» τηνέλεγαν οι χριστιανοί και ήταν γι’αυτούς απαγορευµένη ζώνη, ούτεπλησίαζαν πια στις ανηφοριές καιστα ψηλά της τείχη.

Τον 19ο αιώνα η οθωµανική διοίκησηµεταφέρθηκε στο Κονάκι, στηνπεριοχή του σηµερινού ∆ιοικητηρίου, και το φρούριο τουΕπταπυργίου, στο βορειοανατολικό άκρο της ακρόπολης

των τειχών, γνωστό και ως Γεντί Κουλέ, έγινε φυλακή,

διαβόητη για τις σκληρές συνθήκες κράτησης. Έναν αιώνα µετά την οθωµανική κατάκτηση,

µουσουλµάνοι και χριστιανοί ζούσαν«αναµίξ», στις ίδιες γειτονιές. Στην αρχήδεν χρειάστηκαν νέα τεµένη, γιατί έκαναντζαµιά τους µεγάλους βυζαντινούς

ναούς. Οι χριστιανοί αρκέστηκαν σελίγες εκκλησιές, κτίσµατα ταπεινά,

χωρίς καµπαναριά, κρυµµένα σεαυλές ή ανάµεσα σε σπίτια για ναµην προκαλούν το θρησκευτικόαίσθηµα των κατακτητών.

Από το 1492, και για όλο τον επόµενο

αιώνα, στην πόλη εγκαταστάθηκαν κατάκύµατα 15.000 Εβραίοι, διωγµένοι απότην Ισπανία, την Ιταλία, και την κεντρική

Ευρώπη, που άλλαξαν εντελώς τον πληθυσµιακό της χάρτη. Ήδη το 1519 η Θεσσαλονίκη είχε γίνει µεγαλούπολη 30.000κατοίκων. Ακόµη, όµως, οι χριστιανοί χρησιµοποιούσαντις παλιές αγορές και οι γειτονιές µε τις εκκλησιές τουςδιατηρούσαν τα βυζαντινά τους ονόµατα.

Όλα άλλαξαν το 1620, µετά την πυρκαγιά πουαποτέφρωσε σχεδόν τα πάντα. Νέα σπίτια χτίστηκαν στα

αποκαΐδια, σε συνοικίες µε νέα ονόµατα, χωρισµένεςµε βάση τη θρησκεία και την εθνικότητα. Οι Οθωµανοίτραβήχτηκαν στην Άνω Πόλη µε το ωραίο κλίµα και τηνκυρίαρχη θέση. Εκεί απλώθηκε η άνετη γειτονιά τους, τοηλιόλουστο «Μπαΐρ» (Πλαγιά Λόφου), µε σπίτια ψηλά,αυλές, κήπους, θέα ανεµπόδιστη στη θάλασσα, ελεύθερουςχώρους µε δέντρα και βρύσες.

Εν πλω, θυµίζει σκηνικό τούτη η πόλη!Τείχη, µιναρέδες, εκκλησιές,όλα σφιχταγκαλιασµένα…


Για τις αν ά γ κ ες της θ ρησ κ είας το υς ,

οι Οθ ω µ αν οί σ υν ήθ ιζ αν ν α µ ετατ ρέ που ν τις

βυ ζ αν τιν ές εκκ λ ησ ίες σε τζ αµ ιά, α λ λάζ ον τας τα ο ν όµ ατά το υ ς. Τ ο ίδ ιο έ γινε σ τη Θ εσ σ α λ ο ν ί κη, πο υ έ λε γαν πως είχ ε τό σ ες εκκλ ησ ι ές όσ ες ο ι µ έ ρες του έ του ς ! Γ ι’ αυ τό γ νω ρίζ ο υµ ε τις α ρχικέ ς ο ν ο µ ασί ες λ ιγ ό τ ε ρων α πό δ έκα β υ ζαν τινών ν αών, α πό όσ ου ς σ ώζο ν ται ως σ ήµ ε ρα.

Γραµµή τ υ Χρόν υ


25/40

25

1. Μπέη Χαµάµ2. Μπεζεστένι3. Αλατζά Ιµαρέτ4. Χαµζά Μπέη Τζαµί 5. ∆ιοικητήριο6. Γιαχουντί Χαµάµ7. Τελωνείο











Οθωµανική κυριαρχία(1430 -1912)


Τείχη της πόλης

Οθωµανικές συνοικίες

Κτίρια

Εβραϊκές συνοικίες

Χριστιανικές συνοικίες


26/40

26

Στον κάµπο µοιράστηκαν Έλληνες κι Εβραίοι. Από τον«Φαρδύ ∆ρόµο», όπως έλεγαν οι Έλληνες τη Λεωφόρο,ως το θαλάσσιο τείχος, ξεδιπλώνονταν οι εβραϊκέςγειτονιές. Τις σχηµάτιζαν οµάδες οικογενειών («κεχαλίµ»)γύρω από ταπεινές συναγωγές, µε σπίτια µικρά χωρίςαυλές, χτισµένα ασφυκτικά σε δρόµους στενούς καιβρώµικους. ∆εν υπήρχε πιο ανθυγιεινό µέρος στην πόλη,ούτε η αύρα της θάλασσας αρκούσε να καθαρίσει τοναέρα. Όσοι Εβραίοι είχαν εξισλαµισθεί («ντονµέδες»)ζούσαν σε καλύτερες συνθήκες, κοντά στην αρχαίαΑγορά. Οι ελληνικές συνοικίες ήταν σκορπισµένες στονΦαρδύ ∆ρόµο, στην Καµάρα, στον ιππόδροµο, σταανατολικά τείχη. Ξεχωριστό χρώµα είχε ο Φραγκοµαχαλάς(«Μάλτα»), µε τα ωραία πέτρινα σπίτια γύρω από τη

σηµερινή οδό Φράγκων, εκεί όπου ζούσαν οι ξένοι από ταχρόνια του Βυζαντίου.

Ως την αυγή του 20ού αιώνα διατήρησαν οι άνθρωποιτα «αόρατα τείχη», ζώντας σε µικρόκοσµους πουεπικοινωνούσαν µόνο για τις διοικητικές και εµπορικέςσυναλλαγές. Οι γειτονιές εξαφάνισαν τις οµοιόµορφεςοικοδοµικές νησίδες. Ξεχώριζαν µόνο τα αρχαία µνηµεία,

τα θρησκευτικά κτίρια, και οι αγορές µε τις ξύλινες καιπάνινες τέντες που έγιναν τοπόσηµα της οθωµανικήςπόλης. Μοναδική πλατεία η αρένα του ιππόδροµου(«Ποδρόµι»), που ήταν κατάφυτη µε πλατάνια,προκαλώντας τον θαυµασµό των περιηγητών.

Η µεγαλύτερη εµπορική ζώνη εκτεινόταν στα στενάαπό τη σηµερινή Εγνατία ως τον Άγιο Μηνά καιτην Παναγία των Χαλκέων. Εκεί βρισκόταν τοΑλευροπάζαρο («Ουν Καπάν»), η κλειστή αγορά τωνυφασµάτων (Μπεζεστένι), το µεγάλο Καραβάν Σεράι.

Έξω από τα τείχη ήταν µια συνοικία αποκλειστικά για το

εµπόριο, σε µια στενή παραθαλάσσια λωρίδα πέρα απότην πύλη του Γιαλού. Εκεί λειτουργούσε η ΑιγυπτιακήΑγορά, η αγορά των εξωτικών προϊόντων, των σιτηρών,του λαδιού, τα βυρσοδεψεία και ίσως, από τον 16οαιώνα, το σκλαβοπάζαρο. Οι Οθωµανοί έχτισαν τζαµιά,λουτρά, κλειστές αγορές, χάνια. Ασχολήθηκαν και µε τηνυδροδότηση, όµως το τρεχούµενο νερό ήταν πολυτέλειαγια λίγους· στις περισσότερες εβραϊκές γειτονιές δεν

υπήρχε ούτε κοινόχρηστη βρύση. Τα οθωµανικά κτίριαάφησαν έντονη τη σφραγίδα τους. Ένα δάσος απόµιναρέδες αντίκριζαν από τη θάλασσα οι ταξιδιώτες,

Τα λουτρά «Παράδεισος» (1444) Το Αλατζά Ιµαρέτ (1484)

( )


27/40

27

Το Μπεζεστένι (περ. 1455-1459)

«Το όμορφο αυτό φρούριο ακουμπάει πάνω σε εννιά λόφους και βραχώδη υψώματα. Στις τρεις πλευρές του έχεισυνολικά: οκτώ πύλες και χωρίζεται σε έξι διαμερίσματα,που όμως αποτελούν ένα αγαλίκι. Οι έξη τομείς τουφρουρίου είναι με τη σειρά: το Κουλέ της πόλης, του Βαρδάρη, τηςΚαλαμαριάς, το Γεντί Κουλέ, το Κουσακλί Κουλέ και το ΤοπχανέΚουλέ. Κάθε τομέας έχει και μία πύλη, ενώ υπάρχουν άλλες δύοστο Γεντί Κουλέ, στο μέρος που κατεβαίνεις προς την πόλη. Όλες οιπύλες είναι μονές, αλλά πανύψηλες και πολύ οχυρωμένες.

Μέσα κι έξω απ’ τους τομείςδεν υπάρχουν τάφροι, γιατίτο έδαφος είναι πετρώδεςκαι σκάβεται με δυσκολία.Επομένως, είναι εξίσουδύσκολο για τον όποιο εχθρόνα σκάψει λαγούμια. Γενικά,

είναι ωραίο οικοδόμημα κιαπ’ τις κατασκευές που δενξαναγίνονται εύκολα (ας τοδιασώσει ο Θεός!)».

Εβλιά Τσελεμπή,Το βιβλίο των Ταξιδιών

Ο Λευκός Πύργος (τέλη 15ου αι.)

Τ ο Χαµζ ά Μπέη Τ ζ αµί (περ. 1467-1468)

Το Επταπύργιο


28/40


29/40

29

Επίσηµη είσοδος από τη θάλασσα έγινε η πλατείαΑποβάθρας, ο πρώτος ευρύχωρος δηµόσιος χώρος πουχαράχτηκε ύστερα από πολλούς αιώνες.

Μετά την πυρκαγιά του 1890 η περιοχή γύρω από τηνΑγία Σοφία ανοικοδοµήθηκε µε οργανωµένο σχέδιο. Οπληθυσµός έφτασε τους 150.000 κατοίκους το 1905, δηλαδήδιπλασιάστηκε µέσα σε τριάντα χρόνια. Την καθηµερινότηταδιευκόλυναν τροχιόδροµοι, γραµµές λεωφορείων και αστικήςακτοπλοΐας. Χάραξαν την παραλιακή οδό Νίκης και τηλεωφόρο «Χαµιδιέ» (Εθνικής Αµύνης), διαπλάτυναν την οδό«Σαµπρή Πασά» (Βενιζέλου), ευθυγράµµισαν την Εγνατία.Ο 20ός αιώνας βρήκε στον Θερµαϊκό µια αναγεννηµένηπόλη, µε το βλέµµα στην Ευρώπη.

Η οδός Αγίας Σοφίας («λεωφόρος των πλούσιωνσπιτιών»). Καρτ ποστάλ.

Αυτό το ήξερες; Το γκρέµισµα των οχυρώσεων ξεκίνησε σεκλίµα γιορτινό. Ο βαλής (διοικητής) της

πόλης Σαµπρή Πασάς έδωσε

το σύνθηµα µε ένα ασηµένιοσφυρί, σκαρφαλωµένος πάνωσε έναν λόφο σκουπιδιών στηδυτική άκρη του θαλάσσιουτείχους. Οι Οθωµανοί γκρέµισαν και τον Πύργο της Αποβάθρας και έδωσαν τηνονοµασία του (Τοπ Χανέ) στο φρούριο του Βαρδάρη. Η στενή προκυµαία που δηµιουργήθηκε πληµµύριζε συχνά και τανερά παρέσυραν ακόµη και τατραπέζια των καφενείων!

Το ∆ιοικητήριο (1891)

Το φρούριο του Βαρδαρίου(περ. 1546)Η βί λα Καπαντζή (αρχές 20ού αι.)

Από την Απελευθέρωση


30/40

30

Από την Απελευθέρωσηστη σύγχρονη µεγαλούπολη

Νεότερα και σύγχρονα χρόνια (1912 - σήµερα)

Στις 26 Οκτωβρίου 1912, µέρα της γιορτής του πολιούχουαγίου ∆ηµητρίου, ο στρατηγός Ταχσίν Πασάς υπέγραφε στο∆ιοικητήριο το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκηςστον ελληνικό στρατό. Την επόµενη µέρα εύζωνοι ύψωσανπανηγυρικά την ελληνική σηµαία στο ∆ιοικητήριο.

Πέντε µόλις χρόνια µετά την Απελευθέρωση, ένα

τυχαίο γεγονός καθόρισε το πολεοδοµικό µέλλοντης πόλης. Στις 5 Αυγούστου 1917 ένα σπίτι πίσωαπό το ∆ιοικητήριο πήρε φωτιά, που γρήγοραθέριεψε από το φύσηµα του βαρδάρη. Για τριάνταδύο ολόκληρες ώρες η «πυρκαγιά του αιώνος»,όπως την είπαν, κατέκαιγε ανεξέλεγκτη το ιστορικόκέντρο. Έσβησε µόνο όταν έφτασε στη θάλασσα.

Όλη σχεδόνη παλιάπόλη χάθηκεστις φλόγες.Η καταστροφήδεν είχε προηγούµενο,ταυτόχρονα, όµως,ήταν ευκαιρία για µία«εκ βάθρων» πολεοδοµική ανασυγκρότηση. Η ελληνικήκυβέρνηση αντέδρασε µε αποφασιστικότητα, αναθέτονταςτο τεράστιο έργο στη «∆ιεθνή Επιτροπή Σχεδιασµού».Υπεύθυνο όρισαν τον γάλλο αρχαιολόγο, πολεοδόµοκαι αρχιτέκτονα Ερνέστ Εµπράρ, που υπηρετούσε στοµακεδονικό µέτωπο µε τη στρατιά της Ανατολής.

Σε ελάχιστο χρόνο η «πυρίκαυστος ζώνη», όπως είπαν

τα καµένα, αποτυπώθηκε σε τοπογραφικούς χάρτες και οιιδιοκτησίες καταγράφηκαν στο πρώτο κτηµατολόγιο. Τοόραµα του Εµπράρ, να κάνει τη Θεσσαλονίκη µια µοντέρναπόλη, χωρίς να αφαιρέσει τον ιστορικό της χαρακτήρα,εκφράστηκε σε ένα πολεοδοµικό σχέδιο πρωτοποριακό. Οιδαιδαλώδεις γειτονιές, όπου συνωστίζονταν σπίτια, δηµόσιακτίρια, µαγαζιά κι εργαστήρια, έδιναν τη θέση τους σε ένανοργανωµένο πολεοδοµικό καµβά. Όλα ήταν προσεκτικά

σχεδιασµένα, σε οικοδοµικά τετράγωνα παράλληλα µε τηθάλασσα. ∆ιαχωρίζονταν οι εµπορικές, πολιτικές, διοικητικέςκαι δικαστικές λειτουργίες, προτείνονταν χαράξεις πουθύµιζαν ευρωπαϊκές πόλεις µε µνηµειώδεις δρόµους καιπλατείες, γινόταν υποχρεωτική η µεταφορά της βιοµηχανίαςέξω από το κέντρο, δινόταν έµφαση στα βυζαντινά µνηµείακαι τις «γραφικές» γειτονιές, υπήρχε µέριµνα για χώρους

Μοιάζει εδώ να τέλειωσε του χρόνου το ταξίδι… Ή µήπως τώρα αρχίζει;

Η µεγάλη πυρκαγιά



31/40

31


Ρωµαϊκή εποχή(168 π.Χ.- 330)






Εποχή του Χαλκού(3000 - 1100 π.Χ.)


Νεότερα και σύγχρονα χρόνια(1912 - σήµερα)

ρ µµ ρ

Τι βλέπω στον χάρτη 6Τείχη

Κτίρια

1. Λαδάδικα2. Στοά Μοδιάνο3. Κτίριο Χ.Α.Ν.Θ.4. Κτίριο Εθνικής Τράπεζας

και Τράπεζας της Ελλάδος

5. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών6. Αρχαιολογικό Μουσείο7. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισµού

Γειτονιά στην Άνω ΠόληΗ Χ.Α.Ν.Θ. (1926-1934)


32/40

32

πρασίνου και ψυχαγωγίας. Καθώς ήταν βέβαιο πως η

πόλη θα προσέλκυε νέους κατοίκους, πρόβλεψαν σχέδιοεπέκτασης έξω από την «πυρίκαυστο». Μέχρι και πρότυπεςπολυκατοικίες είχαν σχεδιάσει. Λόγοι οικονοµικοί, ακόµηκαι µικροσυµφέροντα, επέβαλαν αλλαγές και απλοποιήσεις.Επίσης δεν επέτρεψαν να εφαρµοστεί το σχέδιο στο σύνολότου, αλλά µόνο στο ιστορικό κέντρο. Η τύχη έπαιξε κι αυτήτον ρόλο της· χαρακτηριστική περίπτωση η µαταίωση τηςοικοδόµησης των ∆ικαστηρίων, όταν, µε τις εκσκαφές για τηθεµελίωσή τους, ήρθε στο φως η Ρωµαϊκή Αγορά. Ακόµηκι έτσι, η οικιστική αναγέννηση µιας µεγαλούπολης από τιςστάχτες ήταν µοναδικό επίτευγµα, και θεωρείται ένα από ταµεγάλα έργα της πολεοδοµίας του 20ού αιώνα.

Όταν σίγησε ο θόρυβος από τις εργασίες τηςανοικοδόµησης, τα ερείπια είχαν δώσει τη θέση τουςσε πολυώροφα κτίρια που συνδύαζαν στοιχεία απόδιαφορετικούς αρχιτεκτονικούς ρυθµούς. Η µνηµειώδης

πλατεία Αριστοτέλους µε θέα στον Όλυµπο, πουδηµιουργήθηκε σύµφωνα µε το αρχικό σχέδιο, µας δίνεισήµερα µια εικόνα της πρότυπης πόλης που είχε ονειρευτείο Εµπράρ. Μία ακόµη διορατική επιλογή ήταν η επέκτασητου λιµανιού προς τα δυτικά, που άφησε το ιστορικόκέντρο να ανοιχτεί στο παραλιακό µέτωπο. Από την αρχικήπρόβλεψη µίας ζώνης πρασίνου που θα αγκάλιαζε την

πόλη, δηµιουργήθηκαν το δάσος Σέιχ Σου, το πάρκο στον

Λευκό Πύργο, η Πανεπιστηµιούπολη, η ∆ιεθνής Έκθεση.Στη µεγάλη φωτιά «έσβησε» και η παλιά συνήθεια τηςχωριστής κατοίκησης ανάλογα µε το θρήσκευµα.

Από το 1923, το τεράστιο κύµα προσφύγων από τηΜικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη άλλαξε δραµατικάτις ισορροπίες. Η Θεσσαλονίκη έγινε «πρωτεύουσα τωνπροσφύγων», οι οικισµοί τους απλώθηκαν στην Άνω Πόλη,αλλά κυρίως στις ανατολικές και δυτικές παρυφές. Πλάιτους µεταφέρθηκε η βιοµηχανική ζώνη. Τον αντίστροφοδρόµο ακολούθησαν οι µουσουλµάνοι, µε αποτέλεσµα ναξεθωριάσει ο παραδοσιακός πολυπολιτισµικός χαρακτήραςτου τόπου. Οι µεγάλες αλλαγές στον πληθυσµιακό χάρτηολοκληρώθηκαν µε το δράµα του αφανισµού των Εβραίωνστον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο.

Στα µεταπολεµικά χρόνια κατέφθασαν πολυάριθµοι

εσωτερικοί µετανάστες, κυρίως από τη Μακεδονία. Πιεστικότο πρόβληµα της στέγασής τους, οδήγησε σε µια αλόγιστηανοικοδόµηση, µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν νέεςµεγάλες συνοικίες εκτός κέντρου για να τους φιλοξενήσουν.Για δύο δεκαετίες η πρακτική της αντιπαροχής ήτανµονόδροµος, αργότερα ατόνησε κάπως, όµως οπολεοδοµικός ιστός πληγώθηκε ανεπανόρθωτα.

Γειτονιά στην Άνω ΠόληΗ Χ.Α.Ν.Θ. (1926 1934)

Το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας


33/40

33

Ότ ι η π ό λη έ χει ψ υ χ ή , εί μαι ο τε λευταίος π ου θ α τ ο αρν ηθ εί . Α λ λά δεν εί ναι αυτ ή που θ αέρθ ει ν α σε β ρει. Αν δ εν την αν αζητ ήσ εις οί διος , ί σως δ εν μάθεις π οτ έ ότ ι υπ ά ρχ ει. Αν θ έ λεις ν α γνω ρίσ εις τ ην ψ υ χ ή της π όλης ,π ρέπ ει ν α την ψ άξ εις και μά λισ τα επ ίμον α. Ν α

μην αφήν εις ούτε σ τιγμή τ ον εαυτ ό σου χω ρίς τ ο ερώτη μα, τ ι ήτ αν εδώ π α λαιότ ερα , π οιοιέζ ησ αν πριν απ ό μας. Ν ’ αμφισ βητ εί ς αυτό π ου

β λέπ εις για χ ά ρη τ ου αό ρατ ου. Ν α προσπ ερν άς αυτούς που σ ου μιλούν για χ άρη αυτ ών που δ εν έ χ ουν π ια φων ή, ούτ ε και υλικ ή υπόσ τασ η.Τ α ίχ ν η υπ ά ρχ ουν , κ ρυμ μέν α σ ε α ρ χεία κ αιπ αλαιές εικ όνες. Α λλά χ ω ρί ς εσ έν α, δ εν αξ ίζουν τί π οτε».

Ευά γγελος Χ εκίμογλου,

Τ α μυστ ή ρια τ ης Θεσ σ αλον ίκ ης

Το πολεοδοµικό σχέδιο του Εµπράρ (1918)

Η Πλατεία Αριστοτέλους

Το κ τίριο της Εθνικ ής Τράπεζ αςκαι της Τράπεζας της Ελλάδος (1928 -1933)


34/40

34

Αυ τ ό τ ο ήξ ε ρ ε ς ;

Οι ε ρ γ ασ ί ες γ ια τ ην κατασ κ ευ ή το υ µ ετ ρό , έ ρ γ ο υ πν ο ής γ ια το υ ς κατο ί κο υ ς , έ φ ε ρ ε σ τ

ο

φως έ ν α αν α πάν τ εχο εύ ρ η µ α σ το ν σ ταθ µ ό

τ ης Β εν ιζ έ λ ο υ . Ήταν το σ ταυ ρο δ ρό µ ι πο υ

σ χ η µ άτιζ αν η µ α ρ µ α ρο σ τ ρω µ έ ν η Μ έ σ η

Οδ ό ς µ ε το ν κάθ ετο σ ε αυ τ ήν λ ιθ ό σ τ ρωτο

κ εν τ ρικό δ ρό µ ο ( «ca r d o» ), έ ν α α πό τα

πιο πο λ υ σ ύ χν ασ τα σ η µ εί α τ ης β υ ζ αν τιν ής

πό λ ης . Β ρ έ θ ηκαν σ τ η θ έ σ η το υ ς ύ σ τ ε ρα α πό

τό σ ο υ ς αιών ες το ε πι β λ ητικό τ ετ ρά πυ λ ο , τα

σ τ ε γ ασ µ έ ν α π εζ ο δ ρό µ ια, ακό µ η και ο ι τ ρο χι έ ς

πο υ εί χαν α φ ήσ ει ο ι ά µ αξ ες σ το ο δ ό σ τ ρω µ α!

Η ∆ιεθνής Έκθεσηστη δεκαετία του 1950.

Σχέδιο.

Η νέα παραλία

Ο πύργος του ΟΤ Ε (1970)

Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισµού(1989 -1993)

Η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (1951)

Η ξέφρενη ανοικοδόµηση άφησε ανεξίτηλα σηµάδια στην Ο σεισµός του 1978 έδωσε την ευκαιρία για µεγάλες


35/40

35

ξ φρ µ φ ξ µπόλη, ο αστικός ιστός πύκνωσε ασφυκτικά, επιβαρύνθηκεδραµατικά το κέντρο. Παράλληλα όµως, δηµιουργήθηκαν καινέα ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά σύνολα µέσα στην πόλη:στην Πανεπιστηµιούπολη και τη ∆ιεθνή Έκθεση εκφράστηκανοι τάσεις της µοντέρνας αρχιτεκτονικής και η «γειτονιά τωνµουσείων» αποτέλεσε έναν µοντέρνο πολεοδοµικό πυρήνα.Το θαλάσσιο µέτωπο άλλαξε ριζικά µε την επιχωµάτωσηκαι κατασκευή της «Νέας Παραλίας», ανατολικά του ΛευκούΠύργου. ∆ιαφορετική πορεία ακολούθησε η Άνω Πόλη,που γλύτωσε από τη φωτιά. Το 1979 χαρακτηρίστηκεδιατηρητέος παραδοσιακός οικισµός. Εδώ µοιάζει ναέχει σταµατήσει ο χρόνος. Σπίτια µε αυλές και σαχνισιάσυνυπάρχουν αρµονικά µε σύγχρονες κατασκευές που

σέβονται τον χαρακτήρα του τόπου.

µ ρ γ µ γπαρεµβάσεις στο κέντρο. Χτίστηκαν νέα δηµόσια κτίριαστην παράδοση του εκλεκτικισµού. Ακολούθησαν τα«µεγάλα έργα» στις δεκαετίες του 1980 και του 1990:κατασκευάστηκαν νοσοκοµεία, αθλητικά κέντρα, επεκτάθηκεη βιοµηχανική ζώνη, έγιναν αναπλάσεις στους ιστορικούςχώρους για να αναδειχτούν οι µνηµειακοί άξονες,δηµιουργήθηκε εµπορική ζώνη κοντά στο αεροδρόµιο.

Τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη έγινε πάλι χοάνηυποδοχής οικονοµικών µεταναστών που άλλαξαν τιςλειτουργίες της. Το 1997 ανακηρύχθηκε «ΠολιτιστικήΠρωτεύουσα της Ευρώπης» και µε την ευκαιρία αυτήέγιναν εκτεταµένες επισκευές δηµοσίων κτιρίων, που

χρησιµοποιήθηκαν κυρίως για πολιτιστικούς σκοπούς.Η πρόσφατη ανάπλαση του παραλιακού µετώπου έδωσεανάσα ζωής και ανανέωσε την οργανική σχέση τηςΘεσσαλονίκης µε τη θάλασσα.

Αγκαλιασµένη µε το γοητευτικό παρελθόν της, και µετο βλέµµα στο µέλλον, η Θεσσαλονίκη ζει, αναπνέει,κι εξελίσσεται µέρα µε τη µέρα. Σε µάς µένει να την

προσεγγίσουµε, φέρνοντας τα βήµατά µας σε γνωστέςή λιγότερο περπατηµένες διαδροµές. Ή, γιατί όχι, ναχαράξουµε το δικό µας, προσωπικό, µονοπάτι, που δεν θαµοιάζει µε κανένα άλλο.

Το Μέγαρο Μουσικής (2000)

Το Αρχαιολογικό Μουσείο (1960 -1962)

Θέα της πόλης από τα Κάστρα

«Κύλισε ο χρόνος σαν το νερό στη Θεσσαλονίκη»


36/40

36

«Κύλισε ο χρόνος σαν το νερό στη Θεσσαλονίκη» 23 αιώνες µε µια µατιά…

5800/5400 π.Χ.Οι πρώτοιάνθρωποιστον Θερµαϊκό.Φτιάχνουν το χωριότους στην περιοχή

της ∆.Ε.Θ.

316/15 π.Χ.Μία νέα πόλη. Ο Κάσσανδρος ιδρύει τηΘεσσαλονίκη ενώνοντας26 αρχαίες κώµες.

1492 - τέλη16ου αιώναΝέοι κάτοικοι,νέες εποχές. Χιλιάδες Εβραίοιδιωγµένοι από τηνΙσπανία, την Ιταλίακαι την κεντρικήΕυρώπη, βρίσκουννέα πατρίδα στηΘεσσαλονίκη.

146-120 π.Χ.Μία λεωφόροςγια τις λεγεώνες.Η Εγνατία Οδός περνάεικοντά στα τείχη.

50Λόγια του Θεού.Ο απόστολος Παύλοςµιλάει στην εβραϊκήσυναγωγή και γράφει

τις επιστολές «ΠροςΘεσσαλονικείς».

322Το αγκυροβόλι τουαυτοκράτορα. Ο Μέγας Κωνσταντίνοςκατασκευάζει τεράστιοτεχνητό λιµάνι.

412- 413Μία στέγη αντάξιατου Μυροβλήτη. Ο έπαρχος Λεόντιοςαφιερώνει µία λαµπρήβασιλική στον άγιο ∆ηµήτριο.

380Μια πόλη-οχυρό. Ο αυτοκράτοραςΘεοδόσιος χτίζειπανύψηλα τείχη για

ασπίδα εναντίοντων Γότθων.

303 Ώρες µαρτυρίου. Ο νεαρόςχριστιανός ∆ηµήτριοςθανατώνεται στουςφοβερούς διωγµούςτου ∆ιοκλητιανού.

620Στο έλεος τουΕγκέλαδου.Ο φοβερός σεισµόςκάνει ερείπια τα κτίριατης Αγοράς.

14ος αιώναςΟ «χρυσόςαιώνας» τηςΘεσσαλονίκης. Η πόληπρωταγωνιστεί στα γράµµατακαι τις τέχνες.

1342-1349 Ταραχές«εκ των έσω». Γεγονότα βίαςκλονίζουν τον τόπο,

ξεσπάει το κίνηµα τωνΖηλωτών που ήθελανστα χέρια τους τηνεξουσία.

1204-1224Το πέρασµατων Λατίνων.H Θεσσαλονίκηπρωτεύουσα του«φραγκικού βασιλείουτης Θεσσαλονίκης».

29 Μαρτίου 1430Η τελευταία

Άλωση.Η συµβασιλεύουσαστα χέρια τουσουλτάνου.

1620 και εξής Νέα εποχήστα αποκαΐδια. Μετά από µίαµεγάλη πυρκαγιά,

Έλληνες, Οθωµανοί,κι Εβραίοι χτίζουντα σπίτια τους σεχωριστές γειτονιές.

904 Συµφορά πάνωαπό την πόλη. Οι σαρακηνοί πειρατέςλεηλατούν τη Θεσσαλονίκηκαι αιχµαλωτίζουν

τους κατοίκους.

293-305Μία πρωτεύουσαγια τον Γαλέριο. Η Θεσσαλονίκη,έδρα του ανατολικούΙλλυρικού, στολίζεται µετο λαµπρό ανακτορικόσυγκρότηµα.

168 π.Χ.Η πόλη στουςΡωµαίους.Η Θεσσαλονίκη

πρωτεύουσα τηςρωµαϊκής επαρχίαςτης Μακεδονίας.

Χρονολόγιο


37/40

37

1912Μια ευτυχήςπαράδοση. Οι Οθωµανοί

παραδίδουν τηνπόλη χωρίς µάχηστον ελληνικόστρατό.

1922 -1926«Πρωτεύουσατων προσφύγων». Η πόλη γίνεται καταφύγιο

για χιλιάδες διωγµένουςΜικρασιάτες.

1957Νέες διαδροµές. ∆ιαµορφώνεταικαι επεκτείνεταιη νέα παραλία µελεωφορεία αντί τραµ.

1978«Ο µεγάλος σεισµός».Η πόλη µετράει ξανά τιςπληγές �

Documents

Poleodomiki Ekseliksi Thessalonikis