52
# 8 / 16 - 29 seqtemberi / 2009 politika skolaSi SeniRbuli procesi _ muxrovanis amboxi gv. 10 `elit eleqtroniqsi~ gakotrebis piras gv. 17 opoziciis pirveli praimeri gv. 18 ar iqneba samarTali, ar iqneba mSvidoba gv. 13 patriotTa banakebi gv. 44 me, me da me _ axali satelevizio sezoni gv. 15 VS _ bagratis taZari gv. 08 germanuli arCevnebi 2009 gv. 22 fasi 2.80 lari gv. 36

politika skolaSi 36 - dspace.nplg.gov.ge

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

# 8 / 16 - 29 seqtemberi / 2009

politika skolaSi

SeniRbuli procesi _ muxrovanis amboxi gv. 10

`elit eleqtroniqsi~ gakotrebis piras gv. 17

opoziciis pirveli praimeri gv. 18

ar iqneba samarTali, ar iqneba mSvidoba gv. 13

patriotTa banakebi gv. 44

me, me da me _ axali satelevizio sezoni gv. 15

VS _ bagratis taZari gv. 08

germanuli arCevnebi 2009 gv. 22

fasi 2.80 larigv. 36

www.ucnobifm.ge

radio `ucnobi~ warmogidgenT dilis gadacemas `dila mSvidobisa~

nata asaTianTan da vaxo xviCiasTan erTad

yovel samuSao dRes, dilis 9:00 dan 11:00 saaTamde.

usmineT da miiReT gadacemaSi monawileoba

SMS nomeri: 9800

Skype ID: ucnobidila

politikuri Temebi

saintereso mosazrebebi

mxiaruli saubrebi

SMS gamokiTxvebi

magari simRerebi

nomerSi:

02 redaqtori

04 werilebi

06 mokled

08 ori azri

bagratis aRdgena

qeTevan abaSiZe-dadianisa

v.s. nestan TaTaraSvili

politika

10 SeniRbuli procesi

13 Tvalsazrisi

ar iqneba samarTlianoba,

ar iqneba mSvidoba

15 axali satelevizio sezoni

me, me da me

32 konfliqtis zona

wyali denis wil

adamianis uflebebi da

samarTali

34 daxuruli

sasjelaRsrulebiTi sistema

saidumlo obieqti

sazogadoeba

36 politika skolaSi

Jurnali `liberali~ gamoicema fondi

`Ria sazogadoeba - saqarTvelos~

mxardaWeriT.

# 8 / 16 - 29 seqtemberi / 2009

17 elit-eleqtroniqsis saqme

gakotrebis piras

18 interviu

pirveli praimeri

saqarTveloSi

interviu daviT

gamyreliZesTan

ekonomika

20 ekonomikuri krizisi

ricxvebSi

mSieri Semodgomis~

starti

evropa

22 germanuli arCevnebi

2009

merkelis germania

mezoblebi

26 ankara-erevani 1:0?

28 samxreT kavkasia

kavkasiis integracia

saqarTvelo

30 mosalodneli

moulodneloba

garekanze:

Temo barZimaSvilis foto

40 kulturuli

memkvidreoba

erTiani saqarTvelos

gumbaTi

44 saprezidento programa

lideri yovelTvis

marTalia

48 wignebi

kiTxva JangbadiT

1liberali . seqtemberi № 8 . 2009

redaqtorebi: mTavari redaqtori Sorena SaverdaSvili /aRmasrulebeli redaqtori nino jafiaSvili / politika da saerTaSoriso ambebi sofo Waava / konfliqtebi da

Jurnalisturi gamoZieba sofo bukia / kavkasia margarita axvlediani / sazogadoeba Tamar babuaZe / adamianis uflebebi da samarTali nino beqiSvili / axali ambebi naTia axalaSvili

redaqcia: foto-redaqtori levan xerxeuliZe / grafikuli dizaini Tornike lorTqifaniZe / redaqtor-stilisti nino svaniZe / koreqtori nino saiTiZe

gamomcemloba: proeqtis menejeri qeTi babunaSvili / proeqtis menejeris asistenti lela SubiTiZe / reklamis da gayidvebis direqtori Salva CubiniZe /

distributori zviad Sengelia

gamomcemeli: Sps `liberali~. misamarTi: Tbilisi 0162, faliaSvilis q. 108. tel.: (995 32) 232235, 233731, 912326. el-fosta: [email protected] sxva gamocemebi: `cxeli Sokoladi~, `cxeli Sokoladi _ literatura~, `biznesi: adamianebi, meTodebi, strategiebi~.

`liberalis~ saavtoro uflebebi daculia.

JurnalSi gamoqveynebuli masalebis nawilobrivi da/an mTliani gamoyeneba redaqciis Tanxmobis gareSe akrZalulia.

beWdva: stamba `sezani~. misamarTi: Tbilisi, wereTlis gamz. 140. tel.: (995 32) 35 70 02.

tiraJi: 5000 cali. gamodis or kviraSi erTxel. pirveli nomeri gamocemulia 2009 wlis maisSi. rekomendebuli sacalo fasi 2,80 lari.

www.liberali.ge

imis gamo, rom Cveni Jurnali or

kviraSi erTxel gamodis, xSirad maqvs

gancda, rom mkiTxvelis yoveldRiur

interess saTanadod ver vpasuxobT.

Tumca im Temebis umravlesoba, rac

Cvens fokusSi eqceva, ufro maTTvis

aris, visac siaxleebis miRma tenden-

ciebis danaxva unda.

yvelaze didi gamarTleba Jurna-

listisTvis iseTi `wyaros~ mopovebaa,

romelic saqmeSi Caxedulia, magram

ukve aRar agebs pasuxs momxdarze da

Tavisuflad saubrobs. rogorc wesi,

yvelaze rTulia aseTi `wyaroebis~

daTanxmeba oficialurad daxurul

samxedro sferoSi.

muxrovanis amboxSi braldebulTa

sasamarTlo procesi daiwyo, magram

momxdaris Sesaxeb detalebis mopove-

ba axlac iseTive rTuli iyo, rogorc

gamoZiebis procesSi. saubari ar surT

braldebulTa axloblebs, romlebic

SiSoben, rom amiT ojaxis wevrebis si-

cocxles safrTxes Seuqmnian.

rogorc wesi, JurnalistebTan arc

mTavrobasTan daaxloebuli kompa-

niebisa da finansuri jgufebis war-

momadgenlebi saubroben. daxuruli

informaciaa komerciuli telearxe-

bis finansuri Semosavlebi. sajarod

aravin adasturebs realuri mflo-

belebis keTilganwyobisTvis gamar-

Tul Sida brZolas. am konkurenciis

da SesaZlo gamarjvebulis Sesaxeb

mxolod anonimuri wyaroebis cnobiT

da saeTero tendenciebiT SegviZlia

vimsjeloT.

ar uyvarT Jurnalistebi arc mTa-

vrobasTan dapirispirebul im biznes-

menebs, romlebsac gadarCenis bolo

imedi ar daukargavT. dava, romelic

`elit eleqtroniqssa~ da saxelmwi-

fos Soris saidumlod mimdinareobda,

mxolod rigiTi TanamSromlebis wya-

lobiT gaxda sajaro.

am samive SemTxvevaSi _ braldebul-

Ta axloblebisTvis, media menejere-

bisTvis, biznesmenebisTvis _ `daxu-

rul~ Temebze saubris erTaderTi

motivacia usafrTxoebisa da mxar-

daWeris garantiaa. amisTvis ki auci-

lebelia sazogadoebis aqtivoba da am

`daxuruli~ Temebis mediaSi gamoCena.

amaze miuTiTebs ana doliZis Tval-

sazrisic. man sandro girgvlianis

mkvleloba, saqmis bolo detalis ga-

TvaliswinebiT, samarTlebrivad da

politikurad Seafasa.

yovel meore oTxSabaTs, roca axal

nomers vfurclav, vcdilob, warmo-

vidgino _ risi wakiTxvis molodini

hqonda Cven mkiTxvels da SevZeliT

Tu ara am molodinis cotaTi mainc

gamarTleba. ar daizaroT da mogvwe-

reT am kiTxvaze pasuxi.

sofo Waava,

politikisa da saerTaSoriso ambebis

ganyofilebis redaqtori

sofi [email protected]

redaqtori

ISSN 1987-7528

naxeT

veb-gverdze:

www.liberali.ge

blogebi:

erosi kiwmariSvili

ninia kakabaZe

giorgi cxadaia

laSa baqraZe

Sorena SaverdaSvili

politika skolaSi

interviu avtorTan:

Tamar babuaZe

Tamar RonRaZe

multimedia:

bagratis taZari

2009 wlis seqtemberi

Trusos xeoba

2 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

werilebi

arvelaZis imedi`ramdenime axalgazrdas~ Soris, mec

viyavi gasaubrebaze giorgi arvelaZesTan

da absoluturad ar veTanxmebi statiis

bolo nawilis paToss. `paToss~ _ imitom,

rom saubrisas bevr sxva Temasac SevexeT;

magaliTad imas, Tu Cveni, axalgazrdebis

azriT, ra cvlilebebia saWiro imisTvis,

rom sainformacio gamoSveba gaxdes

ufro saintereso, ufro sanaxaobrivi

da ufro miaxloebuli Tanamedrove

dasavlur standartebs. visaubreT

imaze, Tu ratom aris sainformacio

gamoSvebebis reitingi dabali da

ratom ar endoba mas xalxi. garda

stalini muzeumSiCemi azriT, saqarTveloSi Zeglebisadmi

damokidebuleba XIX saukunis evropul

an sabWour idolatriis paradigmas

imeorebs: Zeglebi, _ Zvelebic da

axlebic, Tayvaniscemis cocxali

obieqtebia. maTi damxoba an axlebis

aRmarTva sruli seriozulobiT did

saqmis keTebad aRiqmeba. es ki, saboloo

jamSi, isev ZeglTTayvanismcemlobis

gamyarebas emsaxureba.

giorgi maisuraZe, berlini

Facebook

yvelaferSi veTanxmebi laSa baqraZes.

stalini saqarTveloSi imperialists ki

ara, erovnul siamayes niSnavs, da amaSia

mTavari probleba. istoriis _ Zvelis

Tu axlis _ gaazreba rom ar viciT, da

zRaprebi da miTebi rom gviyvars, esec

viciT. amas Zeglebis aqeT-iqiT tareba

namdvilad ver uSvelis. magram is Zegli

mainc aucileblad mosaSorebelia.

ra vqna da am konkretul SemTxvevaSi

mec `sworxazovan-simboluri~

nabijebis momxre gamovdivar _ Tanac

gulanTebuli momxre.

salome asaTiani, praRa

Facebook

sasamarTlo reformastatiidan Cans, rom avtors

dasazustebeli aqvs ramdenime mosazreba,

kerZod, fraza _ `kontinenturi,

anu evropuli samarTalwarmoebidan

precedentul, anu SejibrebiT

samarTalze gadavdivarT, rac iusticiis

ministris pirveli moadgilis, Tina

burjalianis TqmiT, `ara mxolod

regionSi, aramed evropaSic ki novaciaa~

_ arasworia, radganac SejibrebiTobis

principi sasamarTlo samarTalwarmoebis

universaluri principia rogorc

kontinentur, aseve precedentul

samarTalSi (didi britaneTi, aSS,

axali zelandia, avstralia da sxv.).

precedentuli samarTlis erT-

erTi mTavari maxasiaTebeli kanonTa

mosamarTliseuli interpretaciis

da misi samarTlebrivi Sedegis:

ganaCenis (sisxlis samarTalSi)

da gadawyvetilebis (samoqalaqo

samarTalSi) precedentad aRiarebaa sxva

mosamarTleebis mier (rogorc awmyoSi,

aseve SemdgomSi). statiaSi naxsenebi

araa, rom precedentuli samarTlis

principebis erTgvari cda qarTul

sasamarTlo sistemaSi ganxorcielda

uzenaesi sasamarTlos mier erTgvari

`gzamkvlevebis~ gamocemiT samoqalaqo da

sisxlis samarTalSi, sadac sasamarTlo

praqtikis ganzogadebis safuZvelze

erTgvarovani gadawyvetilebebis

miRebis samarTlebrivi aspeqtebia

warmoCenili. avtors Tu mainc surda,

precedentuli samarTali da novaciis

cneba daekavSirebina erTmaneTTan, am

konteqstSi swored nafic msajulTa

instituti unda exsenebina, romelsac

did britaneTSi arsebobis didi istoria

aqvs (daaxloebiT me-13 saukunidan). rac

Seexeba saqarTveloSi, kerZod, TbilisSi

mis amoqmedebas garkveul samarTlebriv

CarCoebSi, dro gvaCvenebs Sedegiani

iqneba Tu ara is. didi britaneTis

istoriaSi am institutma adamianis

uflebebis dacvis kuTxiT bevri ram

gaakeTa da mTavrobas ar misca ufleba,

ise moqceuliyo, rogorc, magaliTad,

safrangeTSi iqceodnen frangi

mefeebi an germaniaSi asobiT mefuka.

am kuTxiT inglisi gamorCeuli iyo.

volteris aRfrTovaneba politikuri

Tavisuflebebis kuTxiT inglisis

gamorCeulma upiratesobam gamoiwvia,

Tumc ukan dabrunebuls bastilia ar

acda. rac Seexeba qarTuli sasamarTlo

sistemis reformas, erTi magaliTi

arsebobs: TurqeTSi aTaTurqis

dros Sveicariis samoqalaqo kodeqsi

gadmoweres, magram ver imuSava... cnobili

gamoTqmaa, `mTavari is ki ar aris ra

kanonebi gvaqvs (bevri ram aris dasaxvewi),

aramed rogor muSaoben isini~... cnobilma

sasamarTlo procesebma, sadac yvelaze

metad eloda sazogadoeba samarTals,

aCvena, rom sasamarTlo jer kidev Zalian

sustia, aRmasrulebeli xelisuflebis

zewolas gauZlos: mosamarTleTa

korpusi CvenTan imdenad daSinebuli da

sazogadoebisgan izolirebulia, rom

aravinaa, visac daeyrdnoba situaciis

gamwvavebis SemTxvevaSi. amitomac

cdiloben mosamarTleebi, balansi

SeinarCunon da politikuri TamaSi

warmarTon: vinc Zlieria imaT miemxron...

samwuxaroa, magram imedi maqvs, rom male

ase aRar iqneba...

laSa, Tbilisi

seqtemberi 3, 2009

www.liberali.ge

gamogvigzavneT werilebi Cvens

veb-saitze www.liberali.ge, an redaqtoris eleqtronul fostaze:

[email protected]

amisa, zogadad, `imedis~ mauwyeblobis

reorganizaciis Cveneuli xedvebic

ganvixileT. zogma sakuTari media

proeqti warmoadgina, zogma ubralod

_ idea. mokled, bevr saintereso

Temaze visaubreT da bevri saintereso

problema ganvixileT, iseve, rogorc

_ religia da omi. Tumca, statiaSi

yuradReba mxolod am or ukanasknel

Temaze gamaxvilda.

giorgi, Tbilisi

agvisto 16, 2009

www.liberali.ge

4 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

www.liberali.ge

miwisZvra saqarTveloSi

saqarTveloSi momxdari

Zlieri miwisZvra yvela-

ze metad imereTsa da ra-

WaSi igrZnes. stiqiam oni

da onis raioni daazara-

la. sxvadasxva xarisxiT

dazianda 1300 saxli, 418

ojaxi ki sacxovreblis

gareSea darCenili. es

saxlebi an daingra an ise

dazianda, rom aRdgenas

ar eqvemdebareba.

mTavrobis informa-

ciiT, dazaralebulTa-

Tvis dasaxmareblad biu-

jetidan Tanxa uaxloes

momavalSi gamoiyofa,

Tumca zusti raodenoba

jer ar dasaxelebula.

gaero-m raWis mosax-

leobas karvebi, sabnebi

da sxva pirveladi moxma-

rebis sagnebi gadasca.

seismologebis cno-

biT, 8 seqtembers 02.43

saaTze, rixteris skaliT,

6-baliani miwisZvra dafi-

qsirda. epicentri onidan

samxreT-aRmosavleTiT,

10-15 kilometrSi iyo.

biZgebi mTel saqar-

Tvelos teritoriaze

igrZnoboda, maT Soris

cxinvalis regionSi.

ryevebi somxeTis zo-

gierT raionSic igrZnes.

rusuli sainformacio

saSualebebis cnobiT,

stiqiiT javis raionic

dazaralda. miwisZvra 9

seqtembersac ganmeorda,

epicentri amjeradac

onis raionSi dafiqsirda.

qibar xalvaSis kuTvnili kompaniebis qo-

nebaze gamocxadebuli auqcionis rvajer

CaSlis Semdeg samoqalaqo tansacmelSi

Cacmulma pirebma, yovelgvari axsna-

ganmartebisa da saWiro dokumentaciis

wardgenis gareSe, kompaniebidan `arti~ da

`priza~ qoneba gaitanes. am informacias

qibar xalvaSis advokatebi dimitri gabu-

nia da paata salia avrceleben. dimitri

gabunias TqmiT, gatanilia daaxloebiT 5-6

milioni laris Rirebulebis avtotrans-

porti.

`es ar aris mxolod msubuqi manqane-

bi, saubaria didi odenobiT samSeneblo

teqnikaze. maTi umravlesoba sakmaod

Zvirad Rirebulia _ e.w. betonis miqserebi,

eqskavatorebi, traqtorebi. vin ramdeni

waiyvana, sad da risTvis, CvenTvis dRemde

gaugebaria. teritoriaze ar gviSveben,

Tumca, viciT, rom manqanebis 99 procenti

adgilze aRar aris~, _ acxadebs gabunia.

advokatebis informaciiT, manqanebis

nawili sxvadasxva samxareo administraciam

waiyvana.

am faqts mcxeTa-mTianeTis samxareo

administraciaSi adastureben, Tumca ar

ganmartaven, ris safuZvelze gadaecaT maT

es qoneba.

duSeTis raionis gamgeblis zura

otiaSvilis TqmiT, maT ori manqana ergoT,

Tumca ris safuZvelze, ver ambobs. `Cven

municipalitets am kompaniebidan ori man-

qana gadmoeca. erTi `vaz-2105~ markisaa da

meores marka ar vici~, _ acxadebs is. aseve

ori manqana gadaeca TianeTis raionsac _

erTi `vaz-2107~ markis, meore ki _ satvir-

To. TianeTis municipalitetis gamgeblis

giorgi abaSvilis TqmiT, maT avtomobilebi

Sesanaxad misces. yazbegis gamgebeli goCa

malania acxadebs, rom or avtomobils

maTac dahpirdnen, Tumca jer ar miuRiaT.

xalvaSis kompaniebis kuTvnili avtomobi-

lebis gadacemis faqts mcxeTis gamgebeli

Temur abaSiZe uaryofs.

kaxeTis, qvemo qarTlis, Sida qarTlis da

guriis samxareo administraciebSic acxa-

deben, rom arc samxareo administraciebs

da arc maTi regionebis municipalitetebs

`artisa~ da `prizas~ kuTvnili avtotrans-

porti ar miuRiaT.

advokatebi avtotransportis gayvanis

faqts `sxvisi qonebis xelyofis~ kvali-

fikacias aZleven da prokuraturasa da

sasamarTlos mimarTes.

`saxelmwifos auqcionebis CaSlis Semdeg

unda gamoeca aqti, gadaeformebina qoneba

sapatrulo policiaSi da amis Semdeg

gaxdeboda is saxelmwifo sakuTreba. Cven

am faqts strasburgis evrosasamarTloSi

damatebiTi mtkicebulebis warsadgenadac

gamoviyenebT~, _ acxadebs dimitri gabunia.

`prizasa~ da `artiSi~ investiciebi Turq

biznesmenebsac aqvT Cadebuli. xalvaSis

advokatebis TqmiT, Turqi partniorebi,

investiciebis dacvisa da zaralis anazRau-

rebis mizniT, Sesabamis organoebs aucile-

blad mimarTaven.

xalvaSis advokatebma aRniSnul faqtTan

dakavSirebiT prokuraturasa da sasamar-

Tlos ukve mimarTes.

mokled

qibar xalvaSis qoneba nawildeba

fo

to T

emo b

arZi

maSvi

li

6 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

`adre `zaporoJecSi~ visxediT,

mere gavatareT reformebi da

gadavjeqiT `volgaSi~, Semdeg

`opelSi~, axla ki, gvaqvs

Sansi gadavjdeT `mersedesis~

kabrioletSi~.

mixeil saakaSvili

9 seqtemberi, 2009 weli. Telavi

`saqarTveloSi somxuri enis regionalurad

aRiareba, somxeTis samociqulo eklesiis

registraciis uzrunvelyofa (saqarTveloSi)

da saqarTveloSi arsebuli somxuri

istoriuli Zeglebis dacva mxolod xels

Seuwyobs saqarTvelo-somxeTis megobrobis

gaZlierebas da urTierTndobis atmosferos

gaRrmavebas~.

serJ sargsiani, somxeTis prezidenti

1 seqtemberi, somex diplomatebTan Sexvedra, erevani

`Cven (putini da medvedevi) erTi politikuri

xedva gvaqvs... 2012 wels Cven erTad vifiqrebT

da gaviTvaliswinebT realobas, pirad

gegmebsa da politikur viTarebas da miviRebT

gadawyvetilebas~.

vladimir putini

11 seqtemberi, sadiskusio klubi `valdai~

`iaraRi saxifaToa. Cven unda viswavloT

cxovreba iaraRis gareSe, magram ise, rom

safrTxis winaSe ar dadges Cveni qveynis

suvereniteti~.

kirili _ ruseTis patriarqi

9 seqtemberi, sarovi

rodesac gaero-s generaluri asambleis 63-e sesiam xmaTa

umravlesobiT miiRo rezolucia `afxazeTidan (saqarT-

velo) da cxinvalis regionidan (saqarTvelo) adgilnacvali

pirebisa da ltolvilebis mdgomareobis Sesaxeb~, venesuelam

afxazeTisa da e.w. samxreT oseTis damoukidebloba aRiara.

es gancxadeba venesuelis prezidentma ugo Cavesma moskovSi

vizitis dros gaakeTa.

ruseTis mcdelobam gaero-Si rezoluciis miReba ver

CaSala da mas mxari 48 qveyanam dauWira, 19 winaaRmdegi iyo,

78-ma ki Tavi Seikava. mowinaaRmdegeTa Soris ruseTsa da

venesuelasTan erTad mezobeli somxeTic aRmoCnda.

miRebuli rezolucia aRiarebs iZulebiT gadaadgilebul

pirTa da devnilTa, aseve maTi STamomavlebis dabrunebis

uflebas TavianT saxlebSi. rezolucia aseve xazs usvams am

regionebSi `humanitaruli saqmianobis ganxorcielebisTvis

Seuferxebeli Sesvlis ukidures saWiroebas~.

amJamad saqarTveloSi 293 048-ze meti devnili cxovrobs,

maTgan 245 363 afxazeTidanaa.

mokled

citatebisomxeTi da venesuela

saqarTvelos winaaRmdeg

ricxvebi

lari _ erovnuli gamocdebis centris 2008 wlis

biujetidan ~vakis sacurao auzsa da fitnes centrSi~ daixarja.

es monacemi kontrolis palatam wliur angariSSi waradgina.

weli gaatares patimrobaSi sandro girgvlianis mkvlelo-

baSi msjavrdebulebma.

wliani patimroba uzenaesma sasamarTlom Turquli tan-

keris kapitan mehmed hoSkun ozTurqs 30-aTaslariani jarimiTa

da samwliani pirobiTi sasjeliT Seucvala.

milion dolarad venesuela ruseTisgan 100 tanks iyidis.

miliardi dolari _ saqarTvelos sagareo valdebuleba 2009

wlis pirveli kvartlis bolos.

CanaweriT gaizarda sabanko `Savi sia~ _ `kredit info~

agvistos TveSi.

16,500

3,5

24

500

13

6000

ilu

str

acia

mam

uka

tye

Sel

aSvi

li

7liberali . seqtemberi № 8 . 2009

momxre

qeTevan abaSiZe-dadianisa

xelovnebaTmcodne, sapatriarqos saeklesio xelovnebis

sabWos wevri

bagrati qarTuli saeklesio kulturis Zeglia, qarTuli

marTlmadidebeli eklesiis wiaRSia Seqmnili da mis kuTv-

nilebas warmoadgens. qarTuli eklesia dResac cocxalia

da, cxadia, mas Tavisi msaxurebis warsamarTad nageboba,

taZari esaWiroeba.

suroebSemoxveuli nangrevebi Zalian lamazia, magram ca-

riel, ufunqcio kedlebs ver SevinaxavT _ daingreva. imis-

Tvis rom gadarCes, nebismieri nageboba konstruqciulad

unda Seikras. Tu Cven, vTqvaT, saxli dagvengra, nangrevebs

xom ar SevinaxavT? masSi xom veRar vicxovrebT?! aseve co-

cxal eklesiasac sWirdeba Tavisi gadaxuruli, mTeli na-

geboba, raTa RvTismsaxureba warimarTos. igi RvTis mier

Seqmnili samyaros (uxilavisa da xilulis erTobis), RvTis

saxlis niSnobriv-pirobiT (simbolur) xats warmoadgens de-

damiwaze da imisTvisaa Seqmnili, rom mis wiaRSi veziaroT

ufals. misi kedlebi, reliefi, nebismieri arqiteqturuli

Tu mxatvruli detali, Tuki Cven es ena viciT, metyvelebs.

vTqvaT ase, gumbaTi zecis simboloa, kedlebis vertikalu-

ri mimarTeba _ miwidan zecisken aRmarTuli locvaa...

xelovnebaTmcodneebs mogvwons siZveleebi, mec momwons,

magram me eklesiis wevri var da vaRiareb, rom bagratis

taZris aRdgena aucilebelia masSi RvTismsaxurebis war-

samarTad.

berZnuli parTenoni mkvdari religiis nawilia, iq msaxu-

reba aRar mimdinareobs, Tumca dRes TviT parTenonis ga-

daxurvazec midis saubari, radgan nangrevebis Senaxva Zne-

lia. konservacia mudmiv yuradRebasa da movlas moiTxovs.

rogorc viciT, evropaSi meore msoflio omis Semdeg

eklesiebi, ganurCevlad didic da mcirec, mniSvnelovanic

da aramniSvnelovanic, aRadgines, radgan maTi religiac

`cocxalia~ da morwmune mrevli hyavT.

nebismieri taZris aRdgena SesaZlebelia, Tuki viciT, ro-

gori iyo, ra zomis, Tuki gvaqvs monacemebi misi aRdgenis-

Tvis. swored amitom, ZeglTa dacvis saministros restavra-

torebma aRadgines Zlier dangreuli eklesiebi wirqolis,

wromis, samwevrisis da sxva kidev mravali... SarSan iunesko-

s warmomadgenelma gviTxra (maTTan erTad viyaviT mcxeTa-

Si), rom iunesko-s kanonTa Tanaxmad, eklesiis aRdgena mis

mflobel-mepatronesTan SeTanxmebiT da misi moTxovnebis

gaTvaliswinebiT xdeba. amitomac, saxelmwifom da eklesiam

taZrebi erTad da urTierTSeTanxmebiT unda aRadginon.

bagratis taZris aRdgenaze saubari eklesiis mxridan,

uSualod patriarqis TxovniT jer kidev 90-iani wlebidan

daiwyo. imxanad, radgan ar arsebobda mecnierulad da-

sabuTebuli kvlevebi da proeqti, ar iyo yvela monacemi

taZris xuroTmoZRvruli sxeulis aRsadgenad, ar ganxor-

cielebula.

dRes mimdinareobs taZris meTodologiuri kvleva-

Seswavla. arqeologiurma gaTxrebma gamoavlina mravali

detali, rac yvela saorWofo, saeWvo arqiteqturuli kvan-

Zis dazustebis da sataZro nagebobis sxeulis srulyofi-

lad aRdgenis saSualebas iZleva. adre ar arsebobda gum-

baTis aRdgenis SesaZlebloba, ukanaskneli arqeologiuri

gaTxrebis Sedegad ki napovnia gumbaTis nawilebi, romelTa

mixedviT gumbaTi aRdgenadia. dazustebulia gumbaTis sa-

rkmelTa raodenoba _ 16, agreTve maTi sigane da simaRle...

detali ar dagvrCa, romelic hipoTezis donezea. amjerad,

am etapze kulturis saministroSi warmodgenili proeqti

sruliad damajerebeli iyo. avtorebs proeqti jer saek-

lesio xelovnebis sabWoze ar warmoudgeniaT da amitom,

dawvrilebiT ar Semiswavlia, magram movismine didi gamo-

cdilebis mqone eqspertebis gia marsagiSvilis da giorgi

WaniSvilis daskvna. maT Tqves, rom proeqtSi TviT mcire

detalebic ki kargadaa gaTvlili.

avTenturoba namdvilad ar irRveva. SarSan, iunesko-s

warmomadgenelma bagratze mimdinare samuSaoebis daTva-

lierebis Semdeg gviTxra, rom araviTari darRveva ar

unaxavs; piriqiT, man dadebiTad Seafasa samxreTis kari-

bWis adreuli restavracia. iunesko-s kanonebiT, Tu Zveli

qvebi iZleva yvela sakvanZo adgilis aRdgenis saSualebas

da Tavis Tavdapirvel adgilebs ubrundeba, am SemTxvevaSi

nagebobis restavracia-rekonstruqcia gamarTlebulia; ma-

Sinac ki, rodesac Zvel qvaTa ricxobrivi raodenoba didi

araa, da axlis gamoTlis saWiroeba Cndeba. misi ganmarte-

biT, am dros Zeglis avTenturoba daculia da iunesko-s

wesebs es ar cdeba.

rogorc vici, amjerad bagratis taZris restavracia-

rekonstruqcia Zveli, tradiciuli meTodiT, Tlili qvis

kvadrebiTa da kir-duRabis gamoyenebiT aris gansazRvru-

li, rkina-betonis gareSe. es Tavidanve iyo sapatriarqos

saeklesio xelovnebis sabWos sagangebo moTxovna.

bagratis

ori azri

8 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

mowinaaRmdege

nestan TaTaraSvili

arqiteqtor-restavratori

eklesiis survili _ bagratis taZrisTvis gumbaTis

dadgma da misi sruli aRdgena, jer kidev sabWoTa

dros restavrator vaxtang cincaZis xelmZRvanelo-

biT mimdinare mravalwliani samuSaoebis dros ga-

moikveTa. baton vaxtangis SexedulebiT, im dros

es dauSvebeli iyo sakmarisi masalebis ararsebobis

gamo.

is azri, rom gumbaTis gareSe SeuZlebeli iqnebo-

da bagratis dacva _ maSinac da dResac safuZvels

moklebulia. mxolod nangrevis saxiT SemorCenili

arqiteqturuli memkvidreoba msoflioSi dRes ua-

mravia, maT Soris iunesko-s nusxis statusis mqo-

nec, Tumca aravin fiqrobs maT dasrulebas an `ga-

daxurvas~ samomavlod dacvis mizniT.

saqarTvelos prezidentma satelevizio gamosvli-

sas Cveuli kategoriulobiT gvacnoba, rom bagra-

tis taZars gumbaTi misi prezidentobis vadaSi unda

daedgas. es aris konkretuli politikuri dakveTa,

romelic amjerad srul harmoniaSia eklesiis sur-

vilTan. eklesias taZris aRdgena tradiciuli me-

TodiT surs, vadebs ki prezidenti adgens; amitom,

drois simciridan gamomdinare, SeuZlebelia, gumba-

Tis dadgmamde taZari tradiciulad _ xeliT kveTi-

li sapire qvebiT da kiris duRabiT gamagrdes.

sabWoTa dros aRdga qarTuli kulturis umniSv-

nelovanesi Zeglis, wromis taZris gumbaTi, rasac

kvleva-Ziebisa da Seswavlis mravali weli da bevri

faqtobrivi masala dasWirda. imisaTvis, rom ro-

gorc mecnierulad, aseve vizualurad momxdariyo

gansaxorcielebuli ideis srulyofili dasabuTeba,

ZiriTadi samuSaoebis dawyebamde taZars ramdenime

weli xelovnuri masaliT gakeTebuli naturaluri

zomis gumbaTis maketi edga.

is, rac axla bagratze xdeba, didi xania, bevr qveya-

naSi mcdar gamocdilebad da arqiteqturuli Zeglis

auTenturobis Semlaxvel qmedebad aris miCneuli.

Sendeba sruliad aratradiciuli, rkina-betonis Se-

noba, romelic albaT garedan qvis daxerxili fi-

lebiT mopirkeTdeba, anu igeba ise, rogorc dRes

saqarTveloSi TiTqmis yvela axali eklesia. rTuli

misaxvedria, rogor bagrats miviRebT aseTi midgo-

miT? gana sakmarisi ar aris ukve aSenebuli aseTi

usaxuri Tanamedrove eklesia-monastrebi, maT Soris

grandiozuli _ Tbilisis sameba?

bevr Cem Tanamoazre kolegas, Tavad mec, uamravi

kanondarRvevis mamxilebeli dokumentacia gvaqvs

gagzavnili ZeglTa dacvis sammarTveloSi, kultu-

ris saministrosa da sxva samTavrobo dawesebule-

bebSi; 2004 wels ki, rogorc respublikis mTavari

arqmSeninspeqciis ufross _ mSeneblobebze mimdina-

re kanondarRvevebze Tavad maqvs Sedgenili aTobiT

administraciuli aqti da sasamarTlosTvis gadace-

muli, magram uSedegod. es saqmeebi saerTod ar ga-

nuxilavT, radgan arsebobs safuZvliani eWvi, rom

kanondamrRvevTa siaSi Tavad saxelmwifo struqtu-

rebi da maTTan daaxlovebuli mdidari da gavleniani

moqalaqeebi unda iyvnen. samSeneblo-makontrolebe-

li sfero yovelgvari dabrkolebis gareSe mTlianad

pirvel politikur pirebsa da maT pirad survilebs

daeqvemdebara. rac Seexeba sarestavracio dargs,

`vardebis revoluciis~ Semdeg misi `meTauri~ niko-

loz vaCeiSvili gaxda. is, jer rogorc kulturis mi-

nistris moadgile, Semdeg ministri, axla ki `ZeglTa

saagentos~ ufrosi _ dRemde TavdadebiT asrulebs

yovel politikur SekveTasa Tu moTxovnas, xSirad

ZeglTa dazianebisa da xandaxan maTi ganadgurebis

xarjze, im motiviT, rom es politikuri dakveTaa da

ganxilvas ar eqvemdebareba. ase moxda samSeneblo da

sarestavracio dargebis sruli politizireba, swo-

red amis Sedegia urbanuli katastrofis realuri

safrTxe da Tbilisis, siRnaRis, baTumis, quTaisisa

Tu mcxeTis `restavracia~, agreTve bagratis `evro-

remonti~.

Cemi azriT, momavalSi ara marto bagrati, aramed

bedia, kumurdo da saqarTvelos yvela gumbaTdan-

greuli eklesia iqneba daxuruli. manamde amomwura-

vi kvleva, Zieba da xangrZlivi Sromaa saWiro. saCqa-

ro mxolod restavraciis dargis politikuri, Tu

eklesiuri artaxebisgan ganTavisuflebaa.

aRdgena

ori azri

fo

to T

emo b

arZi

maSvi

li

9liberali . seqtemberi № 8 . 2009

ilu

str

acia

gio

rgi

mas

xaraS

vil

i

10 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

SeniRbuli procesi

politika

muxrovanis amboxSi braldebuli 41 piris saqmis sasamarTlo ganxilva

daiwyo. braldebulebis umravlesoba samarTlian ganaCenze metad

saproceso garigebas elis.

nino JiJilaSvili

saqalaqo sasamarTlos did darbazSi

xalxi ar eteva. braldebulebi Semosa-

zRvrul teritoriaze mijriT sxedan

da moZraobis saSualeba ar aqvT. mu-

xrovanis amboxSi braldebuli 41 piris

procesze prokurorebTan, advokate-

bTan da braldebulTa axloblebTan

erTad darbazSi SeiaraRebuli niRbiani

specrazmelebic dganan.

41 braldebulidan erT-erTi calke,

advokatebis rigSi zis. specdaniSnu-

lebis razm `deltas~ yofili xelmZR-

vaneli, gia RvalaZe gamoZiebisTvis

fasdaudebel informacias flobs da

danarCenebisgan izolireba misi usa-

frTxoebis dacvis mizniT moxda. pro-

cesze amboxis danarCen organizato-

rebs, savaraudod, swored is daadebs

xels.

RvalaZis garda, amboxis mTavar or-

ganizatorebad gamoZieba kidev ra-

mdenime pirs miiCnevs. maTgan erTi _

gia krialaSvili Sss-s specoperaciis

dros mokles. am specoperaciis dros

policiam oficrebi koba oTanaZe da

levan amiriZe daakava. amave saqmis gamo

daiWires koba kobalaZe _ gadamdga-

ri generali, romelic amboxis dRes

`rusTavi 2~-is CarTuli kameris win _

intervius dawyebamde aiyvanes. pro-

cesze specrazmelebis gansakuTrebu-

li meTvalyureoba swored am sami pi-

ris mimarT igrZnoba.

sasamarTlomde amboxebaSi eWvmitanili gaqceuli ge-

nerlis koba oTanaZis dapatimrebamde

policiam sxvadasxva dros misi 14 naTe-

savi daakava, maT Soris _ 8 Tvis bavSvi.

policiam am dakavebebis umravlesoba

saidumlod aqcia. dakavebulebi saga-

moZiebo organoebs gansakuTrebuli

fizikuri da moraluri zewolis Sem-

deg tovebdnen. erTi dRe-Ramis ganma-

vlobaSi ugzo-ukvlod gamqrali oTa-

naZis erT-erTi Zmis, jimSer oTanaZis

ojaxis dakavebisa da dakiTxvis faqti

policiam mogvianebiT aRiara, Tumca

axsna-ganmartebis daweraze Zmis ojaxma

saxalxo damcvels uari uTxra.

ombudsmenis dokumentebSi figu-

rirebs mxolod manamde dakavebuli

kidev erTi Zmis _ nugzar oTanaZis

monaTxrobi, saidanac irkveva, rom

eWvmitanilis Zmas `modulis~ Senoba-

Si dakiTxvisas rezinis da plastmasis

xelketebiT scemes, periodulad ki

Tavs wyalSi ayofinebdnen. amboxis or-

ganizeba am dromde arc koba oTanaZes

uRiarebia da arc levan amiriZes. isini

incidentidan 3 kviris Tavze daakaves.

Tavad oTanaZe imis moyolas, rom isi-

ni, yovelgvari winaaRmdegobis gare-

Se, pirdapir Cacxriles, sozar suba-

risTvis saavadmyofoSive cdilobda,

magram ver SeZlo. saxalxo damcveli

ixsenebs, rom RuduSauris klinika-

Si didi winaaRmdegobebis miuxedavad

Sesuls, oTanaZis palataSi sodis Ta-

namSromelebi Seuvardnen da daWril

eWvmitanilTan marto ar datoves.

`TiTqmis fizikurad Semexnen, magram

ver gamaZeves palatidan da darCnen...

daWrilma daiwyo moyola, magram me ga-

vaCere. SeiZleboda, is rasac metyoda,

yvelaferi mis winaaRmdeg gamoeyenebi-

naT", _ hyveba sozar subari.

saxalxo damcveli irwmuneba, rom

eWvmitanilTa nawils izolatorebSi

scemes, nawils _ dakavebisas. patima-

ri nikoloz bibilaSvili hyveba, rom

13-saaTiani dakiTxvis ganmavloba-

Si mas sastikad scemdenen, patimrebs

akaki afciaurs da sandro veSagurs

ki fizikurad dapatimrebis moment-

Sic gauswordnen da dakiTxvisasac.

saxalxo damcvelis ofisSi Senaxuli

oqmebis mixedviT, afciaurs Cvenebis

micemisas dazianebuli hqonda saxisa

da zurgis are, Camtvreuli hqonda kbi-

lebi, bibilaSvils ki Tvalze hematoma

hqonda, aseve _ dazianebebi welisa da

Tavis areSi.

Tumca werilobiTi axsna-ganmarte-

bebi momxdaris mxolod nawils aRwers.

subari ganmartavs, rom dapatimrebul-

Ta umetesobam uari Tqva mis ofisTan

TanamSromlobaze, miuxedavad imisa,

rom ramdenime maTgans erTi SexedviTac

etyoboda fizikuri zewolis kvali.

11liberali . seqtemberi № 8 . 2009

`rusuli kvali~ `ras amboben, ra gvindodao?~ _

hkiTxa prezidentma Ss ministrs te-

lekamerasTan ukve aRkveTili amboxis

teritoriis monaxulebisas. ministr

merabiSvilis pataki aseTi iyo: `b-no

prezidento, ... naTlad Cans, rom am

xalxs hqonda ufro Sors mimavali mi-

znebi, rogoricaa rusebis mowveva, Tu

sxva. dakavebulia ramdenime piri, ro-

melic SemCneulia ruseTTan kavSirSi~.

Sss-s analitikuri samsaxuris ufrosi

SoTa utiaSvili maSin acxadebda, rom

`amboxebulTa erT nawils hqonda pir-

dapiri kavSiri ruseTTan, iRebda maT-

gan davalebebs, iRebda maTgan fuls~.

Sss-s Sida moxmarebis informaciaSi

isic ki ewera, rom `arsebuli infor-

maciiT xsenebuli gegmis finansuri

ganxorcieleba aleqsandre ebraliZis

(ruseTSi mcxovrebi biznesmenis) dax-

marebiT unda momxdariyo~. Tavdacvis

ministri, daviT sixaruliZe ambobda,

rom amboxis motivacia nato-s dageg-

mili wvrTnebis CaSla da saqarTvelos

xelisuflebis Camogdeba iyo, Tumca

imasac aRniSnavda, rom amboxebulebs

aranairi moTxovna ar hqondaT.

satelevizio mimarTvaSi xazi ru-

sul interess mixeil saakaSvilmac

gausva. `maTi kavSiri erT-erTi qvey-

nis specagenturasTan CvenTvis, didi

xania, cnobilia... Cven amas ganvixila-

vT seriozul aqtad, safrTxed~. Tum-

ca, rusuli interesis Tema ramdenime

dReSi gaqra. 11 maiss rusul radio-

sadgur `exo moskvis~ Jurnalistis

aleqsandr venediqtovis kiTxvaze,

marTlac ikveTeboda Tu ara `rusuli

kvali~ muxrovanis saqmeSi, saakaSvilma

upasuxa: `me arasodes vambobdi, rom

konkretulad aris zusti informacia.

Tumca, gvaqvs videoCanaweri, romel-

zec isini amboben, rom ruseTis dax-

marebis imedi aqvT~. `liberalis~ Seki-

Txvas, sad daikarga `rusuli kvali~,

prokuratura upasuxod tovebs.

5 maisi amboxis Sesaxeb informacia diliT

gavrcelda. dRis meore naxevarSi is

ukve aRkveTili iyo. meore dRes Sina-

gan saqmeTa saministrom amboxis mona-

wile oficerTa videoaRiarebebi gaa-

vrcela. oficrebi adasturebdnen, rom

daumorCilebloba gamoacxades, Tumca

arc erT maTgans amboxebis mizezi, an

mizani ar dausaxelebia. arasaparla-

mento opoziciis wevrebi, romlebsac

5 maiss centraluri magistralebis

gadaketva hqondaT dagegmili, acxa-

debdnen, rom oficrebis Cvenebebi xe-

lisuflebis versiis sasargeblod iyo

damontaJebuli. `arsebobs safuZvlia-

ni eWvi, rom e.w. muxrovanis amboxi xe-

lisuflebam mas Semdeg gaiTamaSa, rac

sajariso nawilebis politikur dapi-

rispirebaSi CarTva da saprotestod

quCaSi gamosuli sazogadoebis winaaR-

mdeg gamoyeneba moindoma~, _ naTqvamia

opoziciuri partiebis 2 ivnisis mimar-

TvaSi diplomatiuri korpusisadmi.

maTi mtkicebiT, oficrebis daumorCi-

leblobis mizezi swored mTavrobis es

moTxovna gaxda.

mTavari mowme saqmis centralurma figuram Cvene-

ba ukve ramdenjerme Secvala. Tuki 5

maiss gavrcelebul farul CanawerSi

gia RvalaZe amboxis organizatorebad

gadamdgar generlebsa da Tanamdebo-

bis pirebs _ kobalaZes, yaryaraSvils,

fircxalaiSvils, TevzaZes, gaxokiZes

da uCaZes asaxelebs, mogvianebiT ga-

moZiebas eubneba, rom tyuili Tqva.

RvalaZis bolo CvenebiT, is mcxeTaSi,

restoran `aragvSi~ mxolod gadamd-

gar generals kobalaZes Sexvda, ro-

melmac mas amboxTan sakuTari kavSiri

daudastura. Tumca Seusabamoba aqac

Cans. Tavdapirvelad RvalaZe mcxeTaSi

buntis organizatorebTan Sexvedris

TariRad gamoZiebas 25-27 marts usa-

xelebda. mogvianebiT ki, roca dacvis

mxarem kobalaZe dasaxelebul dReebSi

utyuari alibiT uzrunvelyo, Rvala-

Zem Cveneba Secvala da ganmarta, rom

kobalaZe restoranSi aprilSi naxa.

urTierTgamomricxavi Cvenebebis

gamo, koba kobalaZis dacvis mxarem

bolo sxdomaze RvalaZis fsiqiuri

eqspertiza moiTxova, magram uari mii-

Ro. ar dakmayofilda advokatebis mier

procesze dayenebuli Suamdgomlobis

umravlesoba. koba oTanaZis advokatma

naTia siraZem SuamdgomlobiT mimarTa

mosamarTle jemal kopalians, raTa

meti dro mieca misTvis 25-tomiani sa-

qmis gasacnobad. siraZe, romelic oTa-

naZis dacvis saqmeSi 10 dRiT adre Ca-

erTo, ambobs, rom saqmis bolo 5 tomi

mxolod sasamarTlo procesis wina

dRes miiRo. siraZis Suamdgomlobas

prokuraturam `procesis gaWianure-

bis~ mcdeloba uwoda. Suamdgomloba

aseve daayena erT-erTi braldebulis

advokatma da sasamarTlo procesis

ganrigis Secvla iTxova. advokati,

romelsac misi yvela kolega uWerda

mxars, moiTxovda mosmenebs Soris in-

tervalis gazrdas _ 2-3 dRidan, sul

cota, 5 dRemde. mosamarTlem arc es

Suamdgomloba daakmayofila. advoka-

tebma amave procesze mosamarTlis

acileba moiTxoves. Tumca, mosamar-

Tlem im motiviT, rom advokatis Su-

amdgomlobebze uaris Tqma ver qmnis

safuZvels mosamarTlis acilebis-

Tvis, maTi moTxovna ar gaiziara.

darbazSi yvela braldebulis oja-

xis erTi wevri mainc zis. isini presas-

Tan ar saubroben. gamoZiebis mimdina-

reobisas amboxebaSi eWvmitanilebs da

maT axloblebs saqmis Sesaxeb sajarod

saubari ekrZalebodaT. mas Semdeg,

rac saqme sasamarTlos gadaeca, maT es

akrZalva moexsnaT. Tumca, imis molo-

dini, rom maTgan amboxebis samTavro-

bo versiis sapirwone informacia ga-

vrceldeboda, ar gamarTlda.

braldebulTa umravlesoba saproce-

so garigebas elis, maTi ojaxis wevre-

bs ki, simarTlis dadgenaze metad, am

garigebis garTulebebis gareSe ga-

formeba ainteresebT. bralis aRiare-

baze uars 10-mde eWvmitanili ambobs.

maT ganaCens sasamarTlo, savaraudod,

TebervalSi gamoutans. erT-erTi

axalgazrda qali, romlis meuRle maT

Sorisaa, vinc aRiarebiT Cvenebas ar

wers, ambobs, rom meuRlis udanaSau-

lobaSi darwmunebulia, misi arCevanis

sisworeSi _ ara: `sxvebs gauSveben, es

ki darCeba. iqneb jobdes, rom Tqvas

is, rac ar gaukeTebia da ojaxSi da-

brundes~.

eWvmitanilis dapatimrebamde policiam misi 14 naTesavi daakava, maT Soris _ 8 Tvis bavSvi.

sozar subari ambobs, rom umetesobam uari Tqva saxalxo damcvelTan TanamSromlobaze.

politika

12 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

2004 wels zurab adeiSvilTan, maSin-

del generalur prokurorTan Sexve-

draze visxediT, rodesac televiziiT

aCvenes, rogor gaificnen naTesavebi

maTi axloblis usamarTlod dakave-

bis gamo. saakaSvilis xelisuflebaSi

mosvlis Semdeg es marTlmsajulebiT

ukmayofiloTa erT-erTi pirveli sa-

jaro gamosvla iyo. zurab adeiSvil-

ma, maxsovs, Tqva: `Cven Zalian kargad

viciT, rodis ar varT marTlebi. amis

SemCneva yovelTvis SeiZleba ukmayo-

filo xalxis raodenobis mixedviT~.

am frazam gamoamJRavna is damokide-

buleba, romelic Cven xelisuflebas

problemebis gadaWris mimarT aqvs.

Tavad xalxis raodenoba aq imdenad

arafer SuaSia, ramdenadac is saSiS-

roeba, romelsac xelisuflebisaTvis

ukmayofiloTa mobilizacia warmoad-

gens. demokratiul qveynebSi, politi-

kosebi mudmivad adevneben Tvalyurs

sazogadoebriv azrs, romelic pe-

riodulad arCevnebSi gamoixateba.

arademokratiul qveynebSi, rogorc

CvenTan, aseTi ukmayofileba mxolod

maSin iZens mniSvnelobas, rodesac uk-

mayofilo xalxs mobilizeba SeuZlia

da ZalauflebasTan dapirispirebaSi

yoveldRiurad SeuZlia sakuTari qme-

dunarianobis dadastureba.

2008 wlis dekembers, aTenSi poli-

cielebsa da axalgazrdebis jgufebs

Soris Selaparakeba moxda, romlis

drosac policielis nasrolma tyviam

15 wlis axalgazrda aleqsandre gri-

golopulosi imsxverpla. masobrivi

da damangreveli manifestaciebi, rom-

lebic am mkvlelobas mTeli saberZne-

Tis masStabiT mohyva, msoflios sain-

formacio saSualebebiT gadaicemoda.

es mkvleloba sazogadoebaSi samar-

Taldamcavebis mimarT ukmayofilebis

gamoxatvis, xelisuflebis mxridan

axalgazrdebis mimarT araswori po-

ar iqneba samarTlianoba, ar iqneba mSvidoba

damkveTebisTvis

pasuxisgebis acilebam da

Semdgomma dawinaurebam

ganamtkica rwmena,

rom Zalauflebis

sadaveebTan mdgomi pirebis

dausjelobis sindromi

isev ZalaSia da am mxrivac

araferi Secvlila.

sazogadoebis mobilizaciis Sedegi iyo is, rom girgvlianis

mkvlelobis aRmasrulebeli oTxeuli daisaja. maTi vadaze

adre gamoSveba xelisuflebam am mobilizaciis Sesustebis

gamo gabeda.

ana doliZe, `kornelis~ universitetis samarTlis mecnierebaTa kandidati

Tvalsazrisi

litikis warmarTvis, mzardi umuSe-

vrobisa da ganaTlebis problemebis

mizezad iqca.

amave wels quinsSi policielebma

50 tyvia esroles SeuiaraRebel Son

bels, romelic meore dRes sakuTari

qorwilis aRsaniSnavad sam megobarTan

erTad barSi midioda. policieleb-

ma arasworad gaiges misi erT-erTi

Jesti da viTomda mosalodneli Ta-

vdasxmis asacileblad igi Cacxriles.

manifestaciebi da sajaro ukmayo-

fileba, romelic am saqmes mohyva,

ganpirobebuli iyo afro-amerikeli

mosaxleobis wuxiliT, romelic po-

licias rasobriv diskriminaciasa da

rasobrivad damamcirebel mopyroba-

Si adanaSaulebda. amerikaSi policie-

lebis mxridan Savkanianebis mimarT

Zalauflebis gadametebis faqtebi

sazogadoebisTvis saWirboroto pro-

blemad rCeba da farTomasStabiani sa-

zogadoebrivi ukmayofilebis mizezi

xdeba. uaxlesi warsulis kuTvnile-

baa sajaro protestebi da ganxilve-

fo

to z

viad

nik

ol

aiSvi

li

13liberali . seqtemberi № 8 . 2009

Tvalsazrisi

bi, rac policielebis mier armandro

dialos mkvlelobasa da rodni kingis

cemas mohyva.

2001 wlis ivlisSi italiis qalaq

genuaSi antiglobalisturi sapro-

testo gamosvlebis dros gaafTre-

buli brbos moaxlovebiT SeSinebul-

ma policielma axalgazrda karlo

jialo mokla, xolo misma kolegam

demonstrantebisgan Tavis daRwevis

dros gardacvlilis gvams orjer

gadauara. am mkvlelobam mTeli mso-

flio SeZra imitom, rom ukanaskneli

aTwleulebis manZilze pirveli Se-

mTxveva iyo, rodesac mravali agre-

siuli demonstraciis miuxedavad,

policiasa da meprotesteebs Soris

araformaluri zavi dairRva. xelisu-

flebaSi axlad mosulma berluskonis

mTavrobam saerTaSoriso sazogado-

ebis winaSe brbos kontrolis axali,

agresiuli meTodebiT Tavis mowoneba

gadawyvita, rasac demonstrantebsa

da policias Soris viTarebis daZabva

mohyva.

rogorc Cans, yvela is SemTxveva,

romelsac mwvave da farTomasSta-

biani reaqcia mohyva, sazogadoebi-

saTvis bevrad ufro mets niSnavda,

vidre erTi konkretuli individu-

mis gardacvaleba. 2005-2006 wlebSi

saqarTvelos samarTaldamcav stru-

qturebs bevri msxverpli hyavda,

specoperaciebis dros Tu cixeebSi

gardacvalebis gamo, Tumca sandro

girgvlianis saqmem sazogadoebis

cxovrebaSi gansakuTrebuli mniSvne-

loba SeiZina.

pirvel rigSi imitom, rom sazoga-

doebam dainaxa, rom samarTaldamcavi

sistemis Zireuli reforma, romliTac

xelisufleba Tavs iwonebda, fiqcia

iyo. mkvlelobis aRsrulebis xerxe-

bma, monawile pirTa wrem da xelisu-

flebis reaqciam aCvena, rom saqar-

Tvelos Sinagan saqmeTa saministroSi

Zireulad araferi Seicvala; ar Sei-

cvala xarbi, upasuxismgeblo damoki-

debuleba Zalauflebis mimarT da,

Sesabamisad, damamcirebeli da SerCe-

viTi damokidebuleba moqalaqeebisa-

dmi. Seicvala kaxa TargamaZe, merab

baRaTuria, soso alaviZe, daviT kekua

merabiSviliT da axalaia-sanoZeTi.

kidev erTi niSani, rac girgvlianis

mkvlelobas ganasxvavebs demokra-

tiul qveynebSi momxdari SemTxveve-

bisgan, xelisuflebis damokidebule-

baa. zemoT moyvanili yvela SemTxvevis

Semdeg xelisuflebis warmomadgen-

lebi, niu-iorkis meri maikl blum-

bergiT dawyebuli saberZneTis umaR-

lesi eSelonebis warmomadgenlebiT

damTavrebuli, sajarod gamodiodnen

da gulwrfeli sinanuliT uxdidnen

bodiSs msxverplis ojaxs momxdaris

gamo.

sandros SemTxvevaSi, aseTi ram ar

momxdara, piriqiT, misi ojaxis wevre-

bs maRalCinosnebi xazgasmuli ciniz-

miTa da gulgrilobiT eqceodnen.

aman Cveni saxelmwifos kidev erTi

mxare gamoaCina. saberZneTSi, italia-

Si, Tu amerikaSi xelisuflebaSi de-

mokratiulad arCeuli politikosebi

sakuTari karieris gamo sazogadoebis

mosazrebas da ganwyobas ufrTxil-

debian. arademokratiul qveynebSi,

rogorc am SemTxvevaSi saqarTveloa,

xelisuflebaSi yofna Zalaze da ara

sazogadoebis ganwyobebzea damoki-

debuli. Cvenma saxelmwifom swored

maTi mxare daiWira, visac am Zalis

uzrunvelyofa SeuZlia. sandro gir-

gvlianis mkvlelebis droze adre ga-

moSvebac swored am politikis gagr-

Zelebaa.

sandro girgvlianis mkvlelobaSi

braldebulTa sasamarTlo procesi

aseve gamocda iyo Cveni sasamarTlo

sistemis da masSi momxdari refor-

mebis. axal garemoSi, axaldaniSnu-

li mosamarTleebis mier warmarTul

sasamarTlo procesebs upreceden-

to sazogadoebrivi yuradReba da

dakvirveba xvda wilad. sazogadoe-

bas ainteresebda, ramdenad SeZlebda

Zveli inerciiT mimavali Zalovnebis

Secdomebis gamosworebas axlad gar-

daqmnili sasamarTlo institutebi.

sasamarTlos mxridan ZiriTadi mtki-

cebulebebis, magaliTad, girgvlia-

nis mkvlelobaSi braldebulebsa da

`Sarden barSi~ msxdom pirebs Soris

satelefono saubris Canawerebis ga-

mokvlevaze uaris Tqmam, procesze

dacvis mxaris uflebebis sajaro da

xSirma SezRudvam, mosamarTlis mxri-

dan instruqciebis sajarod, mobilu-

ri telefoniT miRebam daadastura,

rom Cveni sasamarTloebisgan samar-

Tlianobis aRdgenis molodini fuWi

iqneboda.

marTlmsajulebis mxridan Cinosan-

Ta mimarT gansakuTrebulma damokide-

bulebam gaaRrmava SevardnaZis dros

damkvidrebuli uTanasworobis gancda

Tanamdebobis pirebsa da Cveulebriv

moqalaqeebs Soris.

saqmis mowmeebis Cvenebebis Sedegad

gamovlenili damkveTebisTvis pasuxis-

gebis acilebam da Semdgomma dawinau-

rebam ki ganamtkica rwmena, rom Zalau-

flebis sadaveebTan mdgomi pirebis

dausjelobis sindromi isev ZalaSia

da am mxrivac araferi Secvlila.

uTanasworobas, Cagvras, dausje-

lobas, pasuxismgeblobis dadgenis

SeuZlebobas krebiTad usamarTlobis

gancda hqvia.

sandro girgvlianis mkvlelobis Se-

degad warmoqmnilma sazogadoebrivma

mobilizaciam, sandros ojaxis, mego-

brebis da arasamTavroboebis aqciebma,

maTma gambedaobam da Tavganwirvam, po-

litikosebis uCveulo erTianobam, ra-

sac mwvave saerTaSoriso gamoxmaureba

mohyva, gviCvena, rom Cven samoqalaqo

sazogadoebas aqvs unari, mondomebis

SemTxvevaSi, moaxerxos STambeWdavi

mobilizeba. swored amis Sedegi iyo,

rom mkvlelobis aRmasrulebeli

oTxeuli daisaja da am mobilizaciis

Sesustebis gamo gabeda xelisuflebam

maTi vadaze adre gamoSveba. swored

imitom, rom usamarTloba sazogadoe-

brivi protestis mobilizaciis sauke-

Teso wyaroa, amerikuli samoqalaqo

moZraobis dros damkvidrda gamoTqma:

`ar iqneba samarTlianoba, ar iqneba mS-

vidoba~. mgonia, rom uaxloes moma-

valSi es gamoTqma Cven xSirad gagvax-

sendeba.

Cvenma saxelmwifom maTi mxare daiWira, visac Zalis uzrunvelyofa SeuZlia. sandro

girgvlianis mkvlelebis droze adre gamoSvebac swored am politikis gagrZelebaa.

14 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

axali satelevizio sezoni

me, me da me sakadro cvlilebebis miuxedavad,

samive nacionaluri arxi xelisuflebis

kontrolqveS rCeba.

axali satelevizio sezonis win sam

nacionalur arxze erTi SexedviT

mniSvnelovani sakadro cvlilebebi

moxda. samauwyeblo kompania `rus-

Tavi 2~-s, `imeds~ da sazogadoebriv

mauwyebels axali generaluri dire-

qtorebi hyavT. Tumca es `satelevi-

zio svlebi~ arc erT arxze radika-

luri Sinaarsobrivi cvlilebebis

safuZveli ar gamxdara. es mxolod

imis niSania, rom gavlenis sferoebi

Seicvala Tavad im gundis SigniT, ro-

melic am media saSualebebs akontro-

lebs.

`rusTavi 2~-is sainformacio sa-

msaxuris xelmZRvanelis posti Jur-

nalistma irma nadiraSvilma daikava.

vardebis revoluciisas da Semdeg

2005 wlamde is am arxze saparla-

mento korespondenti iyo. kompa-

niaSi is 2008-Si dabrunda, Tumca

ramdenime TviT SeinarCuna Tavisi

Tanamdeboba jandacvis saministro-

Si, sadac is ministris daviT tyeSe-

laSvilis pres-samsaxurs xelmZRva-

nelobda.

msgavsi procesebi moxda teleimed-

Sic. axali patronis xelSi gadasul

am kompaniazec gavlenas kvlav xeli-

sufleba inarCunebs, Tumca icvleba

mxolod is piri, vinc sainformacio

politikaze agebs pasuxs.

ivlisis Sua ricxvebSi media-hol-

ding `imedis“ generaluri direqtori

ekonomikis yofili ministri da pre-

zident saakaSvilis megobari, giorgi

arvelaZe gaxda. ramdenime TviT adre

ki arxis sainformacio samsaxuris

xelmZRvanelad Tavdacvis saminis-

tros pressamsaxuris ufrosi nana

inwkirveli dainiSna. inwkirveli am

Tanamdebobaze telekompania `rusTa-

vi 2~-dan oqruaSvilis ministrobis

dros gadavida. man es posti kezeraS-

vilis da sixaruliZis xelmZRvanelo-

bis periodSic SeinarCuna.

sazogadoebrivi mauwyeblis di-

reqtoris Tanamdeboba datova zaza

politikaf

ot

omo

ntaJ

i

15liberali . seqtemberi № 8 . 2009

Sengelias megobarma da Zvelma pir-

velarxelma, levan yubaneiSvilma.

igi am Tanamdebobaze 2008 wlis ga-

zafxulze opoziciis saprotesto

talRis Sedegad moxvda. es cvlileba

ganixileboda rogorc xelisufle-

bis erT-erTi politikuri daTmoba.

2009 wlis agvistoSi, yubaneiSvilis

nacvlad, sameurveo sabWom yvela

proceduris daCqarebulad gavliT,

gia Wanturia airCia. gia Wanturia xe-

lisuflebisadmi loalurad ganwyo-

bilTa Soris prezidentis vadamdeli

arCevnebis win gamoCnda. man, rogorc

erT-erTma mxardamWerma, aqtiuri mo-

nawileoba miiRo saakaSvilis saarCev-

no kampaniaSi.

xelisuflebis mimarT loialurad

ganwyobili am sami nacionaluri arxi-

dan, reitingebis mixedviT, bolo ram-

denime welia, stabilurad liderobs

`rusTavi 2~-ia, meore adgils `imedi~

ikavebs, sazogadoebrivi mauwyebeli

ki sagrZnoblad CamorCeba am or ko-

merciul arxs. saqarTveloSi isedac

mcire sareklamo bazrisTvis brZo-

la, rogorc wesi, piradi garigebebis

gziT xdeba da ara marketinguli lo-

gikiT.

Tu nacionalur komerciul arxebs

ara bazari, aramed xelisuflebasTan

daaxloebuli jgufebi afinanseben,

logikuria, rom yvelaze meti fuli

im telearxs ergeba, romlis meSveo-

biTac yvelaze meti mayurebeli ige-

bs xelisuflebisTvis xelsayrel in-

formacias. dRemde aseTi mauwyebeli

`rusTavi 2~ iyo, Tumca lideri kom-

paniis adgilisTvis da, Sesabamisad,

meti finansebisTvis brZola `imedma~

daiwo.

Tu aqamde samive nacionalur te-

learxze sainformacio gadacemebi

erTi scenariT keTdeboda, arvela-

Zis `imedze~ misvlis Semdeg `qronika~

Sida samTavrobo ambebis gaSuqebaSi

`rusTavi 2~-ze operatiulia. mixeil

saakaSvilTan eqskluziuri interviu,

ekonomikis ministris laSa Jvanias

moulodneli gaTavisufleba, fex-

burTis federaciaSi dagegmili saka-

dro cvlilebebi _ `imedze~, bolo

ori Tvea, axali ambebi manamde Suqde-

ba, vidre moxdeba.

`Cven arxs aqvs pretenzia, rom mayu-

rebelma Zalian mTavari informacia

miiRos imedis saSualebiT ... Cveni

strategiaa, gavakeToT kargi `imedi~

da ara ukeTesi `rusTavi 2~, _ acxade-

bs bakur laSqarava, `imedis~ genera-

luri direqtoris moadgile, romlis

ambiciaa sxva qarTuli arxebisTvis

mayureblebis warTmeva.

am ambiciis nawilia Tamami sainfor-

macio kampaniebi. `imedze~ nawyenia

saqarTvelos sapatriarqo, romelmac

`qronikaSi~, ilia meorisa da rusi

Jurnalistis Sexvedris interpre-

taciis gamo, telearxi `patriarqis

diskreditaciis mcdelobaSi `daada-

naSaula. arxs aseve uCivis amave Se-

xvedris monawile biznesmeni malxaz

gulaSvili, romelsac `imedis~ sain-

formacio samsaxuris Jurnalistebma

`ruseTis agenti~ uwodes.

`imedis~ axali xelmZRvaneloba

strategiasTan da Zvel personal-

Tan erTad `imedis~ logosac cvlis,

romlis amotrialebuli gamosaxule-

bac arkadi patarkaciSvilis inicia-

lebia.

2008-2009 wlebSi `imedis~ yvelaze

reitinguli produqti seriali `Sua

qalaqSi~ iyo. giorgi arvelaZe, ar-

xis popularulobis gazrdis mizniT,

daviT gogiCaiSvilis studias axal

SekveTebs aZlevs. naiT Sou studio~

serials `uSno beti~ (amerikuli ana-

logis qarTul versias) da gasarTob

ToqSous moamzadebs, romlis wamyva-

nic nanuka JorJoliani iqneba. saeTe-

rod ukve mzaddeba provokaciuli

gadacema msaxiobis da `fleibois~

gogonas, Sorena begaSvilis monawi-

leobiT, romlis Temac seqsi iqne-

ba. gadacemis erT-erTi prodiuseri

giorgi arvelaZis colia.

`liberalizmi Tu rames hqvia, ai

amas hqvia, vfiqrob, gadacema rom

eTerSi gava, yvela amaze ilaparake-

bs, anu iqneba iseTi Temebi, romlebze

saubaric aqamde ar iyo qarTul me-

diaSi~, _ ganacxada bakur laSqaravam.

reitingis garda, romelsac gasar-

Tob gadacemebTan erTad eqskluziu-

ri samTavrobo ambebi da skandaluri

kampaniebi uzrunvelyofen, `imedis~

xelmZRvaneloba `saimijo~ gadaceme-

bzec fiqrobs; maT Soris saavtoro

programebze winadadebebi miiRes yo-

filma ministrma kaxa benduqiZem da

profesorebma _ nodar ladariam da

giga zedaniam.

giorgi arvelaZe Tavadac fiqrobs,

gaxdes Tu ara sainformacio-anali-

tikuri ToqSous wamyvani.

naklebi siaxlea `rusTavi 2~-is

2009-2010 wlis sezonSi. gagrZelde-

ba Zveli proeqtebis nawili _ `jeos-

tari~, `va-banki~, aseve iumoristuli

gadacemebi. yvelaze didi siaxle qar-

Tuli sapnis opera iqneba, romelic

arxma `Tibisi studias~ daukveTa.

dimitri obolaZe aCi arvelaZesTan

erTd yovelkvireul sportul Sous

waiyvans. arxs masStaburi cvlilebe-

bisTvis sakmarisi finansebi ar aqvs.

sainformacio samsaxuris ufrosi

irma nadiraSvili ambobs, rom arc

`kurieri~ Seicvleba.

sazogadoebrivi mauwyeblis axali

direqtori giorgi Wanturia ambobs,

rom 2008 wels arxze imdeni axali

proeqti momzadda, rom am etapze sia-

xleebis aucileblobas veRar xedavs.

ar igegmeba arc mniSvnelovani saka-

dro cvlilebebi, Tu ar CavTvliT,

rom usafrTxoebis dargSi sazogado-

ebrivi mauwyeblis direqtoris moad-

giled Sss-s yofili maRalCinosani,

diasporis sakiTxebSi saxelmwifo mi-

nistris moadgile, giorgi gamsaxur-

dia iniSneba.

Tu nacionaluri mauwyeblebis ro-

lebi ise gadanawildeba, rogorc es

`imedis~ axal xelmZRvanelobas war-

moudgenia, `rusTavi 2~-is ZiriTadi

funqcia iaffasiani propaganda iqneba,

provokaciul da eqskluziur samTa-

vrobo ambebs mayurebeli `imedidan~

Seityobs, sazogadoebrivi mauwyeblis

arseboba ki kvlav aravis emaxsovreba.

aseT situaciaSi ki damfinanseblebi

advilad gadawyveten, Tu rogor unda

gadanawildes televiziebs Soris sa-

qarTvelos mosaxleobis `informire-

bisTvis~ gamoyofili fuli.

masalis momzadebaSi monawileoba

miiRo nino robaqiZem.

rolebis gadanawilebis

SemTxvevaSi, `rusTavi

2~-is ZiriTadi funqcia

iaffasiani propaganda

iqneba, provokaciul da

eqskluziur samTavrobo

ambebs mayurebeli

`imedidan~ Seityobs,

sazogadoebrivi

mauwyeblis arseboba ki

kvlav aravis emaxsovreba.

politika

16 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

politika

elit eleqtroniqsis saqme

gakotrebis piras `elit eleqtroniqsis~ saqme gadasaxadebis

amoRebis gamkacrebis tendenciaze miuTiTebs.

maia wiklauri, nino gogua

ukve 2 welia, finansTa saministro

saojaxo teqnikis maRaziaTa qselis

`elit eleqtroniqsisgan~ milionobiT

laris davalianebis gadaxdas iTxo-

vs. 2007 wels Catarebuli Semowmebis

Semdeg finansurma policiam kompa-

nias jer 14 milioni lari daaricxa,

gasaCivrebis Semdeg ki Tanxa gaunaxe-

vra. `elit eleqtroniqsis~ 100%-iani

wilis mflobelma, anzor qoqolaZem

maSin mxolod 120 000 laris buRal-

truli Secdoma aRiara da 7-milionia-

ni valic gaasaCivra. dRes am saqmes

uzenaesi sasamarTlo swavlobs.

radgan sasamarTlo davis dasru-

lebamde sagadasaxado samsaxurs ar

hqonda ufleba, kompaniisTvis sadavo

Tanxa moeTxova, 10 agvistos `elit

eleqtroniqsis~ sabanko angariSebis

dayadaReba kompaniisTvis moulod-

neli aRmoCnda. qoqolaZem saxel-

mwifosTan molaparakebebi daiwyo,

paralelurad ki muSaoba naRdi an-

gariSsworebiT ganagrZo. rogorc

gairkva, kompaniidan gadasaxadebis

amoReba im sakanonmdeblo cvlilebis

Sesabamisad moxda, romelic 17 ivliss

Sevida sagadasaxado kodeqsis 148-e

muxlSi. cvlilebis mixedviT, gada-

xdis valdebuleba kompanias pirveli

instanciis sasamarTlos gadawyveti-

lebis gamotanisTanave ekisreba, miu-

xedavad imisa, gasaCivrdeba Tu ara is.

21 agvistos naTeli gaxda, rom Se-

Tanxmeba ar Sedga _ sagadasaxado

samsaxurma `elit eleqtroniqsis~

maRaziebis salaroebi daluqa. xel-

mZRvanelobam muSaoba SeaCera.

`elit eleqtroniqsis~ da saxelmwi-

fos dava sajaro swored am dRidan

gaxda. daluquli maRaziebis karebTan

kompaniis TanamSromlebma saprotesto

aqciebi daiwyes. `elit eleqtroniqsis~

menejmentma saxelmwifo kompaniis

gakotrebis mcdelobaSi daadanaSaula:

`dakisrebuli valdebulebiT, reali-

zaciiT miRebuli Semosavali pirdapir

unda wavides biujetSi, vidre 7 milio-

ni ar Sesruldeba. am periodSi Cven ver

gadavixdidiT xelfasebs, sakredito

procentebs, sajaro qiras da momwode-

blebis Tanxebs. Sesabamisad, kompania

avtomaturad gakotrdeboda~.

~elit eleqtroniqsis~ saqmesTan

dakavSirebiT pirveli gancxadeba mTa-

vrobis saxeliT Tbilisis merma gigi

ugulavam gaakeTa: `problema am Se-

mTxvevaSi ara sagadasaxado, aramed

kompaniis bankebis mimarT dagrovili

didi davalianebaa. savaraudod, `elit

eleqtroniqss~ valebSi bankebi waiRe-

ben~.

`elit eleqtroniqsis~ xelmZRvane-

lobis gancxadebiT, kompanias banke-

bis mimarT 15 mln laris davalianeba

aqvs, Tumca gadaxdis pirobebi ar

daurRvevia. maTTvis moulodneli

aRmoCnda informacia, rom „elit

eleqtroniqsis“ aqciebis wili, „Ti-

bisi bankis~ mflobelobaSi gadadio-

da. `amis Sesaxeb televiziidan gavi-

geT. Semdeg SevityveT, rom `Tibisi

bankis~ moTxovniT, Tbilisis saqa-

laqo sasamarTlom 55%-iani wilis

giravnobiT bankis mmarTvelobaSi Se-

mosvla daakmayofila~, _ Tqva marke-

tingis menejerma ia nadiraSvilma.

Tumca saqalaqo sasamarTloSi amas

uaryofen.

„Tibisi bankSi~ ki amboben, rom ar

apireben kompaniis menejmentSi Car-

Tvas. molaparakebebi „elit eleqtro-

niqsTan~ mxolod valis pirobebis

cvlilebaze mimdinareobs.

finansTa saministroSi ganmartebas

ar iZlevian imis Sesaxeb, Tu ratom

gaxda aucilebeli sagadasaxado ko-

deqsis 148-e muxlis Secvla. kanonm-

deblobis am cvlilebas eqspertTa

umravlesoba liberaluri ekonomiku-

ri kursidan gadaxvevad afasebs.

`yvela gadamxdels aqvs ufleba, ga-

asaCivros mis mimarT daricxuli Tan-

xa da misdios kanonmdeblobiT gansa-

zRvrul gasaCivrebis meqanizmebs. am

periodSi Tanxis Camowera, pirveli

instanciis sasamarTlos gadawyveti-

lebis safuZvelze, arRvevs gadamx-

delis interesebs. me vTvli, rom am

muxlis SemoReba Secdomaa~, _ ambobs

iuridiuli firma BI-is partniori, iu-

risti qeTi qvarcxava.

ekonomisti daviT narmania varau-

dobs, rom cvlilebebi sabiujeto

krizisiTaa gamowveuli: `cvlilebebi,

rac gadasaxadebis amoRebis gamkacre-

biskenaa mimarTuli, TavisTavad mZime

mdgomareobaSi ayenebs bizness. cxadia,

rom am gzebiT saxelmwifo krizisis

gamo mZime pirobebSi arsebul biu-

jets avsebs~.

daviT narmanias informaciiT, gamka-

crebuli kanonis gamo, problemebi ki-

dev aTeulobiT kompanias Seeqmna. Tum-

ca es davebi sajaro ar gamxdara. elit

eleqtroniqsis~ saqme am kompaniis ri-

giTma TanamSromlebma gaaxmaures. kom-

paniis daxurvis SemTxvevaSi, 2015 ada-

miani samsaxuris gareSe rCeba.

fo

to l

evan

xer

xeul

iZe

17liberali . seqtemberi № 8 . 2009

opoziciam adgilobrivi TviTmmar-

Tvelobis arCevnebis win praimeris

Catareba gadawyvita. Tu SeiZleba,

etapobrivad, nabij-nabij axseniT

es procesi. rogor warmogidgeniaT

winaswari arCevnebi?

vcdilob, davarwmuno kolegebi

winaswari arCevnebis Catarebis

aucileblobaSi. sociologiu-

ri kvlevebic cxadyofs, rom Tu

opozicia ramdenime kandidatiT

gamova, gamarjveba xelisuflebas

darCeba.

praimeri arCevnebamde 3-4 TviT

adre unda Catardes. sazogadoe-

bas, amomrCevels kargad unda avu-

xsnaT, riT vjobivarT am xelisu-

flebas, ras gavukeTebT TiToeul

moqalaqes. monawile subieqtebi

SevajerebT gamarTul saarCevno

wesebs, SevqmniT samagaliTo saar-

Cevno administracias.

moewyoba namdvili debatebi

kandidatebs Soris, rasac ver mi-

vaRwieT xelisuflebasTan. arCev-

nebis Semdeg, SesaZloa, gvqondes

egzitpolebi, paraleluri daTv-

lebi. anu unda CavataroT samaga-

liTo arCevnebi, rac saqarTvelo-

Si, didi xania, ar yofila da risi

imedic xalxs dakarguli aqvs.

Tu sworad gagigeT, es arCevnebi

SeTanxmebuli da organizebuli

iqneba opoziciis SigniT?

aramxolod. am procesSi Car-

Tuli unda iyos samoqalaqo

sazogadoeba _ arasamTavrobo

organizaciebi, Jurnalistebi,

saerTaSoriso organizaciebi.

aucilebelia maqsimaluri ga-

mWvirvaleoba, raTa sazogadoebis

ndoba movipovoT. centraluri

komisia ara partiebis warmomad-

genlebiT, aramed neitraluri

adamianebiT dakompleqtdeba.

Tumca TiToeul maTganze mona-

wile partiebis konsensusi unda

arsebobdes.

gamodis, Tqven sakuTari centra-

luri saarCevno komisia geqnebaT?

diax, da ara marto centraluri,

aramed saolqoc, saubnoc da ase

Semdeg. es iqneba Cveulebrivi sa-

arCevno procesi, daibeWdeba biu-

letenebi, uzrunvelyofili iqneba

faruli kenWisyris procesi.

batono daviT, aseTi didi samuSaos

Casatareblad saWiroa didi fuli.

gaqvT amisTvis resursebi?

es erT-erTi seriozuli ga-

mowvevaa. am proeqts aqvs ori

problema, ori safrTxe _ erTi,

ramdenad konkurentuli iqne-

ba igi, anu ramdenad Zlieri da

gavleniani opoziciuri liderebi

daupirispirdebian erTmaneTs; da

meore _ SevZlebT Tu ara finan-

sebis mozidvas. yvelaze metad

evrokavSiris da amerikis ganvi-

Tarebis saagentos imedi maqvs.

Tu dasavleTs saqarTveloSi

demokratiis xelSewyoba surs, am

saqmeSi unda dagvexmaros.

Tqveni azriT, ra Tanxazea saubari?

wminda organizaciul mxares

TbilisSi daaxloebiT 300 aTasi

lari dasWirdeba, xolo am ideis

pirveli praimeri saqarTveloSiinterviu `axali memarjveneebis~ liderTan,

daviT gamyreliZesTan

interviu

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis win, opozicia praimerisTvis

emzadeba. daviT gamyreliZis azriT, Tu es proeqti Sedga, maT xelisuflebis

damarcxebis realuri Sansi eqnebaT.

am proeqts aqvs ori

problema, ori safrTxe

_ erTi, ramdenad

Zlieri da gavleniani

opoziciuri liderebi

daupirispirdebian

erTmaneTs; da meore _

SevZlebT Tu ara finansebis

mozidvas.

fo

to l

evan

xer

xeul

iZe

18 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

mediis saSualebiT populari-

zacia da mosaxleobamde mitana

daaxloebiT or amdens moiTxovs.

mTlianobaSi, 800-900 aTasi lari

gamodis.

ra etapzea wamyvani opoziciuri

partiebis warmomadgenlebs Soris

SeTanxmebis procesi?

Znelia imis Tqma, rom dRes

ukve raRac Tanxmoba gvaqvs. arian

partiebi, romlebic dainterese-

bulebi arian _ konservatorebi,

koba daviTaSvili; sxvebi jer

eWvis TvaliT uyureben. yvelas

vuxsni, rom praimeri Zalian wa-

adgeba gamarjvebul opozicioner

kandidats mTavar arCevnebSi ukve

xelisuflebis warmomadgenelTan

brZolisas. es TiTqmis 20-30-pro-

centian foras niSnavs.

SegiZliaT imis Tqma, rom praimeris

ideas dRes ukve aqvs 3-4 wamyvani

opoziciuri partiis mxardaWera?

amis Tqma jer ar SemiZlia da

arc imaSi var darwmunebuli, rom

es proeqti sabolood Sedgeba.

samwuxarod, xelisufleba yvela-

fers gaakeTebs mis CasaSlelad;

aseve, opoziciaSic bevri ar iqneba

dainteresebuli am proeqtiT.

roca jer saprezidento arCevnebi

araa daniSnuli, bevri Seecdeba,

Tavi aaridos sakuTari Zalisa da

politikuri wonis demonstrire-

bas.

magram Tu Cven politikuri

balansis Seqmna da saakaSvilis

reJimis etapobrivad Secvla

gvinda, maSin es mizani sakuTar

ambiciebs ar unda gadavayoloT.

ufro Zlieri win unda wavides.

Tu winaswar arCevnebSi leiboris-

tebis, forumis an sxva romelime

Zalis kandidatma gaimarjva, me

mzad var mxari davuWiro. igives

viTxov Cveni kandidatis gamarjve-

bis SemTxvevaSic.

Tqven praimerSi monawileobas

apirebT rogorc adamiani, romelic

Semdeg Tbilisis meris postze gana-

cxadebs pretenzias?

ara mgonia. aliansi Sejerdeba

saukeTeso kandidatze, ifiqrebs

ra jobia dRevandeli dRisTvis,

momavlisTvis. unda gaviTvaliswi-

noT, rogoria liderebis reitin-

gebi aliansis SigniT, vis aqvs

gamarjvebis meti Sansi.

aliansis SigniT miRweulia Se-

Tanxmeba, rom winaswari arCevnebi

saWiroa?

aliansis ZiriTadi Semadgenlo-

ba, pirvel rigSi irakli alasania,

iziarebs Cem ideas.

msgavsi arCevnebi saqarTveloSi

jer ar yofila. ratom ggoniaT,

rom xalxi mova am arCevnebze?

garkveuli sapiloto proeqti

Cven 2005 wels CavatareT, ro-

desac gamoTavisuflebul maJo-

ritarul mandatebze ramdenime

partiam _ Cven, konservatorebma,

leiboristebma, Tavisuflebam

da sxvebma winaswari arCevnebi

CavatareT.

magram axla sxva politikuri rea-

lobaa, sruliad sxva masStabebi...

miT umetes. sazogadoeba, gan-

sakuTrebiT Tbilisis mosaxleo-

bis umravlesoba opoziciuradaa

ganwyobili. savsebiT realuria,

rom TbilisSi amomrCevelTa 50-

60 procentma opozicias dauWi-

ros mxari. vapirebT im amomr-

Cevlebis winaswar registracias,

vinc monawileobas miiRebs

praimeriSi, raTa Tavi davicvaT

xelisuflebis mxridan manipuli-

rebisagan. arsebobs safrTxe, rom

vano merabiSvilma arapirdapiri

monawileoba miiRos praimeriSi

_ mis mier marTuli opoziciuri

figura gaxados erTiani kandida-

ti da praimeriSi gamarjvebuli.

marto Tbilisze ratom SeCerdiT?

ratom ar apirebT mTeli qveynis

masStabiT am proeqtis gatanas?

bevri mizezia _ erTi is, rom

teqnikurad rTulia, mTeli sa-

qarTvelo moicva; meore, Zalian

Zviria; da mesame, ar aris amis sa-

Wiroeba, radgan rogorc praqti-

kam aCvena, adgilobrivi arCevnebi

sainteresoa TbilisSi da ara

mTel saqarTveloSi.

2002 wels `axalma memarjvenee-

bma~ mTel saqarTveloSi movigeT

adgilobrivi arCevnebi, mTliano-

baSi 850-ze meti mandati aviReT.

`nacionalurma moZraobam~ ki

sul 29 mandati moipova, magram

Tbilisi moigo da sakrebulos

Tavmjdomare saakaSvili gaxda. po-

litikuri procesebi mimdinareobs

TbilisSi da Tbilisis meri, Tbi-

lisis sakrebulo Tavisi gavle-

niT bevrad ufro mniSvnelovania,

vidre yvela danarCeni sakrebulo

erTad aRebuli.

SeiZleba Tu ara imis Tqma, rom

praimeris idea warmoiSva imis gamo,

rom gazafxulze xangrZlivi aqcie-

bis dros erTiani, Zlieri opozi-

ciis lideri ver gamoikveTa?

26 maisis arCevnebSi xelisufle-

ba ver gaimarjvebda, opozicias

erTmaneTisTvis xmebi rom ar

waerTmia. aseve Cven vnaxeT, rom

vidre qveyanaSi ar gamoikveTeba

realuri alternativa da lide-

ri, saakaSvilis reJimis cvlile-

ba warmoudgenelia. Cven xalxi

vaiZuleT, arCevani cudsa da

gaurkvevlobas Soris gaekeTebina.

gasagebia, magram minda davazusto,

es idea imis gamo gaCnda, rom opo-

ziciis SigniT erTiani kandidatis

Taobaze Tanxmoba ar aris?

ra Tqma unda, opoziciaSi aris

Zalian maRali Sida konkurencia,

bevri azrTa sxvadasxvaoba da me

arc maqvs imis iluzia, rom Cven

SeiZleba mTeli opozicia gavaer-

TianoT. es ar moxdeba. ubralod,

opoziciaSi unda gamoikveTos

jansaRi birTvi Zlieri lideriT,

romelic bunebrivad gaxdeba is

meore polusi, romelic gvWirdeba.

winaswar arCevnebSi saparlamento

opoziciis monawileobis mniSvne-

lobas Tu xedavT? maTTan konsul-

taciebi Tu gaqvT?

jerjerobiT piradad ar misau-

bria, magram SevTavazebT maTac.

parlamentSi erTaderTi realuri

politikuri Zalaa qristian-de-

mokratebi da sasurvelia, maTac

miiRon monawileoba am proeqtSi.

es proeqti yvelasTvis unda iyos

xelmisawvdomi. vinc Tavs opozi-

ciad Tvlis, miiRos monawileoba

da Tu xalxi mxars dauWers, es

maTi damsaxurebuli gamarjveba

iqneba.

olesia varTaniani

interviu

19liberali . seqtemberi № 8 . 2009

ekonomika

wlis 8 Tvis biu-

jeti umniSvnelod, magram mainc

gairRva. ianvar-agvistoSi biujetis

mTlianma Semosavlebma 3 miliard

745 milioni lari Seadgina, rac geg-

mis 99%-ia. rva Tvis biujetis garR-

vevas kapitalur SemosavlebSi arse-

bul problemebs ukavSireben. wels

biujetSi qveyanam 77 milioni lari

qonebisa da miwis privatizaciisagan

unda miiRos. Tumca, dRemde kapita-

luri Semosavlebis kuTxiT mxolod

15,5 milioni laria Semosuli. aman

ki biujetSi danaklisi da gegmis Ca-

vardna gamoiwvia.

kapitaluri Semosavlebidan da-

matebiTi Tanxebis mobilizeba rom

gaWirdeba, amaze sxva garemoebebic

miuTiTebs. magaliTad, privatizebis

axali talRa gaurkveveli vadiT ga-

daido. saministros axalma xelmZR-

vanelobam unda gadaxedos sapriva-

tizacio obieqtebis nusxas da maTi

gayidva mxolod amis Semdeg daiwye-

ba. winaswari anonsiT, ekonomikis

saministros seqtemberSi privatiza-

ciis meore talRa unda daewyo da 33

msxvili obieqti gaeyida, maT Soris

_ gamomcemloba „samSoblo“, spor-

tkompleqsi „qariSxala“, sportis

akademia, kopitnaris aeroporti da

sxva obieqtebi.

bolo kvirebis ganmavlobaSi la-

ris kursi dolarTan mimarTebaSi

1,68-dan 1,69-mde meryeobs, ramac

eqspertebs axali Tavsatexi gauCina.

maSin, roca dasvenebis sezoni pikze

iyo, damsvenebeli sazRvargareT ise

aqtiurad veRar gadioda da fuls

saqarTveloSi xarjavda, larze mo-

Txovna gazrdili iyo. maSin ras

ukavSirdeba laris bolodroinde-

li gaufasureba? eqspertTa nawili

miiCnevs, rom erovnuli valutis

kursis mciredi dacema dolarTan

mimarTebaSi, SesaZloa, ekonomiku-

ri krizisis daZlevis maniSnebeli

iyos _ xalxma fulis xarjva ufro

metad daiwyo. eqspertTa meore nawi-

li laris kursis ryevebSi krizisis

daZlevis niSnebs ver xedavs. maTi

TqmiT, krizisi jer ar aris daZleu-

li da adamianebi amjobineben, laris

nacvlad, fuli dolariT dazogon.

asea Tu ise, larma odnav dakarga po-

zicia, Tumca es cvlileba sagangaSo

xasiaTs namdvilad ar atarebs.

agvistoSi wliurma deflaciam

3,1% Seadgina, saSualo wliuri in-

flacia ki 3,3%-ze SeCerda. Sedare-

bisTvis: 2008 wlis analogiur pe-

riodSi wliuri inflacia 12,8% iyo,

saSualo wliuri inflacia _ 11,2%.

rac Seexeba wliur deflacias, is

bolos TiTqmis 10 wlis win _ 2000

wlis aprilSi dafiqsirda 0,4%-is

odenobiT.

kargia es Tu cudi? pasuxi Jurnal

`ekonomistis~ erT cnobil karika-

turas hgavs: celiT SeiaraRebul

TeTrmosasxamian sikvdils zed `in-

flacia~ aweria. Tumca, is gacilebiT

mcire zomisaa im TeTmosasxamian ce-

lian sikvdilTan SedarebiT, romel-

sac warwera `deflacia~ amSvenebs.

amasobaSi saqarTvelos saerTaSo-

riso sainvesticio pozicia, gasul

welTan SedarebiT, TiTqmis erT-na-

xevarjer gauaresda. dadginda, rom

2009 wlis pirveli kvartalis bolos

(meoris Sejameba statistikam jer ver

moaswro) saqarTvelos valdebulebeb-

ma, samTavrobo da komerciuli insti-

tutebis CaTvliT, 13 miliardi dola-

ri Seadgina, mTliani aqtivebi ki 2,35

miliardi dolari iyo. komerciuli

sabanko seqtoris sasesxo valdebule-

bebi 29%-Taa momatebuli, erovnuli

bankisa ki, arc meti, arc naklebi, 2,5-

jer gaizarda, rac savaluto fondi-

dan 624 milioni dolaris kreditis

aRebam gamoiwvia. amave dros, gasul

welTan mimarTebaSi, naRdi fulisa da

depozitebis saxiT aRebuli valdebu-

lebebi 25%-iT aris Semcirebuli.

sagareo valis swrafi zrdis saki-

Txi, romelmac erT weliwadSi mTeli

54%-iT moimata, sul ufro aqtualu-

ri xdeba. 31 ivlisis mdgomareobiT,

saqarTvelos sagareo vali 5,1 mi-

liard lars Seadgens. SarSandel ana-

ekonomikuri krizisi ricxvebSi

`mSieri Semodgomis~ starti

arasaxarbielo ekonomikuri maCveneblebis

miuxedavad, saqarTvelos xelisufleba

eqspertebis pesimistur prognozebs ar imCnevs.

revaz sayevariSvili

20 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

ekonomika

logiur periodSi igive maCvenebeli

3,3 miliardi lari iyo. Tuki sagareo

valis 31 ivlisis oficialur monace-

ms davumatebT savaluto fondisa da

aziis ganviTarebis bankis mier agvis-

toSi gamoyofil axal sesxebsac, ga-

mova, rom sagareo vali 5,9 miliard

lars aRwevs, rac gasuli wlis ana-

logiuri periodis maCvenebels ukve

mTeli 76%-iT aRemateba.

sagareo valis mniSvnelovani zrda

omis Sedegebis salikvidaciod aRe-

bulma kreditebma gamoiwvia. amas

emateba 2008 wels moziduli 500 mln

dolari, romelic saqarTvelom sa-

xelmwifo fasiani qaRaldebis gamoS-

vebiT miiRo. finansTa saministroSi

aRniSnaven, rom sagareo vali wels,

SesaZloa, isev gaizardos, Tumca

amaSi safrTxes ver xedaven. sagareo

valis masStabebi am etapze mxolod

eqspertebis SeSfoTebas iwvevs. yve-

laze negatiurad biujetis dasafi-

nanseblad aRebuli sesxebi fasdeba.

am praqtikas prosamTavrobo eqsper-

tebic ki mkacrad akritikeben. maT

Soris yvelaze radikaluri Sefase-

bebiT kaxa benduqiZe gamodis, rome-

lic miiCnevs, rom valis aRebas jobs,

mTavrobam rezervebi biujetSi gamo-

naxos da naxevari miliardidan mi-

liard laramde odenobiT Seamciros

sabiujeto xarjebis moculoba.

mTavroba ki sabiujeto xarjebs

araTu ar amcirebs, sesxebis aRebas

ukve qveynis SigniTac aaqtiurebs.

wlis bolomde mTavroba 150-160 mi-

lioni laris saxazino valdebulebe-

bis emisias gegmavs.

sareitingo saagento `fiC rei-

tingsma~ saqarTvelos sakredito

reitingi erTi safexuriT _ nega-

tiuridan stabiluramde awia. saa-

gentom damajereblad miiCnia sa-

qarTvelos mTavrobis gaTvlebi,

romliTac qveynis mTliani Sida

produqti 2010 wlisaTvis 2%-iT

gaizrdeba. Tumca, wels saqarTve-

los ekonomikis vardna wlis bo-

losTvis 4%-s gauTanabrdeba.

saqarTvelos mTavrobam saerTa-

Soriso savaluto fondTan ukve

SeaTanxma mTliani Sida produqtis

klebis es maCvenebeli. mTavrobis we-

rili, sadac amis Sesaxebaa naTqvami,

fondSi jer kidev 6 agvistos gadai-

gzavna da swored es gaxda fondis

mier saqarTvelosaTvis damatebiTi

sesxis gamoyofis mizezi.

savaluto fondSi saqarTvelos-

Tvis damatebiTi dafinansebis ga-

moyofas mxolod ruseTi SeewinaaR-

mdega. Tumca, sabolood misi idea

aravin gaiziara. Tumca, amiT siur-

prizebi ar dasrulebula _ rusuli

saxelmwifo biznesi qarTul saxel-

mwifos mizanmimarTulad utevs.

ukve oficialurad gaixsna Zau-

rikau-cxinvalis gazsadeni, riTac

„gazpromi“ cxinvalis regions pir-

dapir, saqarTvelos gverdis avliT

moamaragebs. meore rusulma saxel-

mwifo monopoliam _ „rosneftma~

afxazeTSi Svilobili kompania _ Sps

„rosneft-Self abxazii~ daafuZna,

romelic afxazeTis Selfze 2,5 aTasi

kvadratuli metis farTobs dazvera-

vs. `rosneftis~ meore Svilobili ki

afxazeTis teritoriaze aTamde ben-

zingasamarT sadgurs aaSenebs.

„ruseTis rkinigza“ ki afxazeTis

rkinigzas daaxloebiT 2 miliard

rublad miiRebs. afxazeTis rkini-

gzaze samuSaoebis dafinansebisa da

Semdgomi eqspluataciis Sesaxeb wi-

naswari SeTanxmeba ukve miRweulia.

„ruseTis rkinigza“ afxazebs sarki-

nigzo xazis aRdgenaSi daexmareba,

sanacvlod ki, rusebi soWis olimpia-

disTvis RorRs, qviSa-xreSis masale-

bs da sxva tvirTebs gaitanen.

jerjerobiT rusebis da saqarTve-

los ukontrolo teritoriebis am

qmedebaTa gamo qarTuli mxare mxo-

lod zepir protestebs gamoTqvams.

ТВ-Центр, Россия da Культура saqar-

Tvelos okupirebul teritoriaze

ukanonod mauwyebloben, ris gamoc,

TiToeuli maTgani 50 aTasi lariT

dajarimda, rusuli fiWuri kavSir-

gabmulobis didi sameulidan erT-

erTs _ kompania Мегафон-s ki jarima

kanonis mravalgzis darRvevis gamo

ukve 1 milion laramde gaezarda.

marTalia, saqarTvelos xelisufle-

bas jer ar aqvs aranairi berketi am

jarimebis amosaRebad, magram poli-

tikuri nebis arsebobis SemTxvevaSi

SesaZlebeli iqneba rusuli kompa-

niebis saerTaSoriso devna da maTi

mniSvnelovani Seviwroeba.

ruseTTan mudmivi ryevebis gamo,

saqarTvelo bevri parametriT ver

iumjobesebs pozicias. Tumca, mizezi

mxolod amaSi ar imaleba. saqarTve-

lo msoflios arastabiluri qveyne-

bis reitingSi 33-e adgilze moxvda.

gavleniani amerikuli gamocemis _

Foreign Policy-s reitingi 12 sakvanZo

indikatoris mixedviT Sedga (ekono-

mikuri vardna, adamianis uflebebi,

qveynidan adamianebis migracia, mo-

saxleobis kritikuli ganwyoba mTa-

vrobisadmi da a.S.). reitings saTa-

veSi somali udgas, mas zimbabve da

sudani mosdeven. saqarTvelo ki rei-

tingSi liberiisa da sierra-leones

Soris damkvidrda.

saqarTvelos xelisufleba am Se-

fasebas naklebad imCnevs da ekonomi-

kis stimulirebis axal gegmaze muSa-

obs. winaswari monaxaziT, axali gegma

gacilebiT farTomasStabiani iqneba,

vidre ekonomikis stimulirebis xu-

Tpunqtiani gegma, romelic mTavro-

bam globalur krizisTan dakavSi-

rebiT SeimuSava. konkretulad ra

iniciativebzea saubari, seqtembris

bolos gaxdeba cnobili. am infor-

maciis wyaro finansTa saministroa.

ekonomikis saministroSi ki azus-

teben, rom mTavroba ekonomikis sti-

mulirebis gegmis Semdeg ukve ekono-

mikis ganviTarebis gegmaze muSaobas

iwyebs. axali gegma krizisis Semdgom

periodze iqneba gaTvlili, mas qar-

Tuli kompaniebis menejerebis da

ucxoeli konsultantebisgan Semdga-

ri jgufi moamzadebs da sazogadoe-

bas or kviraSi warudgens. Tumca,

saqarTvelos mTavroba ukve dResve

darwmunebulia, rom qveyanam ekono-

mikuri krizisi danakargebiT, magram

mainc warmatebiT gadalaxa.

ruseTTan mudmivi

ryevebis gamo, saqarTvelo

bevri parametriT ver

iumjobesebs pozicias.

Tumca, mizezi mxolod amaSi

ar imaleba. saqarTvelo

msoflios arastabiluri

qveynebis reitingSi 33-e

adgilze moxvda.

Tumca, zogierT SemTxvevaSi, pro-

testi ufro sagnobriv xasiaTsac

iZens xolme. saqarTvelos komunika-

ciebis maregulirebelma komisiam 5

rusuli telearxi 50-50 aTasi lariT

daajarima. rogorc komisiaSi acxa-

deben, rusuli arxebi _ РЕН ТВ, НТВ,

21liberali . seqtemberi № 8 . 2009

evropa

seqtembers germania axal

bundestags (parlaments) irCevs. ase-

Ti mosawyeni winasaarCevno kompania

federaciul respublikas ar axsovs.

didi an saxalxo, rogorc maT germa-

niaSi uwodeben, partiebis saarCevno

platformebi erTmaneTisgan Zalian

ar gansxvavdeba. 62,2 milion germa-

nel amomrCevels farTo arCevani ar

aqvs. didi koaliciis Semdeg saarCe-

vno Temebis siRaribe gansazRvravs

wlevandel dapirispirebas.

vin visTan? da ara: risTvis? an

romeli programisTvis? koaliciis

sakiTxi wlevandeli arCevnebis mTa-

vari kiTxvaa _ vin visTan gaerTian-

deba, vin visTan erTad Seqmnis koa-

licias?

germaniis orive mTavari, moqiSpe

partia qristianul-demokratiuli

kavSiri/qristianul-socialuri ka-

vSiri (mokled: kavSiri) da social-

demokratiuli partia e. w. did ko-

aliciaSi gaerTianebulni germanias,

bolo 4 welia, marTavdnen. ra ga-

sakviria, rom am periodis kritikas

orive mxare erideba, aseve TavSeka-

vebulebi arian erTmaneTis pirov-

nul kritikis mxriv jer kidev par-

tniorebi.

eWvi aravis epareba, rom kavSiri

(qdu/qsu) xmaTa umravlesobas moi-

povebs, magram es umravlesoba Sors

iqneba damoukidebeli mmarTvelo-

bisTvis sakmarisi xmaTa naxevrisgan.

(xmebis umetesoba, 50,2%, germaniis

respublikis arsebobis ganmavloba-

Si mxolod erTxel miiRo erT-erT-

ma partiam _ qdu/qsu-m, 1957 wels

da mxolod 1960-61 wlebSi marTavda

germanias koaliciuri partnioris

gareSe). kidev erTxel usiyvarulo

qorwineba _ didi koalicia aravis

exateba gulze.

kavSiris sasurveli partniori

Tavisufali demokratiuli par-

tiaa (liberalebi) _ velosipedis

mesame borbali respublikis Zvel

sampartiul sistemaSi. magram arc

isaa garantirebuli, rom am ori

partiis xmaTa raodenoba ubralo

umravlesobisTvis iqneba sakmari-

si. Sav-yviTeli koalicia (Savi qdu/

qsu-s feria, yviTeli liberalebis)

gansakuTrebiT saeWvo gaxda bun-

destagis arCevnebamde bolo didi

gamocdis _ 30 agvistos gamarTu-

germanuli arCevnebi 2009

merkelis germaniavin visTan? da ara: risTvis? an romeli

programisTvis? koaliciis sakiTxi wlevandeli

arCevnebis mTavari kiTxvaa. vin visTan

gaerTiandeba, vin visTan erTad Seqmnis

koalicias?

laSa baqraZe

li tiuringiis, saqsoniis da zaar-

landis landtagebis (federaluri

miwebis/provinciebis parlamentebi)

arCevnebis Semdeg. tiuringiaSi da

zaarlandSi mmarTveli qristian-

demokratebi damarcxdnen.

zaarlandis parlamentSi 21%-iT

`memarcxeneebi~ moxvdnen (manamde

landtagSi warmodgenilnic ar iyv-

nen). `memarcxeneTa~ partia gdr-

s socialisturi erTiani partiis

STamomavali demokratiuli socia-

lizmis partiis da saarCevno al-

ternativa _ samuSao da socialuri

samarTlianobis gaerTianebis Sede-

gad warmoiSva. maTi lideri oskar

lafonteni zaarlandis premier-

ministri (1985-1998), manamde ki misi

dedaqalaqis oberbiurgermaisteri

(dRevandeli qarTuliT: meri) iyo.

misi erTpirovnuli, mmarTvelobis

`Tavaduri~ stilis gamo, mas zaarze

germaniis kancleri angela merkeli

22 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

evropa

`de oskars~ uwodeben. lafonteni

social-demokratiis erT-erTi xati

iyo, sami aTeuli wlis ganmavlobaSi

partiis lideri, 1990 wels, kancle-

robis kandidati, 1995-1999 wlebSi

Tavmjdomare, romelic, 1999 wels

kancler SrioderTan uTanxmoebis

gamo, ministris postidan gadadga

da romelmac partiis SigniT mxar-

daWeris uqonlobis mizeziT partia

2005 wels sabolood datova. 2005

wlis vadamdeli arCevnebis win man

moaxerxa saarCevno alternativis

da demokratiuli socializmis par-

tiis gaerTianeba, maTgan arsebobi-

sunariani axali memarcxene partia

Seqmna da maSindel arCevnebze Sav-

yviTeli koaliciis xelisuflebaSi

mosvlas SeuSala xeli. lafontenis

mizania, daRmavlobis gzaze myof

social-demokratias uCvenos, Tu

ra dakarges misi saxiT, magram amave

dros maTTan erTad qveyanaSi axali

memarcxene erToba Sekras. landta-

gebis arCevnebSi warmatebis Semdeg

lafontenma Tqva, rom mas uxaria,

social-demokratias axali pers-

peqtiva rom misca xelisuflebaSi

mosasvlelad. misi warmodgeniT,

wiTel-wiTeli (wiTelia, rogorc

social-demokratebis, ise `memar-

cxeneebis~ feri) koaliciebi unda

iyos ara mxolod zaarlandSi, ara-

med tiuringiaSic. bundestagis we-

vri `memarcxeneebidan~ ian korte

ambobs, rom spd bolos da bolos

`mixvda, rom xuTpartiuli sistema

arsebobs~, da rom `memarcxeneebi~

`gadamwyvet faqtorad~ iqca.

lafonteni miuRebelia misi Zve-

li partiis xelmZRvanelebisTvis.

soc-demokratebis Tavmjdomare

franc miunteferingi mas moTamaSes

da social-demokratiis moRalates

uwodebs. germanelebis da social-

demokratebis umravlesobisTvisac

miuRebelia yofil gdr-el komu-

nistebTan kooperacia, aseve _ sru-

liad arapragmatul radikalebTan

`memarcxeneTa~ partiis SigniT, ro-

goricaa `komunisturi platforma~

an `antikapitalisturi memarcxene-

oba~. Tu social-demokratebs sul-

ma wasZliaT da zaarlandSi mainc

wavidnen `memarcxeneebTan~ koali-

ciaze, es saboloo jamSi cudad

imoqmedebs saerTo germanul done-

ze da 27 seqtembris arCevnebze xme-

bs daakargvinebs social-demokra-

tebs. amitom social-demokratebi

zaarSi jer mxolod sasurveli Su-

qniSnis koaliciaze amaxvileben yu-

radRebas, maTi mowinaaRmdegeebi ki

wiTel-wiTel saSiSroebaze. (Suq-

niSnis mesame feri mwvane _ mwvane-

Ta partiis feria). mwvaneebi ki Tavs

ikaveben arCevnebamde romelime koa-

liciur SemoTavazebaze ganacxadon

Tanxmoba. qristian-demokratebis,

liberalebis da mwvaneTa koalicias

iamaikis koalicias uwodeben, ia-

maikis Sav-yviTel-mwvane ferebiani

droSis gamo.

saarCevno kampaniebSi gamobrZmedil

taqtikos lafontenTan SedarebiT,

amJamindeli vice-kancleri da saga-

reo saqmeTa ministri, social-de-

mokratebis kanclerobis kandidati,

frank-valter Stainmaieri uxerxu-

lad grZnobs Tavs patara qalaqebisa

da soflebis sabazro moednebis im-

provizirebul podiumebze. mas aras-

dros ubrZolia aqamde sadeputato

mandatisTvisac ki. germaniis yvelaze

Zveli, tradiciuli _ social-de-

mokratiuli partia seriozul kri-

ziss ganicdis, misi popularoba dRi-

Ti dRe klebulobs. partia, romlis

axlad arCeul Tavmjdomares dRemde

simbolurad gadascemen xolme 1869

wels daarsebuli social-demokra-

tiuli muSaTa partiis Tanadamaar-

erTi-ori weli Tu SeZleb kan-

clerobaso, _ uTqvams eqims 73

wlis konrad adenauerisaTvis,

rodesac man Tavisi kandidatu-

ris wardgena gadawyvita kan-

cleris postze axlad Camoya-

libebul germaniis federaciul

respublikaSi. adenaueri 14 we-

liwads darCa am Tanamdebobaze.

konrad adenaueri (qdk)

1949 _ 1963

ludvig erhardi (qdk)

1963 _ 1966

kurt georg kizingeri (qdk)

1966 _ 1969

villi brandti (sdp)

1969 _ 1974

helmut Smidti (sdp)

1974 _ 1982

helmut koli (qdk)

1982 _ 1998

gerhard Srioderi (spd)

1998 _ 2005

angela merkeli (qdk)

2005 _ dRemde

germaniis mTavar politikur

Tanamdebobaze omis Semdeg sul

8 pirovneba iyo.

germaniis kanclerebi

`memarcxeneTa~ partiis lideri oskar lafonteni

23liberali . seqtemberi № 8 . 2009

bundestagis arCevnebis Sedegebi da maT Sedegad Seqmnili mTavrobebi

qdk/qsk sdp TdpkavSiri 90 / mwvaneebi(1993-mde: mwvaneebi da kavSiri 90)

memarcxeneebi(2005-mde: dsp)

sxva partiebi

seblis august bebelis oqros saaTs,

axali identurobisaTvis ibrZvis.

germaniis gaerTianebidan dRemde

partia 400 aTasze metma wevrma da-

tova. partiam saxe dakarga da sabr-

Zolo Temebs veRar poulobs. axlaxan

frankfurter algemeinem statiaSi

`erTi saxalxo partiis rekviemi~ sdp

`opels~ Seadara: opels~, miliardebi

ki ara, myidveli aklia, myidvels ki

ver iyidi...

xSirad vfiqrobT, rom institu-

ciebi, romlebic Cvenze asakovanni

arian, SeuZlebelia gaqrnen, magram

gvaviwydeba, rom maTi umravlesoba

ukve gamqralia~.

angela merkeli bevrad ufro po-

pularulia, vidre Stainmaieri da

misi sakuTari qristian-demokra-

tiuli partia, magram, rogorc erT-

ma Cemma germanelma megobarma Tqva,

`ra dReSi unda iyos eri, romelic

imedis TvaliT Sescqeris merkels~.

merkeli, romelic skeptikurad iyo

ganwyobili obamas saarCevno kam-

paniis mimarT, cdilobs, obamasgan

iswavlos gamarjveba. kavSiris wle-

vandeli lozungi `Cven gvaqvs Zala~

saeWvod gvagonebs obamaseul `diax,

Cven SegviZlia~-s. 7 seqtembers ka-

vSiris did saarCevno RonisZiebaze

diuseldorfSi, romliTac merke-

lis saarCevno kampania saboloo

fazaSi gadavida, Rrma Sinaarsiani

saarCevno simReriT `Cven varT Cven~

partamxanagebi da momxreebi aiyolia

didulvaSa lesli mandokim, 30 wlis

win Tavis musikalur jguf `Cingiz

xanTan~ erTad `moskau, moskaus~ si-

mReriT rom gaiTqva saxeli. saxalxo

dResaswaulis msgavsi warmodgenis

mTavari musikaluri varskvlavi ki

jenifer raSi iyo (iqneb ufrosi Ta-

obidan vinmes axsovdes misi `siyva-

rulis Zala~ _ The Power of Love).

partiuli axalgazrdoba ki Zalian

ejibreboda erTmaneTs `anji, anjis~

ZaxilSi, magram kavSiri Zalian Sor-

saa axali Taobisgan, Tundac musi-

kis sakiTxSi. aq arc internetis _

feisbuqis, iuTubisa Tu germaniaSi

popularuli fau cetis mouqneli

gamoyeneba Svelis saqmes. kompiu-

terebis Taoba ufro simpaTiiTaa

ganwyobili magaliTad mekobreTa

partiisadmi, romelic internetSi

meti TavisuflebisTvis ibrZvis.

anji, ase uwodeben moferebiT

merkels, kanclerobas gaagrZelebs

27 seqtembris Semdeg, magram visTan

mouwevs mas koaliciis Sekowiweba?

`ra dReSi unda iyos

eri, romelic imedis

TvaliT Sescqeris

merkels~. merkeli,

romelic skeptikurad

iyo ganwyobili obamas

saarCevno kampaniis mimarT,

cdilobs, gamarjveba

obamasgan iswavlos.

evropa

ww

w.w

ikip

edia

.com

24 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

miuxedavad imisa, rom neolibera-

luri ekonomikuri politika mso-

flio ekonomikuri krizisis gamo

diskreditirebulia, germaniis li-

beralebis popularoba matulobs.

Tavisufali demokratiuli partiis

liderma, gido vestervelem kam-

paniis dasawyisSi xazi gausva, rom

mis partias mdidrebis kidev ufro

gamdidreba ki ar unda, aramed _

saSualo fenis gaZliereba. vester-

velem maisSi sagareo politikis sa-

zogadoebaSi sagareo politikasTan

dakavSirebiT yuradsaRebi sityva

warmoTqva da amiT koaliciuri par-

tiisTvis tradiciul sagareo saq-

meTa ministris postze seriozuli

ganacxadi gaakeTa. amboben, rom mas

yofili sagareo saqmeTa ministri da

partiis sapatio Tavmjdomare hans-

ditrix genSeri daexmara. partiis es

Zveli `zarbazani~ aqtiurad iRebs

monawileobas saarCevno kampania-

Sic. mas ekuTvnis slogani: `angela

merkeli CvenTan erTad ukeTesia~.

sainteresoa, rom finansuri da

ekonomikuri krizisi arcTu ise did

rols TamaSobs arCevnebis win. moqa-

laqeebi Tavs ise cudad ar grZnoben,

rogorc amas krizisis dasawyisSi mo-

elodnen. energomatareblebis fasi

daeca kidec. samuSao adgilebi ar

daikarga, radgan mTavroba firmebs

moklevadian samuSaos ufinansebs.

didi popularobiT sargeblobda

Zveli manqanebis CabarebisTvis (ro-

melic dakavSirebuli iyo axalis

yidvasTan) saxelmwifo daxmareba

premiebis saxiT. am iniciativam, ro-

melic axla mTavrdeba da, ekonomi-

kuri TvalsazrisiT, garkveuli uku-

Cveneba eqneba, albaT cotaTi mainc

Seamcira sanagveze gadasayreli man-

qanebis Semodineba saqarTveloSi.

mcire partiebis popularoba ori

aqamde mTavari partiis popula-

robis xarjze izrdeba. mwvaneebic

Seecadnen, atomuri eleqtrosad-

gurebis da birTvuli narCenebis

sacavebis Tema gamoecocxlebinaT,

magram _ uSedegod.

samagierod, avRaneTis operaciaSi

monawileobis sakiTxi, gansakuTrebiT

Talibanze 4 seqtembris sahaero Sete-

vis Semdeg, romelsac, rogorc Cans,

70-ze meti, maT Soris samoqalaqo

piric emsxverpla, gavlenas iqonie-

bs amomrCevelTa xmebze. erTaderTi

partia, romelic Riad iTxovs avRa-

neTidan germanuli jaris gamowvevas,

`memarcxeneTa~ partiaa. Tavis droze,

vidre realur politikaSi CaerTve-

bodnen, mwvaneebic uaRresad antimi-

litaristulad iyvnen ganwyobilni.

mwvaneebs aRar hyavT popularuli

liderebi, arada, wlevandel arCev-

nebSi, rogorc arasdros, liderebi

arian fokusSi da ara maTi partiebi

da programebi. vestervele da la-

fonteni am axal trends germaniis

politikur cxovrebaSi kargad gana-

saxiereben.

germaniis partiuli sistema icv-

leba. etablirebuli partiebis

kvdoma daiwyo. didi, masebis par-

tiebi asparezs uTmoben patarebs.

es, erTi mxriv, cotaTi mainc mra-

valferovans xdis germaniis poli-

tikur cxovrebas, magram amave dros

aZnelebs myari umravlesobebis Se-

saZleblobas, koaliciebis Camoya-

libebas, rac germaniis uaRresad

stabilur politikur sistemas mo-

mavalSi ryevebiT emuqreba.

germanelebis sruli umravlesoba

Tvlis, rom wels arCevnebze germa-

niis momavlis bedi ar wydeba (73%,

2005-Si _ 42%). 2005 wlis arCevnebze

13 milionze meti adamiani ar mivida,

wels 17 milions moelian.

evropa

erTmaneTisadmi mtrulad ganwyobil

or mezobels _ TurqeTsa da somxeTs

pirvelad miecaT urTierTobis mogva-

rebis saSualeba. 31 agvistos cnobi-

li gaxda somxeT-TurqeTis `sagzao

rukis~ detalebi, rac manamde saidu-

mlod inaxeboda. somxeTis, TurqeTis

da Sveicariis (Suamavali qveyana) sa-

gareo saqmeTa uwyebebma erToblivad

ganacxades, rom sagzao ruka~ somxeT-

TurqeTis urTierTobebis normalize-

bis gzebis realur vadas adgens.

`Sida politikuri konsultaciebi

eqvs kviras gastans. Semdeg xeli mo-

ewereba or oqms, romlebic Sesabamis

parlamentebs ratificirebisTvis wa-

redgineba~, _ naTqvamia gancxadebaSi.

eqvsi kvira 14 oqtombers iwureba.

es TariRi astronomiuli sizustiT

emTxveva im dRes, roca TurqeTis qa-

laq bursaSi TurqeT-somxeTis sapa-

suxo safexburTo matCi unda gaimar-

Tos. somxeTis prezidentma erT-erT

bolo interviuSi ganacxada, rom ma-

tCze dasaswrebad mxolod im SemTxve-

vaSi gaemgzavreba, Tu im droisTvis

gaxsnili iqneba TurqeT-somxeTis sa-

zRvri, an gamoikveTeba amis realuri

perspeqtiva.

1991 wels ankaram yvela yofili sa-

bWoTa respublika aRiara da maTTan

diplomatiuri urTierToba daamyara,

garda somxeTisa. somxeTs Turqulma

mxarem ori piroba wauyena: erevanma

TurqeTis teritoriuli mTlianoba

unda cnos da 1915 wels somxebis ge-

nocidis faqti uaryos. xolo, mas Sem-

deg, rac 1993 wlis aprilSi yarabaRis

Zalebma kelbajaris raioni (somxeTsa

da yarabaRs Soris) daikaves, TurqeT-

ma, azerbaijanTan solidarobis niS-

nad, somxeTs blokada gamoucxada.

2009 wlis 23 aprils, RamiT, `sa-

gzao rukis~ gamoqveynebamde ramdeni-

me TviT adre, somxeTma da TurqeTma

gaavrceles gancxadeba imis Taobaze,

rom ori qveyana `gaerTianda urTier-

Tobis mogvarebis sxvadasxva aspeqtis

garSemo~. meore dRes _ 24 aprils

mTeli msoflios somxebi genocidis

msxverplTa dRes aRniSnavdnen. am gan-

cxadebam diasporaSi didi ukmayofi-

leba gamoiwvia (7-8 milioni somexidan

somxeTSi mxolod 3 milioni cxovro-

bs), xolo aTze meti wlis ganmavlo-

baSi samTavrobo koaliciaSi myofma

nacionalisturma partia `daSnakcu-

tunma~ koalicia datova.

`daSnakcutunis~ demarSi sxva mize-

ziTacaa simboluri. damoukidebeli

somxeTis istoriaSi pirvelad moxda

ise, rom somxeTsa da diasporaSi mo-

qmedi samive cnobili partia _ `ramka-

vari~, `gniaCkiani~ da `daSnakcutuni~

opoziciaSi aRmoCnda.

serJ sargsiani somxeTis sami pre-

zidentidan erTaderTia, romelsac

diasporis mxridan angariSgasawevi

mxardaWera ar aqvs.

samagierod, sargsians am saqme-

Si mTeli danarCeni msoflio uWers

mxars _ aSS, evrokavSiri, nato, euTo,

didi saxelmwifoebis liderebi, maT

Soris ruseTisac, magram ufro Tav-

Sekavebulad. nerviulad da eWvianad

reagirebs azerbaijani.

vidre xelisufleba da mis mier kon-

trolirebadi media somxur-Turqul

oqmebs diplomatiur miRwevad afase-

bs, xolo mmarTveli `respublikuri

partia~ serJ sargsians regionul li-

ders~ uwodebs, opozicia mas somexi

xalxis interesebis RalatSi adanaSau-

lebs. somxeTis pirvelma prezidentma

levon ter-petrosianma ramdenjerme

ganacxada, rom serJ sargsianma somxe-

bis genocidi uaryo.

mezoblebi

TaTul hakofiani, erevani

ankara-erevaTurqeTma somxeTisgan miiRo is, rac surda.

26 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

2007 wlis dasawyisSi Sveicariam ga-

moTqva survili, erevan-ankaras So-

ris dialogis gagrZelebis Suamavali

gamxdariyo, romelic 2004 wlidan

Sewyvetili gaxldaT. es saidumlo

Sexvedrebi venaSi Sedga, somxuri

mxridan TurqebTan molaparakebebs

somxeTis sagareo saqmeTa ministris

moadgile arman kirakosiani warmarTa-

vda. somxeTma mkafiod ganacxada, rom

Tuki am saidumlo Sexvedrebis Sesaxeb

informacia gaJonavda, erevani ofi-

cialurad ganacxadebda, rom msgavsi

molaparakebebi ar arsebobs da Tur-

qebi cruoben.

am saidumlo molaparakebebis dRis

wesrigSi oTxi punqti iyo, romelTa-

gan ori _ sazRvris deblokada da di-

plomatiuri urTierTobis damyareba

_ somxeTma waradgina, xolo danarCe-

ni ori TurqeTma _ erTmaneTis sazR-

vrebis aRiareba da komisiis Seqmna. es

saidumlo molaparakebebi 2008 wels,

somxeTSi xelisuflebis Secvlis Se-

mdeg axali ZaliT gagrZelda, `safe-

xburTo diplomatiad iqca~, da pro-

cesi araTu gamWvirvale gaxda, aramed

daiwyo misi propaganda saxelmwifo

doneze somxeTSic, TurqeTSic da wa-

myvani ucxouri masobrivi sainforma-

cio saSualebebiTac.

TurqeTma miaRwia imas, rac surda.

man msoflios daanaxa, rom somxeTTan

dialogi SeuZlia. TurqeTma mianiS-

na sxvadasxva qveynebs, rom genocidis

aRiarebaze msjeloba mizanSewonili ar

aris, radgan es mxolod xels SeuSlis

dawyebul molaparakebaTa process.

swored ase moiqca aSS-s prezidenti

barak obama, romelmac 24 aprils (so-

mexTa genocidis dRe. am dRes aSS-s

prezidentebi tradiciulad sityviT

mimarTaven somex xalxs) gamosvlisas

sityva `genocidi~ arc ki axsena.

31 agvistos gamoqveynebuli doku-

mentebidan naTeli xdeba, rom Tur-

qeTma bolos da bolos miiRo is, ris

miRwevasac 1991 wlidan cdilobda.

kerZod ki _ komisiis Seqmna, romelic

istoriul movlenebs gadaxedavs. sapa-

suxod somxeTma miiRo mxolod dapi-

reba, rom SesaZloa, sazRvari gaixsnas.

Tanac, dokumentSi iseTi formulire-

bebia gamoyenebuli, rom gaurkveveli

rCeba, vin Caketa es sazRvari.

`somxeTi da TurqeTi SeTanxmdnen

arsebuli problemebis dazusteba-

sa da winadadebebis formulirebaze,

rac istoriuli dokumentebisa da

saarqivo masalebis mecnierulad da

miukerZoeblad Seswavlis gziT unda

moxdes~, _ naTqvamia erT-erT oqmSi.

aseTma formulirebam gansakuTre-

biT ganarisxa bevri somexi, pirvel ri-

gSi _ diasporidan. arsebobs mosazre-

ba, rom faqtobrivad es aris somxeTis

istoriis yvelaze tragikuli fur-

clis _ 1915 wlis movlenebis Secvlis

mcdeloba, da maTi dRevandeli somxe-

Tisa da gansakuTrebiT ki TurqeTis

iteresebisaTvis morgeba.

Tuki somxeTisa da TurqeTis par-

lamentebi am oqmebis ratificirebas

moaxdenen, somxeT-TurqeTis sazRvari

ori Tvis ganmavlobaSi unda gaixsnas.

Tumca, arsebobs saSiSroeba, rom

TurqeTis parlamentSi am oqmebis ra-

tificireba CaiSleba. metic, savarau-

dod, ganxilva antiamerikuli iste-

riis saxes miiRebs, da TurqeTi isev

mosTxovs somxeTs, Sewyvitos azerbai-

janis teritoriis okupacia.

realurad didi mniSvneloba ar aqvs

damtkicdeba Tu ara es oqmebi Turqe-

Tis parlamentSi. ankarasTvis mTava-

ria is werilobiTi dapireba, romelic

man erevnisgan miiRo istorikosebisa-

gan Semdgari komisiis Seqmnis Taoba-

ze. miuxedavad imisa, gaixsneba Tu ara

sazRvrebi, TurqeTis mxare am dapire-

biT spekulirebas daiwyebs.

ar arsebobs raime garantia, rom

Turqebi da azerbaijanelebi erTobli-

vad moqmedeben, rogorc es wina wlebSi

iyo. SesaZloa, TurqeTi somxeTTan da-

axloebas imitom cdilobs, rom darw-

munebulia, somxuri Zalebi gavlen ya-

rabaRis mimdebare okupirebuli

teritoriebidan. ramdenic unda ilapa-

rakon, rom somxur-Turquli da yara-

baRis procesebi paraleluria, erTi

ram cxadia, rom progresi somxur-

Turqul urTierTobaSi yarabaRis

sakiTxis daregulirebazec iqoniebs

gavlenas da piriqiT.

ani 1:0?

`sagzao rukam~ ganarisxa

somxuri diaspora.

arsebobs mosazreba, rom es

somxeTis istoriis yvelaze

tragikuli furclis _ 1915

wlis movlenebis Secvlis

mcdelobaa.

27liberali . seqtemberi № 8 . 2009

mezoblebi

2008 wlis agvistos omis dros da

mis Semdegac bevrma politikosma da

Jurnalistma gaamaxvila yuradReba

imaze, Tu ramdenad Seicvala poli-

tikuri situacia saqarTveloSi da

mTlianad samxreT kavkasiis regionSi.

dRes es regioni msoflios udi-

desi saxelmwifoebis gacilebiT did

yuradRebas ipyrobs, vidre Tundac

aTi wlis winaT. es gamowveulia dasav-

leTsa da ruseTs Soris postsabWoTa

sivrceSi politikuri metoqeobiTac,

da sruliad Cveulebrivi ekonomikuri

interesebiTac, rac, cxadia, upirve-

les yovlisa sxvadasxva energetikul

proeqts ukavSirdeba. Tavad samxreT

kavkasiis regionuli moTamaSeebic

gacilebiT gaiwafnen saerTaSoriso

politikaSi da msxvil saerTaSoriso

mxareebs Soris arsebul uTanxmoebebs

drodadro ostaturadac ki iyeneben.

kavkasiaSi momxdari am da sxva cvli-

lebebis uaryofa SeuZlebelia, radgan

isini sakmaod TvalsaCinoa. miuxedavad

amisa, gasuli wlis omis dros gansaku-

TrebiT gamaoca ara am cvlilebebma,

aramed iman, Tu ra mcire progresi

ganicades am wlebis manZilze kon-

fliqtSi monawile sazogadoebebma. am

omma yvelani ori aTeuli wliT ukan

dagvabruna, 1980-ianebis dasasrulSi

da 1990-ianebis dasawyisSi. lozunge-

bic igive ismoda, msubuqad koreqti-

rebuli bolo politikuri modis mi-

xedviT. igive nacionalizmi, romelic

sustad iyo SeniRbuli Tavisuflebisa

da demokratiis Ziebis mcdelobiT, da

gansxvavebuli azris zustad iseTive

miuRebloba.

kavkasiis mosaxleobis erTi Taoba

imdeni konfliqtisa da sazogado-

ebrivi kataklizmebis mowme gaxda,

am regionSi imdeni saxsrebi da Zala

Caido samoqalaqo sazogadoebis Ca-

mosayalibeblad, imdeni samSvidobo

programa ganxorcielda, rom Ti-

Tqos SeuZlebeli iyo kidev erTi omi

momxdariyo.

iqmneba mZime STabeWdileba, rom

kavkasia erT wreze dadis, arafers

swavlobs da yovel jerze erTsa da

imave Secdomebs Cadis. kavkasiis zo-

gierT nawilSi am wris radiusi metia,

sxvagan naklebi, magram rezultati

umeteswilad identuri _ mtroba,

Zaladoba, devnilebi, siRaribe. am

SemTxvevaSi sulac aRar gindeba vin-

me daadanaSaulo omSi, vin pirvelma

daiwyo, vin upasuxa. aseTi kamaTebi

ukve ara mxolod uadgilo unda iyos,

aramed _ samarcxvinoc. asobiT ada-

miani daxocilia, aTeulobiT aTasma

dakarga sakuTari saxli, wlobiTa da

xSir SemTxvevaSi didi wvalebiT da-

grovili qoneba. es yvelaferi uka-

naskneli ori aTwleulis manZilze

araerTxel moxda da, SesaZloa, ara

ukanasknelad.

SeiZleboda bevri gvefiqra adamia-

nis bunebis damangrevel xasiaTze, po-

litikosebis Secdomebze da Seqmnili

mdgomareobidan gamosavali gveZebna,

magram sabednierod, am mankieri wris

gadasalaxad ukve arsebobs sruliad

mza receptebi, romlebic garkveu-

lwilad miesadageba omisSemdgom sa-

qarTvelosa da mTlianad kavkasiaSi

arsebul situacias. erTi recepti,

pirobiTi saxelwodebiT `imperiuli

integraciuli proeqti~, kavkasiaSi

sakmaod xangrZlivi drois manZilze

cnobili da gamocdilia. am proeqtis

oci wlis winandeli samwuxaro fina-

li da aseve dRevandeli politikuri

realiebi cxadyofs, rom misi ganme-

oreba ar Rirs. meore, ufro axali

recepti cnobilia, Tumca msoflioSi

naklebad gavrcelebuli _ esaa evro-

puli integraciis procesi.

samxreT kavkasiis qveynebSi, gan-

sakuTrebiT saqarTveloSi, popula-

rulia evropuli institutebisken

damoukideblad swrafva. Tumca,

geografiulma, politikurma, eko-

nomikurma mizezebma am integraciis

perspeqtiva SeiZleba aTeuli wlebiT

samxreT kavkasia

kavkasiis integraciaevropuli integraciis proeqti _ axali gza kavkasiisTvis.

valeri Zucevi, vaSingtoni

kavkasiaSi

bolodroindelma

gamocdilebam cxadyo,

rom TanamSromlobisa da

integraciis alternativa

aq mxolod omia.

28 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

mezoblebi

Tavad sazogadoebas dasakargi dro

aRar aqvs. kavkasiaSi bolodroindel-

ma gamocdilebam cxadyo, rom TanamS-

romlobisa da integraciis alter-

nativa omia. cnobili gamonaTqvamis

perifrazirebas Tu mivmarTavT, SeiZ-

leba iTqvas: `nu ikiTxav, vinaa damna-

Save konfliqtSi, Sen xar damnaSave~.

CemTan saubarSi erT-erTi cnobili

qarTveli politologis mtkicebiT,

samxreT kavkasiis integraciisTvis

yvela teritoriuli problema unda

gadawydes. me ki mgonia, ufro swori

iqneboda imis Tqma, rom teritoriu-

li problemebi regionSi maSin gadawy-

deba, rodesac regionuli integra-

ciis proeqti amuSavdeba.

miuxedavad didi evropuli gamo-

cdilebisa, ramdenadac cnobilia,

jer ar arsebobs samxreT kavkasiis

saxelmwifoebis integraciis adap-

tirebuli proeqti. aseTi politiku-

ri proeqti arc iarsebebs, vidre ar

gaCndeba inteleqtualuri safuZveli

mis Sesaqmnelad. Tuki regionuli in-

tegraciis gzaze arsebuli politi-

kuri dabrkolebebis axsna SesaZle-

belia, maSin gaugebaria aqamde ratom

ar arsebobs ganviTarebis iseTi mniSv-

nelovani mimarTulebis mkafio inte-

leqtualuri produqti, rogoricaa

regionuli integracia.

warmatebuli regionuli integra-

cia samxreT kavkasiaSi iqneboda `im-

periuli proeqtis~ alternativa,

romelsac ruseTi dRemde axorcie-

lebs CrdiloeT kavkasiaSi da, ro-

gorc Cans, xelsayreli pirobebis

Seqmnis SemTxvevaSi, mis gadatanas

samxreT kavkasiaSic gegmavs. metoqe

politikuri proeqtis mimarT ruse-

Ti, savaraudod, keTilganwyobas ar

gamoiCens, magram am proeqtis arakon-

frontaciulobidan gamomdinare, mis

mimarT Ria agresiasac ver gamoxa-

tavs. SesaZloa, aman ubiZgos kidec

ruseTs, Secvalos Crdilo kavkasiaSi

mmarTvelobis sistema.

arsebobs, ra Tqma unda, integra-

ciis alternatiuli scenaric _ impe-

riuli. rodesac xalxi ise daiRleba

gauTavebeli omebiT, rom mzad iqne-

bian, Sevidnen nebismier imperiaSi,

romelic mSvidobasa da stabiluro-

bas dahpirdeba. marTalia, aseTi sce-

nari arc ise sarwmunoa, magram logi-

kurad miT ufro SesaZlebeli xdeba,

rac metad eomebian erTmaneTs kavka-

sielebi.

gadaavados. Tanac bolomde naTeli

araa, Tu rad gadaiqceva im drois-

Tvis evrokavSiri da ra politika

eqneba gafarToebis TvalsazrisiT.

xolo Tuki samxreT kavkasiis qveyneb-

Si periodulad sisxlismRvreli ome-

bi moxdeba, maSin es perspeqtiva kidev

ufro Soreuli gaxdeba. aseT pirobe-

bSi regionuli integraciis proeqti

gacilebiT realisturad gamoiyure-

ba, Tumca _ praqtikulad Znelad gan-

saxorcieleblad.

integracia, samxreT kavkasiis re-

gionSi mSvidobis damyarebisa da misi

ganviTarebis mizniT, bunebrivia, Ta-

visTavad ver gadawyvets regionis

yvela problemas. metic, TamaSis sa-

erTo wesebidan ganyenebulad, rogo-

ricaa, magaliTad, kanonis uzenaesoba

da adamianis uflebebi, aseTi inte-

graciis proeqti ar SeiZleba warma-

tebuli iyos grZelvadiani gegmiT.

miuxedavad amisa, evropuli integra-

ciis proeqtis warmatebuli magaliTi

arsebobs da SeiZleba misabaZic iyos.

yvela dainteresebul mxares esmis,

rom ufro gamWvirvale sazRvrebi da

saqonlis gadaadgilebisa da momsaxu-

rebisas barierebis moxsna sargebels

moutans rogorc samxreT kavkasiis

yvela qveyanas cal-calke, ise mTlia-

nad regions. garda ekonomikuri sar-

gebelisa da samSvidobo potenciali-

sa, Tavad regionic ufro gamosadegi

gaxdeba evropul struqturebSi in-

tegraciisTvis.

Tuki politikosebi ama Tu im mi-

zeziT amjobineben, regionul inte-

graciaze yuradReba ar SeaCeron da

erTeuli aqciebiT dakmayofildnen,

www.wikipedia.com

29liberali . seqtemberi № 8 . 2009

javaxeTis raionis sofeli bogdanovka

fo

to d

aro s

ul

akau

ri

30 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

mosalodneli

moulodneloba saqarTvelosa da somxeTs Soris frTxili da

gawonasworebuli politika javaxeTis garSemo iZabeba.

olesia varTaniani, Tbilisi

fo

to

go

gi

ta

bu

xa

iZ

e

saqarTvelo

somxeTis prezidentis serJ sargsia-

nis gancxadeba, romelic man seqtem-

bris dasawyisSi somex diplomatebTan

Sexvedrisas gaakeTa, TbilisSi `mosa-

lodnel moulodnelobad~ Seafases.

saqarTveloSi ukve saubroben imaze,

rom ruseTi zewolas axdens somxeTis

xelmZRvanelobaze, raTa maT ufro

mkacri pozicia daikavon saqarTve-

losTan mimarTebaSi.

Tavis sityvaSi sargsianma gaimeora

radikalurad ganwyobili somexi po-

litikosebis ZiriTadi lozungi, rom

somxebis integracia saqarTveloSi ar

unda niSnavdes maT asimilacias.

am sityvebis avtorad javaxeTis

sazogadoebrivi aqtivisti david rs-

takiani iTvleba, romelic moZraoba

`virqis~ erT-erTi TanaTavmjdomarea

da TbilisSi aRiqmeba rogorc `sepa-

ratizmis mTavari gamavrcelebeli~

regionSi.

sargsianis gamosvlamde somxeTis

yvela oficialuri piri cdilobda,

Tavi aeridebina TbilisisTvis miuRe-

beli gamonaTqvamebisTvis.

somxeTis prezidenti Tavis gamos-

vlaSi ufro Sorsac wavida da wamo-

ayena moTxovna, romelsac didi xania,

sifrTxiliT uyureben saqarTveloSi

_ man Tqva, rom somxuri ena unda gax-

des oficialuri ena javaxeTSi mcxo-

vrebTaTvis.

sargsianma aseve ganacxada, rom au-

cilebelia somxuri kulturis Zegl-

Ta dacvaze zrunva da saqarTveloSi

somxeTis samociqulo eklesiis ofi-

cialuri registracia.

31liberali . seqtemberi № 8 . 2009

`yvela am sakiTxSi Cven delikatu-

rebi unda viyoT, Tumca amave dros

Tanmimdevrulebi da principulebi~,

_ aRniSna sargsianma.

am gancxadebidan sam dReSi somxeTis

prezidentis am sityvebze pasuxis gace-

ma saqarTvelos sagareo saqmeTa minis-

trs, grigol vaSaZes mouwia, romelic

erevanSi oficialuri vizitiT Cavida.

`Cven mzad varT, ganvixiloT nebis-

mieri ideebi Cvens somex kolegebTan~,

_ upasuxa vaSaZem da am sakiTxTan

dakavSirebiT oficialuri Tbilisis

pozicia ase Camoayaliba: `minda xa-

zgasmiT aRvniSno, rom somxuri enis

statusi qarTvelebisTvis, somxuri

warmomavlobis saqarTvelos moqala-

qeebisTvis saukuneebis ganmavlobaSi

daculi iyo. maTi yvela ufleba da-

culia iseve, rogorc sxva xalxebis,

romlebic saqarTveloSi cxovroben.

CvenTvis isini Cveni istoriisa da

kulturis ganuyofeli nawilia~, _

ganacxada vaSaZem.

am pasuxma ukmayofileba gamoiwvia

Tbilisis oficialur wreebSi, rom-

lebic sargsianis gancxadebebis saTa-

ves kremlSi eZeben.

sargsianis sityvas win uZRoda

skandali moskovTan, roca ivnisis

vizitis dros saakaSvili sargsian-

ma piradad daajildova umaRlesi

saxelmwifo jildoTi. kremlSi es

nabiji Ralatad Seafases. kremlis

erTgulma politikosebma da anali-

tikosebma erevnis misamarTiT mrisxa-

ne sityvebi ar daiSures.

`rusebi modian~, _ ase daaxasiaTa

Tavisi damokidebuleba sargsianis

gancxadebis mimarT erT-erTma ma-

RalCinosanma prezidentis adminis-

traciidan. `isini pirdapir gveubne-

bian, rom rusebma yelSi wauWires~.

TbilisSi amboben, rom kremli, ukve

didi xania, zewolas axdens erevnel

Cinovnikebze yarabaRTan dakavSire-

biT Tavis poziciis gamoyenebiT. aseve

gasaTvaliwinebelia 500 milioni do-

laris odenobis kreditic, romelic

erevanma moskovidan gasul gazafxuls

miiRo da ramac somxeTis 2009 wlis

biujetis 15 procentze meti Seadgina.

`amgvar gancxadebas sargsianis-

gan ruseT-saqarTvelos omis Semdeg

elodnen. kidev ufro mkacrsac. bevri

imasac ambobda, rom erevani afxazeTs

da samxreT oseTs aRiarebda, _ am-

bobs sazogadoebrivi moZraoba `mra-

valerovani saqarTvelos~ erT-erTi

lideri, arnold stefaniani, magram

sargsianma es ar gaakeTa. ara imitom,

rom Zalian kargi adamiania, aramed

gaacnobiera, rom msgavsi gancxade-

bebis gakeTeba ar SeiZleba, vidre ar

moemzadebi im SedegebisTvis, rac am

nabijs SeiZleba mohyves~.

stefanianis TqmiT, omidan erTi

wlis Semdeg sargsianis gancxadeba

`koRos nakbens~ hgavs da sityvebs sa-

qme ar mohyveba.

`somxeTs ar aqvs araviTari berke-

ti, rom es ideebi praqtikulad aamo-

qmedos~, _ miiCnevs stefaniani.

`garda amisa, somxeTi ar aris mzad

saqarTvelosTan urTierTobebis

mkveTri gauaresebisTvis. somxur

elitas kargad esmis, rom TurqeT-

Tan sazRvaris gaxsnis SemTxvevaSic,

somxeTs aucileblad sWirdeba al-

ternativa, da swored saqarTveloa

misTvis tranzituli alternativa~.

sargsianis gancxadeba bevrma some-

xma eqspertma droulad da marTebu-

lad miiCnia.

damoukidebeli politologi er-

vand bozoiani miiCnevs, rom bolo

dros Tbilisi javaxeTSi agresiul

politikas atarebs da es imitom xde-

ba, rom Tbilisma somxeTis mxridan

garkveuli sisuste igrZno. Tu manam-

de Tbilisi Tvals xuWavda im faqtze,

rom somxebs, romelTac ar icodnen

qarTuli, sxvadasxva Tanamdebobe-

bi ekavaT da amiT arRvevdnen saqar-

Tvelos konstitucias, dRes ukve am

sakiTxTan mimarTebaSi igi mkveTr po-

litikas axorcielebs~.

bozoiani miiCnevs, rom sargsianis

gancxadebas araferi aqvs saerTo

kremlis ganwyobebTan.

`male javaxki (javaxeTis somxuri

saxelwodeba _ avt.) igive mdgomareo-

baSi aRmoCndeba, rogorSic dRes mar-

neulia, sadac mosaxleobis 100 pro-

centi azerbaijanelia, soflis Tavi

ki _ qarTveli~.

kidev erTi somexi eqsperti ste-

fan safariani ambobs, rom mravali

wlis ganmavlobaSi saqarTvelosa da

somxeTs Soris frTxili da gawo-

nasworebuli politika, mniSvnelov-

nad daiZaba.

`feTqebadsaSiSi viTarebis winaSe

varT, romlis ganeitralebisTvis,

restornuli politika da medlebis

erTmaneTisTvis kiserze Camokideba

ki ara, problemebis wamoweva da maTi

erToblivad gadawyvetaa saWiro~.

safariani miiCnevs, rom or qveya-

nas Soris gadauWreli problemebi

spekulaciis sagania rogorc Sida,

aseve gare ZalebisTvisac. `am sakiTx-

Si mniSvnelovan rols ruseTi Tama-

Sobs~, _ ambobs igi.

somxuri enisTvis regionul doneze

oficialuri enis statusis miniWebis

sakiTxi aqtualuri mas Semdeg gaxda,

rac ramdenime wlis win TbilisSi

daiwyo msjeloba, rom saqarTvelos

mTel teritoriaze saqmis warmoeba

mxolod qarTul enaze unda xdebo-

des. javaxeTis mosaxleobis didi na-

wili somexi erovnebisaa da qarTul

enas ar flobs.

xelisuflebis adgilobriv orga-

noebSi TiTqmis yvela dokumentacia

rusul an somxur enebzea Sedgenili.

qarTul enaze gadasvla bevr adgilo-

briv Cinovnikis SeuZleblad miaCnia.

Tbilisi am mdgomareobidan gamo-

savals specialur saswavlo progra-

mebSi xedavs, romlebsac adgilo-

brivi Cinovnikebi gaivlian. Tumca,

dRevandeli praqtikis mixedviT,

SeiZleba iTqvas, rom es ararealuri

ideaa.

`unda davelodoT, rom am mosa-

xleobis nawilma mainc iswavlos

qarTuli~, _ ambobs saqarTvelos

prezidentis mrCeveli erovnuli um-

ciresobebis sakiTxebSi, van baiburTi.

`winaaRmdeg SemTxvevaSi, somxuri

enis oficialurad gamocxadebas am

regions kidev ramdenime wliT ukan

gadaisvris. xalxi saerTod aRar ifi-

qrebs qarTulis swavlaze~.

saqarTvelo

`saqarTvelo-somxeTis urTierTobebi feTqebadsaSiSi viTarebis winaSea, romlis

ganeitralebisTvis problemebis wamoweva da maTi erToblivad gadawyvetaa saWiro.~

32 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

saqarTvelo

TiTqmis sami kviraa, sofel me-

jvrisxevis mcxovrebni wyals xan go-

ridan, xan mezobel sofel zertidan

ezidebian, zogi transportiT, zogi

orTvalaTi, zogic xeliT.

mejvrisxevi goris raionis yvelaze

didi sofelia. iq daaxloebiT 1400

komli cxovrobs.

mejvrisxevelebi wylis problemis

mogvarebis erTaderT gzas xedaven _

qarTulma mxarem osur soflebs denis

miwodeba unda aRudginos.

saqme isaa, rom saTavo nageboba, sai-

danac mejvrisxevi wyliT maragdebo-

da, mezobeli osuri soflis _ Rromis

teritoriaze mdebareobs. Rroms da

kidev ramdenime osur sofels, romel-

sac samxreT oseTis de faqto xelisu-

fleba akontrolebs, eleqtroener-

gias qarTuli mxare awvdida. ivlisis

bolos kompania `energoprojorjiam"

davalianebis gamo osur soflebs de-

nis miwodeba Seuwyvita. sapasuxod ki

RromSi saTave nageboba Caketes da me-

jvrisxevi wylis gareSe darCa.

Sida qarTlis administraciul Se-

nobasTan mejvrisxevelebma ori sapro-

testo aqcia gamarTes. maTi mTavari

moTxovna osuri sofeli RromisTvis

eleqtroenergiis miwodebis aRdgena

iyo.

`Cveni ambavi rwyili da WianWvelas

zRapars hgavs. Tu dens mivcemT, isini

wyals mogvcemen. wlebis ganmavlobaSi

ase iyo~, _ ambobs mejvrisxeveli za-

qaria.

Rromsa da mejvrisxevs wylis garda

bevri sxva saerToc hqondaT. mejudis

xeobis osuri soflebisTvis cxinva-

lisken mimavali gzac mejvrisxevze

gadioda. 90-iani wlebis konfliqtis

Semdegac cxinvali-Rromis avtobusi

qarTuli soflebis gavliT Seuferxe-

blad moZraobda.

mimosvla gasuli wlis agvistos

omis Semdeg Sewyda. mejvrisxevelebisa

da Rromelebis gadakveTis kidev erTi

adgili mejvrisxevis sakolmeurneo

bazari iyo. `Cven bazarSi rZis pro-

duqtebi, Sinauri frinveli, saqoneli,

arayi, kartofili da SeSa Rromidan,

andoreTidan da maxisidan iqaur osebs

CamohqondaT. Tu bazarze ver gayidd-

nen, Semdeg urmebiT mejvrisxevs uban-

uban Camoivlidnen. TiTqmis yvelas

vicnobdiT im soflebSi. dRes viTare-

ba Seicvala. rogorc vici, Cveni po-

licielebi ar uSveben imaT~, _ ambobs

mejvrisxeveli tariel gurgeniZe.

pirveli saprotesto aqcia Sida qar-

Tlis administraciis SenobasTan me-

jvrisxevelebma daaxloebiT ori Tvis

win gamarTes. maTi moTxovna mezobeli

osuri soflisTvis denis miwodebis

Taobaze maSin xelisuflebam daak-

mayofila. mTavrobis TxovniT, `ener-

goprojorjiam" osur soflebs deni

miawoda, Rromelebma ki wylis saTave

nageboba gaxsnes da mejvrisxevma wya-

li miiRo.

28 dRis Semdeg, davalianebis gamo,

`energoprojorjiam" isev gaTiSa osu-

ri soflebi. meore dRes mejvrisxevs

wyali Seuwyvites.

rogorc goris municipalitetis

gamgebeli daviT xmiadaSvili ambobs,

mejvrisxevSi wylis problemas mokle

vadaSi axali WaburRilebiT moagvare-

ben.

Tumca, rogorc adgilobrivi mosax-

leoba ambobs, sofeli mcirewyliania.

komunistebis mmarTvelobis perio-

dSic sofelSi ramdenime WaburRili

daidga, magram wylis simciris gamo

ver imuSava.

sofelSi gaCnda idea, rom Rromis

eleqtroenergiis davalianebas me-

jvrisxevelebi Tavad dafaraven.

`adgilobriv xelisuflebas SevTa-

vazeT, rom fuls SevagrovebT da

Rromelebis eleqtroenergiis safa-

surs Tavad gadavixdiT. TiTo komls

1-2 lari mogviwevs. magram uarze

arian, xarks xom ar gadavuxdiTo, _

gveCxubebian~, _ ambobs zaqaria.

kompania `energoprojorjias" war-

momadgeneli, giorgi balaxaSvili

ambobs, rom osuri soflebis mosax-

leoba wina TveebSi kontaqtze Tvi-

Ton gamodioda da eleqtroenergiis

gadasaxads ixdida, magram bolo ori

Tvea, kavSiri Sewyda. 4 osuri sofeli

daaxloebiT 2000 laris davalianebis

gamoa gamorTuli.

adgilobrivi mosaxleoba imis gamoc

wuxs, rom wylisa da eleqtroenergiis

niadagze konfliqtma mezobel so-

flebs Soris wlebis ganmavlobaSi Se-

narCunebuli urTierTobebi gaafuWa.

`Cvens xelisuflebas minda vuTxra,

ra gaxda ramdenime patara soflisTvis

denis miwodeba, rom amxela sofeli

uwylod ar datovon. codo ar varT

xalxi? cudia jibrSi Cadgoma, davto-

vebT uSuqod dagvtoveben uwylod. aqa-

mde isini patiosnad ixdidnen denis ga-

dasaxads, magram axla albaT usaxsrod

darCnen. isini Tavs vaWrobiT irCendnen

da axla es gzac CaeketaT. codoebi

arian egenic. gvrCeba STabeWdileba,

rom ZaliT Zabaven Cven Soris urTier-

Tobas~, _ ambobs mejvrisxeveli zeinab

metreveli.

konfliqtis zona

wyali denis wil

osuri soflisTvis denis miwodebis aRdgenas

qarTuli sofeli iTxovs.

goga afciauri, gori

fo

to g

oga

afcia

uri

mejvrisxevis gauqmebuli sakolmeurneo bazari, seqtemberi 2009

33liberali . seqtemberi № 8 . 2009

adamianis uflebebi da samarTali

11 agvistos saxalxo damcvelis

aparatis TanamSromlebs cixis moni-

toringisas patimrebTan sakanSi kon-

fidencialuri gasaubrebis ufleba

ar misces. saxalxo damcvelis rwmu-

nebuls qsnis #7 sapyrobileSi pa-

timrebTan specialur oTaxSi gasau-

breba an saknis karis Riad datoveba

mosTxoves. am gadawyvetilebis mize-

zad cixis administraciam rwmunebu-

lis usafrTxoeba daasaxela.

Tumca, ramdenimewliani monitorin-

gis ganmavlobaSi patimrebs saxalxo

damcvelis aparatis TanamSromlebis

sicocxle safrTxis qveS arasdros

dauyenebiaT.

subari am gadawyvetilebas cixeSi

monitoringis SezRudvad afasebs.

ombudsmenis yovelwliuri moxsene-

bisaTvis sapyrobilis monitoringi

Teberval-martSi da gasuli wlis

ivlis-agvistoSic Catarda. manamde

msgavsi dabrkoleba arc erT adminis-

tracias ar Seuqmnia.

vardebis revoluciis Semdeg da

sasjelaRsrulebiT sistemaSi re-

formebis gatarebis dRidan cixeebSi

sazogadoebrivi kontrolis meqaniz-

mebis raodenoba TandaTan mcirdebo-

da.

2009 wlamde arsebobda monito-

ringis komisiebi da 2002 wels maSin-

deli iusticiis ministris, mixeil

saakaSvilis iniciativiT Seqmnili

monitoringis sabWo, romelSic

arasamTavrobo organizaciebis war-

momadgenlebi Sediodnen. maT cixeSi

mdgomareobis aRwera da rekomenda-

ciebis SemuSaveba evalebodaT, anga-

riSebs sam TveSi erTxel iusticiis

ministrs warudgendnen, xolo 6

TveSi erTxel _ prezidents. sabWo-

Si Semaval arasamTavrobo organi-

zaciebis sias iusticiis ministri

adgenda, ramac am arasamTavroboe-

bis mimarT sazogadoebrivi undo-

bloba gamoiwvia. 2009 wlidan sabWo

`araefeqturi muSaobis~ argumentiT

oficialurad daixura; gauqmda ko-

misiebic. saqarTvelo datova euTo-

s misiam, romelsac Tavis droze

aseve hqonda monitoringis funqcia.

kontrolis kidev erTi meqanizmi,

media cixeSi mxolod administra-

ciis piar-aqciebis gasaSuqeblad xv-

deba

dRes erTaderTi struqtura, ro-

melsac cixeSi adamianis uflebebis

darRvevis faqtebis Seswavlis saSu-

aleba aqvs, saxalxo damcvelis apa-

daxuruli sasjelaRsrulebiTi sistema

saidumlo obieqtisasjelaRsrulebis sistemaSi sazogadoebrivi

kontrolis meqanizmebi sagrZnoblad Semcirda.

anita Tvauri

34 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

adamianis uflebebi da samarTali

ratia. am cvlilebebs sasjelaRs-

rulebis, probaciisa da iuridiuli

daxmarebis ministri, dimitri SaSki-

ni kontrolis axali sistemis _ ero-

vnuli prevenciis meqanizmis SeqmniT

xsnis. romelic 2009 wlis ivlisSi

amuSavda. amgvari meqanizmis Seqmnis

valdebuleba saxelmwifom jer ki-

dev 2005 wels OPCAT-is (Optional Pro-tocol to the Convention against Torture) ratificirebiT aiRo. saxelmwifo

valdebuli iyo, 2007 wlis ianvram-

de Seeqmna erovnuli prevenciis me-

qanizmi, Tumca misi Seqmna 2009 wlis

ivlisamde ar momxdara. OPCAT-is miRebiT saxelmwifom cixeebSi wa-

mebisa da araadamianuri mopyrobis

winaaRmdeg erovnuli prevenciis me-

qanizmad saxalxo damcvelis apara-

ti daasaxela, rac gaero-s winaSe

saxalxo damcvelis valdebulebas

gulisxmobs.

OPCAT-is farglebSi ori moTxo-

vnidan sozar subars mxolod erTi

daukmayofiles. mas ufleba misces,

saxalxo damcvelis ofisSi Seqmnas

eqspertebisgan Semdgari wamebis pre-

venciis jgufi, romelic monitorings

cixeebSi saxalxo damcvelis aparatis

TanamSromlebTan erTad Caatarebs.

OPCAT-is farglebSi Seqmnil jgu-

fSi 20-dan 30-mde eqsperti iqneba,

maSin rodesac manamde TiTo cixes 5-7

kaciani komisia akontrolebda.

wamebis prevenciuli jgufis Se-

madgenelTa raodenoba finansur re-

surszecaa damokidebuli. saxalxo

damcvelma finansTa saministros 160

000 laris dafinansebis moTxovniT

mimarTa. aRebuli valdebulebis miu-

xedavad, jer ucnobia, daufinansebs

Tu ara saxelmwifo ombudsmens eqs-

pertTa jgufis muSaobas, sakiTxi gan-

xilvis etapzea.

meore moTxovna, razec saxalxo

damcvelma, 2006 wlidan araerTi

mcdelobis miuxedavad, kvlav uari

miiRo, foto, video da audio Cana-

werebis gakeTebis uflebaa. uaris

sababi isev usafrTxoebaa. `cixe aris

saidumlo obieqti. mTavaria, ar da-

vuSvaT SesaZlebloba, rom adamiane-

bma gadaiRon saidumlo obieqti da

amiT daazianon am saidumlo obieqtis

usafrTxoeba~ - ambobs dimitri SaSki-

ni, xolo audio Canaweris akrZalvis

mizezad patimris survilis gareSe

faruli Canaweris gakeTebis albaTo-

bas asaxelebs. sozar subarisTvis es

argumentebi gaugebaria: `konfiden-

cialobis darRveva rom gvindodes,

axlac SegviZlia, magram misi Senaxva

Cveni konstituciuri movaleobaa. sa-

jaro moxeleebi varT da davisjebiT,

Tu ase moxda~.

saerTaSoriso organizacias `ci-

xis saerTaSoriso reforma~ (Penal Re-form Internetional) saqarTveloSi ofi-

si 2001 wlidan aqvs. am organizaciis

samuSao prioritetTa Soris saerTa-

Soriso, sayovelTaod aRiarebuli

standartebis damkvidreba, sapati-

mro dawesebulebebis gamWvirvalo-

bisa da sazogadoebrivi kontrolis

gazrdaa.

cixe daxuruli obieqtia, rac iq

myofi adamianebis uflebebis darRve-

vis maRal albaTobas ara mxolod sa-

qarTveloSi, aramed mTel msoflioSi

qmnis. cixis saerTaSoriso reformis

regionuli programis menejeri simon

papuaSvili usafrTxoebis dacvisa da

situaciis monitoringis interese-

bs Soris dapirispirebas ver xedavs:

`vfiqrobT, rom Tu cixe iqneba ga-

mWvirvale, Ria da mowesrigebuli,

usafrTxoebasac davicavT~. misive

TqmiT, mxolod politikuri neba da

gamWvirvalobis dadebiTi mxareebis

gagebaa sakmarisi imisaTvis, rom qar-

Tuli penitenciuri sistema arasamTa-

vrobo seqtorisTvis ufro gaixsnas.

sasjelaRsrulebis sistemis da-

xurvis erTgvar aTvlis wertilad

2006 weli saxeldeba, rodesac iusti-

ciis saministros sasjelaRsrulebis

departamentis xelmZRvanelad axlad

daniSnulma baCo axalaiam brZola

daiwyo organizebuli danaSaulis

e.w. `qurduli samyaros~ winaaRmdeg.

es brZola, garkveulwilad, siste-

mis daxurvasac iTvaliswinebda, rom

is arxebi da kontrolis meqanizmebi,

romlebsac e.w. qurdebi iyenebdnen,

moespoT.

Sedegad miviReT daxuruli siste-

ma, Semcirebuli kontrolis meqaniz-

mebiT. miuxedavad imisa, rom saxel-

mwifo qurdebis winaaRmdeg dawyebul

brZolas warmatebiT dasrulebulad

Tvlis, rogorc Cans, is kvlav ar aris

mzad, sasjelaRsrulebiTi sistema

sazogadoebisaTvis gaxsnas.

dRes erTaderTi

struqtura, romelsac

cixeSi adamianis

uflebebis darRvevis

faqtebis Seswavlis

saSualeba aqvs, saxalxo

damcvelis aparatia.

35liberali . seqtemberi № 8 . 2009

politika skolaSixelisuflebam

ganaTlebis reforma politikur

sargebelze gacvala.

Tamar RonRaZe, Tamar babuaZe

sazogadoeba

`moswavle demokratiul skolaSi

aris ara saSualeba, WanWiki, aramed

mizani~, _ acxadebda aleqsandre

lomaia 2007 wlis ivlisSi, sajaro

skolebis direqtorebis arCevis Se-

mdeg. Tumca ukve igrZnoboda, rom 7

noembramde oTxi TviT adre, mosa-

lodneli politikuri krizisis win

yvelaze novatoruli da arapopu-

laruli reforma safrTxis winaSe

idga.

im wels 1500 sajaro skolaSi

direqtorebi pirvelad airCies.

erTi wliT adre sameurveo sabWo-

ebi SemoiRes da am gziT skolebis

TviTmmarTvelobac uprecedentod

gazardes. am nabijebs reformis

avtorebi ganixilavdnen, rogorc

skolisTvis gadacemul `saxeli-

suflebo berketebs~, romlebic

skolebis avtonomiisa da swavlis

xarisxs aamaRlebda. es berketebi

mTavar `mizans~ _ moswavles unda

moxmareboda. ganaTlebis sistema-

Si momxdari Zvrebi samoqalaqo sa-

zogadoebis Camoyalibebis ideasac

atarebda, radgan avtorebi miiCne-

vdnen, rom susti samoqalaqo sazo-

gadoebis gasaZliereblad mTavari

demokratiul institutebSi piradi

da yoveldRiuri monawileobis ga-

mocdileba iyo.

Tumca, datrialebuli loto-

tronis gakontroleba SeuZlebeli

aRmoCnda. direqtorebis arCevnebs

mwvave kritika mohyva. reaqcia ara

marto axalma ideam, aramed arCevis

meqanizmis xarvezebmac gamoiwvia.

cvlilebebi advilad verc mSo-

blebma miiRes. isini sameurveo sa-

bWoebSi SesvliT skolis marTvaSi

ki CaerTvnen, magram es CarTvac

formaluri aRmoCnda. mSoblebsa

da maswavleblebs gamocdileba ar

eyoT, skolebis ganviTarebaze mwi-

ri dafinansebis pirobebSi efiqraT.

skolebis biujetis mniSvnelovani

nawili dRemde pedagogebis xelfa-

sebsa da komunalur gadasaxadebs

xmardeba.

ase gamoikveTa reformatorebis

mier gamocxadebul `demokratiis

yvelaze farTo da sajaro gakveTi-

lebSi~ uamravi Seusabamoba. cvli-

lebebiT ukmayofileba 2007 wlis-

Tvis yvela im fenaSi dagrovda,

romelsac skolis cxovreba uSu-

alod exeba. pedagogebi, rogorc

eleqtorati, politikurad gaucxo-

ebulebi aRmoCndnen. xelisuflebaSi

gaCnda SiSi, rom maswavleblebi da

skolebi ufro metad `opoziciure-

bi~ gaxdebodnen, skola ki avtoma-

turad maT forpostad iqceoda.

am SiSis gamo, reformis samiznec

180 gradusiT Seicvala: xelisu-

flebam maswavleblebTan saubari

daiwyo. mTavari amocana pedagoge-

bis 70-aTasiani eleqtoratis gulis

mogeba gaxda.

ganaTlebis yofili ministri gia

nodia dRes ambobs, rom xelisufle-

baSi erTmaneTs Seejaxa reformis

Tavdapirveli miznebi da politiku-

ri interesi. `reformistebis filo-

mixeil saakaSvilis Sexvedra pedagogebTan

36 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

avtoris, kaxa lomaias Tandaswre-

biT pedagogebs sajarod pirvelad

7 noembris Semdeg gamarTul Sexve-

draze dauyvava. prezidentma lo-

totronis idea da reformis sxva

niuansebi gaakritika, pedagogebs ki

socialur dacvasa da xelfasebis

gazrdas dahpirda.

xelfasebis, marTalia, umniSvne-

lo, magram Tanmimdevruli zrda ma-

leve daiwyo. 2009 wels samwliani

programisTvis, romelic xelfase-

bis etapobriv matebasac iTvaliswi-

nebda, biujetidan 48 milioni lari

gamoiyo. maswavleblebis sabazo

xelfasebi _ 35 lariT, damrigeble-

bisa ki _ 70-iT gaizarda. gaizarda

saskolo vauCeris odenobac, pirvel

400 moswavleze _ 70, xolo 400-ze

zemoT _ 55 lariT. maswavlebelTa

jamagiris zrda daemsgavsa socia-

luri daxmarebis programas, romlis

mTavari mizani isev saarCevno xmebis

mopoveba iyo. xelfasebis zrda mxo-

lod im SemTxvevaSi gaxdeboda swa-

vlis xarisxis amaRlebis garanti,

Tuki kvalificiuri da arakvali-

ficiuri maswavleblebis anazRau-

rebas Soris gansxvaveba dawesdebo-

da. `roca yvelas Tanabrad uzrdi

xelfass, es ganaTlebis xarisxze ar

moqmedebs. saWiroa Sida konkuren-

ciac~, _ acxadebs gia nodia. poli-

tikuri motiviT xelfasebis zrdam

ki pedagogebs Soris konkurentuli

garemo veRar Seqmna. mxolod serti-

ficireba kvalificiurobas ar niS-

navs, is maswavleblobis mowmobaa.

ukve ramdenjerme gadaido peda-

gogTa sertificirebis, direqto-

rebis arCevisa da skolebis akre-

ditaciis procesic. samsaxuris

dakargvis SiSiT, maswavleblebi ser-

tificirebas damsjel RonisZiebad

ganixilaven, xelisufleba ki ele-

qtoratis SenarCunebas cdilobs da

sertificirebis TariRi SeZlebis-

dagvarad samomavlod gadaaqvs.

ganaTlebis sistemis politizebis

procesi 2009 wels sabolood gaSiS-

vlda. mixeil saakaSvilma mis gund-

Sive gaCenili reformis koncefcia,

amomrCevlebis dakargvis SiSiT,

Secdomad gaasaRa. TebervalSi aWa-

raSi pedagogebTan Sexvedrisas man

ganacxada: `reformebi mniSvnelova-

nia, magram me vfiqrob, rom vinc es

sistema daxata, imas saerTod Sexe-

ba ar hqonia skolasTan da misTvis

sofia iyo, rom moswavlea mTavari,

politikosebis azriT ki, mTavari

gaxda maswavlebeli~.

Tumca, politikuri oponentebi-

saTvis maswavleblisa da moswavlis

xelovnuri gamijvna mxolod poli-

tikuri ritorikis nawilia. kargi

skola, romlis mizanic xarisxiani

ganaTlebaa, kvalificiuri pedago-

gis gareSe warmoudgenelia.

saakaSvilma ganaTlebis maSindeli

ministrisa da reformebis erT-erTi

ganaTlebis sistemis politizebis procesi

2009 wels sabolood gaSiSvlda. `reformebi

mniSvnelovania, magram vfiqrob, rom vinc es

sistema daxata, imas saerTod Sexeba ar hqonia

skolasTan da misTvis maswavlebeli raRac

naxati iyo kedelze~.... mixeil saakaSvilma

mis gundSive gaCenili reformis koncefcia,

amomrCevlebis dakargvis SiSiT, Secdomad

gaasaRa.

fo

to i

rak

li

geden

iZe

37liberali . seqtemberi № 8 . 2009

sazogadoeba

maswavlebeli raRac naxati iyo ke-

delze~....

2007 wlis noemberi politizebul

da demokratiul saskolo garemos

Soris wyalgamyofi ar yofila. gana-

Tlebis reformis yvelaze warmate-

bul da saqmian periodSic ki sajaro

skolebi da resurs-centrebi xeli-

suflebis mTavar administraciul

resursad ganixileboda. ganaTle-

bis im eqspertebis azriT ki, rom-

lebic mTel reformas skeptikurad

afaseben, yoveli arCevnebis dros

resurs-centrebi nacionaluri mo-

Zraobis Stabebad gadaiqceoda. xme-

bis mopovebaze zrunva da partiuli

agitacia maT iseTive saqmianobad

eTvlebodaT, rogorc saskolo

problemebis gadaWra.

STambeWdavia winasaarCevno perio-

dSi ganaTlebis ministris maswavle-

blebTan Sexvedrebis raodenobac.

ganaTlebis saministros es Ro-

nisZiebebi arapirdapir saarCevno

agitacias hgavda. am RonisZiebebSi

reformatorebic monawileobdnen,

miuxedavad imisa, rom skolis poli-

tikur koniunqturaSi moqceva maT-

save ideebs ewinaaRmdegeboda.

bolo periodSi, politikuri nebis

arqonis gamo, daikarga is erT-erTi

yvelaze mTavaric, rasac reformis-

tebi ganaTlebis sistemis gardaqm-

nis yvelaze efeqtur indikatorad

miiCnevdnen: saganmanaTleblo dawe-

sebulebebsa da resurs-centrebSi

TviTmmarTvelobis meqanizmebis ga-

Cena. dRes ukve Teoriuladac veRar

vilaparakebT sameurveo sabWoebis

damoukideblobasa da mTlianad

skolebis decentralizaciaze. za-

fxulSi `zogadi ganaTlebis Sesa-

xeb~ kanonSi Setanili cvlilebebiT,

skolis sameurveo sabWoSi daniSnes

ganaTlebis saministrosa da adgi-

lobrivi TviTmmarTvelobis orga-

noebis warmomadgenlebi, romle-

bsac gadawyvetilebis miRebis xma

oficialurad mieniWaT. maT aseve

mieniWaT ufleba, sameurveo sabWos

TavmjdomaresTan SeuTanxmeblad,

moiwvion sabWos sxdoma. am funq-

ciebis gamo, saministros warmo-

madgeneli skolaSi garkveulwilad

direqtorze mniSvnelovani figura

xdeba. TviTmmarTvelobas mSoble-

bica da pedagogebic axla swavlo-

ben da jer kidev ver eCvevian, rom

TiToeul problemas saministro

ki ara, Tavad, avtonomiurad unda

wyvetdnen. aseT garemoSi kidev

ufro ioli iqneba saministrosa da

adgilobrivi xelisuflebis warmo-

madgenlebis gamoyeneba mTavrobisa-

Tvis yvelaze saWiro dros _ winasa-

arCevnod.

sameurveo sabWoebze gavlenis mo-

xdenis mcdeloba sabWoebis meore

arCevnebis dros ukve SeiniSneboda.

14 ivniss gamarTul saskolo arCe-

vnebSi adgilobrivi TviTmmarTve-

lobis organoebis warmomadgenlebi

sabWos wevrobis politikuri niS-

niT arasasurvel kandidatebs sxva-

dasxvagvari muqariT aiZulebdnen,

uari eTqvaT arCevnebSi monawileo-

baze. msgavsi SemTxvevebiT aRiniSna,

magaliTad, kaspis raionis sofel

qvemoWalisa da sasireTis, xaSuris

me-7 da dedofliswyaros 1-li sko-

lebi.

politikuri nebis arqonis gamo, daikarga

is, rasac reformatorebi ganaTlebis

sistemis gardaqmnis yvelaze efeqtur

indikatorad miiCnevdnen: TviTmmarTvelobis

meqanizmebis gaCena. dRes ukve Teoriuladac

veRar vilaparakebT sameurveo sabWoebis

damoukideblobasa da mTlianad skolebis

decentralizaciaze.

fo

to m

arik

a qo

CiaS

vil

i

38 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

sazogadoeba

kanonSi Setanili axali cvlilebe-

bi sagrZnoblad amcirebs direqto-

ris uflebebsac. axla saministros

esa Tu is direqtori Tuki raime

problemas uqmnis, misi Tanamdebo-

bidan moxsna ministrisTvis oficia-

lurad ukve gaiolebulia.

dRes ganaTlebis saministrosa

da parlamentis Sesabamis komitet-

Si acxadeben, rom es cvlilebebi

skolebSi disciplinis gamosaswo-

rebladaa saWiro, xolo arasajaro

saubrebSi aRiareben, rom cvlile-

bebi skolebis kontrolisTvisaa au-

cilebeli.

politikur koniunqturas refor-

matorebic Cumad danebdnen da sis-

temis SecvlisTvis aRar ibrZoles.

ganaTlebis saministro reformis

avtorebis umravlesobam, Tavad mi-

nistrebis CaTvliT, nel-nela dato-

va, Tumca mizezebze sajarod sauba-

ri aravin isurva.

dRes ganze gamdgari reformato-

rebi miiCneven, rom reformam CixSi

Sesvla maSin daiwyo, roca misi po-

litizebis xarisxi gaizarda, roca

mTavari mizani _ moswavle daikarga

da ufro mniSvnelovani gaxda peda-

gogTa eleqtoratis gulis mogeba.

Tumca, Tavad reformac ar yofi-

la saTanadod gamarTuli. xarve-

zebi hqonda sameurveo sabWoebis

meqanizmsa da direqtorebis arCevis

wess, naTlad iyo gasaweri skole-

bis akreditaciisa da maswavlebel-

Ta sertificirebis kriteriumebi;

mcdari iyo erovnuli saswavlo geg-

mis prioritetebi da vauCeruli da-

finansebis damkvidreba. miuxedavad

imisa, rom sagrZnoblad gaumjobes-

da skolis infrastruqtura, swav-

lebis xarisxi isev Zalian dabalia,

rac imas niSnavs, rom reformis mTa-

vari amocana ver Sesrulda.

am Temebze diskusia reformis

dasawyisSive politikuri mxareebis

dainteresebis Sesabamisad warimar-

Ta. daviT zurabiSvili ambobs: `ro-

desac zogadi ganaTlebis Sesaxeb

kanons iRebdnen, ambrazurasaviT

viyavi gadafarebuli da vambobdi,

rom misi miReba ar SeiZleboda. qar-

Tuli parlamentarizmis istoriaSi

msgavsi kretinoba ar yofila. be-

vrjer Secvales, magram sabolood

mainc cudi varianti miiRes. Tavis

droze es procesi Zveli da axali

Taobis dapirispirebad, bneleTisa

da sinaTlis brZolad aRiqmeboda.

maSin ministri lomaia ambobda, _

axla Tu ar gadavdgamT am arapo-

pulistur nabijebs, mere arCevnebi

mova da mxolod populisturi sia-

xleebis Semotana mogviwevso. Tu

sadme ar SeiZleba aCqareba, es gana-

Tlebis sferoa, sadac Zalian Zlie-

ria tradiciisa da inerciis roli.

reforma aucilebeli iyo, magram

ara am formiT. etapobrivad unda

gagveSva saministros berketebi da

ara erTi xelis mosmiT. erTaderTi

sikeTe, rac am reformam moitana,

erTiani erovnuli gamocdebis sis-

temis damkvidrebaa~.

xelisuflebam policiis Secvla

moaxerxa, ganaTlebis sistemis gar-

daqmna ki Sua gzaze Sewyvita, riTac

Secdomebis gamosworebis Teoriu-

li Sansic daikarga. axla reformis

efeqturobasa Tu lafsusebze mxo-

lod hipoTeturad Tu vimsjelebT.

Tumca, saeWvoa, am daTmobebis

miuxedavad, xelisuflebam maswav-

leblebis xmebis SenarCuneba Se-

Zlos. logikurad, ganaTlebis sis-

temis SeniRbuli problemebi

mmarTveli gundis politikuri ga-

marjvebis safuZveli ar unda gax-

des. droebiTi politikuri amoca-

nebis sasargeblod gakeTebulma

arCevanma ki skolebis decentrali-

zacia mravali wliT SeaCera.

fo

to m

arik

a qo

CiaS

vil

i

39liberali . seqtemberi № 8 . 2009

sazogadoeba

xaraCoebSi Casmuli kedlebi, ga-

burRuli qvis svetebi da, maT na-

cvlad, rkinis armatura _ bagra-

tis taZars sruli aRdgenisTvis

amzadeben. me-11 saukunis kedle-

bs gumbaTs daadgamen da bagrati

kvlav gaerTianebuli saqarTvelos

simbolo gaxdeba.

saqarTvelos kulturuli me-

mkvidreobis dacvis erovnuli saa-

gentos ufrosis, nika vaCeiSvilis-

Tvis es taZris aRsadgenad saWiro

rkinis argumentia. gumbaTiani ba-

grati qarTuli marTlmadide-

bluri eklesiisTvisac didi xnis

ocnebaa. `sakurTxeveli RvTism-

saxurebis gareSe ar unda arse-

bobdes~, _ acxadebs sapatriarqos

xuroTmoZRvrebis, xelovnebisa da

restavraciis centris presmdivani

Tamar kvantaliani.

Tuki me-11 saukunis Zegli qar-

TvelebisTvis gaerTianebuli sa-

xelmwifos simboloa, iunesko-

sTvis is msoflio kulturuli

memkvidreobaa, romlis mniSvne-

lobac patriotul lozungebsac

scdeba da religiur funqciasac.

aseTi mniSvnelobis Zeglis sru-

li rekonstruqcia iunesko-sTvis

mxolod gamonaklis SemTxvevebSia

dasaSvebi, magaliTad iseTis, ro-

goricaa omi. rodesac meore mso-

flio omis dros gadamwvari var-

Savis sruli aRdgena gaxda saWiro,

organizaciam proeqti daamtkica.

bagrats ki iunesko-s es kriteriu-

mi mxolod im garemoebis gaTva-

liswinebiT Tu moergeba, rom ta-

Zari 1691 wels momxdari Turqebis

Semosevisas daingra.

iunesko-s eqspertebma bagratis

taZari bolos 2008 wlis ivnisSi

inaxules da daaskvnes, rom Zegli

saswrafod unda gamagrdes. qar-

Tulma mxarem gamagreba saZirkvli-

dan daiwyo. Tumca, saZirkvelSi

aseTi masStaburi Careva ar gax-

deboda saWiro, rom ara gumbaTis

dadgmis survili. es idea ofi-

cialurad damtkicebul proeqtSi

mxolod erTi wlis Semdeg aisaxa.

sruli reabilitaciis gegma kul-

turis saministrom 2009 wlis 31

ivniss daamtkica.

qarTul mxares iunesko-sTvis

proeqtis dokumentacia jer ar

gaugzavnia. saqarTvelos mTavro-

erTiani

saqarTvelos

gumbaTi xelovnebaTmcodneebi saxelmwifosa da marTlmadidebel eklesias

bagratis taZris aRdgenis meTodebze edavebian.

eka WiTanava

kulturuli memkvidreoba

40 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

sazogadoebaf

ot

o T

emo b

arZi

maSvi

li

bagratis taZari, seqtemberi 2009

41liberali . seqtemberi № 8 . 2009

bam taZris konservacia-restavra-

ciasTan dakavSirebuli nebismieri

gadawyvetileba da proeqtis deta-

luri aRwera msoflio memkvidreo-

bis komisias 2011 wlamde unda Seu-

Tanxmos. manamde rekonstruqciis

dawyeba ar SeiZleba. jerjerobiT

mxolod kedlebis gamagreba xdeba.

Tumca, qarTveli xelovne-

baTmcodneebis nawili amtkicebs,

rom iunesko bagrats mkacr gana-

Cens misi sruli aRdgenis gareSec

gamoutans. problema aRdgenis me-

TodSia, romelic, maTi azriT, Ze-

glis im uZveles fenebs azianebs,

romlebic mis unikalurobas gansa-

zRvravs.

bagratze mimdinare samuSaoe-

bis Sesafaseblad iunesko-s spe-

cialuri komisia saqarTveloSi

uaxloes momavalSi Camova. xelo-

vnebaTmcodne cicino CaCxunaSvi-

lis gancxadebiT, komisias bagrati

ukve dazianebuli daxvdeba. `daS-

lilia gumbaTqveSa burjebis qvis

kvadrebi da sakurTxevlis bur-

jTan damakavSirebeli TaRebi, sve-

tebi gaburRulia da, maT nacvlad,

Cadgmulia rkinis armatura~, _ aR-

niSnavs CaCxunaSvili.

proeqtis xelmZRvaneli, arqite-

qtor-restavratori vano greme-

laSvili braldebebs usafuZvlod

miiCnevs. misi TqmiT, garRveuli

burjebi Tavis adgils daubrunde-

ba, rkina-betonis Rero ki zustad

im qviT Seimoseba, romelic droe-

biT Camoixsna.

ikomosi-s saqarTvelos warmo-

madgenlobis generaluri mdivani,

arqiteqtor-restavratori nato

cincabaZe ki swored am meTods

uwodebs `Zeglis falsifikacias~.

`aTaswlovani qvis svetebi ar Sei-

Zleba iyos mulaJi da rkina-beto-

nis ximinjebs malavdes, `veneciis

qartiis~ mixedviT, memkvidreobis

nimuSis avTenturobis SesanarCu-

neblad misi arc erTi komponenti

los mTavrobasTan konstituciu-

ri SeTanxmebis safuZvelze, yvela

saeklesio mniSvnelobis nageboba,

nangrevi Tu miwa sapatriarqos

gadaeca. Sesabamisad, rogorc me-

sakuTre, eklesia taZris aRdgena-

ze kanonier pretenzias acxadebs

da yvela gadawyvetilebas mTavro-

basTan SeTanxmebiT iRebs.

eklesiis survilis garda, ta-

Zris aRdgena politikuri nebacaa.

mixeil saakaSvilma erT-erT sa-

jaro gamosvlaSi ganacxada, rom

mas surs, aRdgenili bagrati misi

prezidentobis vadis dasruleba-

mde ixilos. xelovnebaTmcodneTa

nawili ki miiCnevs, rom rodesac

prezidenti piradad gascems sam-

Seneblo-sarestavracio dakveTebs,

amiT xelovnebis dargis politize-

ba xdeba.

bagratis aRdgena safuZvliani

kvlevis gareSe SeuZlebeli iqne-

boda. 2005 wels kulturis saminis-

trom gamoacxada tenderi taZris

kvleva-proeqtirebaze, romelSic

vano gremelaSvilis organizaciam

`restavratorebi da kompania~ gai-

marjva. kvlevebs arqeologebi, ge-

ologebi da inJinrebi 2007 wlamde

atarebdnen. taZari aizoma, Seiswa-

vles misi teqnikuri mdgomareoba.

eqspedicia tao-klarjeTSic Ca-

vida da X-XI saukuneebSi agebuli

oSkis, xaxulisa da iSxnis Zeglebi

Seiswavla. am kvlevebis safuZvel-

ze gremelaSvilma daaskvna, rom

bagratis pirvandeli saxiT aRd-

genas moaxerxebda da sabWos misi

sruli reabilitaciis proeqti

SesTavaza.

iunesko gadawyvets, ramdenad

aris daculi kulturis saminis-

tros mier damtkicebul proeqtSi

bagratis, rogorc kulturuli me-

mkvidreobis Zeglis, uflebebi. am

uflebebis darRveva romc dadgin-

des, saeWvoa, sazogadoebam Zeglis

bedis gadawyveta SeZlos.

ar unda iyos gayalbebuli~, _ acxa-

debs nato cincabaZe.

davis sagania saZirkvlisa da

svetebis betoniT gamagrebis me-

Todic. mZime duRabis gamoyeneba

garkveulwilad gumbaTis dadgmis

survilma ganapiroba. aseTi masS-

taburi samuSaoebi aucilebeli ar

iqneboda, ufro msubuqi konstru-

qcia rom aerCiaT.

Tavis droze aseTi butaforiu-

li proeqti sapatriarqom daiwuna.

ZiriTad argumentad eklesia ta-

Zris aRdgenis aratradiciul me-

Tods asaxelebda, raSic gansxvave-

buli masalis _ xelovnuri qvisa da

liTonis gamoyenebas gulisxmobda.

verc restavratorebma da verc

proeqtis avtorebma eklesiis sur-

vils winaaRmdegoba ver gauwies.

arqiteqtor-restavratori nes-

tan TaTaraSvili ixsenebs, rom

1987-95 wlebSi, taZris sruli aRd-

genis moTxovniT, samRvdeloebis

mxridan zewola ar wydeboda. es

iyo erT-erTi mizezi, ris gamoc,

Zeglis nangrevebis saxiT datove-

bisa da misi am formiT SenarCu-

nebis idea sabWoTa periodis mere

safuZvlianad aRar ganxilula.

eklesia axlac kategoriulad

acxadebs, rom `sakurTxeveli

RvTismsaxurebis gareSe ar unda

arsebobdes~. Tamar kvantalianis

TqmiT, sapatriarqo am pozicias ar

Secvlis, radgan bagratis aRdge-

na ara erTi adamianis, patriarqis,

aramed mTeli marTlmadidebluri

mrevlis gadawyvetilebaa.

Tumca, jer kidev XX sauku-

nis 80-iani wlebidan wirva-locva

gadauxurav bagratis taZarSic

aRevlineboda. amitom xelovne-

baTmcodneTa nawili miiCnevs, rom

Tavisuflad SeiZleboda bagrati

ucleli saxiT daetovebinaT da

mxolod mis konservaciaze ezru-

naT.

2002 wlis oqtomberSi, saqarTve-

sazogadoeba

Tuki me-11 saukunis Zegli qarTvelebisTvis gaerTianebuli saxelmwifos simboloa,

iunesko-sTvis is msoflio kulturuli memkvidreobaa, romlis mniSvnelobac

patriotul lozungebsac scdeba da religiur funqciasac.

42 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

sazogadoebaf

ot

o T

emo b

arZi

maSvi

li

bagratis taZari, seqtemberi 2009

43liberali . seqtemberi № 8 . 2009

sazogadoeba

ganmuxuris patriotTa banaki,

„mSvidobisa da megobrobis qalaqi“,

SarSan omis dros daiwva. maSin is

banakebs Soris yvelaze didi iyo da

800 `patriots~ itevda. wels iq ra-

mdenime koteji dgas da TiTo naka-

dze iq mxolod 150 bavSvs SeuZlia

dasveneba. Tumca, banaks ganmuxur-

Si simboluri mniSvneloba aqvs.

patriotTa banaki omidan zustad

erTi wlis Tavze, 7 agvistos gaixs-

na da mis aRdgenaze 1 200 000 lari

daixarja.

zRvis sanapirosTan, mindorze

razms wre aqvs Sekruli.

_ Cvens banaks gaumar... _ yviris

lideri.

_ jos! _ erTad Seyvirebs razmi.

_ Cven, patriotebs, gagvimar...

_ jos!

_ banakis xelmZRvanelobas gau-

mar...

_ jos!

_ Cvens qveyanas gaumar....

_ jos!

_ miSas gaumar...

_ jos!

am bolo SeZaxils sxva banakeb-

Si ar iyeneben. Tumca quTaisTan

axlos, varcixeSi `patriotebis~

simRera „miSa magaria“ gaisma. mar-

Talia, banakebis zogierTi lideri

nacionaluri moZraobis axalgazr-

duli frTis wevria, magram saubris

Tema politika TiTqmis arasode-

saa. erTaderTi, rac „patriotebma“

unda icodnen, is aris, rom banaki

„patrioti“ saprezidento progra-

maa da visac maTTvis kargi unda,

sapasuxod daxmarebis xelis gawv-

denac unda SeeZloT.

varcixis `patriotTa banaki~ banakis wevrebs `patriotebi~

hqviaT. yvela „patriots“ banak-

Si SesvlisTanave forma urigdeba.

formis nawilia kepi saqarTvelos

droSiT da warweriT „patrioti“,

maisuri mklavze saqarTvelos dro-

SiT da Jileti, romelzec mTlia-

nad saqarTvelos droSaa gamosa-

xuli. aucilebelia „patriots“ am

formis erTi nawili mainc ecvas.

mas ar aqvs ufleba, daamaxinjos

forma da, gansakuTrebiT, masze ga-

mosaxuli erovnuli simbolika.

banakSi gadamwyveti azri lidere-

bs ekuTvniT. iq naxevrad saxumaro,

Tumca naxevrad seriozuli wesic

arsebobs, rom „lideri yovelTvis

marTalia“.

bavSvebi xis kotejebSi cxovro-

ben, gogonebi da biWebi cal-calke.

TiTo kotejSi 12-14 bavSvs erTad

sZinavs. nakadebi yovel 10 dReSi

erTxel icvleba. pirvelive dRes

`patriotebs~ razmebad anawileben

da TiTo razmSi saSualod 30 mo-

zardi xvdeba. varcixis banakSi sul

10 razmia. yvela razmi valdebulia,

moifiqros sakuTari saxeli, SeZaxi-

li da devizi, romelic patriotul

suliskveTebas Seicavs. magaliTad:

razmi: mesame

saxeli: samSoblo

SeZaxili: saqarTvelo aris erTi,

gvfaravda da gvfaravs RmerTi!

devizi: RmerTiviT erTi gvwamdes

samSoblo.

Semdeg lideri yviris da „patrio-

tebi“ „jos“ SesZaxeben: mesame razms

saprezidento programa

lideri yovelTvis marTaliareportaJi patriotTa banakidan.

salome jaSi

`patriotTa banaki~ varcixeSi, agvisto 2009

fo

to s

alome

jaS

i

44 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

sazogadoeba

gagvimar _ jos! gagvimar _ jos! vin

varT Cven? _ pat_ri_o_te_bi. pa-

triotebs gagvimar _ jos!

`patriotizmi~ banakis cxovrebis

mxolod garegnuli mxarea, aq pir-

veli dRidan yvelaze mniSvnelovani

sityva `reJimia~.

dilis yvela xazze yve-

la unda dadges. sauzme-

ze razmebi rigrigobiT

da organizebulad unda

mividnen. razmis wevre-

bi miabijeben mwyobrad,

xSirad SeZaxiliT da

himnis simReriT. sauz-

mis, sadilisa da vaxSmis

dros razmis wevrebi er-

Tad unda dasxdnen. yve-

lam unda moixados qudi

da iyos Cumad. rogorc

erT-erTi lideri ambo-

bs, _ Wamis dros rom yve-

la laparakobdes, sasa-

diloSi warmoudgeneli

xmauri iqnebao. yvela RonisZiebaSi

monawileoba savaldebulo ar aris,

Tumca savaldebuloa daswreba sa-

Ramos Sekrebebze; aseve savalde-

buloa diskotekis mere daZinebac.

akrZalulia rogorc ZilisTvis

gankuTvnil dros laparaki, aseve

banakis teritoriis datoveba.

isjeba wesrigis darRvevis yve-

la SemTxveva, maT Soris mwyobrSi

arasworad dgoma, dilis Sekreba-

ze dagvianeba, sigaretis moweva

iq, sadac es akrZalulia, laparaki

ufrosebis saubris dros. dasja

SeiZleba mohyves Tanarazmelis `ga-

pastvas~ da sxvebis dasjis dros

Cacinebas.

sasjelis yvelaze gavrcelebu-

li forma buqnebia. buqnebis rao-

denoba damokidebulia sasjelis

simZimeze da lideris simkacreze.

patriotebi am Temaze xSirad sau-

broben: `veRar davdivar, guSin

orasi buqni gavakeTe, dRes _ asi~.

Tumca dasja, rogorc wesi, saxali-

soa da „patriotebis“ aRSfoTebas

iSviaTad iwvevs. saboloo jamSi,

umravlesobas banakSi yvelaferi

moswons, saWmlis, abanosa da sa-

pirfareSoebis garda.

banakSi cxovrebis yovel aspeqt-

Si koleqtivizmi igrZnoba. kole-

qtiuri iyo glovac. patriotTa

banakebSi samdRiani glova gamo-

cxadda, roca erT-erT banakSi

mimavali avtobusi xevSi gadavar-

da da sami „patrioti“

daiRupa. am dReebis

ganmavlobaSi Savi len-

ti ekeTa banakis yvela

mcxovrebs. erT-erT sa-

Ramos ki organizebuli

locvac `daidga~: 350-ma

`patriotma~ banakSi pa-

tara tyis garSemo, sa-

dac samlocvelo dgas,

wre Sekra. bavSvebs xel-

Si anTebuli sanTlebi

eWiraT. cota xniT du-

milis Semdeg wrem Tan-

daTan erTi mimarTu-

lebiT daiwyo moZraoba

da locva: „mamao Cveno,

romeli xar caTa Sina...“

banakuri cxovrebis yvelaze did

nawils sportuli RonisZiebebi Se-

adgens _ Cempionati fexburTSi,

frenburTSi, mxiaruli startebi.

yovel nakadze imarTeba intele-

qtualuri TamaSi _ ra? sad? ro-

dis? saRamos imarTeba Tematuri

warmodgenebi magaliTad narkoma-

niis winaaRmdeg. dadgmebs Soris

yvelaze sapasuxismgeblo saqar-

Tvelos erTianobis Temisadmi mi-

ZRvnili speqtaklia. TiTqmis yo-

_ miSas gaumar... _ jos! `patriotTa banaki~ varcixeSi, 2009

`patriotTa banaki~ ganmuxurSi, agvisto 2009

fo

to s

alome

jaS

i

fo

to s

alome

jaS

i

45liberali . seqtemberi № 8 . 2009

vel saRamos, warmodgenebis Semdeg

diskoteka imarTeba.

TvalSi sacemia, rom banakSi

umravlesoba biWia. Tu gogonebs

erTi kotejic hyofniT, biWebis-

Tvis ori kotejia gamoyofili.

„erTma miTxra, banakSi namyof

gogos colad ar moviyvano, Cemi

Taobis biWebis mentaliteti unda

Seicvalos~, _ ambobs erT-erTi

`patrioti~ gogo. banakSi mudmi-

vad morigeobs dacva, gansakuTre-

biT RamiT, da cdilobs, guldas-

miT gaakontrolos, dabnelebis

Semdeg vin sad ras akeTebs.

patriotizmi`patriotTa~ nawili ambobs, _ pa-

triotizmi mxolod banakis saxel-

Sia da sxva mxriv msgavsi aq araferi

SeminiSnavso. nawili ki amtkicebs,

rom banakSi dasasveneblad ki ara,

patriotuli mosazrebebis gamo Ca-

movida.

„pirvel rigSi, aq imis gulisTvis

varT, rom patriotuli suliskve-

Teba gadavceT Cvens patriotebs,

Cvens bavSvebs. rogorc viyaviT da-

viT aRmaSeneblis dros erTiani da

Zlierebi, iseTi erTiani da Zlie-

rebi gvinda viyoT axlac. gvinda,

rom patriotebTan erTad wvlili

SevitanoT Cveni qveynis gaerTiane-

baSi da gamTlianebaSi“, _ ganmarta-

vs miSa bolqvaZe, varcixis banakis

erT-erTi lideri, metsaxelad

„naci“.

„rac unda dasWirdes mis samSo-

blos, Tundac omi iyos da omSi ga-

moZaxeba, daufiqreblad rom wavi-

des da Tavis samSoblosaTvis Tavi

gawiros _ es aris patriotizmi. me

egeTi var“, _ acxadebs „patrioti“,

nukri jiqiZe.

Tumca, banakSi omze Riad aravin

saubrobs. miuxedavad amisa, varci-

xeSi `patriotebis~ mier Sedgenili

kedlis gazeTebis mTavari Tema sa-

qarTvelos teritoriuli mTlia-

nobis aRdgenaa. saRamos RonisZie-

bebze xSirad ismis simRera _ „xmali

mandilosanma garkveulwilad saxe

Seicvala da qarTveli mandilosani

is kdemamosili mandilosani aRar

aris. is qarTveli mamakaci, romel-

sac kaci erqva, kaci aRar aris. da

am yvelaferma Tavi iCina imiT, rom

dResdReobiT saqarTvelo daknine-

bulia“.

magram ra aris qarTuli suli,

rogorc amas irakli ambobs, an ra

aris patriotizmi, amas banakSi ar

aswavlian. aseT Temebze arc leq-

cias kiTxuloben, da arc disku-

siebi tardeba. aris mxolod mowo-

debebi, rom unda iyo Seni qveynis

patrioti. patriotizmis gageba

erT, zogjer or, sam da oTx nakad-

Si monawileobis Sedegad Tavisdau-

neburad ikveTeba gonebaSi.

dilis xazze bavSvebi mwyobrSi

dgebian da yvela razmi Tavis SeZa-

xils yviris. dilis gamamxnevebeli

varjiSis Semdeg banakis koordina-

tori maT yuradRebas ipyrobs:

damanaxeT yvelam Tqveni muStebi!

bavSvebi zemoT weven xelebs da

koordinatoric ganagrZobs, rom

yvelani ase erT muStad unda iyvnen

Sekrulni.

_ vin varT Cven?

_ pat_ri_o_te_bi! _ pasuxobs

yvela erTad.

_ vin varT Cven?

_ pat_ri_o_te_bi! _ imeoreben

SeZaxils.

_ Cvens erTad yofnas, Cvens mego-

brobas gaumar...

_ jos!

_ Cvens qveyanas, Cvens saqarTve-

los gaumar...

_ jos!

_ arc erTi wveTi sisxli ar unda

iyos CvenSi araqarTuli!

yviris koordinatori, yvela

quds ixdis da erTdroulad trial-

deba droSisken, romelic yovel

diliT saqarTvelos himnis fonze

aRimarTeba.

salome jaSi amJamad `goeTes

institutis~ mxardaWeriT patriotTa

banakebis Sesaxeb dokumentur films

iRebs. premiera noemberSi germaniis

dReebis farglebSi gaimarTeba. wels

saqarTveloSi germaniis dReebis

ZiriTadi Temaa „1989_2009 _ JamTa cvla

saqarTvelosa da germaniaSi“.

patriotTa axalgazrduli banakebi

saprezidento programaa da 2005

wlidan arsebobs. is 14-20 wlis axal-

gazrdebisTvis Seiqmna. wels banakebi

gaixsna varcixeSi, yvavilnarSi,

SaorSi, sagarejosa da ganmuxurSi.

2008 wlis omis Semdeg ganmuxuris

banakis ganaxleba 1 200 000 lari

dajda, xolo mTlianad banakebis

organizebisTvis wels saxelmwifom

3 milioni lari daxarja. dRemde

patriotTa banakebSi 100 000-mde

mozardma daisvena.

avlesoT qarTvelebo, xmali avle-

soT...“ da irakli Carkvianis simRe-

ra „Cven movigebT oms“, romelic

banakma sakuTar konteqsts moargo.

„programa `patrioti~ emsaxureba

zustad amas, rom qarTuli suli,

qarTuli suliskveTeba gavaRviZoT

da iyos maRal safexurze“, _ ambobs

banakis lideri, irakli. is Tbili-

sis erT-erT saSualo skolaSi fsi-

qologad muSaobs. „qarTul sulSi

vgulisxmob imas, rom qarTvelma

banakebi

sazogadoebaf

ot

o s

alome

jaS

i

`patriotTa banaki~ varcixeSi, agvisto 2009

46 liberali . seqtemberi № 8 . 2009

www.shokoladi.ge

male

dro _ 1960-ianebis bolo, hipebis

epoqis daisi. adgili _ kalifornia.

mTavari gmiri _ kerZo deteqtivi

dok sportelo, zanti, sul mudam

dabolili tipi. igi naRdi hipia,

Tuki SegviZlia warmovidginoT hipi-

gamomZiebeli. Tmebic afro yaidaze

aqvs dayenebuli, jimi hendriqsiviT.

es zanti deteqtivi kardakar da-

dis, dakiTxvebs awarmoebs, kiTxavs

striptiziorebs, serferebs, naTel-

mxilvelebs, gaqeqil fsiqiatrebs

da las vegasidan Camoxetebul

yomaristebs. saqme isaa, rom spor-

telos yofili gogona Sasta fei

Tavis axal kacTan, viRac mayuTian

tipTan erTad sadRac gadaikargeba,

Semdeg ki doki aRmoaCens, rom es

gauCinareba saeWvod aris dakavSire-

buli sxva saqmeebTan, romelsac igi

iZiebs.

bevris azriT, `maxasiaTebeli

nakli~ e.w. hard-boiled deteqtivis

Janris (es Janri Tavis droze rai-

mond Cendlerisa da deSil hemetis

xelSi Camoyalibda) postmodernuli

variantia, gnebavT miZRvna, parodia,

kiTxva JangbadiT

Inherent Vice by Thomas Pynchon

maxasiaTebeli nakli tomas pinConi

gadaazreba. dok sportelo gaWri-

li vaSliviT hgavs filip marlous,

Cendleris romanebis mTavar gmirs,

oRond im gansxvavebiT, rom Tuki

marlou didi raodenobiT burbons

uraxunebs, sportelo imiT gansxvav-

deba, rom auareba marixuanas eweva.

esaa marixuanas kvamliT gajere-

buli wigni, sadac maRali da dabali

kulturuli aluziebis nazavs er-

Tvis literaturuli ancobebi + gno-

muri istoriuli miniSnebebi + kalam-

burebi + siurrealisturi zmanebebi

+ absurdi, Tumca igi mainc sufTaa

Tanamedrove leqisgan, radgan XXI

saukuneSi daweril da imavdroulad

pre-Sidsur, pre-feministur da aTas

sxva raRacamdel wignad iTvleba.

esaa shaggy-dog deteqtivi, Caxlar-

Tuli, ukbilo ambavi uazro fina-

liT, `maltis Sevardeni~, romelSic

60-iani wlebis romelime amerikuli

komiqsis gmirebi monawileoben.

wignis saTauri sazRvao samar-

Tlidanaa aRebuli da es sadazRvevo

termini gulisxmobs malfuWebadi

produqtis gamoricxvas sadazRve-

vo polisidan (magaliTad, rogor

unda daazRvio kvercxi, romelic

yovel wams ganwirulia gatydes). am

mniSvnelobidan gamomdinare sa-

Taurs sakmaod farTo ganmarteba

SeiZleba mieces, amitom varaudebs

ar movyvebi, gavagrZeleb ambavs da

getyviT, rom `maxasiaTebeli nakli~

araa pinConis saukeTeso nawarmoe-

bi, igia e.w. Pynchon Minor, mwerlis

SedarebiT umniSvnelo nawarmoebi,

Tumca Tuki kargad davakvirdebiT,

aRmoCndeba, rom samomavlod SeiZ-

leba swored es nawarmoebi gaxdes

yvelaze mniSvnelovani mis Semoqme-

debaSi, radgan mis sxva romanebTan

SedarebiT martivi, naTeli da advi-

li dasaZlevi wigni, kargi satyuara

iqneba mkiTxvelisTvis.

misi nawarmoebebis daZlevas eve-

restze asvlasac adareben kriti-

kosebi, sadac ara mxolod werayini,

wriapebi da Tokebia saWiro, aramed

Jangbadic. pinConi Tanamedro-

ve mwerlobis faruli RvTaebaa,

mwerali, romelsac ufro Tayvans

scemen, vidre uyvarT. Tu ar vcde-

bi, igi mxolod salman raSdis hyavs

cocxlad nanaxi, roca mis erT-erT

wignze werda recenzias niu iork

taimsisTvis da amis gamo isadila

kidec masTan. raSdi maSin popula-

robis mwvervalze iyo.

pinConi, miuxedavad imisa, rom misi

nawarmoebebi rTulia mosaneleblad

da isini bolomde Zalian cota

vinmes Tu aqvs wakiTxuli, mTlianad

popularul kulturas utrialebs.

igi mTeli Tavisi arsebiT, mTeli

Tavisi SemoqmedebiT amtkicebs, rom

niWsa da gemovnebas araferi aqvs

saerTo, araerTxel gamouTqvamT

azri imis Sesaxeb, rom ar arsebobs

masaviT saSineli gemovnebis mqone

mwerali da veravin ise ostaturad

ver TamaSobs amerikul pop-kultu-

rasTan, rogorc pinConi.

`maxasiaTebel nakls~ pinConuri

sigiJis yvela safirmo niSani axasia-

Tebs: personaJebis aranormaluri

saxelebi, kiCuri simRerebi, numero-

logiuri fokusebi da personaJebis

gadmoyvana da gadamuSaveba Zveli

romanebidan (am SemTxvevaSi, gansaku-

TrebiT Vineland-dan), Tumca, mTeli

am garTobis, TamaSis, miniSnebebisa

da garekvebis miuxedavad, wigns mainc

dayveba erTi didi sevda, wuxili imis

gamo, Tu rogor cxvirwin aawapnes

viRac galstukianebma mTel amerikas

60-iani wlebis samoTxe. swored ami-

tomac, pinConis bolo romani bevri

kritikosisTvis Vineland-is winaisto-

riad ufro moCans, romanisa, sadac

pinConi mwared `Radaobda~ reiganis

faSistur mTavrobaze da aCvenebda,

Tu rogor SeiZleboda 60-ianebis

Tavisuflebidan faSistur 80-ianebze

gadasvla, epoqaze, roca memarjvene

federalebi 60-ianebidan SemorCenil

hipebs devnidnen.

sxvaTa Soris, Tavisi bolo

wignisTvis pinConi bevr daTmobaze

wavida. internet-maRazia amazon.com-ze jer sareklamo video

daagdebina, sadac kaliforniul

xedebs Tavad avtoris xma adevs,

Semdeg ki agvistoSive gamoaqveyna

romanis Sesaferisi simRerebis

fleilisTi, romelsac tomas pinConi

sTavazobda Tavis mkiTxvels.

simRerebi mTlianad, ra Tqma unda,

60-iani wlebis musikisgan Sedgeba.

cnobilebidan bitlzis, Can't Buy Me Love, getsis da Jilbertos Desafi na-do, sul adreuli pink floidis

Interstellar Overdrive (ufro velveT

andergraunds rom hgavs), serferisis

Wipeout da mraval sxva kompozicias

SexvdebiT. naxeT da SeadareT Tqveni

gemovneba pinConisas.

wignebi

malxaz xarbedia

48 liberali . seqtemberi № 8 . 2009