Historia bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce

Polskie organizacje bezpieczeństwa podczas I wojny światowej

mgr Hubert MielnikKatedra Historii Państwa i Prawa UMCS

Przemiany ustrojowe w Polsce w czasie I wojny światowej

I. sierpień 1915 – 5 listopada 1916 (okres okupacji)II. 5 listopada 1916 – wrzesień 1917 (okres przejściowy)III. wrzesień 1917 – październik/listopad 1918 (funkcjonowanie Królestwa Polskiego)

Okres od sierpnia 1915 – 5 listopada 1916

● Okupacja ziem polskich przez wojska niemieckie i austriackie

● Utworzenie dwóch generalnych gubernatorstw: niemieckiego z siedzibą władz w Warszawie; austriackie z siedzibą władz w Lublinie

● Likwidacja polskich komitetów obywatelskich

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:OkupacjaKP1914-18.PNG

Okres od aktu 5 listopada 1916 – września 1917

● Akt 5 listopada 1916 – proklamacja utworzenia Królestwa Polskiego, tworu państwowego uzależnionego od mocarstw centralnych

● Tymczasowa Rada Stanu (25 członków) - organ doradczy, przygotowawczy i współdziałający na rzecz przyszłych instytucji państwowych

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Akt_5_listopada.jpeg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/Tymczasowa_Rada_Stanu.jpg

Okres Królestwa Polskiego wrzesień 1917 – październik/listopad 1918

Powołanie Rady Regencyjnej – "zastępstwo" króla

● "Królewsko-polski rząd"utworzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych -> Wydział Administracyjny MSW -> referat ds. policyjnych

● Rada Stanu (110 członków; władza ustawodawcza)

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a9/Polish_Regents_1916.jpg

Królestwo Polskie 1914-1915 (władza rosyjska)

Organizacje społeczno-polityczne:● Centralny Komitet Obywatelski

● Komitet Obywatelski miasta stołecznego Warszawy

(przejmowanie kompetencji z ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego)

Organizacje bezpieczeństwa:● Straż Obywatelska (tworzona za zgodą władz rosyjskich)

11.10.1914 – data utworzenia pierwszych rodzimych organów policyjnych o konkretnych, zawodowych kompetencjach

● 2.08.1914 - Milicja Obywatelska (Łódź) – formacja zawodowa i odpłatna; 300 członków

● Połowa 1915 – utworzenie Straży Obywatelskiej m. st. Warszawy (8 tys. Członków; wydział wywiadowczo-kryminalny); kolejne oddziały powstały w Lublinie i Siedlcach

– Struktura SO: Prezydium Straży; Komendantura-> Kancelaria Główna; wydziały: zamiejscowy; miejscowy; wywiadowczo-kryminalny; prawny i intendentura, straż obywatelska, kasa i zarząd główny

Odezwa z 6 sierpnia gen. Von Scheffer Boyadella za: A. Kroński, Straż Obywatelska m. st. Warszawy 1915, Warszawa 1935.

http://www.biblioteka.warszawa1939.pl/artykul/2005/1/12.jpg

Polskie organy bezpieczeństwa na terenie zaboru austriackiego

Lwów:● 31 sierpnia 1914 r. - powołanie Miejskiej Straży Obywatelskiej w

Lwowie (współdziałanie z rządowymi organami bezpieczeństwa; zabezpieczenie ładu i bezpieczeństwa na terenie miasta Lwowa).

● 7 września 1914 r. powołanie Milicji Miejskiej (formacja o charakterze policyjnym i quasi-zawodowym)

● Likwidacja MSO i MM w październiku 1914 przez Rosjan

Milicja Miejska 1916-1918● 1.02.1916 – powołanie Milicji Miejskiej (do tego czasu

funkcjonowały Straże Obywatelskie)

- organy porządkowe podlegające władzy samorządowej (autonomiczne i niezależne od siebie) - tworzone ne terenie byłego zaboru rosyjskiego- służba pomocnicza niemieckich i austriackich władz policyjnychZadania:- utrzymanie porządku na ulicach;

- sprawy sanitarne; przemysłowe; handlowe; budowlane

A. Abramski, J. Konieczny, Justycjariusze, Hutmani, Policjanci: Z dziejów służb ochrony porządku w Polsce, s. 155-156.

"Nowa struktura była organem Zarządu Miejskiego, ale również organem pomocniczym niemieckich

władz wojskowych i cywilnych. Ważniejsze sprawy miał rozstrzygać prezydent policji, który również

zatwierdzał wyższych urzędników, wydawał przepisy służbowe i udzielał wskazówek. Pracodawcą

milicjantów był jednak Zarząd Miejski. W kompetencjach Milicji leżało utrzymanie porządku na

ulicach, a także sprawy sanitarne, przemysłowe, handlowe i budowlane. Służbę związaną z

kwestiami politycznymi, kryminalnymi i obyczajowymi zachowali Niemcy dla siebie. (…) Na czele

formacji stanął działacz Komitetu Obywatelskiego [m. Warszawy], Franciszek Radziwiłł.

W kwietniu Milicja otrzymała jednolite umundurowanie. (…) W roku 1917 naczelne biuro Milicji

zorganizowane było w cztery sekcje: do spraw ogólnych i administracyjnych, do spraw handlowych,

sanitarnych i budowlanych, do spraw sądowych i dyscyplinarnych oraz sekcję wyszkolenia.

Niemiecka policja kryminalna w Warszawie nie miała dobrej opinii. Opowiadano, że jeśli trafiło się

jakieś poważniejsze przestępstwo, wtedy sami podejrzani zabiegali o oto, aby sprawa trafiła do

policji niemieckiej, wtedy bowiem łatwo było, drogą łapówki, uwolnić się od odpowiedzialności.

Wspominał Henryk Wardęski, ówczesny milicjant, a potem wyższy funkcjonariusz Policji

Państwowej: „przyszedłem do przekonania, że wszyscy funkcjonariusze niemieckiej policji

kryminalnej nadawali się w zupełności do więzienia”. (…)

Organy bezpieczeństwa publicznego powołane przez partie polityczne

● Narodowa Demokracja:- Straż Bezpieczeństwa Publicznego

● Polska Partia Socjalistyczna:- Milicja Ludowa PPS

● Komunistyczna Partia PolskiCzerwona Gwardia KPP

KONIEC