POMPALAMA SİSTEMLERİ

TASARIM / UYGULAMA / İŞLETMEHATALARI

Dr. Haluk KARADOĞAN

özet

Bu sunumda pompalama sistemlerinin

• Tasarım hataları• Uygulama hataları• İşletme hataları

hatırlatılmaya çalışılmıştır...

giriş

• 2012 su ve çevre yılı• 2013-2020 kurak periyod• POMSAD / EUROPUMP / HI• Pompa = elektropomp• Hidrolik analiz• Su darbesi analizi• Q / Qmaks / Q min >>>>> ayar yeteneği

pompalama sistemi

çalışma noktasının bulunması

Seri ve Paralel bağlı pompalar

uçtan emişli pompa

çift girişli pompa

Radyal ve Eksenel pompa

Ayar seçenekleri

• vana / orifis• devir değiştirme• (by-pass )• çoklu pompa• kavitasyon

TASARIM HATALARI

• Kaç pompa?• Hangi pompa?• Nasıl bir düzenleme?• Özgül hız• Talep dalgalanması• Ayar olanakları• Ömür boyu maliyet• Maksimum emme yüksekliği• Hangi su?

Akışkanın fiziksel özelliklerinin etkileri

Özgül ağırlık .............. güç değişimi•Sıcaklık ........................ dayanım + genleşme•Buharlaşma basıncı ......kavitasyon•Viskozite .......................düşük debi,

düşük basınç,düşük verim,büyük güç

•Bulanıklık•Koku+Tat•Sertlik

Akışkanın kimyasal özelliklerinin etkileri

•pH, Sülfat,Klorür•Nitrit/Nitrat/Amonyak•Karbon Dioksit•Zehirli Maddeler(arsenik, krom, kurşun, cıva, kadmiyum, siyanür)

>>Korozyona dayanıklı malzeme seçimi>>Sızdırmazlık elemanlarının seçimi

Akışkanın bakteriyolojik özellikleri

• Koliform Bakterisi• Patojen Mikroorganizmalar• Kolera• Organik Maddeler

• Radyoaktif Özellikler

Tasarım kriterleri

•Emmedeki basınç•Mekanik dayanım•Sızdırmazlık•Kavitasyon

•Denizden yükseklik... Kavitasyon

•Kayıplar •Boru seçimi•Hidromekanik elemanların seçimi

basma yüksekliğinin doğru hesaplanması

fazla emniyet mühendislik değil!

emme havuzu tasarımı

• Hız dağılımı• Vorteks oluşumu• Ön dönmeyi önleme• NPSH= ENPY mevcut > gereken• Maksimum emme yüksekliği

Pompa üreticisinin pompa seçimi

Tesisatçının debi ve geometri hakkında doğru ve yeterli bilgiler vermesi halinde en uygun çözüm pompa üreticisi tarafından bulunabilmektedir.

Böyle bir durumda alternatif çözümler üretme şansı da ortaya çıkabilmektedir.

şartnameye uygun pompa seçimi

Teknik şartnameler• tüm ayrıntılı tasarım sonucu hazırlanabileceği gibi• kabaca debi ve basma yüksekliğini verip tüm ayrıntılarda serbest olunabileceği şekilde yazılabilirler.

Bu şartnameler bağlayıcı olduğundan pompa üreticisine ( doğru veya yanlış) şartname maddelerine uymak dışında birseçenek bırakmamaktadır.

Oysa alternatif teklif olanağı verildiği taktirde çok ucuza daha iyi teknik çözümlere ulaşmak olanağı yaratılabilmektedir.

Teklif değerlendirme

• Pompa Fiyatına Göre• Enerji Maliyetine Göre• Servis-Bakım Maliyetine Göre• Ömür Boyu Maliyete Göre• Yerli Üreticiye Önceliğe Göre

Kabul muayene ve deneyleri

• TS EN ISO 9906• DIN 1944• ANSI / HI 14.6• ISO 2548• ISO 3555• TS 268

UYGULAMA HATALARI• Pompa temellerinin hazırlanması• Doğru montaj• İlk yol verme• Ölçmeye dayalı ince ayar ayarlama

hataları• Borulama hataları

Su Darbeleri

İŞLETME HATALARI

• Pompayı izleme ( ölçme )• Ölçme sonuçlarının değerlendirilmesi• Pompanın talebe uydurulması• Sinyalleri doğru değerlendirme• Erimiş hava• Hava emme• Hava alma/ tahliye• Katı parçacık > tıkanma

Kavitasyon

• ENPY gereken > ENPY mevcut

• Emme yeteneğinin iyileştirilmesi (önçark / uzatma /ilk kademe çift girişli)

Kavitasyon X minimum debi

• Q > Qn => güç yetmezliği + kavitasyon

• Q < Q n => ısınma + kaynama + verim

• Yol verme / hava tahliyesi• Akım kontrolleri• Hatalı çek valf• Hatalı vantuz• Hatalı vana• Hatalı debimetre

Pompa su basmamaktadır

•Pompa çalıştırılmadan önce yeterince su ile doldurulmamıştır / pompa yeniden yavaş yavaş doldurulmalıdır•Emme borusu bağlantılarından veya salmastradan hava emilmektedir / emme borusu bağlantıları kontrol edilmeli, sıkıştırılmalı, salmastralara su gönderen borular kontrol edilmeli•Emme derinliği fazladır / pompa daha aşağı indirilmeli, emme boruları ve süzgeçte tıkanıklık olup olmadığı kontrol edilmeli•Pompa basma yüksekliği yetersizdir / yeniden seçilecek doğru pompa konmalıdır•Boruların direnci zamanla artmıştır / daha büyük çaplı çark kullanılabilir

• Emme havuzunda su seviyesi düşmüştür / pompa aşağıya indirilmeli

• Aşınmadan ötürü kaçaklar artmıştır / aşınmış parçalar değiştirilmelidir

• Dönüş yönü terstir / elektrik motorunun bağlantısı düzeltilmelidir

• Devir sayısı düşüktür /elektrik motorunun voltajı kontrol edilmeli, benzin veya dizel motoru ise gaz ayarı yapılmalıdır

• Çark tıkanmıştır /emme borusu girişinde tahta parçaları, tuğla, üstüpü, izalasyon parçaları,hayvan ölüsü aranmalıdır

• Emme borusu su içine yeterli daldırılmamıştır /emme borusunu uzatarak pompaya hava girmesi önlenmelidir

POMPA SU BASMAKTADIR FAKAT / İSTENEN DEBİYE ULAŞMAMAKTADIR

/ DEBİ GİTTİKÇE AZALMAKTADIR/ BASMA TAMAMEN DURMAKTADIR

• Emme borusundan hava emilmektedir /bağlantı civataları sıkılmalı• Salmastralardan hava emilmektedir /salmastaralar değiştirilmeli• Emmede hava cebi oluşmuştur /yeniden su doldurulmalı ve kontrol

edilmeli• Emme derinliği fazladır /azaltılmalı• Tesisat kayıpları fazladır/ hesaplar kontrol edilmeli• Çark arızalı veya tıkalı / sökülerek kontrol edilmeli• Dip klapesi arızalı/ emme süzgeci tıkalı/ sökülerek kontrol edilmeli• Emme borusu yeterince dalmamış / emme borusu uzatılmalı• Pompa dönme sayısı veya sıvının viskozitesi farklı / kontrol edilmeli

POMPA MOTORU AŞIRI GÜÇ ÇEKMEKTEDİR

•Dönme sayısı normalden fazladır/ ölçülerek kontrol edilmeli•Dönme yönü terstir / motor bağlantı uçları değiştirilmelidir•Basma yüksekliği hesaplanandan farklıdır. ( Radyal çarklı pompalarda gerçeklenen basma yüksekliği küçük, eksenel çarklı pompalarda büyüktür.) / pompada değişiklik yapılmalıdır•Sıvının viskozitesi ve/veya sıvının yoğunluğu farklıdır/ motor büyütülmeli•Pompa mili eğrilmiştir, sürtme vardır/ mil değiştirilmeli•Aşınma bilezikleri aşınmıştır /değiştirilmelidir•Salmastralar fazla sıkılmıştır /salmastra baskı burcu gevşetilmelidir

YATAKLAR AŞIRI ISINMAKTADIR

• Eksen kaçıklığı vardır veya pompa mili eğrilmiştir/ ayarlanmalı ve kontrol edilmelidir

• Yatakların montajında kaçıklık vardır• Yatak yuvası çok sıkıdır• Eksenel kuvvetler dengelenmemiştir• Yağlama uygun değildir ,yağ eksik,gres az veya

çok fazla• Çarkın balansı bozuk• Borulardan pompaya kuvvet uygulanmakta

SALMASTRADAN FAZLA SU GELMEKTEDİR

• Salmastra kutusu iyi monte edilmemiştir• Salmastralar uygun yerleştirilmemiştir• Salmastra malzemesi uygun değildir• Eksen kaçıklıkları vardır• Kavrama veya kavrama ayarı kötüdür• Mil veya mil burcu aşınmıştır• Salmastra bozuktur

POMPA TİTREŞİMLİ VE GÜRÜLTÜLÜ ÇALIŞMAKTADIR• Eksenel ayarlar kötüdür• Dönen parçaların balansı kötüdür• Çark tıkanmıştır• Çark aşınmıştır veya yüzeylerde birikim olmuştur• Mil eğilmiştir• Hava cepleri oluşmuştur• Emme derinliği fazladır, pompa kavitasyonlu çalışmaktadır• Dip klapesi yetersiz veya tıkalıdır• Pompa hava emmektedir• Debi çok az veya çok fazladır• Yataklar fazla aşınmış veya yağlanmamaktadır• Sürtme vardır• Pompa kaidesi yeterince rijid değildir

POMPA FAZLA ISINMAKTADIR

• Debi çok azdır• Sürtme vardır• Eksenel itme dengelenmemektedir• Pompalar paralel çalışmaya uygun değildir

Arızanın gelmekte olduğunun belirtileri

hidrolik belirtiler

basma yeteneğinin azalmasıçalışırken pompanın susuz kalmasıfazla güç çekmeye başlaması

mekanik belirtiler titreşimin artmasıtermik belirtiler yatakların aşırı ısınmasıakustik belirtiler

periyodik ses ve gürültü artışı

Öneriler ve teşekkürler

• Hesap yapın• Sorun• Ölçün• İnce ayar yapın • Belirtileri anlamaya çalışın