PORTAGE ERKEN EĞİTİM PROGRAMININ KURUM ORTAMINDA …sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c15s27/makaleler/c15s27m6.pdf · grubuna Portage Erken Eğitim Programı 20 hafta uygulanmıştır

Cilt 15 - Sayı 27, Haziran 2012 87

PORTAGE ERKEN EĞİTİM PROGRAMININ KURUM ORTAMINDA YAŞAYAN 5–6 YAŞ GRUBU ÇOCUKLARIN GELİŞİMLERİ İLE AİLE

KATILIM DÜZEYLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 1

Kazım BİBER2

Ozana URAL3

ÖZProblem Durumu:Sağlıklıbir toplum, sağlıklıbireylerdenoluşmaktadır.

Sağlıklıbireylerinyetişmesindekienönemlifaktörlerdenbiridesağlıklıbiraileyevesağlıklıbiraileyaşantısıdır.Ayrıcaokulöncesidönemdekiçocukiçinenbelirginmodeller, zaman ve çevre birlikteliğini paylaştığı annesi ve babasıdır.Ancak herçocukbiyolojikannevebabasıilebüyümeşansınasahipdeğildir.Aileişleviniyerinegetiremediği durumlarda çocuklar devlet kurumlarında bakım ve koruma altınaalınmakta,kurumçalışanlarıdaaileninyerinitutmaktadır.

Araştırmanın Amacı:Bu çalışmanın temel amacı,PortageErkenEğitimProgramınınkurumortamındayaşayan5-6yaşgrubuçocuklarıngelişimleriileailekatılımdüzeyleriüzerindekietkisininincelenmesidir.

Yöntem: Neden-sonuçilişkilerinibelirlemekamacıileyapılanbudeneyselaraştırmadadeneyvekontrolgruplarınıSHÇEK(SosyalHizmetlerÇocukesirgemeKurumu)bağlıBalıkesirMüşerrefYırcalıÇocukYuvasıveİzmirKarşıyakaÇocukYuvasındakorumavebakımaltındaki5-6yaşgrubu32çocukve32grupsorumlusu(24bakıcıanne,8grupöğretmeni)oluşturmaktadır.Deneyvekontrolgruplarınınöne-test/son-test verileri PortageGelişimÖlçeği kullanılarak toplanmıştır.Deneygrubuna Portage Erken Eğitim Programı 20 hafta uygulanmıştır. Çalışmada eldeedilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler için SPSS (StatisticalPackageforSocialSciences)forWindows15.0programıkullanılmıştır.

Bulgular ve Sonuçlar:Araştırmasonuçlarıgöstermektedirki,5–6yaşında,kurum ortamında yaşayan deney grubu çocukların, ailelerinin yerini tutan grupöğretmenivebakıcıannelerineuygulananPortageErkeneğitimProgramısonrasıçocukların; sosyal, dil, özbakım, bilişsel ve fiziksel gelişim alanlarında anlamlıfarklılıkolduğubulunmuştur.

1 Bu çalışma Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde yapılan doktora tezinin bir bölümünden özetlenerek hazırlanmıştır.2 Öğretim Görevlisi Dr. Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü.3 Prof. Dr. Marmara Üniversitesi İlköğretim Bölümü. Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dalı

Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

Cilt 15 - Sayı 27, Haziran 201288

Önerileri: Bakıcı anne ve grup öğretmenleri çocuk gelişimi konusundabilgi ve eğitim sahibi olmasına rağmen uygulanan program deney gruplarınınlehine farklılık yaratmış olması, kurum çalışanlarının eğitimine bakılmaksızınsürekli hizmet içi programlarla desteklenmesi çocukların gelişim alanlarına katkısağlayabilir.

Anahtar Kelimeler:ÇocukYuvası,SosyalHizmetler,AileEğitimi

THE EFFECTS OF PORTAGE EARLY EDUCATİON PROGRAM ON FAMİLY INVOLVEMENT AND DEVELOPMENT OF CHİLDREN AT THE AGE OF 5-6 LİVE WİTH THEİR IN SOCİAL SERVİCES AND CHİLDREN

PROTECTİON AGENCY

ABSTRACTStatement of the Problem: A healthy society is composed of healthy

individuals.One of themost important factors in growing healthy individuals isahealthy familyandhealthy family life. In addition, themostprominentmodelsforapreschoolchildarehis/hermotherandfatherwithwhomhe/shesharestimeandenvironmenttogetherness.However,notallchildrenhavethechancetogrowupwiththeirbiologicalmothersandfathers.Incaseswhenfamiliesdonotfulfilltheir function, children are taken under the care and protection of governmentalinstitutions;employeesoftheseinstitutionsreplacetherolesofthefamilies.

Purpose of the Study:Themainobjectiveofthisstudyistoinvestigatetheeffectsofafamilyinvolvementprogramaimedforemployeesinchargeof5to6yearsoldchildrenlivinginchildcarecentersunderthecontrolofSocialServicesandChildrenProtectionAgency(SSCPA).

Method of the Study:Inthisexperimentalstudy,conductedtodeterminecause-effect relationships, experimental and control groups are composed of 32childrenbetween5and6yearsold,undertheprotectionandcareofMüşerrefYırcalıSSCPAinBalıkesirandİzmirKarşıyakaChildCareCenter;and32employeeswhoareresponsibleforthegroups(24caretakersand8groupteachers).Pretest–posttestdata regarding theexperimental andcontrolgroupsweregatheredbyusing“ThePortageEarlyChildhoodEducationProgram’sSocialDevelopmentControlList”.TotheexperimentalgroupPortageEarlyChildhoodEducationProgramwasapplied


bytheresearcherintwenty-weekperiod.FindingsinthisstudywereevaluatedbyusingSPSS(StatisticalPackageforSocialSciences)forWindows15.0program.

Findings and Conclusions:Research results show that, after thePortageProgramwasappliedtothecaretakersandgroupteachersreplacingthefamilies,thechildrenoftheexperimentalgroupundertheprotectionof5-6yearsoldcarecenterstherearesignificantdifferencesinsocial,language,self-care,cognitiveandphysicaldevelopmentalareas.

Suggestions:Thefactthattheappliedprogramhascreateddifferenceinfavorof theexperimentalgroup,despitecaretakersandgroupteachershaveknowledgeand professional training about child development, comes up to the conclusionthatprovidingtheemployeesoftheinstitutionwithcontinued,in-servicetrainingprogramsregardlessoftheireducationalbackgroundscouldcontributetochildren’sdevelopmentalareas.

Key Words:ChildCare,FamilyInvolvement,SocialServices

1. GİRİŞModern toplumlarda eğitim alanında yapılan çalışmalar eğitimin nihai

amacının “sağlıklı” bireyler yetiştirmek olarak genellendiğini göstermektedir.“Sağlıklı”bireykavramıbedenselveruhsalsağlıklı,mutlubireylerikapsamaktadır.Bir toplum çocuklarının “sağlıklı” olarak yetiştirerek, eğiterek hedefini ortayakoyduğundaaileveeğitimkurumlarınabüyükrolvegörevlerdüşmektedir.Aileveokul“sağlıklı”çocuklaryetiştirmekiçingünümüzdedahafazlaeğitimegereksinimduyulmaktadır.Ailelereyönelikailekatılımetkinlikleri,aileeğitimleridüzenlenirken,eğitimkurumlarındagörevyapaneğiticileredeçeşitlihizmetiçieğitimetkinliklerisunulmaktadır. Daha sağlıklı, eğitimli ve mutlu çocuklar yetiştirmenin yolunundahasağlıklıveeğitimli,işbirliğiyapanaileveöğretmenlerdengeçtiğigünümüzdeyapılançalışmalarsonucundaanlaşılmıştır.Sağlıklıbirtoplum,sağlıklıbireylerdenoluşmaktadır. Sağlıklı bireylerin yetişmesindeki en önemli faktörlerden biri desağlıklı bir aileyeve sağlıklı bir aile yaşantısıdır.Aile; ana, babave çocuklardanoluşan,üyeleriarasındakarşılıklı sevgi, saygı,dayanışmavebirbirlerineaitolmaduygusubulunanbirtopluluktur(Çivi,1991).

Aile,hemçocuğungelişimselözelliklerinihemdeçocukeğitimindekidoğruyerini bilmeli, dışarıdan gelebilecek zararlı etkileri ortadan kaldıracak önlemlerialmalıdır.Sağlıklı,mutlu,yaratıcıinsanlaryetiştirebilmekiçinaileninheryaşantıyıeniyişekildedeğerlendirmesigerekir.Çocuğunböylebiryaşantıyahazırolmasıiseaileninçocukeğitimiileilgiliyeterlibilgiyesahipolmasınıgerektirir(Oktay,2002).

İlköğretim Anabilim Dalı



Okulöncesi çağı, çocuğunfiziksel, zihinsel, sosyal, ruhsal ve dil gelişimiyönünden en hızlı gelişme gösterdiği, kişiliğinin şekillendiği dönemdir.Çocuğunsağlıklıgelişimindegüdülenamaç,onunfiziksel,duygusal,zihinselvesosyalyöndenbütünolarakelealınmasıdır.Budönemde,bireylerarasındakigelişimselfarklılıklarıortayaçıkaranetkenler,farklıgenetiközelliklerveiçindeyaşanılançevredir(Tanyer,2003;Aydın, 2000; Senemoğlu, 2004). Çocuğun çevresininmaksimum derecedezenginleştirilmesi, yaşam deneyimleri, olumlu kişilik yapılarıyla ilişkiler venitelikliuyarıcılarlakarşıkarşıyabırakılmasıtümgelişimihızlandıracaktır(Ajayi,2008).Ayrıca okul öncesi dönemdeki çocuk için en belirginmodeller, zaman veçevre birlikteliğini paylaştığı annesi ve babasıdır.Özellikle bu dönemde annesinivebabasınıböylesineetkilibirermodelolarakalması,çocuğungelecektekikişilikyapısını,benlikalgısınıvedeözsaygısınıdoğrudanetkiler.Buetkilenmeninyönüise ebeveynlerinin tutum ve davranışlarına göre olumlu ya da olumsuz olabilir(Yavuzer,1999).Çocuktaduyuşsalbecerileringelişimiiseaileninçocuğungelişimözelliklerinibilerekbunauyguneğitimverilmesiilegerçekleşir(Aytaç,2000).

Bubağlamdaokul,eğitim-öğretimgöreviniyerinegetirirkenaileortamınınçocuk üzerindeki etkisini görmeli ve bu etkiden yola çıkarak bir eğitim ortamıhazırlamalıdır (Gürşimşek, 2003). Pek çok araştırma şu değişmez gerçeği ortayakoymaktadır; insanoğlunun ruh sağlığı ve hatta fiziksel sağlığı ancak uygun aileortamındaveanneihtimamındagerçekleşebilmektedir.Nitekimdeneyselalandakiçalışmalardabunoktayıvurgulamaktadır.ÖrneğinKrech’in(1962),çokluçevreseluyaranların zihinsel gelişimdeki rolüne işaret eden ilginç araştırma bulguları,zenginuyaranortamındayetişenfarelerinbeyinseviyelerindekidokuveyapılanmamiktarları ilebeyinkimyalarının,daha fakiruyarançerçevesindeyetişenlerinkinekıyasla,çokdahaüstünbirgelişimgösterdiğiniortayakoymuştur(Çörüş,2005).

Birçocuğuneniyibakılıpkorunacağıyerkuşkusuzsağlıklıbiraileortamıdır.Ancakherçocukbiyolojikannevebabasıilebüyümeşansınasahipdeğildir.Aile,boşanma,ölüm,dağılmayadabaşarısızanababailişkilerinedeniyleişlevinigereğigibiyerinegetirmeyebilir.Budurumdaçocuğunkorunmasısorunuortayaçıkabilir(Polat,2001).Buçocuklarülkemizde24.05.1983tarihindekabuledilen,27.05.1983tarih ve 18059 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2828 Sayılı Sosyal HizmetlerÇocuk Esirgeme Kurumu Kanunu kapsamında korunma altına alınmaktadır. Bukanunagöre;Korunmaya Muhtaç Çocuk;beden,ruh,ahlakgelişimleritehlikedeolup; anaveyababasız, anavebabasız,Aanaveyababası veyaher ikisi debelliolmayan, ana veya babası veya her ikisi tarafından terk edilen, ana veya babası


tarafındanihmaledilipfuhuş,dilencilik,alkollüiçkileriveyauyuşturucumaddelerikullanmagibihertürlüsosyaltehlikelerevekötüalışkanlıklarakarşısavunmasızbırakılanvebaşıboşluğasürüklenençocuklardır(T.C.ResmiGazete,1983).

Gerek Aileden alınarak gerekse terk edilme sonucu kurum bakımıhizmetialmayabaşlayançocuk içinkurum,aileyerinegeçer.Bunedenlekurum,çocuğunduygusalgereksinimlerinikarşılamak,eğitimalmasınıvesosyalleşmesinisağlamak ve onu denetlemek zorundadır.Ancak bu kurumlar işlevlerini istenilennitelikte yerine getiremedikleri için, burada bulunan çocukların psiko-motor vedil becerilerinde gerilikler görülmekte, zekâları uyaranların yetersizliği nedeniyleyeterincegelişememektedir(Tuzcuoğlu,1989).

Kurumbakımındakiçocuklarıngelişimlerininanneyoksunluğunedeni ileyavaşladığını yadabir süre içingerilediğini savunan araştırmalar, kurumbakımısürekli olduğunda ve koşullarda düzelme olmadığında kurum çocuklarındakigelişimsel geriliklerin kalıcı izler bırakabileceğini belirtmektedir (Çukur, 1994).Kurumbakımınınçocuğungelişimiüzerindekietkisine ilişkinSaltz tarafından81çocuk üzerinde yapılan araştırmada, kısa süreli anne eğitim programının kurumçocuklarınınzihinselvesosyalgelişimleriüzerineetkisiincelenmiştir.Araştırmadadeney grubuna kısa süreli anne programı uygulanmış, kontrol grubuna kurumbakımına ek olarak hiçbir programuygulanmamıştır.Araştırma sonucunda deneygrubunun sosyal gelişim puanlarının ve IQ puanlarının önemli ölçüde farklılıkgösterdiği bulunmuştur (Saltz, 1973). Benzer bir çalışma Dennis, tarafından biryuvadayetişmişbebeklerleyapılmıştır.Her10bebekiçinsadecebirbakıcınınmevcutolduğu,yuvadabebeklerinnadirenkucağaalındıklarınıvekaryolakenarlarınıörtençarşaflarnedeniylebebeklerinçevrelerinigöremediklerini,yaşamınilkdörtayındakundaklananbubebeklerinkolvebacaklarınınhareketlerininkısıtlanmışolduğunugözlemlemiştir(Dennis,1973).

Tabassam(1993),kurumbakımıaltındaki80erkekçocukileaileleriyanındakalan 80 erkek çocuğun kişilik yapılarını ve zekâlarını karşılaştırmıştır. Sonuçta,kurum bakımında olan çocukların IQ skorları aile yanında kalanlardan daha azbulunmuştur. Kadlec ve Cermak’ın (2002) çalışmalarında, Romanya’da kurumbakımındaolup32ila82aylıkkenevlatedinilençocuklarındavranışlarıvekurumbakımındakalmauzunluklarıileAmerika’dadoğankontrolgrubu(yaşvecinsiyeteşitlenmiş)karşılaştırılmıştır.Sonuçta,ilkgruptakiçocuklarorganizasyon,duyuşsaldavranışlarveaktivite seviyesibakımından,diğergrubagöredaha fazlaproblemdavranış sergilemişlerdir. İhmalin çocukgelişimini nasıl biçimlendirdiğine dikkat




çeken boylamsal bir araştırma, Hildyard veWolfe (2002) tarafından yapılmıştır.Duyuşsal olarak ihmal edilen katılımcılar, “Bayley Scales of InfantDeveopmentTest’inde”endramatiksonuçlarıalangrupolmuştur.

Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumuna (SHÇEK) bağlı çocukyuvalarındakorunmavebakımaltındaki5-6yaşgrubuçocukların(yuvaçocukları)tamamıMilliEğitimBakanlığınabağlıözelveyailköğretimokullarınınanasınıflarınadevametmektedir.

Çocukyuvalarındakorunmavebakımaltındakiçocuklarındadevamettiğieğitim kurumlarında da aile eğitim programları, anne-babaların, çocuklarınıngelişim ve eğitimlerine katılımlarını sağlamak amacı için düzenlenmektedir.Ancak,uygulanançeşitliaileeğitimprogramlarıincelendiğinde,temelamaçlarınınaynıolmasına rağmen,uygulamada farklıyöntemlerinkullanıldığıgörülmektedir.Uygulananbufarklıyöntemlerinhedefkitlesindehiçbirzamankorunmavebakımaltındaki çocuklar olmamıştır. Toplumsal değişmeler yavaş yavaş aileye biçilenfarklı rol, sorumluluk ve görevler beraberinde çocuk ve aileye yönelik eğitimler,farklı aile eğitim programları ve bu programlara işlerlik kazandırılmasına nedenolmuştur.Günümüzdetoplumsalihtiyaçlarınortayaçıkardığıprogramyaklaşımlarışuşekildesıralanabilir(Ural,2010;Ural,2005).

• Okuldaçocuklarauygulananprogramyaklaşımı,• Aileyeuygulananprogramyaklaşımı,• Çocukveaileyebirlikteuygulananprogramyaklaşımı,• Çocuk,ailevetoplumabirlikteuygulananprogramyaklaşımıdır.Bu yöntemlerden “Okulöncesi Eğitimle Bütünleştirilmiş Aile Eğitimi

Yaklaşımı”nın yuva çocukları açısından daha etkili olabileceği düşünülmektedir.Çünkübuyaklaşımınözelliği,okulöncesieğitimkurumunadevamedençocuklara,ana-babalarına,aynıkurumdaveyaevlerindeeğitimverilmesidir.Yaklaşımınamacı,çocukların eğitim programı ile aile eğitim programının bütünleştirerek; çocuğunfiziksel, sosyo-duygusal, zihinsel gelişimini, konuşma becerilerini ve sözcükdağarcığınıarttırmak,okuldabaşarılıolmalarıiçinhazırlamaktadır.Özelliklekavramgelişimivedilgelişimiyleilgilietkinliklerle,çocuğunzihinselsüreçlerivesembolikifadesigeliştirilmişolur.Psiko-motorbecerilerden,sembolikişlemlerekadar,bütünsınıfiçietkinlikler,çocuğungelişiminegöreaşamaaşamagerçekleştirilir.


2. ARAŞTIRMANIN AMACIBu çalışmanın temel amacı, Portage Erken Eğitim Programının kurum

ortamında yaşayan 5–6 yaş çocuklarının gelişimleri ile aile katılım düzeyleriüzerindekietkisiniincelemektir.Buamaçlarıngerçekleştirilebilmesiiçinaşağıdakihipotezlersınanmıştır.

1. Deney grubu çocuklarının PortageGelişimÖlçeği ön-test ve son-testpuanlarıarasındafarkvardır.

1.1.DeneygrubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeğialtboyutlarınınön-testveson-testpuanlarıarasındafarkvardır.

2. KontrolgrubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiön-testveson-testpuanlarıarasındafarkyoktur.

2.1.KontrolgrubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeğialtboyutlarınınön-testveson-testpuanlarıarasındafarkyoktur.

3.Deneygrubunuoluşturançocuklarıngrupsorumlularının(grupöğretmeni/bakıcıanne)AileKatılımÖlçeğindenaldıklarıön-testveson-testpuanlarıarasındafarkvardır.

3.1. Deney grubunu oluşturan çocukların grup sorumlularının (grupöğretmeni/bakıcıanne)AileKatılımÖlçeğialtboyutlarıön-testveson-testpuanlarıarasındafarkvardır.

3. YÖNTEMBu bölümde araştırmanın modeli, çalışma grubu, deseni, veri toplama

araçları,veritoplamaişlemivetoplananverilerinanalizindekullanılanistatistikselyöntemvetekniklersunulmuştur.

3.1. Araştırmanın ModeliBuaraştırma,PortageErkenEğitimProgramınınkurumortamındayaşayan

5–6 yaş çocuklarının gelişimleri ile aile katılım düzeyleri üzerindeki etkisiniincelemek amacıyla gerçekleştirilen deneysel bir çalışmadır. Çalışmada deneyseldesenebağlıolarakdeneyvekontrolgruplarıoluşturulmuştur.5–6yaşçocuklarıngelişim alanları (dil, sosyal, özbakım bilişsel, fiziksel) Portage Gelişim Ölçeğiile saptanmıştır. Deney gruplarında yer alan yetişkinlere Portage Erken EğitimProgramıveAileKatılımÖlçeğiaraştırmacıtarafındanuygulanmıştır.Araştırmadabağımlı değişken beş-altı yaş çocuklarının gelişim alanları (dil, sosyal, özbakım,bilişsel,fiziksel) bağımsızdeğişken ise; çocuklarıngelişimalanları üzerine etkisi




incelenen Portage Erken Eğitim Programı ve aile katılım düzeyidir.Araştırmadauygulamalar başlamadan önce ve deneysel işlemlerin bitiminden sonra ön-testve son-test uygulanmıştır.Bu araştırmanın deseni, ön-test-son-test kontrol grupludenememodelidir.Tablo3.1’dearaştırmanındesenisunulmuştur.

Tablo 3. 1. AraştırmaDeseniGruplar Ön-test

Uygulaması İşlemler Son-test Uygulaması

Dene

y G

rubu

Yuva Çocukları PortageGelişimÖlçeği

5-6yaşçocuklarınınSosyal,Dil,Özbakım,Bilişsel,PsikomotorgelişimeyönelikPortageErkenEğitimProgramıEtkinlikleri

PortageGelişimÖlçeği

Grup Sorumluları AileKatılımÖlçeği(AKÖ)

AileKatılımÖlçeği(AKÖ)

Ko

ntr

ol

Gru

bu

Yuva Çocukları PortageGelişimÖlçeği, Bugrubaherhangibirişlem

uygulanmamıştır.

PortageGelişimÖlçeği

Grup Sorumluları AileKatılımÖlçeği(AKÖ)

AileKatılımÖlçeği(AKÖ)

3.2. Araştırmanın Çalışma GrubuAraştırmanınçalışmagrubunubirokulöncesikurumadevameden,Balıkesir

MüşerrefYırcalıÇocukYuvasıveİzmirKarşıyakaÇocukYuvasındakorunmavebakım altındaki 5-6 yaş grubu 64 çocuk ve bu kurumlarda görev yapan 64 grupsorumlusu (grup öğretmeni/bakıcı anne) oluşturmaktadır. Çalışma grubununoluşturulmasında “grup eşleştirme” tekniği kullanılmıştır (Büyüköztürk, 2007).Deneyvekontrolgruplarınınaynıdönemdeeğitimgören,aynıyaşvecinsiyettekiçocuklardanoluşmaktadır.

Tablo3.2deSHÇEK’ebağlıkurumlardakorunmavebakımaltındaki5–6yaşçocuklarıncinsiyetegöredağılımıgörülmektedir.

Tablo 3. 2. KurumOrtamındaYaşayan5-6YaşÇocuklarınCinsiyetDağılımları

Çocuk Yuvaları Kız Erkek ToplamMüşerref Yırcalı Çocuk Yuvası 11 14 25İzmir Karşıyaka Çocuk Yuvası 19 36 55Toplam 30 50 80

Tablo3.2’degörüldüğügibiMüşerrefYırcalıÇocukYuvasından25çocuk,İzmir Karşıyaka ÇocukYuvasından 55 çocuk 5–6 yaş grubunu oluşturmaktadır.Bu çocuklardan özel eğitime ihtiyacı olan çocuk bulunmamaktadır. Bu çocuklarortalama8-10kişilikgruplarhalindekurumdabakılmaktadır.Hergrupdaöğretmenunvanlıbir“grupöğretmeni”,enazkızmesleklisesiçocukgelişimimezunuyadaçocukgelişimisertifikaprogramımezunu“bakıcıanne”bulunmaktadır.


3.3. Deney ve Kontrol GruplarıBuçalışmaön-test/son-test,kontrolgrupludeneyselbirçalışmaolduğundan

çalışmagrubununiçindendeneyvekontrolgruplarıbelirlenmiştir.Bu araştırmanın deney ve kontrol gruplarını, SHÇEK’e bağlı Müşerref

Yırcalı Çocuk Yuvası ve İzmir Karşıyaka Çocuk Yuvasında korunma ve bakımaltındaki5-6yaşgrubuçocuklarvegrupsorumluları(grupöğretmeni/bakıcıanne)oluşturmaktadır.Deneyvekontrolgruplarınınoluşturulmasında“grupeşleştirme”tekniğikullanılmıştır(Büyüköztürk,2007).Deneyvekontrolgruplarıaynıdönemdeeğitimgören,aynıyaşvecinsiyettekiçocuklardanoluşmaktadır.

Çalışmada deney ve kontrol grupları kullanıldığından, araştırmayabaşlamadanöncegruplararasındamümkünolanenüstdüzeydeeşleştirmeyiyapmakamacıylaşuhipotezlersınanmıştır.

1. KurumortamındayaşayandeneyvekontrolgrubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeğindenaldıklarıön-testpuanlarıarasındafarkyoktur.

2. Kurumortamındayaşayandeneyvekontrolgruplarınıoluşturançocuklarıngrupsorumlularının(grupöğretmeni/bakıcıanne)AileKatılımÖlçeğindenaldıklarıön-test puanları arasında fark yoktur. Bu hipotezlere göre elde edilen bulgularşöyledir.

Kurumortamındayaşayançocuklardanoluşandeneyvekontrolgruplarınailişkinkurulan “Kurum ortamında yaşayan deney ve kontrol grubu çocukların Portage Gelişim Ölçeğinden aldıkları ön-test puanları arasında fark yoktur” hipotezineilişkinverilerinsınandığıtablo3.3’deaşağıdasunulmuştur.

Tablo 3. 3. KurumortamındaYaşayanDeneyveKontrolGrubuÇocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiÖn-testPuanlarınınAnalizSonuçları

Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t pDeneyGrubu 32 118,72 42,91 62 ,59 ,553KontrolGrubu 32 124,03 26,45

Anlamlılıkdüzeyi:p<0,05Tablo3.3incelendiğindekurumortamındayaşayandeneyvekontrolgrubu

çocukların Portage Gelişim Ölçeğinden aldıkları ön-test puanlarının ortalaması,deney grubu için 118,72 ve standart sapması 42,91 olarak bulunmuştur.Bununlabirlikteaynıölçekuygulanankontrolgrubuçocuklarıiçinön-testpuanlarıortalamasıise 124,03 ve standart sapmaları 26,45 olarak hesaplanmıştır. Ön-test puanlarıarasındaanlamlıbirfarkınolupolmadığı,bağımsızgruplariçin t testiileyoklanmış,hesaplananpdeğerive%95güvenaralığındaanlamlılıkdüzeyinegöre,553olarak




tespitedilmiştir.Kontrolvedeneygruplarınınarasındaön-testpuanlarıgözönünealındığındaanlamlıbirfarklılıkgözlenmemişvebirdenkliğinvarlığıtespitedilmiştir.

Kurumortamındayaşayançocuklarınailelerininyerinitutangrupsorumlusu/bakıcıannelereyönelik “Kurum ortamında yaşayan deney ve kontrol gruplarını oluşturan çocukların grup sorumlularının Aile Katılım Ölçeğinden aldıkları ön-test puanları arasında fark yoktur” hipotezi bağımsızgruplar için t testi ileyoklanmışsonuçlartablo3.4’deverilmiştir.

Tablo 3. 4. KurumOrtamındaYaşayanDeneyVeKontrolGrubunuOluşturanÇocuklarınGrupSorumlularınınAileKatılımÖlçeğiÖn-TestAnalizSonuçları

Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t p

DeneyGrubu 32 94,88 8,4262 ,77 ,579

KontrolGrubu 32 95,81 8,67

Anlamlılıkdüzeyi:p<0,05Tablo 3. 4 incelendiğinde kurum ortamında yaşayan deney ve kontrol

gruplarını oluşturan çocukların grup sorumlularının (grup öğretmeni ve bakıcıanne)AileKatılımÖlçeğipuanlarınınkarşılaştırılmasıyapılmıştır.Deneygrubununölçektenaldığıpuanortalaması94,88vestandartsapmaları8,42olarakbelirlenmişvekontrolgrubununölçektenaldığıpuanortalamasıise95,81olarakhesaplanmıştır.

Kurumortamındayaşayandeneyvekontrolgruplarınıoluşturançocuklarıngrup sorumlularının Aile Katılım Ölçeğinden aldıkları ön-test puanları arasındaanlamlı bir farkın olup olmadığı, bağımsız gruplar için t testi ile yoklanmış,hesaplanan p değeri ve %95 güven aralığında anlamlılık düzeyine göre ,579olaraktespitedilmiştir.Kontrolvedeneygruplarınınarasındaön-testpuanlarıgözönünealındığındaanlamlıbirfarklılıkgözlenmemişvebirdenkliğinvarlığıtespitedilmiştir. Bu bulgu ilgili hipotezi doğrulamaktadır.Ayrıca bu hipotez bulgularıdeneyvekontrolgruplarınınçalışmayabaşlamadanöncebirbirinedenkolduğunugöstermiştir.

3.4. Çalışma Grubunun Demografik ÖzellikleriKurum ortamında yaşayan 5-6 yaşındaki 64 çocuğun ve 64 grup

sorumlusunun demografik bilgileri, aşağıda yüzde ve frekans dağılımları tablolarhalindesunulmuştur.


Tablo 3. 5. Kurum Ortamında Yaşayan Çocukların Anne ve Babalarınaİlişkin(Sağ,Vefat,ZiyaretDurumuVeSıklığı)BilgilerinYüzdeveFrekansDağılımıTablosu

f % ss

AnneSağ 53 82,8

,519Vefat 8 12,5Bilinmiyor 3 4,7

BabaSağ 49 76,6

,698Vefat 7 10,9Bilinmiyor 8 12,5

AnneBabaBirlikte 12 18,8 ,393BirlikteDeğil 52 81,3

Ziyaretçi Var 41 64,1 ,484Yok 23 35,9

ZiyaretEden

Anne 20 31,3

1,433Baba 13 20,3Anne-Baba 14 21,9AnneAkrabası 10 15,6BabaAkrabası 7 10,9

Ziyaretler Düzenli 33 51,6 ,504Düzensiz 31 48,4

ZiyaretSıklığı

15günde1kere 7 10,9

1,076Ayda1kere 16 25,02-3ayda1kere 12 18,8Belirsiz 29 45,3

Tablo3.5incelendiğinde,çocukların%83ününannesisağ,%4,7sininiseannesibilinmemektedir.Annesibilinmeyençocuklardoğumsonrasıterkedilenvebulunduktansonrakollukkuvvetlerinceyapılanaraştırmadaannesitespitedilemeyençocuklardır.Buçocuklaryuvakayıtlarına“terkbebek”olarakgeçmektedir.Babalarınise%76,6 sı sağ ve%12,5 bilinmemektedir.Yuva çocuklarının anne babalarının%82siayrıyaşamaktadır.Bubulgu,yuvaçocuklarınınçoğunluğunun,parçalanmışailelerdengeldiğiyadatekebeveynliolupanneyadababasınınbilinmediğişeklindeyorumlanabilir.

Ayrıcaboşanançiftlerinçocuklarını istememesiveyaçocuklarınabakacakekonomikgücesahipolmamalarıdurumundaAileMahkemeleriçocuklarınyuvalarayerleştirilmesini ön görmektedir. Bu nedenle anne babası ayrı olan çocuklarınbazılarıboşanmanedeniyledeyuvadabakımvekorumaaltınaalınmışolabilirler.SHÇEKilgiliyönetmeliklerindeyuvaçocuklarınınhanginedenlerdendolayıyuvadakaldığına ilişkin bilgiler “bakım ve koruma altındaki çocukların özel hayatınıngizliliği” gerekçesiyle araştırmacıya vermemektedir. Ancak bu çocukların terk,boşanma,şiddet,tacizemaruzkalmaveekonomikyoksunluknedenlerindenbiryadabirkaçınaistinadenyuvadabakımvekorumaaltınaalınabilmektedir.

Kurum bakımındaki çocukların %64 ünün ziyaretçisi vardır. Fakat buziyaretlerin%49udüzensizdir.




Ziyaret sıklığınabakıldığında%45 ininbelirsiz aralıklardanoluşmaktadır.Ziyarete ilişkin bu bulgular birbirini desteklemektedir. Çocukların ziyaretçilerinekimlerolduğunabakıldığında%31inianneler,%20sinibabalar,%15iniiseanneakrabalarıoluşturmaktadır.

Kurumbakımındakiçocuklarınailelerininyerinikurumçalışanlarıalmaktadır.Çocukların yaş aralıkları dikkate alınarak oluşturulan grupların sorumluluğu vebakımı ilgilikişilerceyapılmaktadır.“Grupsorumlusu”olarakadlandırılankişilermesaisaatlerindeçocuklarlabirlikteolurkenbakıcıannelergünün24saativardiyasistemiyleçocuklarlabirlikteolmaktadır.Yuvaçocuklarınınaileleriyerinegeçengrupöğretmenivebakıcıannelereilişkindemografikbilgilertablo3.6’dasunulmuştur.

Tablo 3. 6. Kurum Ortamında Yaşayan Çocukların Grup Sorumlularına(BakıcıAnneveGrupÖğretmenleri)İlişkin(Yaş,ÖğrenimDurumu,MedeniDurum,ÇocukSahibiOlma,AlınanEğitim)BilgilerininYüzdeveFrekansDağılımTablosu

f % ss

BakıcıAnneYaş18–22yaş 9 18,7

,95823–27yaş 18 37,528–32yaş 21 43,8

BakıcıAnneninÖğrenimdurumu

Lise(KızMeslekLisesi) 34 70,9,971Y.Okul(ÇocukGelişimi) 7 14,6

Lisans(OkulÖncesi) 6 12,4Y.Lisans 1 2,1

BakıcıanneninÇalışmadurumu

Vardiyalı 48 100 ,000Vardiyasız -

Çalışmagrubu 0-3yaş - ,0004.6yaş 48 100BakıcıAnneMedeniDurum

Evli 21 43,8 ,504Bekâr 27 56,2BakıcıAnneÇocukSahibi Evet 10 20,8 ,584Hayır 38 79,2BakıcıAnnePortageEğitimi

Aldı - ,000Almadı 48 100

GrupÖğretmenininYaşı

33–37 1 6,2

,94338–42 2 12,543–47 3 18,848–52 6 37,553–57 4 25,0

GrupÖğrtCinsiyet Erkek 4 25 ,519Bayan 12 75GrupÖğretmenininÖğrenimDurumu

Y.Okul(ÇocukGelişimi) 2 12,5,954Lisans(EğitimFakültesi) 13 81,3

Y.Lisans 1 6,2GrupÖğrt.MedeniDurum

Evli 14 87,5 ,423Bekâr 2 12,5GrupÖğretmeniÇocukSahibi

Evet 13 81,2 ,434Hayır 3 18,8

GrupÖğretmeniPortageEğitimi

Aldı 4 25,393Almadı 12 75


Tablo3.6’yabakıldığında,çocukların48bakıcıannelerive16grupöğretmenibulunmaktadır. Bakıcı annelerin yarısından fazlası (%57) 28 yaşın altındadır.Yaklaşık%20side18–22yaşaralığındadır.Bakıcıannelerinhepsikadındır.Bakıcıannelerineğitimdurumlarıylailgili,ÇocukYuvasınınyönetmeliğinde“Bakıcıanne”olunabilmesiiçinenazKızMeslekLiselerininçocukgelişimibölümündenmezunolunmasıgerekmektedir.Örneklemioluşturanbakıcıannelerinde%71ilisemezunuvebunlarıntamamıKızMeslekLisesiçocukgelişimibölümünübitirmişleridir.%15i çocuk gelişimi ön lisansmezunu,%12 si iseLisansOkulÖncesiÖğretmenliğimezunudur.

Bakıcıannelerintamamı(%100)kurumlardavardiyasistemiyleçalışmaktadır.Örneklemdeyeralanbakıcıannelersadece4-6yaşgrubuçocuklarlailgilenmektedir.Bakıcı annelerinhiçbiri (%100)PortageErkenEğitimProgramına ilişkineğitimalmamıştır.Bakıcıannelerin%44üevlive%20siçocuksahibidir.

Grup öğretmenlerinin% 82 si 43 yaş ve üstündedir. Bu öğretmenlerin 4tanesi (%25) erkek, 12 (%75) si kadındır. Eğitim düzeyine bakıldığında%82 silisans eğitimini eğitim fakültelerinin çeşitli bölümlerinde tamamlamışlardır.Grupöğretmenlerinin 4 tanesi (%25) Portage Erken Eğitim Programına ilişkin eğitimalmıştır.Grupöğretmenlerinin%88ievlive%82siçocuksahibidir.

Tablo 3. 7. KurumOrtamındaYaşayanÇocuklaraİlişkin(Cinsiyet,DoğumYılı, Boy, Kilo, Kardeş Durumu, Kreş Eğitimi veAnaokuluna DevamDurumu)BilgilerinYüzdeveFrekansDağılımıTablosu

f % ss

Cinsiyet Kız 32 50 ,504Erkek 32 50DoğumYılı 2005 32 50 ,5042006 32 50

Boy90–100cm 35 54,7

,534101–120cm 28 43,8121–140cm 1 1,6

Kilo15–25kg 45 70,3

,50026–35kg 18 28,135veüstükg 1 1,6

KardeşKardeşiyok 18 28,1

,8031–3kardeş 23 35,94–6kardeş 23 35,9

YuvadaKardeş Kardeşivar 57 89,1 ,315Kardeşiyok 7 10,9

YuvadakiKardeşSayısı1kardeş 26 40,6

,9732kardeş 20 31,33kardeş 11 17,2

YatakOdasında 2–4kişi 39 60,9 ,9835–7kişi 25 39,1Anaokulu 1yıl 64 100 ,000




Tablo3.7’deSosyalHizmetlerveÇocukEsirgemeKurumunabağlıbakımvekorumaaltındakurumbakımısunulanyuvaçocuklarınailişkindemografikverileryeralmaktadır.Tablo3.7incelendiğinde,kurumortamındayaşayançocukların32si(%50)kız32side(%50)erkektir.Aynızamandabuçocukların32si(%50)2005yılı,32de(%50)2006yılıdoğumludur.Buçocukların%55ininboyu100cmvealtında,%70ide25kgvealtındakiloyasahiptir.Bereket(2011),beş-altıyaşboyuzunluğualtsınırkızveerkekler için0,5farklılıkgöstermeklebirlikte98cmüstsınırise115cmolarak,kiloisealtsınır14kgüstsınırise28kgolarakbelirtmektedir.KurumortamındayaşayançocuklarınBereket‘in(2011)belirttiğiboy-kilogelişimölçümlerininaltsınırınadahayakın,olduklarışeklindeyorumlanabilir.

Kurumortamındayaşayaçocukların%36sı4–6arasıkardeşesahiptir.Budurumyuva çocuklarının anne ve babalarının aile birlikteliği ve “bakabileceklerikadarçocuksahibiolma”gibikonulardayeterlieğitimesahipolmadıklarışeklindeyorumlanabilir.SHÇEKyuvayönetmeliklerineistinadenbuçocuklarıkardeşlerininaynı annevebabadanolupolmadıklarına ilişkinverilerinaraştırmacıyaverilmesiyasak olduğundan bu bulgu yuva çocuklarının bazılarının ortak ebeveynlerdenolmadıklarışeklindedeyorumlanabilir.

Yuvadakiçocukların%89ununenazbirkardeşideyuvadayaşamaktadır.%32sininiseikikardeşiçocukyuvasındabakımvekorumaaltındadır.Buçocuklarınyuvalarda kendi odaları olmayıp ortak kullanım alanları dışında yatak odalarınabakıldığında%61i2–4kişilikodalarda%40ıda5–7kişilikodalardauyumaktadır.Kurumortamında yaşayan bu çocuklarının tamamı (%100) bir yıldır anaokulunadevam etmektedirler. Deney ve kontrol gruplarını oluşturan kurum ortamındayaşayançocuklarınyaşvecinsiyetdağılımlarıtablo3.8’deverilmiştir.

Tablo 3.8. DeneyKontrolGrubuÇocuklarınınYaşveCinsiyetlerineilişkinFrekansDağılımı

Çocu

klar

Gruplar Kız f %

Erkek f %

5 Yaşf %

6 Yaş f %

Toplamf %

Deney Grubu 1650 1650 1650 1650 32100Kontrol Grubu 1650 1650 1650 1650 32100

Toplam 3250 3250 3250 3250 64100

Tablo3.8’degörüldüğügibiSosyalHizmetlerveÇocukesirgemeKurumu(SHÇEK)BalıkesirveİzmirİlMüdürlüklerinebağlıçocukyuvalarındabakımvekorumaaltındaki5-6yaşçocuklardanyaşvecinsiyeteşitlenerekyansızolarakdeneyve kontrol grupları oluşturulmuştur.Deney ve kontrol grupları eşit sayıda olmaküzeretoplamotuzikiçocuktanoluşmaktadır.


Tablo 3.9. DeneyKontrolGrubuGrupSorumlularınınfrekansdağılımıG

rup

Soru

mlu

ları

Gruplar Bakıcı Annef %

Grup Öğretmenif %

Toplamf %

Deney Grubu 2475 825 32100Kontrol Grubu 2475 825 32100Toplam 4875 1625 64100

Tablo 3.9. da görüldüğü gibi 64 grup sorumlusu çalışma grubunuoluşturmaktadır. Balıkesir Müşerref Yırcalı Çocuk Yuvası ve İzmir KarşıyakaÇocukYuvasında4-6yaşdagörevyapanbakıcıannevegrupöğretmenindenoluşangrupsorumlularının32sideneygrubunu32isekontrolgrubunuoluşturmaktadır.

3.5. Veri Toplama Araçları3.5.1. Bilgi FormuÇocuğun yaşı, cinsiyeti, kardeş sayısı, boyu, kilosu, ziyaretçi durumunu,

ziyaretsıklığı,annevebabasınailişkinolaraksağ,ölü,birliktelikdurumu,çocuğunyaşadığıyuvadakigrupöğretmenivebakıcıannelereyönelikolarak,yaş,cinsiyet,eğitimdurumu,çalışmaşekli,medenidurumveçocuksahibiolmadurumunutespitetmemizisağlayanbilgiformunuifadeeder.Buradakibilgilerekurumizniölçüsündeçocuklarınkabuldosyalarındakibilgilerdenulaşılmıştır.

3.5.2. Portage Erken Eğitim ProgramıPortage kırsal bölgede yaşayan çocukların gereksinimlerini karşılamak

üzere 1970’lerin başlarında ABD’nin Wisconsin eyaletinin Portage kentindegeliştirilmiştir. Proje çalışanları beceriler için ölçüt bağımlı kontrol listelerinigeliştirmek için çocuk gelişiminde var olan araştırmaları ve norm-referencedstandardize edilmiş araçları kullanılmıştır (Eraslan, Çalışkan ve Özmen, 1997).1976 yılında İngiltere’de uygulanmaya başlanmasından sonra program süreklibüyümüş ve artık kurumlaşmıştır. National PortageAssociation (İngiltere UlusalPortageBirliği)1985’dekurulmuşvePortageservislerininsayıları,giderekartmıştır(Eraslan,Çalışkan,Özmen, 1997). Portage Proje ekibi tarafından iki kez gözdengeçirildive30farklıdileçevrildi.2003yılındaiseyenidengözdengeçirilmişhaliolanNewPortageGuideolarakyayımlanmıştır(Uzundemir,Marangoz,2001).

Russell, (2007) yapmış olduğu çalışmasında İngiltere’de Portage ErkenEğitimProgramınıuygulayan31yerelyönetimdenUlusalPortageDerneği(NPA)aracılığıyla destek alan aileleri tespit ederek bu ailelere Portage Erken EğitimProgramına ilişkin görüşleri sorulmuştur. Yerel yönetimlerce hükümet politikası




haline getirilmesinin gerekliliğinin vurgulandığı çalışmada aile odaklı, oyunmerkezliveyapılandırılmışöğretiminyeraldığıPortagehizmetininailelertarafındanerişilebilirliğininartırılmasınınönemiüzerindedurulmaktadır.

Tablo 3.10.PortageErkenEğitimProgramınınKullanıldığıDeneyselAraştırmalar

Araştırmacı Çocuk Sayısı

Çocuğun Yaşı (ay)

Bulguları Güvenirlilik Düzeyi

CochranandShearer-1984

57 9 DokuzaylıkperiyottaçocuklarIQortalama18puanartışolmuştur.

p<0.01

Inciong-1989 10 10 Özbakım%36,psikomotor%43,bilişsel%45vesosyalgelişim%61oranındaartmıştır.

p<0.05

Kohli-198 2012

312

GelişimalanlardaortalamadeğişikliklerSosyal%2,Bilişsel%10,Dil%15,Bebekuyarım%24

p<0.01

Kohli-1990 513237

8-1011-1314-16

Üçgrubundabecerivegelişimseleksikliklerivardı.Programsonundaüçgrupiçindeönemlikazanımlareldeedilmiştir.

Üçgrupiçindep<0.01

Oakland-1997 397 60 Genelgelişimigecikmişçocuklardakatkısağlamıştır. p<0.01Thorburn-1989 53 12 PortageKontrollistesiileölçülençocukların

gelişimlerindeölçeğinaltgelişimalanlarındakifarklılıkkontrolgrubunda0.7,uygulamasonrasıdeneygrubundaise2.0olarakbulunmuştur.

p<0.05

Kaynak: The Portage Guide to Early Intervention : An Evaluation ofPublishedEvidence(Brue,Oakland,2001).

Tablo3.10’daBrueveOakland‘ın(2001)PortageErkenEğitimProgramınınkullanıldığı60deneyselaraştırmanınsonuçlarınınözetlendiğitablodanbirkısmınayerverilmiştir.Tablodadagörüldüğügibi0-6yaşarasındakiçocuklardanseçilençalışma grupları ile yapılan araştırmalar göstermektedir ki Portage Erken EğitimProgramı işlem sonrası deney grubu çocukların gelişimlerini desteklemekteve kontrol grubuna göre deney gruplarında anlamlı farklılık yaratmaktadır. Buaraştırmalar Portage Erken Eğitim Programının etkililiğinin ortaya konmasıaçısındandeğerlendirilebilir.

Türkiye’deçocuklarındeğerlendirilmesineyönelikkullanılantestler,gelişmişülkelerdekitestlerilebenzerlikgöstermektedir.Ensıkkullanılantestlerarasındaise,DenverGelişimselTaramaTestiileKüçükAdımlarErkenEğitimProgramıGelişimBecerileriEnvanterivePortageKontrolListesiyeralmakta,değerlendirmeleregörebireyselleştirilmişailehizmetiplanıhazırlanmaktadır(Sucuoğlu,2005).

Türkiye’dePortageErkenEğitimProgramınınkullanımı1993yılındanberisürmektedir.AraştırmadakullanılanPortageErkenEğitimProgramıKontrolListesiprogramınTürkiye’yeuyarlamasında“GelişimÖlçeği”olarakadlandırılmıştır.BuçalışmadadaPortageErkenEğitimProgramıKontrolListesi,“gelişim ölçeği”adıyla


kullanılmıştır.PortageGelişimÖlçeği,altıgelişimalanındanvealtıyaşbölümündenoluşan691maddedenoluşmaktadır.

PortageErkenEğitimProgramının3kısmındanbirisiolangelişimölçeği;özbakım becerileri, fiziksel gelişim, sosyal gelişim, bilişsel gelişim, dil gelişimiolmaküzerebeşaltbölümdenoluşmaktadır.Sadecebebeklerdeuyarımkısmınınaltbölümüyoktur.Heraltbölümde0-1yaş,1-2yaş,2-3yaş,3-4yaş,4-5yaşve5-6yaşgrubunaaitmaddelervardır.Çocuk,kendiyaşgrubununaltbölümlerindenaldığıtoplampuanlarladeğerlendirilir.

Bumodelin dört temel ilkesi bulunmaktadır:Anne-baba-çocuk etkileşimieğitimsürecinintemelinioluşturmaktadır.Eğitimeailerehberliketmektedir.Aileningünlük yaşamı içinde yaptıkları aile yaşamını yansıtır ve ev ortamını oluşturur.Yapılangözlemlerannebabaveeğitimciarasındakigörüşmelerdealınacakkararlarıntemelinioluşturur(Eraslan,Çalışkan,Özmen,1997).

PortageGelişimÖlçeği5–6yaşındaki114çocuğakullanılarakgeçerlilikvegüvenirlilikçalışmasıyapılmıştır.Buölçeklebirliktepsikolojiktestler,özellikleSB(Fin),WISC-RveWPPSIaynı zamandaMerrill-Palmer,Bayley,LeiterveWAIStestleri yapılmıştır. İç tutarlılık güvenirlilik katsayıları, alanlara göre sosyalleşme0.80,dil0.81,özbakım0.73,bilişsel0.70,psikomotor0.75olarakhesaplanmıştır.Tümölçekiçin0.80.olarakbelirlenmiştir(Arvio,M.;Hautamaki,J.andTilikka,P.,1993).Portagedeğerlendirmesininsonuçlarıdiğertestlertarafındansağlanangelişimseviyeleriilekarşılaştırılmıştır.Portage’yeçaprazdoğrulamasağlayanbuyöntemle,makulbirdeğerlendirmeyöntemiolarakkullanılabilirolduğuispatlanmıştır.Ayrıcabirlikte kullanılan testlerle de yakın bir ilişkisi olduğu saptanmıştır (Arvio, M.;Hautamaki,J.andTilikka,P.,1993).

Portage,evmerkezlibirhizmetmodeliileanne-babaeğitiminitemelalırken,merkez temelli vemerkez ev temelli erken eğitim programı olarak tüm dünyadahızlayaygınlaşmaktadır(Cameron,1997).Bayhanveİpek’in(2000)zihinselengelliçocukların renk, şekil ve sayı kavramlarını kazanmalarında bilgisayar desteklieğitiminetkisiniaraştırılmasıkonuluçalışmalarındaPortageErkenEğitimProgramıkontrol listesine (PECEPCL) göre gelişimsel yaşları 3-4 olan 18 zihinsel engelliçocukileçalışmıştır.ÇalışmadaPECEPCLön-testveson-testolarakkullanılmıştır.Uygulanan program sonrası çocukların %80’inin bilgisayar destekli eğitim ilerenk, şekil ve sayı kavramını kazandıkları bulunmuştur. Üç farklı erken eğitimprogramınınuygulandığıveüçfarklıölçekledeğerlendirmelerininyapıldığı(GilliamDerecelendirmeÖlçeği,ConnersDerecelendirmeÖlçeğivePortageGelişimÖlçeği)




deneysel bir çalışmada Portage Erken Eğitim Programının uygulandığı deneygrubudiğerprogramlaragöre3-5yaşçocuklarınıngelişimlerindeanlamlıfarklılıkbulunmuştur.Bufarklılık,Portageprogramınınetkinkatılımlıveuygulayıcıileaileiletişiminingüçlüoluşunabağlanmaktadır(Reed,Osborne,Corness,2007).

PortageErkenEğitimProgramınıngüçlüyanları,ShearerveShearer(1999)’egöre,diğerhizmetdüzenlemeleriniiçerençokyönlübiryaklaşımınbileşeniolaraktasarlanmasıdır.Engüçlüözelliği,ailenindüzenliolarakdesteklenmesineyönelikdüzenlemegetirmesidir.Portageprogramınınevuygulayıcısıveprogramdanışmanıarasındaki sürekli olarak rapor verme döngüsü, modelin bünyesinde bulunanbir değerlendirme mekanizması sağlar. Etkinliklerin çocuğun kendi ortamındakikaynaklarvemateryallerletasarlandığıveçocuğungünlükolarakkendisineenfazlabakımısağlayanlartarafındanpekiştirildiğibirevziyaretmodelietkinbirmüdahalesağlar.BöylecePortageçocukkadaranne-babayıdagüçlendirir(Akt.Çetin,2002).Çetin’in Portage Erken Eğitim Programının beş altı yaşı kapsayan, beş gelişimalanından60ifadeyikullanarakyapmışolduğuçalışmasınıngüvenirlilikanalizlerisonucunda,CronbachAlfadeğerleri;sosyalgelişimiçin0,89dilgelişimiiçin0,80bilişselgelişimiçin0,85motorgelişimiçin0,92veözbakımbecerisiiçin0,87olarakbulunmuştur(Çetin,2002).

Portage Erken Eğitim Programı üç kısımdan oluşmaktadır. Bu üç kısım;Gelişim Ölçeği, Etkinlik Önerileri Kılavuzu, Portage Modeli Hakkında BilgiSağlayanKullanımKılavuzuKitapçığıdır.

Gelişim ölçeği, olarak belirtilen ve 0-6 yaş arasındaki çocukların beşfarklı gelişim alanına yönelik hedef becerilerin yer aldığı kontrol listesi şeklindedüzenlenmiştir. Etkinlik önerileri kılavuzu ise çocuğun davranışının gelişiminidesteklemek üzere ebeveyn ve ev uygulayıcı arasında fikir kaynağı amacıylahazırlanmıştır (Uzundemir Marangoz, 2001). Bu araştırmada sadece “60–72 ayÇocuklarınPortageGelişimÖlçeği”kullanılmıştır.

Gelişim Ölçeği, yukarıda belirtildiği gibi okul öncesi çağdaki çocuklarınbeşalanda(dil,sosyal,özbakım,bilişsel,fiziksel)gelişimlerinisınamakvesınamasonucundaçocuklardadestekbekleyenalanlarıyetişkinyardımıylaPortageErkenEğitim Programını uygulamak üzere hazırlanmıştır. Bu çalışmada çocukların beşalandaki(dil,sosyal,özbakım,bilişsel,fiziksel)gelişimdüzeyinibelirlemeküzerekullanılanPortageErkenEğitimProgramıKontrolListesi“Portage Gelişim Ölçeği” adıylakullanılmaktadır.5–6yaşgrubunauygulananPortageGelişimÖlçeği,sosyalgelişim(14madde),dilgelişimi(18madde),özbakım(26madde),fizikselgelişim(33madde),bilişselgelişim(34madde)toplam125maddedenoluşmaktadır.Ölçeğin


amacı gelişimsel bir yaş puanı belirlemek değildir, bir gelişimsel değerlendirmemetodudur(UzundemirMarangoz,2001).Gelişimölçeğindeçocuğundavranışları;çokiyisergiledi(2),beceriyiyetişkinyardımıylasergiledi(1),beceriyisergileyemedi(0)şeklindederecelendirilmiştir.

PortageErkenEğitimProgramı,okulöncesieğitimkurumlarındaeğitimaracıolarak,rehberlikvearaştırmamerkezlerindeöğrencilerineğitimseviyelerinintespitiamacıylakullanılmaküzere2546numaralıTebliğlerDergisindeyayınlanmıştır(Mart2003,Cilt66).PortageErkenEğitimProgramıaraştırmacıtarafındanuygulanmıştır.

Deneysel çalışmaya başlamadan önce Balıkesir Valiliği İl Milli EğitimMüdürlüğünden 17.09.2010 tarih ve 024326 sayılı, Sosyal Hizmetler ÇocukEsirgemeKurumuGenelMüdürlüğünden 22.10.2010 tarih ve 933 sayılı yazı ilearaştırmaiznialınmıştır.

Portage Erken Eğitim Programında çocuğun beceriler kazanmasınıdesteklemeye yönelik etkinlikler geliştirilirken şunları içermesi gerekmektedir(Marangoz,2001).

• Oyuntemelliolmaları,• Ebeveynveçocukileçocukveçevresiarasındakiilişkiyicesaretlendirmeli,• Mümkünoldukçaçocuktarafındanbaşlatılmalı,• Sonucadeğilişlemeyoğunlaşmalı,• Nesnelerinveçevreninaraştırılmasınıvurgulamalı,• Ebeveyntarafındanyönetilmektençok,onlarcadesteklenirolmalı,• Çocuğunailesiiçerisindeveyaonungenelliklebulunduğuçevresindeço-

cuğunişineyaramalı,• Aileninhayatınasaygıduyarakveuyarakonlarınöncelikleriyleşekillenmeli,• Çocuğunyaşamındakideneme-yanılmaylaöğrenmeyeveyadoğalöğren-

meyeönemvermelidir.Bu yol göstericiler göz önünde bulundurularak, grup sorumlularının tipik

günlükişleriveçocuklaoynarkenkullandıklarıetkinliktürlerihakkındaonlardanbilgitoplanmaktadır.Bubilgitoplandıktansonragrupsorumlularıvearaştırmacıölçeğigözdengeçirerekhangimaddelerinöncelikliolduğunakararverir.Herbirmaddeningrup sorumlularının günlük işleri veya oyunları içerisinde nasıl dâhil edileceği,beceriyi çalışmak için nerede ve nasıl fırsatlar yaratılacağı kararlaştırılmıştır.Program 20 haftalık olarak plânlanmıştır. Portage eğitim kılavuzuna göre,”çocukiçin her gelişim alalında taban ve tavan etkinlik uygulama yaklaşık 4–6 haftayıalmaktadır”(Marangoz,2001).




3.5.3. Portage Erken Eğitim Programının UygulanmasıGerekli izinler alındıktan sonra çocuk yuvalarının müdürleriyle toplantı

yapılarak,uygulamaprogramı,deneyselçalışmanınamacıveuygulamakoşullarıylailgilibilgiverilmiş,zamanveyerbelirlemesiyapılmıştır.22–26Kasım2010dagrupsorumlularıylaPortageGelişimÖlçeğiileilkölçümlerigerçekleştirilmiştir.İlkölçümsonuçlarınındeğerlendirmesiyapılarakdeneyvekontrolgruplarıoluşturulmuş,13Aralık2010dadeneygrubunaprogramuygulanmayabaşlamıştır.Kontrolgrubuilesontestekadarhiçbirçalışmayapılmamıştır.

9–13Mayıstarihleriarasındason-testuygulamasıdeneyvekontrolgrubunauygulanmıştır.16MayısgünügrupsorumlularıylatekrartoplanılarakAileKatılımÖlçeğihakkındabilgiverilerekverileralınmıştır.PortageErkenEğitimProgramınıntümöğretimçalışmalarınınevdeyapılmasıuygundur.Uygulamaprogramı, çocukyuvasındagrupodalarındagerçekleştirilmiştir.

3.5.4. Aile Katılım Ölçeği (AKÖ)AileKatılımÖlçeği(FamilyInvolvementQuestionnaire),AmerikaBirleşik

Devletleri’ninkuzeydoğusundabüyükbirkentokulundabulunanöğretmenler ilevelilerarasındaişbirliğidüzeyiniyaniailekatılımçalışmalarınıbelirlemekamacıylaFantuzzo,TigheveChilds(2000)tarafındangeliştirilmiştir

Ölçek geliştirilirken Epstein’in (1995) aile katılım modeline ve okulprogramına göre davranışlar kategorize edilmiştir. Sonra, programdan ve odakgruptan alınan verilerle veli davranışları listelenmiş ve 42 maddelik uygulamaformu oluşturulmuştur. Yapılan faktör analizi sonucunda 3 faktörlü bir çözümeulaşılmıştır.ÖlçeğinaltölçeklerininCronbachAlphakatsayılarısırayla.85,.85ve.81bulunmuştur.Ölçektebulunan42maddenin ikisi ikialtölçektedeyeraldığı,dördühiçbiraltölçekteyeralmadığı,ikisifaktöryükleridüşükolduğuiçinatılmıştır.Toplam 34 madde ölçekte yer almıştır. Ölçek geliştirilirken madde havuzu ailekatılımınınüçboyutuolanevtemellikatılım(ETK),okultemellikatılım(OTK)veokul-aileişbirliğitemellikatılım(OAT),boyutlarıdikkatealınarakoluşturulmuştur. Yapılanfaktöranalizisonucundadaeldeedilenüçfaktörlüçözümdebirincifaktör“Okultemelliailekatılım”altölçeğidiyeadlandırılmışvebualtölçekaileninokuldadüzenlenenetkinliklereçocuğuilebirliktekatılmasıileilgilidavranışlarıtanımlayan10 maddeden oluşmuştur. İkinci faktör “Ev temelli katılım” alt ölçeği olarakadlandırılmışveaileninokuldışıortamlardaçocuğununöğrenmesürecinedesteğinibelirlemeyeyöneliketkinlikvedavranışları tanımlayan13maddedenoluşmuştur.Üçüncü faktör “Okul-aile işbirliği temelli katılım” alt ölçeği olarak adlandırılmış


veaileninokulpersoneliveöğretmenileçocuğunungelişimineyöneliketkileşimegirmedüzeyinibetimleyen11maddedenoluşmuştur.Ailekatılımölçeğininherbiralt ölçeğinden alınan puanların yüksekliği ile ailenin, çocuğunun eğitim-öğretimçalışmalarınailgivekatılımınarasındadoğrusalbirilişkivardır.Birbaşkadeğişleher bir alt ölçekten alınanpuanınyüksekliği ailenin eğitimöğretim faaliyetlerinekatılımınınyüksekliğinigösterir.AKÖ’nünTürkçe’yeGürşimşek(2003)tarafındanokulöncesidüzeydeuygulanmışveTürkçeyeuyarlamasıyapılmıştır.

Gürşimşek (2003) ‘in Türk örneklemi üzerinde 200 ebeveynle yürüttüğüçalışmadaölçmegücüaçısındandüşükmaddelerçıkarılmışve34maddelikölçeğingüvenirlik katsayısı alt boyutlar için sırasıyla .79, .69, .84 ve tüm ölçek için .87olarakbelirlenmiştir.ÖlçeğinaltölçekleriarasındaPearsonKorelasyonKatsayılarınagöreyapılangüvenirlikanalizindeOkulTemelliKatılımileEvTemelliKatılımaltboyutlarıarasındar=.49(p<.05),OkulAileişbirliğiTemelliKatılımileOkulTemelliKatılım al boyutları arasında r=. 73(p<.05) ve EvTemelli Katılım ileOkulAileişbirliğiTemelliKatılım boyutları arasında r=.60(p<.05) düzeyinde anlamlı ilişkibulunmuştur.FaktörlereilişkinfaktöriyelgenişlikaçıklığıOkulTemelliKatılımaltboyutuiçin.45-.68arası,EvTemelliKatılımaltboyutuiçin.52-.73arasıveOkulAile işbirliğiTemelliKatılımaltboyutuiçin .77olarakbulunmuştur.Üçfaktörünölçeğeilişkinaçıkladıklarıvaryansı%63.199’dur.Bubulgular,ölçeğioluşturanüçfaktörün birliktemaddelerdeki toplam varyansı ve ölçeğe ilişkin varyansı yeterlidüzeyde açıkladıkları görülmüştür. Gürşimşek, Kefi ve Girgin (2005) tarafından161babadanoluşanörneklemdeyapılandiğerbirçalışmadaölçeğinaltölçekleriçingüvenirlikkatsayısısırasıyla.83,.72ve.90vetümölçekiçin.92olarakbelirlenmiştir.Ailekatılımölçeğiek3’deverilmiştir.

3.6. Veri Analizi

3.6.1. Verilerin DeğerlendirmesiAraştırmayaalınançocuklarınBilgiFormlarıdeğerlendirilerekdemografik

özellikler yüzde, frekans ortalama halinde sunulmuştur. Çocukların ön test veson testlerden aldıkları puanları ölçek kayıt formuna kaydedilmiştir. Ölçek kayıtformundakibilgilerbilgisayarortamınakaydedilerekgerekli istatistiksel analizleryapılmıştır.




3.6.2 Verilerin İstatistiksel AnaliziEvrende gözlenen değişkenlerin büyük çoğunluğunun çan eğrisine

benzerbir dağılımgösterdikleri kabul edilmektedir.Değişkenlere ilişkinverilerinoluşturduğuçan eğrisinebenzerolanbu eğriyenormaldağılımeğrisi, bu eğrininyatayeksenegöregösterdiğidağılımadanormaldağılımdenilmektedir(Ravid,1994akt. Büyüköztürk vd., 2011) Normal dağılım, parametrik testlerin bir varsayımıolup süreklideğişkenlereaitdağılımları enönemlisidir.SPSS’tenormaldağılımauygunluk testiparametrikolmayan testlerden tekörneklemKolmogorov-Smirnovtesti ileyapılır.TekörneklemKolmogorov-Smirnov testi ileverilenbirdağılımınteorikbirdağılımauygunluğutestedilir(UralveKılıç,2006).

Tablo3.11. PortageGelişimÖlçeğiNormalDağılımınTestSonuçlarıKurumda Yaşayan Çocuklar

Ön test Son testn 32 32Ortalama 118,72 203,34Standart Sapma 42,913 23,866Sig. (2-tailed) ,928* ,700*

Ölçeklerinherbir altboyutuayrı ayrı elealındığındaanlamlılıkdeğerlerikurum bakımındaki çocuklar için ön-testte ,928 ve son-testte ,700 olarak eldeedilmiştir.Busonuçlaragöretümtestlereilişkinpuanlarnormaldağılımauymaktadır(p>0,05)şeklindeyorumlanabilir.

Tablo 3.12. AileKatılımÖlçeğiNormalDağılımınTestiGrup Sorumluları

Ön test Son testn 32 32Ortalama 159,00 160,66Standart Sapma 7,784 7,606Sig. (2-tailed) ,586* ,512*

Ölçeklerinherbir altboyutuayrı ayrı elealındığındaanlamlılıkdeğerleriçocukyuvasındakigrupsorumlularıiçinön-testte,586veson-testte,512olarakeldeedilmiştir.Busonuçlaragöretümtestlereilişkinpuanlarnormaldağılımauymaktadır(p>0,05)şeklindeyorumlanabilir.

Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizleriçin SPSS (Statistical Package for Social Sciences) forWindows 15.0 programıkullanılmıştır.


Toplanan verilerin analizinde; yüzde ve frekans dağılımlarının yanı sıra,araştırmanınhipotezlerinitestetmekiçinparametrikistatistiklerdenbağımsızgruplarve ilişkili ölçümler için t testi kullanılmıştır. Karşılaştırmalarda 0.05 düzeyindeanlamlılıkaranmıştır.

4. BULGULAR VE YORUMLARBu bölümde çalışmada toplanan verilerin analizi sonucunda elde edilen

bulgularvebubulgularlailgiliyorumlaryeralmaktadır.

4. 1. Kurum Ortamında Yaşayan Deney ve Kontrol Grubu Çocuklarına ilişkin Bulgular

Çalışmanın “kurum ortamında yaşayan deney grubu çocuklarının Portage Gelişim Ölçeği ön-test ve son-test puanları arasında fark vardır” hipotezideneyselçalışmanınetkisinibelirlemeküzerekurulmuşolupilgiliverilert testiilesınanmıştır.Yapılanistatistikselişlemleraşağıdakitablo4.1’desunulmuştur.

Tablo 4.1.KurumOrtamındaYaşayanDeneyGrubunuOluşturanÇocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiPuanlarınınÖn-Test/Son-TestAnalizSonuçları

Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t cor pDeneyÖn-test 32 118,72 43,45 31 18,26 ,86 ,000*DeneySon-test 32 203,44 23,83

Anlamlılıkdüzeyi:p<0,00Tablo4.1incelendiğindekurumortamındayaşayandeneygrubuçocuklarının

PortageGelişimÖlçeğiön-testpuanıortalaması118,72veson-testpuanıortalamasıise203,44olarakhesaplanmıştır.Deneygrubunauygulananölçektekiön-teststandartpuanı43,458veson-teststandartsapmasıise23,834şeklindehesaplanmıştır.

KurumortamındayaşayandeneygrubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiön-testveson-testpuanlarıarasındaanlamlıbirfarkınolupolmadığı,ilişkiliölçümleriçinttestiileyoklanmış,hesaplananpdeğerive%95güvenaralığındaanlamlılıkdüzeyinegöre,000olaraktespitedilmiştir(Tablo4.1.).

Tablo4.1’dekurumortamındayaşayandeneygrubuöğrencilerininön-testveson-testpuanlarıgözönünealındığındaaralarındaanlamlıbirfarklılıkgözlenmiştir. Diğerbirdeyişle,kurumortamındayaşayandeneygrubuöğrencilerineuygulanandeneysel işlemler çocukların Portage Gelişim Ölçeğinden aldıkları puanlarınartmasındaetkiliolmuştur.Bubulgu,uygulananprogramınçocuklarıngelişiminekatkısağladığışeklindedeyorumlanabildiğigibi“Kurumortamındayaşayandeney




grubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiön-testveson-testpuanlarıarasındafarkvardır”hipotezinidedoğrulamıştır.

Çalışmanındeneygrubu içinön-test son-test puanları arasındaki farklığındoğrulanmasına bağlı olarak, oluşan farklığın alt boyutlarda da olduğu yönündekurulan “kurum ortamında yaşayan deney grubu çocuklarının Portage Gelişim Ölçeği alt boyutlarının ön-test ve son-test puanları arasında fark vardır” hipotezininsorgulandığıistatistiklertablo4.1.1’deverilmiştir.

Tablo 4.1.1. Kurum Ortamında Yaşayan Deney Grubunu OluşturanÇocuklarınPortageGelişimÖlçeğiAltBoyutPuanlarınınÖn-test/Son-testAnalizSonuçları

Alt Boyut Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t cor pSosyalGelişim

Ön-test 32 19,28 6,0531 7,62 ,68 ,000*Son-test 32 24,31 3,31

DilGelişimiÖn-test 32 18,47 8,72

31 9,63 ,80 ,000*Son-test 32 27,34 6,34

ÖzbakımÖn-test 32 25,00 8,46

31 12,49 ,63 ,000*Son-test 32 39,50 5,90

BilişselGelişim

Ön-test 32 29,00 12,2231 18,62 ,79 ,000*

Son-test 32 54,47 7,41FizikselGelişim

Ön-test 32 28,75 12,55 31 17,04 ,73 ,000*Son-test 32 56,81 5,49

Anlamlılıkdüzeyi:p<0,00KurumortamındayaşayandeneygrubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeği

altboyutlarınınön-testveson-testpuanlarıarasındafark,ilişkiliölçümleriçinttestiile test edilmiştir (Tablo 4.1.1).Buna göre sosyal gelişim, dil gelişimi, özbakım,bilişselgelişimvefizikselgelişimaltboyutlarınınpanlamlılıkdereceleri,000olaraktespitedilmiştir.

Tablo4.1.1’degörüldüğügibiPortageGelişimÖlçeğinintoplampuanlarınagöre anlamlı farklılık gösteren çocukların bu ölçeğin her boyutu için de bu farkıgösterdikleribelirlenmiştir.

Çalışmanınbirdiğerhipotezi “Kurum ortamında yaşayan kontrol grubu çocuklarının Portage Gelişim ölçeği ön-test ve son-test puanları arasında fark yoktur” idi.Buhipotezeilişkinverilertablo4.2’degörülmektedir.

Tablo 4. 2.Kurum Ortamında Yaşayan Kontrol Grubunu OluşturanÇocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiPuanlarınınÖn-Test/Son-TestAnalizSonuçları

Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t cor p

KontrolÖn-test 32 124,03 26,85 31 8,47 ,99 ,000*KontrolSon-test 32 131,16 25,13


Anlamlılıkdüzeyi:p<0,00Tablo 4. 2 incelendiğinde kurum ortamında yaşayan kontrol grubu

çocuklarının Portage GelişimÖlçeği ön-test puanı ortalaması 124,03 ve son-testpuanı ortalaması ise 131,16 olarak hesaplanmıştır. Kontrol grubuna uygulananölçektekiön-teststandartpuanı26,85veson-teststandartsapmasıise25,13şeklindehesaplanmıştır.

KurumortamındayaşayankontrolgrubunuoluşturançocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiön-testveson-testpuanlarıarasındaanlamlıbirfarkınolupolmadığı,ilişkili ölçümler için t testi ile yoklanmış, hesaplanan p değeri ve %95 güvenaralığındaanlamlılıkdüzeyinegöre,000olaraktespitedilmiştir.

Kurum ortamında yaşayan kontrol grubu öğrencilerinin ön test ve son-test puanları göz önüne alındığında aralarında anlamlı bir farklılık gözlenmiştir. Bu sonuca göre; araştırmacı tarafından hiçbir programın uygulanmadığı çocukyuvasındabakımvekorumaaltındaolupanasınıfınadevamedenkontrolgrubunuoluşturançocukların20haftalıkprogramsüresininsonundagelişimlerindekısmenolsaoluşanfarklılığınçocuklarınalmışolduklarıanasınıfıeğitimleriylevebüyümeileilgiliolduğusöylenilebilir.

Kurumortamındayaşayankontrolgrubunuoluşturançocuklardakiön-test,son-test farklılığının alt boyutlarda da olmadığına yönelik “Kurum ortamında yaşayan kontrol grubu çocuklarının Portage Gelişim ölçeği alt boyutlarının ön-test ve son-test puanları arasında fark yoktur” hipotezisınanmışolupilgiliverilertablo4.2.1’deverilmiştir.

Tablo 4.2.1. Kurum Ortamında Yaşayan Kontrol Grubunu OluşturanÇocuklarınınPortageGelişimÖlçeğiAltBoyutPuanlarınınÖn-test/Son-testAnalizSonuçları

Alt Boyut Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t cor p

SosyalGelişimÖn-test 32 19,38 3,63

31 3,93 ,98 ,000*Son-test 32 19,88 3,53

DilGelişimi Ön-test 32 15,38 6,28 31 1,46 ,98 ,152Son-test 32 15,66 5,66

ÖzbakımÖn-test 32 24,59 6,54

31 2,29 ,96 ,029*Son-test 32 25,25 6,35

BilişselGelişimÖn-test 32 32,53 8,42

31 5,27 ,98 ,000*Son-test 32 33,91 8,10

FizikselGelişim

Ön-test 32 33,78 9,7731 8,51 ,98 ,000*

Son-test 32 36,47 9,66




Anlamlılıkdüzeyi:p<0,00Kurum ortamında yaşayan kontrol grubu çocuklarının Portage Gelişim

ölçeği alt boyutlarının ön-test ve son-test puanları arasında fark, ilişkili ölçümleriçin t testi ile testedilmiştir.Bunagöresosyalgelişim,bilişselgelişimvefizikselgelişimaltboyutlarınınpanlamlılıkdereceleri,000veözbakımiçinse,029olaraktespitedilmiştir(bkz.Tablo4.2.1).

Tablo4.2.1incelendiğinePortageGelişimölçeğinintoplampuanlarınagöreanlamlı farklılık gösteren çocukların bu ölçeğin bu dört boyutu için de bu farkıgösterdikleri belirlenmiştir.Ancak ölçeğin diğer bir alt boyutu olan dil gelişimiboyutu için p değeri ,152 olarak hesaplanmış ve herhangi bir anlamlı farklılığınolmadığıtespitedilmiştir.

Tablo 4.2.1’de PortageGelişim ölçeği alt boyutlarının ön-test ve son-testpuanlarıarasındakiortalamalarabakıldığındadafarklılığınençokfizikselgelişimdeolduğusöylenebilir.Çocuklarınaraştırmasüresiolan20haftalık sürenin sonundafizyolojikgelişimlerininbufarklılığıoluşturduğudüşünülebilir.

DeneyGrubuKontrolGrubu

Öntest

Sontest

203,44

131,16

118,72124,03

0

50

100

150

200

250

Şekil 1. DeneyvekontrolgrubuçocuklarınınPortageGelişimÖlçeğindenaldıklarıön-testveson-testpuanortalamalarınıkarşılaştırılması

Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin ön-test puan ortalamaları sırasıyla118,72ve124,03ikenbupuanortalamalarıson-testlerdesırasıyla203,44ve131,16olduğubelirlenmiştir.

Bu veriler ele alınırsa, uygulanan deneysel işlemlerin deney grubundakiçocukların lehine olduğu, kontrol grubundaki çocukların ise deney grubuna göredaha az gelişim gösterdikleri şeklinde yorumlanabilir. Bu bulgu uygulanan aileeğitimprogramınınolumluetkililiğinigöstermektedir.


4.3. Aile Katılımına İlişkin BulgularÇalışmanınbubölümündeörneklemini oluşturangrup sorumlularının aile

katılımınailişkinbulgularınayerverilmiştir.“Kurum Ortamında yaşayan deney grubunu oluşturan çocukların

grup sorumlularının Aile Katılım Ölçeğinden aldıkları ön-test ve son-test puanları arasında fark vardır” hipotezineilişkinistatistikselişlemlertablo4.3’desunulmuştur.

Tablo 4. 3. KurumOrtamındaYaşayanDeneyGrubunuOluşturanÇocuklarınGrup SorumlularınınAile KatılımÖlçeğindenAldıkları Ön-Test/Son-TestAnalizSonuçları

Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t cor p

DeneyÖn-test 32 94,88 5,4231 3,81 ,96 ,001*

DeneySon-test 32 95,81 5,19

Anlamlılıkdüzeyi:p<0,01Tablo4.3’dekurumortamındayaşayandeneygrubunuoluşturançocukların

grupsorumlularının (grupöğretmenivebakıcıanne) sahipolduğuölçekpuanlarıön-test ve son-test değişkenine göre karşılaştırılmaktadır. İlgili analizde %95’likanlamlılıkdüzeyigözönündebulundurularakilişkiliölçümleriçint-testisonucupanlamlılıkderecesi0,001olarakhesaplanmıştır.

Tablo4.3’dendeanlaşılacağıgibikurumortamındayaşayandeneygrubunuoluşturan çocukların grup sorumlularının ön-test puanları ile son-test puanlarıarasında anlamlı bir fark bulunmaktadır. Ayrıca ön-test sonuçlarına göre grupsorumlularının ön-test puanlarının ortalaması 94,88 ve standart sapması 5,42 veaynıgrubunsontestsonuçlarınagöresahipolduklarıpuanlarınortalamasıise95,81vestandartsapması5,19olarakhesaplanmıştır.Ortalamapuanlararasındakifarkınoldukçaazolduğununtespitiisemevcutyönteminilgiliölçekpuanlarınıdeğiştirmeyeyöneliketkisininyeterseviyedeolmadığınıkanıtlarniteliktedir.BudurumSHÇEKbağlıçocukyuvalarınınkurumsalyapısınedeniyleailekatılımıkonusundakurumsalçerçevenin elverdiği ölçüde standart bir katılımın gerçekleştiği, bunun ise sınırlıolduğuşeklindeyorumlanabilir.

“Kurum ortamında yaşayan deney grubunu oluşturan çocukların grup sorumlularının Aile Katılım Ölçeği alt boyutları ön-test ve son-test puanları arasında fark vardır” hipotezineilişkinbulgulartablo4.3.1’deverilmiştir.




Tablo 4.3.1. Kurum ortamında Yaşayan Deney Grubunu OluşturanÇocuklarınGrupSorumlularınınAileKatılımÖlçeğiAltBoyutlarınınÖn-Test/Son-TestAnalizSonuçları

Alt Boyut Test N Ort. ( ) s.s. s.d. t cor p

OkulTemelliKatılım

Ön-test 32 18,91 1,0231 3,62 ,76

Son-test 32 19,47 1,36

EvTemelliKatılımÖn-test 32 45,22 2,54

31 1,30 ,96 ,201Son-test 32 45,38 2,57

Okul-AileİşbirliğiTemelliKatılım

Ön-test 32 30,75 3,2131 1,36 ,96 ,182

Son-test 32 30,97 3,23

Anlamlılıkdüzeyi:p<0,01Tablo 4.3.1’de kurum ortamında yaşayan ve deney grubunu oluşturan

çocukların grup sorumlularının (grup öğretmeni ve bakıcı anne) Aile KatılımÖlçeğininAlt Boyutlarının ön-test ve son-test puanlarının karşılaştırılmasına yerverilmiştir.DeneygrubunuoluşturançocuklarınailelerininAileKatılımÖlçeğininaltboyutlarınınön-testveson-testteilişkinpanlamlılıkdeğerlerlerisırasıyla“OkulTemelliKatılım”boyutuiçin,001;“EvTemelliKatılım”boyutuiçin,201ve“Okul-AileİşbirliğiTemelliKatılım”boyutuiçin,182olarakhesaplanmıştır.

Bu sonuçlardan yola çıkarak kurum ortamında yaşayan deney grubunuoluşturan çocukların grup sorumlularının ön-test ve son-test puan ortalamalarıarasındaki farkın“OkulTemelliKatılım”boyutundankaynaklandığı,“EvTemelliKatılım”ve“Okul-Aile İşbirliğiTemelliKatılım”boyutlarınınön-testveson-testpuanortalamalarıarasındaherhangibirfarkınolmadığıtespitedilmiştir.Budurumtablo4.3’dekibulgularıdesteklediğigibi farklılığınazoluşuvekatılımın sadece“okultemeli”oluşu,kurumdaçalışangrupsorumlularınınsadecevelitoplantısıvedavetligörüşmelerdışındaailekatılımındabulunmadıklarışeklindeyorumlanabilir.Ayrıcatablo4.3.1’dekiveriler“KurumortamındayaşayandeneygrubunuoluşturançocuklarıngrupsorumlularınınAileKatılımÖlçeğialtboyutlarıön-testveson-testpuanlarıarasındafarkvardır”hipotezinidoğrulamaktadır.

5. SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER

5.1. Çocukların Ailelerine ve Grup Sorumlularına İlişkin Demografik Sonuçlara Yönelik Tartışma


SHÇEKtarafındanbakımvekorumaaltınaalınanaileyoksunuçocuklarakurum,aileninyerinitutmayaçalışırkengrupöğretmenlerivebakıcıannelerbaştaolmaküzerediğerpersonelçocuğunailesininyerinialmaktadır.Çocukyuvalarındakiçocuklar kurum bakımının yanı sıra anaokullarında eğitim alarak ikincil sosyalkurumolançevreiledetanışmaktadır.

Araştırmada SHÇEK bağlı çocuk yuvasında yaşayan ve örneklemioluşturan çocukların %83 ünün annesi sağ, %5 inin ise annesinin kim olduğukayıtlarda bilinmemektedir. Babaların ise%77 si sağ ve%12,5 bilinmemektedir.Yuva çocuklarının anne babalarının %82 si ayrı yaşmaktadır. Yılmaz 2008’dekiaraştırmasındakorunmayamuhtaççocukların%81,7’sininannevebabalarınınsağolduğunu ifadeetmiştir (Yılmaz2008).Şimşek (2008)SHÇEK’teyapmışolduğuçalışmasındaçocukların%68,8’ininanne-babayadaikisindenbirininhayattaolduğubelirtilmiştir.Bubulgudaaraştırmasonuçlarınıdesteklemiştir.

Yuvadabakımvekorumaaltındakiçocukların%64ününziyaretçisivardır.Buziyaretlerin%49udüzensizdir.Ziyaretsıklığı ise%45ininbelirsizaralıklarlayapılmaktadır. Çocukların ziyaretçilerine bakıldığında %31 ini anneler, %20sinibabalar,%15 ini ise anneakrabalarıoluşturmaktadır.ZiyaretkonusuSosyalHizmetler ve Çocuk EsirgemeKurumuGenelMüdürlüğünün yayınlamış olduğu1998 yılı 20 sayılı genelgede “izinli”, “Kaçak Çocuklar”, “Ziyaretçi” başlıklarıaltında tanımlanmıştır. Bu genelgede kuruluşlarda korunma altında bulunançocukların, sosyal incelemeraporlarıesasalınarak,kimler tarafından,kimlere,nekadarsüreilenasılizinliverilebileceği,kimlerinziyaretedebileceğivekaçakolmadurumlarınailişkinkonularayrıntılıolarakyeralmaktadır.Buyönetmeliğegöreyuvaçocuklarının aileleri ile olumlu ilişkiler kurmaları ve geliştirmeleri desteklenmesiamaçlanmaktadır.

SHÇEK Çocuk Koruma Sisteminin Değerlendirilmesi nihai raporundaçocukları ziyaret etmelerine izin verilen babaların %25,4’ünün, annelerinse%30,6’sının çocuklarını yuvada hiç ziyaret etmedikleri belirtilmiştir. Bir o kadarannevebabadaseyrekveyaçokseyrekziyaretlerdebulunmaktadır.Çocuklarınısıkveçoksıkziyaretedenannevebabalarınyüzdesiise%17’yiaşmamaktadır(ÖzdemirveArk.2008).Buverilerbuaraştırmadaeldeedilenbulgularlauyumludur.

Yuvaçocuklarınınaileleriyerinegeçengrupöğretmenivebakıcıannelereilişkindemografiksonuçlar ise;örneklemegirençocukların48bakıcıanneleri16grupöğretmenibulunmaktadır.Bakıcıannelerinyarısındanfazlası(%57)28yaşınaltındadır. Yaklaşık %20 si de 18–22 yaş aralığındadır. Bakıcı annelerin hepsi




kadındır. SHÇEKGenelMüdürlüğü “Eğitimde İşbirliği” adı altındaMillîEğitimBakanlığı Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü arasında 09.02.2006 tarihinde“EğitimdeİşBirliğiProtokolü”imzalanmıştır.Buprotokolle;SosyalHizmetlerveÇocuk EsirgemeKurumu’na bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren 0–12 yaş çocukyuvalarında, çocukların temel gereksinimlerini karşılamaya yönelik olarak bakıcıannelervediğergörevlilerceverilenhizmetlerinkalitesininartırılmasıvekızmeslekliselerinin çocuk gelişimi ve eğitimi alanındanmezun olan öğrencilerin istihdamedilmesine yardımcı olmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda uygulamayagiden SHÇEK de çocuk yuvalarındaki bakıcı anneler Kız Meslek Lisesi çocukgelişimibölümümezunlarıarasındanseçilmektedir.

Örneklemi oluşturan bakıcı annelerin %71 çocuk gelişimi bölümü, %15i çocuk gelişimi ön lisansmezunu,%12 si iseLisansOkulÖncesiÖğretmenliğimezunudur.GörüldüğügibiSHÇEKçocukyuvalarındaçalışanbakıcıanneler,çocukvegelişimhakkındatemeleğitimvebilgiyesahiptirler.

Bakıcı anneler kurumda 3 vardiya ile çalışmaktadır. Finn (1981) eskiyeoranlavardiyalıçalışaninsansayısınıngiderekarttığınıbelirterek,butürçalışmanın,doğal ritmin bozulmasına neden olduğunu, vücudun iç ve dış gereksinimlerineuyum göstermesini zorlaştırdığını belirtmektedir.Ancak, insanı sadece fizyolojikbir varlık olarak değil, aynı zamanda toplumsal bir varlık olarak da düşünmekgerekir.Bubakımdanvardiyalıçalışmaişçiyiyalnızcafizyolojikyöndenetkilemeklekalmayıp onu toplumsal yaşamın da dışına atar.Ayrıca kurum tarafındangündüzişçilerinesağlananpekçokhizmetgecetamolaraksağlanamaz.Geceçalışmasındansadecebakıcıanneleretkilenmez.Bakımvekorumaaltındakiçocuklardaolumsuzetkilenebilir. Çünkü çocuklar gün içerisinde farklı annelerle birlikte olmaktabazılarını gece vardiyası nedeniyle hiç görememektedir. Ayrıca Çocuk yuvaları0-3yaşve4-6yaşolmaküzereikibüyükgrubaayrılmaktadır.Kurumlarınfizikselkoşullarıölçüsündebugruplarayrıkatlardakonuşlanmaktadır.Çalışmagrubundayeralanbakıcıannelerintamamı(%100)sadece4–6yaşgrubundaçalışmaktadır.Yuvaçocukları0-3yaşınakadarfarklı4-6yaşındafarklıannelerleyaşadığıgörülmektedir.BakıcıannelerinhiçbiriPortageErkenEğitimProgramınailişkineğitimalmamıştır.Bakıcıannelerin%44üevlive%20siçocuksahibidir.

Grup sorumlularının % 82 si 43 yaş ve üstündedir. Grup sorumlusuolarak görev yapan kişilerin 4 tanesi (%25) erkek, 12 (%75) si kadındır. Grupöğretmenlerinin %82 si lisans eğitimi mezunudur. SHÇEK Çocuk YuvalarıYönetmeliğinde (07.01.1999Sayı: 23576 R.G.) grup sorumlusu öğretmenin ve


çocukeğiticisiningörevveyetkileribelirlenmiştir.Buyönetmeliğin14.maddesindebelirtildigibiYükseköğrenimkurumlarındanmezunolup,okulöncesiöğretmeniunvanınıalmışolanvefakültelerinlisanstamamlamaprogramlarınakatılarakokulöncesiöğretmeniolanların0–6yaşgrubuçocuklardan,diğerbranşöğretmenlerinise7vedahayukarıyaşgrubuçocuklardansorumluolmasıesastır.Grupsorumlularının4 tanesi (%25) PortageErkenEğitimProgramına ilişkin eğitim almıştır.TürkiyeCumhuriyetiHükümetiileUNİCEFTürkiyeTemsilciliğiarasındaimzalanan2006–2010 işbirliği programı kapsamındaAile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlıtoplummerkezleri ve aile danışmamerkezlerindeuygulananve görülen yararlarınedeni ile çocuk yuvalarında uygulanmasına karar verilen programlar çocuklarahizmet veren personelin eğitilmesini amacıyla uygulanmaktadır. Portage ErkenEğitimprogramıdabunlardanbirisidir.Grupsorumlularının4tanesibuprogramakatılmıştır.Grupsorumlusuolarakçalışanların%88ievlive%82siçocuksahibidir.

5.2. Çocuklara İlişkin Demografik Sonuçlara Yönelik TartışmaMilliEğitimBakanlığı’nca 15Ağustos 2011 tarihinde yayınlanan yazıda;

“Bedensel gelişimini tamamlayamayan çocukların ilköğretime kayıtlarının bir yılertelenebileceği”açıklandı.Bunagöre;yaşıtlarınagöreboyvekiloartışıyavaşlayançocuklar, ya okul öncesi eğitime devam edecek ya da birinci sınıfa kayıtları biryıl ertelenecektir. Sağlıklı büyümenin gündeme taşındığı şu günlerde; MarmaraÜniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr.AbdullahBereket5–6yaşaralığındakiçocuklarınerkek/kızboyortalamasıolarakalt sınır 101 cm, üst sınır ise 125 cm, kilo ise alt sınır 14 kg üst sınır ise 28 kgolarakbelirtmektedir. yuvabakımındaki çocuklarınBereket (2011)belirttiği boy-kilogelişimölçümlerininaltsınırınadahayakınolduklarıgörülmektedir.

Yuvada yaşayan çocukların %36 sı 4–6 arası kardeşe sahiptir. Kardeşiolanların%89 unun en az bir kardeşi de yuvada yaşamaktadır.%32 sinin ise ikikardeşiçocukyuvasındabakımvekorumaaltındadır.SuğurveDoğru’nun(2010)yapmış oldukları çalışmalarında yuva çocuklarının geldikleri ailelerin%53’ününçocuksayısı3vedahaüzerindeoluşuayrıca,%78’ininkardeşleridekendisigibiyurtta kalıyor olması, Erkan (1995) ve Cılga’nın (1989) çocuk yuvaları ile ilgiliyapmış oldukları araştırmalardaki örneklemlerindeki demografi özellikleri deçalışmasonuçlarınıdesteklemektedir.

Yuvaçocuklarınınyatakodalarınabakıldığında%61i2–4kişilikodalarda%40ıda5–7kişilikodalardanoluşmaktadır.Yuvaçocuklarınıntamamı(%100)bir




yıldıranaokulunadevametmektedirler.Buçocuklarınhiçbirianasınıfıeğitimindeönceherhangibirkreşeğitimialmamıştır.

5. 3. Portage Gelişim Ölçeğine İlişkin Sonuçlara Yönelik TartışmaAraştırma sonuçları göstermektedir ki, 5-6 yaşındaki yuvalarında

bakım ve koruma altında çocukların, ailelerinin yerini tutan grup öğretmeni vebakıcı annelerine verilecek destekler çocuğun çeşitli gelişim düzeylerine katkısağlamaktadır.BuçalışmadabudurumuortayakoymakiçinPortageErkenEğitimProgramı,yuvaçocuklarındanoluşandeneyvekontrolgruplarınagrupsorumlularıkatılımıylauygulanmıştır.Programuygulanmadanönce,deneyvekontrolgruplarınındeğişkenler bakımından benzer olduğu, sosyal, dil, özbakım, bilişsel ve fizikselgelişimalanlarınagörefarklılıkgöstermedikleriispatlanmıştır.

Anaokulunda verilen eğitim desteklenirken aile katılımını da sağlayanPortageErkenEğitimProgramı,grupsorumlularınaçocuklarıngelişimlerininasıldestekleyecekleriyönündeyolgöstermesideneygrubundakiçocuklarınınuygulamasonrasıyapılanölçümlerdesosyal,dil,özbakım,bilişselvefizikselgelişimalanlarınagörefarklılığanedenolmuştur.Deneygrubunuoluşturançocuklarınlehineolanbufarklılıkbenzeraraştırmalarladadesteklenmektedir.

Etkiliailekatılımınınsağlandığıokulöncesidönemdeçocuklarınakademikbaşarılarınıarttırmakta,davranışproblemleriniazaltmaktaveöğrenimyaşantılarınınuzun vadede olumlu yönde de etkilemektedir (Henderson 1989; Davies 1999;Epstein 2001;Comer 1984; Estrada,Arsenio,Hess veHolloway 1987;Radhike,Noleen,Christie,2005).

ÇağdaşveÜlküYıldızyapmışolduklarıaraştırmalarındadeneyselyaratıcılıkprogramı’nın 4–5 yaş çocuklarının bilişsel gelişimine olan etkilerini deneyseldesenle incelemişlerdir.Araştırmadagereklibilgileri toplamak için“Portage49–60 ay Çocukların Bilişsel Gelişim Kontrol Listesi” kullanılmıştır. Araştırmanınsonucuna göreDeneyselYaratıcılık Programı” uygulanan 4–5 yaş deneme grubuçocukların bilişsel gelişimine ilişkin davranışlarının olumlu yönde değişmesindeetkiliolduğunuortayakoymaktadır(ÇağdaşveYıldız,2000).

HeberveGarber(1971),anaokulunagidençocuklarvepsiko-sosyalyöndenyoksunçevreninçocuklarınayenibirokulöncesieğitimprogramıhazırlamışlardır.Bu programın uygulandığı çocukların bilişsel gelişim, dil ve diğer öğrenmefonksiyonlarındaönemlibirilerlemekaydettiklerinigözlenmişlerdir(Brown,1976).Çocuğuniçindeyetiştiğiaileninçokönemliolduğuyadsınamazbirgerçektir.Çünkü


aile,çocuğuyetiştiren,toplumahazırlayanbirkurumolarakkarşımızaçıkmaktadır.Böyle olunca aile ortamından yoksun yuvada yasayan çocukların birçok aileyeilişkindurumuyaşayamadığıortadır(ErdoğanveAlisinaoğlu,2002).

Kurumbakımındaistismaredilençocuklar,yüksekoranda(%10)öğrenmebozuklukları (Nasstrom, Koch, 1996), başarısızlıklar (%41) (Chamberla in,Moreland & Reid, 1992), dil bozuklukları (%50-70) (Breitner & Farnell, 1997;Halton,Mendonca&Berkowitz,1995),hafifmental retardasyon(%6)(Nasstrom&Koch,1996)gösterirler.Birbütünolarakbubulgular,öğrenmeveonunlailgiliproblemlerin, kurum bakımındaki çocuklarda, diğer çocuklara oranla 2 kat dahafazlayaygınolduğunugöstermektedir.Çocukyuvalarındayaşayanbakımvekorumaaltındakiçocuklarınkurumsalbakımınçocuğungelişimiüzerindekietkisi,yetersizanneliğebağlanmaktadır(Akt,İşkol,2005).

YapılançalışmadakullanılanPortageErkenEğitimProgramı,aileninyerinitutangrupsorumlularınaveçocuklarabüyükkatkısağladığıgörülmüştür.ÇalışmayabenzerolarakSaltz’ın(1973)81çocuküzerinde,kısasürelianneeğitimprogramınınkurum çocuklarının zihinsel ve sosyal gelişimleri üzerine etkisi araştırılmıştır.Araştırmadadeneygrubunakısasürelianneprogramıuygulanmış,kontrolgrubunakurumbakımınaekolarakhiçbirprogramuygulanmamıştır.AraştırmasonucundadeneygrubununsosyalgelişimpuanlarınınveIQpuanlarınınönemliölçüdefarklılıkgösterdiği bulunmuştur. Özellikle aile desteğinden yoksun çocuklara ve onlarınailesininyerinitutankişilereverilecekdesteklerleçocukgelişiminekatkısağlanacağıbuaraştırmailebirkezdahavurgulanmıştır.

Berument (2007) yaptığı çalışmadaAnkara, Eskişehir,Afyon, Konya veAdapazarı’ndatoplamaltı(0–6yaş)yuvadandeneyvekontrolgruplarıoluşturarak,önce deney grubundaki iki yuvada oyuncak ve eğitici materyaller ile çevreseluyaranları artırıp, bakıcı anne ve eğiticiler eğitilerek yuvaların bakım kalitesininartırılması hedeflenmiştir. Destek programının uygulandığı iki yuvada kurumkalitesinde anlamlı bir artış bulunmuştur. Çocukların gelişimleri Peabody iledeğerlendirildiğine deney grubu kontrol grubundan kelime bilgisi açısından dahafazla gelişim göstermiştir. Ayrıca Ankara Gelişim Tarama Envanteri dil bilişselgelişim profillerine göre oluşturulan kategoriler değerlendirildiğinde deneygrubundakiçocuklarıngelişimleriileyaşlarıarasındakifarkkontrolgrubundakilerinfarklarına göre daha fazla azalma eğilimi göstermiştir. Sınırlılıklarına rağmen buaraştırma destek programının olumlu etkilerine işaret etmektedir. Türkiye ‘dekidiğer0-6yaşyuvalarındadabudestekprogramınınuygulanmasıayrıcabakıcıanne




ve personel seçimi için araştırmaya dayalı kriterler geliştirilmesi önerilmektedir(Berument2007).

Kurumlardaçalışanpersonelinkurumdakalançocuklarıngelişimözelliklerihakkındabilgisahibiolduğueğitimlerinebakıldığındagörülmektedir.Amayapılançalışmadaçocuklarıngelişimleriaçısındanciddieksikliklerinolmasıveuygulananprogramsayesindebakıcıannevegrupöğretmenlerineverilendesteklersonucundakendilerindeveçocuklardakigelişiminartması,sahipolduklarıeğitimdurumlarınabakmaksızın sürekli hizmet içi eğitimle desteklenmesi gerekliliğini ortayakoymaktadır.

Araştırmada kontrol grubunu oluşturan çocuklara ve aile yerini tutangrup sorumlularına araştırma süresi olan 20 hafta boyunca herhangi bir programuygulanmamış,çocuklaraldıklarıokulöncesieğitiminedevametmişlerdir.Araştırmasonundayapılanölçümlerdekontrolgrubuçocuklarınçokazdaolsagelişimlerindeilerlemeler olmuştur. Son-testlerdeki bu farklılık en büyük nedenlerinden birisi,devamettiklerianasınıflarındaaldıklarıeğitimdir.

5. 4. ÖnerilerÇalışmasonuçlarınabakıldığında,çocuklarlabirlikteolanyetişkinlereeğitim

verilmesininçocukveyetişkinaçısındanyararlıolduğugörülmüştür.Çalışmadabutemelsonuçtanyolaçıkarakaşağıdakiönerilersunulmuştur.

Tümokulöncesiçağdakiçocuklarınaileyeihtiyaçduyduklarıaçıktır.Ancakbuçalışmadagörüldüğügibibazıçocuklarçeşitlisebeplerdenyanındabüyüyeceğiaileden mahrum kalmaktadır. Devletin sahip çıktığı bu çocuklar yuvalardayaşamlarını sürdürmektedir. “Grup sorumluları” aracılıyla anne-babalık ilişkisiyaşatılmayaçalışılmaktadır.

Butelafimekanizmasıçocuklaraçısındanyararlıolmaklabirliktefarklıanne-babalıkseçeneklerivemodellerdedüşünülebilir.Batıdauzunzamandıruygulanan“koruyucuaile”,“profesyonelaile”gibiuygulamalarınülkemizdekikoşullardayeralıpalamayacağınınaraştırılmasıgerekmektedir.Sakıncalarıveavantajlarıaraştırılıpsınandıktan sonra bu gibi modeller ya da ülke araştırmacılarının geliştireceğimodelleruygulanabilir.

Çocuklar yuvada, 0-3 yaş ve 4-6 yaş şeklinde iki alt grupta, vardiyasistemiylegüniçerisinde3farklıannevemesaisaatleriiçerisindegrupöğretmeniileyaşamaktadır.Bakıcıannevegrupöğretmenleri0-3yaşve4-6yaşgruplarındadeğişmektedir. Ailenin devamlılığı ve değişmezliği ilkesi dikkate alınarak yuvaçocuklarına0-6yaşaralığında,aynıgrupöğretmenivebakıcıanneleraracılığıylabakımveeğitimverilebilir.


Bakıcıannevegrupöğretmenleriçocukgelişimikonusundabilgiveeğitimsahibi olmasına rağmen uygulanan program deney gruplarının lehine farklılıkyaratmış olması, kurum çalışanlarının eğitimine bakılmaksızın sürekli hizmet içiprogramlarladesteklenmesiçocuklarıngelişimalanlarınakatkısağlayabilir.

AraştırmadakullanılanPortageErkenEğitimProgramıgibi aile eğitiminive çocuk gelişimini desteklemeyi hedefleyen programların uygulayıcısı olmalarıiçin okulöncesi öğretmenlerine, yuvalarda grup öğretmenlerine eğitim ve destekverilebilir.Böylelikleeğitimlieğitmenlerleaileveçocuğayönelikçeşitliprogramlardüzenlenebilir.

Araştırmada deney gruplarına uygulanan Portage Erken Eğitim Programısonuçları göstermektedir ki grup sorumlularına verilen eğitim desteği, çocuğungelişim alanlarına katkı sağlamaktadır. Bu nedenle aile eğitim programları 5-6yaşındaanasınıfıveyaanaokullarınadevamedenbütünçocuklarınailelerineyadaailelerinyerinitutanyetişkinlereverilmesiçokyararlıolacaktır.

Araştırma örnekleminde 5-6 yaş grubu çocuklar yer almakta olup deneygrupları açısından uygulanan programın etkililiğinden söz edilebilmektedir.Portage Erken Eğitim Programı 0-6 yaş için geliştirildiğinden program 0-3 yaşiçinde etkililiğini ortaya koymayayönelikSHÇEKveyaşayan çocuklar üzerindeuygulanabilir.

Araştırmadaailekatılımının“okultemelli”olaraksınırlıkalmasınedeniyleokul-aileişbirliğiveevtemellikatılımıiçinealanprojelerindüzenlenmesiyerindeolacaktır.

KAYNAKÇAAjayı,H.O. (2008).Early Childhood Education in Nigeria: a reality or

a mirage? Contemporary Issues in Early ChildhoodVolume 9 Number 4 www.wwwords.co.uk/CIEC

Anderson,G.R.(1999).Introduction: Achieving permanency for all children in the child welfare system.JournalofMulticulturalSocialWork,5(1/2),1-8.

Aydın,B.(2000).Gelişimin Doğası,Editör:BinnurYesilyaprak,GelişimveÖğrenmePsikolojisi,PegemYayıncılık,Ankara.

Aytaç,T.(2000).Okul Merkezli Yönetim, NobelYayınDağıtım.Ankara.

Bereket,A.(2011).Çocuklarda Boy ve Kilo Artışı Nasıl Olmalıdır?BoyveKiloArtışınıEtkileyenFaktörlerNelerdir?http://www.fenomenkadin.com/




Berument, K. S. (2007). 0-6 Yaş Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Yetiştirme Yurtları Çocuklarında Bilişsel, Dil ve Sosyal Duygusal Gelişimini Destekleme,ProjeNo:105K045.

Brown,R.I.(1976).PsychologyandEducationofSlowlearner.PublishedbyRoutledge&K.Paul,London.

Büyüköztürk,Ş.(2007).Deneysel Desenler-Ön-test-Son-test, Kontrol Grubu Desen ve Veri Analizi.(2.Baskı).PegemAYayıncılık.Ankara.

Büyüköztürk,Ş.(2007).Sosyal Bilimler İçin veri analizi el kitabı.7.Baskı.PegemYayıncılıkAnkara.

Cılga, İ. (1989).Korunmaya Muhtaç Gençlerin Sorunları ve Yetiştirme Yurtları.BaşbakanlıkGençlikveSporGenelMüdürlüğü,Ankara.

Comer,JP.(1984).Home-school relations\hips as they affect the academic success of children. EducationandUrbanSociety,16:323-337.

Creswell, J.W. (2003). Research Design: Quantitative, Qualitative,AndMixedMethodsApproaches.Sage.ThousandOaks.Usa.

Çağdaş,A.,Yıldız,F.Ü.(2000).Deneysel Yaratıcılık Programının 4-5 Yaş Çocuklarının Bilişsel Gelişimine Olan Etkileri. SosyalBilimlerEnstitüsüDergisi.SelçukÜniversitesi.Konya.

Çivi,S. (1991).Konya Çocuk Yuvasındaki 0-12 Yaş Çocuklarının Gelişim Özellikleri Ve Anne Yoksunluğunun Çocuk Gelişimine Etkileri Açısından Koruyucu Aile Bakımı Ve Aile Çocuklarının Kurum Bakımı İle Karşılaştırılmalı İncelenmesi,YüksekLisansTezi,SelçukÜniversitesiSağlıkBilimleriEnstitüsü,Konya.

Çörüş, G. (2005).Erken Dönem Ebeveyn Yoksunluğu, Popüler PsikiyatriDergisi,25:14-16.

Çukur,A. (1994). Kurum Bakımı Altında Bulunan Okul Öncesi Dönemi Çocukların Bilişsel Gelişim Düzeylerinin İncelenmesi,YüksekLisansTezi,Ankara.

Davies,D.(1999).Looking back, looking ahead: reflections on lessons over twenty-five years, in Smit, F, Moerel, H, Van der Wolf, K & Sleegers, P (eds)Buildingbridgesbetweenhomeandschool.Nijmegen:InstituteforAppliedSocialSciences.

Dennis,W.(1973).Children Of The Crèche.NewYork:Appleton-Century-Croft.

Dennis,W. (1960).Causes Of Retardation Among Institutional Children:Iran.JournalOfGeneticPsychology96:47–59.

Ekiz,D.(2003).Eğitimde Araştırma Yöntem Ve Metotlarına Giriş,Ankara:AnıYayınları.


EpsteinJL.(2001).School, family and community partnerships. Preparing educators and improving schools. Boulder:Westview.

Eraslan,E.,Çalışkan,M.,Özmen,M.(1997).Zihinsel Özürlü Çocuklarda Portage Erken Eğitim Programı Uygulaması. S.75-92AnkaraÜniversitesi5.MithatEnçÖzelEğitimGünleri.TürkiyeSakatlarKonfederasyonuYayınları.Ankara.

Erkan, G. (1995).Korunmaya Muhtaç Çocuklar: ÇocukYuvalarında BirAraştırma.Ankara.

Erdoğan,S.Ç.,Alisinaoğlu,F.(2002).Çocuk Yuvalarında Kalan Ve Ailesiyle Birlikte Yasayan On Yaş Çocuklarının Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi,AnadoluÜniversitesiEğitimFakültesiDergisi,12(1-2):31-38.Eskişehir.

Estrada,P,Arsenio,WF,Hess,RD&Holloway,S.(1987).Affective quality of the mother and child relationship: Longitudinal consequences for children’sschoolrelevantcognitivefunctioning.DevelopmentalPsychology,23:210-215.

Gürşimsek, I. (2003).Okul Öncesi Eğitimde Aile Katılımı Ve Psikososyal Gelişim.KuramVeUygulamadaEğitimBilimleri.3(1),125-144.

Gürşimsek, I.,Girgin,G.,Kefi,S.(2007).Okul Öncesi Eğitime Babaların Katılım Düzeyi İle İlişkili Değişkenlerin İncelenmesi.HacettepeÜniversitesiEğitimFakültesiDergisi,Sayı33,S.181-192

Henderson, A.T. (1989). The Evidence Continues To Grow: Parent İnvolvement İmproves Student Achievement. National Committee For Citizens İnEducation:Columbia,Md.

Hildyard,K.L.,Wolfe,D.A. (2002).Child Neglect; Developmental Issues And Outcomes,ChildAbuse&Neglect,26(6-7):679-695.

İşkol, F. M. (2005). Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Çocuk Yuvalarında Barınan Çocukların Wısc-R Skorlarının Değerlendirilmesi. İstanbulÜniversitesiAdliTıpEnstitüsü.SosyalBilimleRA.B.D.(YayınlanmamışY.LisansTezi).İstanbul

Kadlec, M.B., Cermak, S.A. (2002). Activity Level, Organization, and Social-Emotional Behaviors in Post-Institutionalized Children,AdoptionQuarterly,6(2):43-57.

Karasar, N. (2000).Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.Ankara

Marangoz,E.(2001).Portage Eğitim Paketi Kullanım Kılavuzu.EnderÖzelEğitimveDanışmanlık.İzmir.

Naastrom,K.,&Koch,S.M.(1996).Addressing The Needs Of Children İn




Out-Of-Home Care.PaperPresentedAtThe28thAnnualMeetingOfTheNationalAssociationOfSchoolPsychologists,Atlanta,GA.

Oktay, A. (2002). Yasamın Sihirli Yılları: Okulöncesi Dönem, EpsilonYayıncılık,İstanbul.

Polat,O.(2001).Çocuk Ve Şiddet,S.61-62,85,97,DerYayınevi,İstanbul.RadhikeB.,NoleenV.,Christie,V.S.(2005).School of Education University

of South AfricaCopyrightProjectInnovationFallSenemoglu,N.(2004).Gelisim, Ögrenme Ve Ögretim.Ankara:GaziKitabevi.Sucuoğlu, B. & Özokçu, O. (2005) Kaynaştırma Öğrencilerinin Sosyal

Becerilerinin Değerlendirilmesi,ÖzelEğitimDergisi,1(2)Suğur,N.,DoğruE.S.(2010).Koruma Altındaki Çocukların Aile Ve Devlet

Algısı Üzerine Bir Araştırma. AnkaraüniversitesiSBFDergisicilt:65Sayı:1Sayfa:115-133Ankara.

Sloutsky,V.M.(1997).Institutional Care And Developmental Outcomes Of 1- And -7-Year-Old Children: AContextualistPerspective,InternationalJournalOfBehavioralDevelopment,20(1):131-151.

Saltz,R.(1973).Effects Of Part-Time Mathering On IQ And SQ Of Young Institutionalized Children.ChildDevelopment.Number:44.

ŞimşekZ,ErolN.,ÖztopD.,ÖzcanÖ.(2008).Kurum Bakımındaki Çocuk ve Ergenlerde Davranış ve Duygusal Sorunların Epidemiyolojisi; Ulusal Örneklemde Karşılaştırmalı Bir Araştırma.TürkPsikiyatriDergisi,19(3).İnternetadresi:http://www.turkpsikiyatri.com

Tabassam, W. (1993). Intelligence and Personality Differences Among Children From Orphanages and Intact Families,JournaloftheIndianAcademyofAppliedPsychology,19(1-2):13-20.

Tanyer,S.(2003).Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Hemşireliği,5.Baskı,DizgiMatbaacılık,Konya.

T.C. ResmiGazete, 27.5.1983, Sayı:18059, 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Ayni ve Nakdi Yardım Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.

T.C.ResmiGazete,27.5.1983,Sayı:18059,2828Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun Kurulmasına Dair Kanun.

Tuzcuoğlu,N.(1989).Korunmaya Muhtaç Çocukların Öğrenim Problemleri, YüksekLisansTezi,GaziÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,Ankara.

Ural, O. (2010). Dünden Bu Güne Aile Eğitimi. Aile Eğitimi Ve Erken


Çocukluk Eğitiminde Aile Katılım Çalışmaları. (Edt. FulyaTemel)AnıYayınlarıAnkara.

Ural, O.Ve RamazanO. (2007).Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Dünü Ve Bugünü. Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Sistemi. TEDYayınları.Ankara.

Ural,O.(2007).Toplumsal Değişim Açısından Örgün Ve Yaygın Eğitim.(Ed.A.Oktay)EğitimBilimineGiriş.PegemYayıncılık.Ankara.

Ural,O.(2005).Okul Öncesi Eğitim Ve Aile Katılımı Okul Öncesi Eğitimde Güncel Konular.MorpaKültürYayınları.İstanbul.

Uzundemir,Marangoz,(2001).Portage Erken Eğitim Kılavuzu.İzmir:EnderÖzelEğitimDanışmanlık.DuyalMatbaası

Yavuzer,H.(1999).Ana-Baba Ve Çocuk.RemziKitabevi.İstanbul.Yılmaz H. (2008).Atatürk Çocuk Yuvasında Kalan İlkokul Çocuklarının

Beslenme Durumunun Saptanması ve Bu Çocukların Boy Uzunluklarının ve Vücut ağırlıklarının Standartlarla Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi. HacettepeÜniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Toplu Beslenme Sistemleri Programları,YüksekLisansTezi,Ankara.


Documents

PORTAGE ERKEN EĞİTİM PROGRAMININ KURUM ORTAMINDA …sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c15s27/makaleler/c15s27m6.pdf · grubuna Portage Erken Eğitim Programı 20 hafta uygulanmıştır