poslovna organizacija parcijala

8/13/2019 poslovna organizacija parcijala

1/54

1.Definisati organizaciju i navesti i objasniti osnovna obiljeja organizacijekao opte kategorije.- Prema Sikavici svjesno udruivanje ljudi kojima je cilj da odgovarajuim sredstvimaispune odreene zadatke sa najmanjim moguim naporom na bilo kojem podrujudrutvenog ivota. rganski povezano i meusobno usklaeno skupina ljudi kojaodgovarajuim materijalnim sredstvima ostvaruje postavljene ciljeve. Svjesna

djelatnost koja se provodi i odrava voljom ljudi radi !stvaranja cjeline iz mnotva".

- #a bi se organizacija kao kategorija mogla s$vatiti i adekvatno de%inisati te objasnitineop$odno je utvrditi njena opta obiljeja.Stoner& 'riman i (ilbert govore o) podjeli posla&podjeli na sektore&$ijerar$iji&koordinacijiPodjela rada tj. specijalizacija poslova omoguava poveanje produktivnosti rada&mada isuvie veliko pojednostavljenje i podjela poslova moe voditi do otuenja odposla *negativna strana specijalizacije+.Poslovi nastali podjelom rada mogu segrupisati u) djeljenja Sektore i druge organizacione jedinice,aspored ovi$ organizacioni$ jedinica e zavisiti od raspona izvodljive i pri$atljive

menaerske kontrole u organizaciji. vaj raspored koji se mani%estuje u viduorganizacioni$ nivoa naziva se $ijerar$ijom.oordinacija je proces kojim se dovodi usklad organizacioni ciljevi i specijalizacija koja prati podjelu rada i podjelu na sektore.na podrazumjeva uspostavljanje komunikacioni$ kanala izmeu ljudi koji raderazliite vrste poslova i ije se predstave o organizaciji razlikuju.

abi/Stavri smatraju da postoji pet elemenata svojstveni$ svim organizacijama a tosu)cilj&zadatak&%unkcija&organ&sredstva.Svakoj organizaciji predstoji zajedniki cilj kao uslov za svaku organizaciju. Putem

organizacije taj cilj se trans%ormie u zadatak& a zadatak se dalje u procesu uzvrenjapretvara u %unkciju raslanjujui se na posebne zadatke koji se moraju ostvariti da bise ostvario cilj organizacije. 'unkcije izvravaju odreene grupe ljudi tj. organiorganizacije. rgani mogu da izvre postavljene zadatke samo ako raspolauodgovarajuim sredstvima.Prema ecneru organizacija ima sljedea zajednika obiljeja)svrsis$odnost& udruenost ljudi i nji$ove interakcije& plansko smiljeno oblikovanje idjelovanje& stalnost& racionalnost i e%ikasnost& dinaminost i %leksibilnost i materijalnuopremljenost.Sikavica i 0ovak

1. 2ilj odnosno zadatak koji se eli ostvariti3. Skladnost materijalni$ sredstava i ljudskog potencijala i nji$ova racionalna upotreba4z ovoga se moe zakljuiti da su zajednika obiljeja)1. rjentacija na svr$u i cilj3. ,esursi za ostvarivanje ciljeva usklaenost sa zadacima5. Strukturiranje i koordiniranje razliiti$ aktivnosti uesnika

2.Znaaj organizacije za ovjeka i negativne strane organizacije-rganizacija ima izuzetno veliki znaaj za cjelokupnu radnu i ivotnu aktivnostovjeka.6ovjek se morao povezivati i uspostavljati odnose s drugim ljudima&udruivatise i stvarati raznovrsne organizacije da bi zajednikim radom otklonio svoju ovisnost oprirodi.rganizacija mu omoguava da izvri razne zadatke koje sam nebi mogao izvriti ili bi


2/54

izvravanje ti$ zadataka bilo skupo to bi imalo negativne implikacije za ovjeka injegov razvoj.7 sistemima koji su dobro organizovani i prosjeni pojedinci mogu daostvare natprosjene rezultate&a u sistemima koji su loe organizovani i natprosjenipojedinci ne mogu da ostvare ni prosjene rezultate.rganizacija omoguava da)- 8judi udrueni u njoj izvedu vee zadatke nego to bi mogli sami& jer svaki pojedinac

je jai ukoliko radi ostvarenja ciljeva posao radi organizirano sa drugim ljudima- 7brzavanje procesa realizacije zadataka- Skraenje potrebnog radnog vremena za izvrenje nekog zadatka- Stvaranje od individualni$ drutvene snage- ,acionalizaciju tj.smanjenje utroaka potrebni$ %aktora proizvodnje tako da se ciljeviostvaruju bre&kvalitetnije&racionalnije i ekonominije.9naenje organizacije ogleda se u koristima koje ovjek ima njezinom primjenom uprivrednom i u svim drugim podrujima drutvenog ivota.rganizacija ima i svoju negativnu stranu.Sama injenica da ovjek pripada nekojorganizaciji ukazuje na to da organizacija postavlja granice njegovoj slobodi.Sve

organizacije ne postavljaju ista ogranienja slobodi inicijative&slobodikretanja&miljenja itd.rganizacija iji se lanovi ne pridravaju ogranienja koje onapostavlja %unkcionie nee%ikasno ili uopte ne %unkcionie.6ovjek u organizaciju moebiti ukljeen na osnovu ekonomske prinude jer da bi opstao mora pri$vatiti bilo kakavposao.Sasvim je sigurno da e i ovo biti negativna strana jer e ovjekove predstave oradu&sistemu vrijednosti i drugo odstupati od pravila organizacije.0egativna stranaispoljava se i u uslovima potpuno dobrovoljnog ukuljuenja ovjeka u nekuorganizaciju jer se ovjek mora prilagoditi ubjeenjima i pravilima te organizacije kojasu suprotna njegovim.rganizacija koja je silom nametnuta ili je ovjek ukljuen u njuzbog ekonomske prinude ona e nepovoljno uticati na lana organizacije i njegovo

ponaanje jer sputava ovjeka kod ispoljavanja njegove radne i kreativne sposobnosti.

3.Navesti i objasniti osnovna naela i principe organizacije:Sikavica 0ovak kao najvanije navodi sljedea : principa1. Svrsis$odno povezivanje inilaca proizvodnje3. Podjela rada i specijalizacija5. oordinacija:. #obrovoljno ukljuivanje u organizaciju

Princip podjele rada i specijalizacije)svako preduzee nastoji svoj posao obaviti toe%ikasnije i racinalnije&a da bi to uradio on mora primjeniti principe podjele rada i svespecijalizacije te ralaniti svoj zadatak do elementarni$ djelova.Smiljenom podjelomrada i specijalizacijom obezbjeuje se)-poveava se radni uinak pojedinaca ili grupe radnika-realnije se mogu planirati i pratiti rezultati nji$ovog rada4pak podjela rada ispecijalizacija mogu se negativno odraziti na %iziko i du$ovnostanje radnika ako se beskrupulozno provodi&te ako se ne vodi rauna o radniku kaoljudskom i drutvenom biu.

Princip povezivanja inilaca proizvodnje obu$vata sve radnje pomou koji$ sekontinuirano vri meusobno usklaivanje i povezivanje svi$ inilaca proizvodnje.;o suaktivnosti koje se tiu)izbora i koritenja opreme&odreivanje vrstaopreme&kapaciteta&broja odgovarajui$ strojeva i sl.te pitanja vezana za predmete


3/54

rada&skladitenje i evidentiranje te %ormiranje skupa zaposleni$&integracijazasposleni$&podjela zadataka u preduzeu&organizacija radni$ mjesta i dr.

Princip koordinacije primjenjuje se u %azama izvravanja poslovni$ zadataka&jer se nataj nain uspostavljaju veze i odnosi izmeu inilaca proizvodnje.7spjenoizvravanje&odnosno postizanje planirani$ rezultata namee potrebu za koordiniranjem

rada svi$ uposlenika angaovani$ u nji$ovoj realizaciji.;u ulogu preuzimaju menaderina razliitim nivoima pa koordinacija moe biti $orizontalna ako se vri na istomorganizacionom nivou i vertikalna ako se vri od vr$a organizacije do odgovarajui$operativni$ radni$ mjesta.

Princip dobrovoljnog ukljuivanja u organizaciju vee se za organizaciju ljudskog%aktora&jer preduzee zaobavljanje svog zadatka treba organizovati odgovarajui skupzaposleni$.;eorijski postoji dvostruka mogunost za ukljuivanje zaposleni$ upreduzee)dobrovoljni i prinudni nain.Prinudnog naina vie nema&a dobrovoljno seostvaruje na razliitim stepenima slobode ukljuivanja.7 dizajniranju organizacije pred.

treba nai odgovarajua rjeenja koja e obezbjediti ma


4/54

na potrebnu mjeru kako bi se postigla racionalnija proizvodnja ili neka druga korist..Ponekim mieljenjima tipizacija i standardizacija poistovjeuju se sa postupkomuni%ikacije.Po Sikavici/0ovaku uni%ikacija je poseban postupak slian tipizaciji kojim seiskljuivo na temelju razmatranja slinosti srodni$ proizvoda razliitim preinakamartvuju neke modi%ikacije.;ipizacija i uni%ikacija su mnogo elastiniji i po pravilu manjeobavezni postupci&o ijoj primjeni odluku donosi menadment preduzea&za razliku od

standardizacije koja ima vei stepen obaveznosti.

Postupak uklanjanja tetni$ razmaka i prazni$ $odova7 procesu provoenja organiz.&odnosno obavljanja njeni$ poslovni$ aktivnosti tei se)-smanjenju ili uklanjanju svi$ nepotrebni$ razmaka u vremenu i prostoru-smanjenju ili uklanjanju svi$ nekorisni$ povratni$ $odova ili prazni$ $odova,ad treba organizovati tako da izmeu operacija ne bude razmaka&tj.da se ti razmacisvedu na najmanju moguu mjeru.,azmaci nastaju u prostoru i vremenu.7 prostoru nastaju u sluaju da su proizvodni inputi previe udaljeni te nastaju gubicina energiji&materijalu i vremenu.7 vremenu nastaju najee usljed nedovoljnog

sin$roniziranja rada radnika na radnim mjestima i opskrbe ti$ radni$ mjestamaterijalom&energijom i drugim inputima.Povratne $odove treba uklanjati zajedno satetnim razmacima koji nastaju u vremenu i prostoru boljom organizacijomrada&adekvatnim projektovanjem zgrada&transportni$ puteva&izborom i rasporedomopreme&rasporedu pravi$ ljudi na prava mjesta itd.Postupak predvianja*planiranja+-Sastoji se u pronalaenju svi$ okolnosti koje prate iokruuju neki rad ili radne operacije i ispitivanju uzajamne veze i utjecaja ti$ okolnostina kvalitet rada i dalji tok rada.#a bi se obezbjedilo kontinuirano obavljanje poslovnogprocesa treba utvrditi sve okolnosti koje bi u budunosti mogle uticati na odvijanjekompletnog ili dijela proivodnog tj.poslovnog procesa koji se organizira

Postupak pripremanjaSve ono toje predvieno u postupku planiranja u ovompostupku treba i realizirati.;reba naglasiti da priprema rada&pored izvravanjate$niki$ predradnji obu$vata niz drugi$ predradnji koje se odnose na sve inioceproizvodnje i predradnje koje se odnose na rokove&istraivanja trita.Postupak ujednaavanja-osigurava se da poslovni proces bude u svim svojimdjelovima od proizvodnje do zavrni$ rauna i da bude to vie ujednaen.Postupak spajanja jednaki$ elemenata ili jednaki$ procesa-trai da se jednaki posloviili jednake radne operacije spoje u jednu ili da se to vie preblie vremenski iprostorno.

!."rovo#enje organizacijski$ za$vata%krteriji po&jele'potpuna i &jeli(inaorganizacija&individualna i ematska organizacija&centralizovana idecentralizovana&jednokratna i postupna&organizacija i reorganizacija+Prema 'isc$eru najznaajniji oblici organizacije su)1.prema opsegu-potpuna i djelimina3.prema nainu na koji se provodi-individualna i ematska5.prema koncepciji rukovoenja-centralizovana i decentralizovanavim oblicima 0ovak dodaje jo dva i to)1.prema trajanju rada organizacije-jednokratna i postupna3.s obzirom na postojanje organizacije-organizacija i reorganizacijaPotpuna organizacija-odnosi se na cjelokupno poslovanje&koristi se u preduzeima kojasu u %azi osnivanja&kada treba potpuno igraditi organizaciju ili u preduzeima kojaprovode velike rekonstrukcije i modernizacije.


5/54

#jelimina organizacija-susree se u preduzeima u kojima se provode manjeorganizacione promjene odnosno kada se provode promjene na ogranienompodruju. 4ndividualna organizacija-organizacionim problemima prilazi naindividualan&speci%ian nain analizirajui pri tome pozitivne i negativne stranepostojei$ rjeenja i usvajajui smao one promjene koje vode ka poboljanju.>ematska organizacija-provodi se u velikim preduzeima koja se nalaze na velikom

teritoriju i koja nastoje da se poslovanje svi$ nji$ovi$ pogona odvija na istimorganizacionim principima.2entralizovana organizacija-je organizacija gdje se rukovoenje i menadment nekimposlom ili preduzeem vri sa vr$a $ijerar$ijski utvrene organizacione strukture&s timto svako mjesto na toj ljestvici ima utvrene zadatke&pa su nia rukovodea mjestapodreena viim&a via najviim.#ecentralizovana organizacija-je organizacija kojom se prenosi upravljanje ilirukovoenje sa centralni$ organa na nie organe.;ada ti nii organi imaju veu ilimanju samostalnost u prganizaciji i nainu obavljanja poslova.#ananji razvoj te$nike ite$nologije i razvoj drutveni$ odnosa u preduzeima vodi sve veoj i iroj

decentralizaciji to je sasvim razumljivo ako se ima na umu injenica da su upret$odnoj %azi preduzea bila organizirana centralizovano.

?ednokratna organizacija-susree se prilikom rjeavanja pojedini$ organizacioni$problema ili %unkcija&dakle kada se rjeavaju problemi na jednomogranienompodruju u relativno kratkom roku.Postupna organizacija-korisiti se kod vei$ organizacioni$ za$vata&organizacijecjelokunog preduzea&a u sebi ukljuuje sistematski rad na rjeavanju organizacioni$problema.,eorganizacija se odnosi na postojee&a organizacija na novoosnovano preduzee i topredstavlja osnov za razlikovanje ove dvije organizacione vrste.

).*truktura i te(eljni ciljevi organizacije kao naune oblastirganizacija kao nauno istraivaka i konsultantska diciplina ima svoju strukturuodnosno komponente.Sva istraivanja organizacije kao i radovi koji su iz nji$ rezultiralimogu se podjeliti u 5 velike oblasti)rganizaciona teorija i dizajn bavi se prouavanjem strukturalni$&%ormalni$&tzv.tvrdi$varijabli&odnosno elemenata organizacije.4straivanja se %okusiraju na organizacionustrukturu i sisteme&koji su u najveoj mjeri %ormalno propisani odgovarajuimodlukama.Predmet istraivanja ove oblasti su)podjela rada&distribucija autoritetadonoenja odluka&grupisanje jedinica&broj i sl. s ciljem otkrivanja utjecajni$ %aktora odkoji$ zavisi oblikovanje strukturalni$ komponenti organizacionog dizajna&kao imodeliranje strukture i sistema organizacije za odgovarajue situacije.rganizaciono ponaanje ili ponaanje ljudi u organizaciji %okusira se na istraivanjaovjeka u organizaciji&kako bi se objasnilo ponaanje ljudi u organizaciji i otkrili nainikako se na njega moe utjecati.Pri tome se istraivanja odnose na 5 nivoa ljudskogponaanja)individualni&grupni i organizacijski.7 sadrajima knjiga koje se bave ovimproblemima nalaze se ova pitanja)4ndividualni procesi i ponaanje&stres na poslu&interpersonalni procesi iponaanje&kon%likti u organizaciji&organizaciona kultura&organizacione promjeneorganizaciono uenjerganizacione promjene i razvoj-njena insteresovanja su promjena organizacije radiotkrivanja pravila za uspjenoi e%ikasno provoenje promjena&odnosno za upravljanjepromjenama.


6/54

;emeljni ciljevi organizacije su)1.da otkrije zakonitosti koje vladaju pojavama koje su premet organizovanja izakonitosti koje vladaju procesima u kojima se pojava organizira.3.da na osnovu nji$ postavi zakone po kojima se odreuje optimalna organizacija ukonkretnim uslovima i sa gledita konkretnog cilja

5.da na osnovu ti$ zakona omogui predvianja promjene e%ekta u zavisnosti odpromjene pojave koja se organizira i promjene postupka u procesu organizovanja:.da omogui mjerenje e%ekte svake primjenjene organizacione mjere

+."roces naunog istraivanja organizacijski$ proble(a0auno istraivanja organizacije je djelatnost koja je primjneom nauni$ metodausmjerena na otkrivanje zakonitosti u organizaciji&kako bi se omoguilo oblikovanjeoptimalne organizacije uz predvianje i mjerenje e%ekata primjene svakeorganizacione mjere.vu djelatnost obavlja istraiva na cjelini ili dijelu organizacije zasvoje ili potrebe drugoga.0auno istraivanje org.problema je planski proces koji se

vodi na osnovu)-idejnog projekta istraivanja-dokument u kome se vri eksplikacija problema i iznosiargumentacije o potrebi provoenja istraivanja&ukazuje na potencijalne ciljeve koji setime ele postii&te utvruju materijalni i drugi uvjeti za provoenje istraivanja-izvedbenog projekta istraivanja-dokument u kome se vri detaljna razradaistraivakog zadatka*de%iniu se svi poslovi koje treba obaviti u toku istraivanja+Proces istraivanja organizacije prolazi sljedee %aze)1+4zbor i de%iniranje problema organizacije se sastoji od)-uoavanja problema u nauci o organizaciji-opredjeljenja ciljeva istraivanja koji mogu biti razliiti&ali se uglavnom svode na)

1.operacionalne ili pragmatike*orjentirani na praktina rjeenja+3.spoznajne ili naune*stjecanje nove spoznaje+3+'ormiranje @ipoteza je misaona konstrukcija rjeenja koju treba empirijskiveri%icirati.7 procesu istraivanja organizacije javljaju se najee a%irmativne inegative $ipoteze.#a se nebi dogaalo da istraiva pod svojim emocionalnimubjeenjem i utjecajem potvruje&a ne provjerava $ipotezu preporuuje sepostavljanje nulte $ipoteze.7 jednom istraivanju ne mora postojati samo jedna $ipoteza&ve i$ moe biti vie&toza$tijeva da se one srede s obzirom na nivo spoznaje&na taj nain&da se na prvomjesto stave one sa deskriptivnim sadrajem&zatim one sa klasi%ikacijskim.0akon

postavljanja $ipoteze zavrava se teorijski&a zapoinje empirijski dio procesaistraivanja&gdje se odreenim metodama provjeravaju postavljenje $ipoteze.5+7loga prikupljanja podataka je saznavanje vrijednosti pojedini$ varijabli iz koji$ jemogue u daljim %azama donijeti zakljuke i na kraju potvrditi ili negirati poetnu$ipotezu.Podaci se prikupljaju na terenu primjenom razliiti$ metoda ite$nika.perativnom prikupljanju podataka pret$odi identi%ikovanje&klasi%ikacija ioperacionalizacija obiljeja istraivanog organizacijskog %enomena.S obzirom da taobiljeja imaju varijabilni karakter nazivaju se varijablama.Postoji vie vrstavarijabli)zavisne&nezavisne&eksplanatorne&interpretativne&speci%ikatorne.Prijepostupanja operativnom prikupljanju podataka neop$odnop je izraditi nacrt

istraivanja&koji moe biti deskriptivan&kauzalan i dr.:+ brada prikupljeni$ podataka se moe provesti runo ili pomou raunara.ezobzira kako se obrada izvodi rezultati do koji$ se doe iskazuju se u zavisnosti od)vrste


7/54

obraeni$ podataka&analitikog postupka koji e se primjeniti i naina i uslova obradesami$ podataka.Prikazani podaci moraju biti)jasni&precizni&iscrpni&kodenzirani ipregledni.7 tom cilj neki podaci mogu biti prikazani verbalno&numeriki i gra%iki.A+Bnaliza prikupljeni$ podataka je zakljuivanje na osnovu prikupljeni$ podataka usvr$u testiranja postavljene $ipoteze.va analiza moe biti)kvalitativna&kvantitativna ikauzalna.

C+ 4zrada naunog izvjetaja-Svr$a naunog izvjetaja je da prui in%ormaciju o tometa se istraivalo&na koji nain se to radilo&do koji$ se rezultata dolo&kako su oniobraivani i interpretirani.7 tom smislu nauni izvjetaj treba da sadri sljedeeelemente)naslov&saetak&uvod i problem&metode&rezulatati i interpretacija&zakljuak&saetak na svjetskom jeziku&bibliogra%iju&stvarni i imenini registar i prilozi.

,.-snovni pravci i opte karakteristike klasine teorijelasina teorija organizacije razvijala se u 5 pravca)1.nauni menadment*;aDlor u SB#+3.administrativna teorija upravljanja*'aDol u Evropi+5.model birokratske organizacije*Feber u Evropi+lasina teorija se znatno razlikuje po rezultatima istraivanja u SB# i u Evropi.7 SB#kljuni doprinos dao je ;aDlor i njegovi sljedbenici&a u Evropi 'aDol i Feber i nji$ovisljedbenici.pte karakteristike klasine teorije organizacije su)-jednostranost tj.naglasak na te$niki aspekt organizacije-organizaciju posmatra statiki&zanemaruje razvoj preduzea&porast taposleni$-organizacija je zatvoreni sistem-centralizacija kao dominanatan nain organizacijelasina teorija tretira organizaciju kao zatvoreni sitem&kao cjelinu koja je nezavisna

od vanjskog utjecaja i ija je struktura&rad i ukupna e%ikasnost uslovljena unutranjim%aktorima to proizilazi iz injenice da su preduzea u to vrijeme imala jasno de%inisanei jednostavne zadatke&to je upuivalo na ispitivanje unutarnji$ %aktoraorganizacije&dok su ostali %aktori bili stabilni i nepromjenljivi.4z ovakvog pristupaproizaao je koncept organizacije u kojoj su svi odnosi strogo %ormalizirani i neelastinina promjene u okolini.anija istraivanja su ukazala da vrijedi pravilo)stabilnijeokruenje-ne%leksibilnija organizacija iobratno&nestabilnije okruenje-%leksibilnaorganizacija.

/ Doprinos 0elora ute(eljenju i razvoju naunog (ena&z(enta' kao i

njegov &oprinos razvoju organizacijske (isli.;ermin naucni menadzment je prvi upotrijebio '.F. ;aDlor. n je bio inzinjer koji jeradio s krajem 1G-tog i pocetkom 3H-tog stoljea.u cilju unapreenja e%ikasnosti uproizvodnji industrijski$ roba i roba iroke potronje. ;eDlor je i sam nekada bio radnik&takoer je bio ubijeen da proizvodnja =idvalea je znatno manja nego to bi trebala dabude. ako je to otkrio radnici su namjerno radili pola$ko& u stra$u da e bitiotputeni& ako posao zavre previe brzo. vakav nain rada je proao nezaazen jerniko do tda nije odredio koliko je vremenapotrebno da bi se zavrio odreeni posao. ;ezato je predlozio ono to e se poslije nazvati II osnove naunog menadzmentaII&tosvodi na)

- analiziraj posao da bi odredio koliko vremena treba a se obavi i kako najbolje gatreba obaviti.- obui zaposlene da rade svoj posao


8/54

- plati zaposlene prema onome to rade.;eDlor je predvidio da radnici nee $tjeti da rade brze u koliko nji$ova plae budumanje. S toga ;eDlor sugerie vlasnicima da plaaju radnike po razliitim sistemom&tako da oni radnici koji postignu visko standarde II covjek prve klaseII bude nagraenveom platom od ostali$ koji padnu ispod standarda. =eu najboljim rezultatima ovogsistema nagraivanja& prema ;eDloru& je bio taj da promovie IIprijateljske osjeaje

izmeu radnika i vlasnika koji mu daje posaoII zato to sluzi najboljim interesima ijedne i druge strane. 7 tom smislu & istie da II ni jedan sistem ili ema menadzmentase ne trebaju uzimati u razmatranje ukoliko na dugoronoj osnovine udovoljavajuvlasnicima i zaposlenim& i koji ne dovode do tako temeljite i srane kooperacije koja cei$ spojiti a ne razdvojitiII. 0a osnovu primjene ovog sisetma u =idvaleu nije biotrajkova& obustave rada u toku deset godina. ;eDlor insistira na razdvajanju %unkcijeplaniranja od %unkcije izvrenja koja mora postati centar u kome se koncentriramoderno upravljanje- tj razdvajaju se umni i %iziki radovi. ;ezi se %unkcionalnomsistemu rukovodjenja.

1. Doprinos 0elorovi$ slje&benika enr 4or&a u razvoju nauneorganizacije#vije godine nakon to je ;eDlor napustio etle$em zeljezaru 1GH1.god i manje od

jedne decenije prije nego to su (ilbert$ovi publikovali nji$ove vazne radove& jos jedaninovator menadzmenta je poeo revoluciju sa razliitim vrstama proizvodni$ metoda.buen za me$aniarskog egrta u #etroitu& @.'ord je proveo nekoliko godina praveitrkaa kola te je 1GH5& god osnovao 'ord =otor 2ompanD.$tejo je d anapravi kolapristupana prosjenom radniku. ;e$nika masovne proizvodnje i linija montaze su bilanjegova rjeenja& jer su omoguavala da smanji trokove jedinica i da povea obim

prodaje. 7veo je u tvornice sistem pokretne trake ime je omoguena masovnaproizvodnja i pokrenuta organizacija proizvodni$ %aktora na novim osnovama iprincipima.7vodei masovnu prizvodnju &stvorio je osnovu za usku specijalizaciju i produktivnijirad.

;e$nika linije montaze koju je izumio @.'ord se ubrzo prosirila. 0pr. 7 postrojenjima zapakovanje mesa u 6ikagu i Sinsinatiju& trole iznad visine glave su koritene da bi seprevlaile polutke mesa od radnika do radnika&od koji je svaki radio specijalizovanimesarski posao. ad su trole povezane lancima i kada im je dodat motor& postignuta jestalna brzina kretanja polutki mesa. vo predstavlja istinsku liniju koju je 'ord izumio&sa mainama koje su diktirale tempo rada.Eliminisani su nepotrebnipokreti&specijalizacija posla je poveana i znaajno sje poveana produktivnost.0edastaci rada na traci radnik radi jednostavne operacije & izoliran je&otuen&vladamonotonija&apatija i nezadovoljstvo& bili su u sjeni veliki$ koristi koje je ovaj sisetmrada pruzao.

11. Doprinosi 4aela razvoju organizacione (isli.'aDol se smatra ocem administrativne teorije.n se %okusira na menadment nadcijelom organizacijom i de%inisao je %unkcije menadmenta i to) planiranje&organizovanje& komandovanje i kontrola.Poznat je po svoji$ 1: principa da sesposobnost za uspjean menadment moe stei.;i$ 1: prinicipa su) podjelarada&autoritet& disciplina& jedinstvo komande& jedinstvo upravljanja&potinjavanjepojedinani$ interesa opim& nagraivanje osoblja&centralizacija& $ijerar$ija&materijalni i socijalni rad&jednakost&stabilnost osoblja&incijative i moral osoblja.


9/54

n je naveo da se njegovi$ 1: principa administracije treba primjenjivati sa oprezom usvakom novom nainu okolnosti u kojem se nau organizacije i menadzeri. 'aDol jeposmatrao preduzea kao cjelinu i na toj osnovi dijelio sve posove u preduzeu na estmeusobno zavisni$ %unkcija)

;e$nika %-ja poslova obu$vaa dio u koem se ostvaruje proizvodnjaomercijalna %-ja poslova obu$vaa nabavu i prodaju

'inansijska %-ja poslova obu$vaa pravovremeno i povoljno osiguravanje kapitala'- ja sigurnosti osigurava imovinsku i osobnu sigurnost u preduzeu'-ja raunovodstva je organ preduzea koji mora u svakom trenutku kroz vrijednosnepokazatelje pruziti sliku stanja preduzeaBdministrativna % ja ima ulogu da uskladi i poveze svi$ A %-ja u jedinstvenu akciju nanivou cjeline preduzea. Sadrzi A elemenata)Predvidjanje *pruavanje budui$ zbivanja kako bi se pripremio program za akciju+rganiziranje *stvaranje materijalni$ i socijalni$ uvjeta za obavljanje akcije+omandiranje *stavljanje u pokret osova i %unkcioniranje ljudskog sustava+7sklaivanje *objedinjuje sve pojedinane aktivnosti u skladnu cjelinu+

ontrola *nadzor nad izvrenjem zadataka da li se ovavljaju u skladu s uputstvima iizdanim naredbama+

12. 5irokratska organizacija po 6a7u 8eberu9Predstavnik klasine teorije u njemakoj je bio =a< Feber. n je uoio da s rastompreduzea upravljanje postaje slozenije& te se zalaze za uvodjenje birokratskeogranizacije& koju karakterizira)Propisivanje organizacije@ijerar$ija * de%inirani odnosi nadreenosti i odreenosti+Pravila i procedure * ponaanje svake jedinke je propisan+

Butoritetljuna je %ormalna organizacijska struktura& a ne%ormalna organizacija je nepoznata+

Feber de%inira sljedee principe birokratske organizacije)@ijerar$ija se temelji na podjeli rada i odgovarajuoj nadleznosti. 0a toj osnovirazvijaju se odnosi podreenosti i nadreenosti kao patka %ormalne organizacijePravila i procedure razrauju i u detalje propisuju obavezno ponaanje svake jedinkeButoritet je vezan za polozaj& a ne za pojedinca *ne gleda se na kvalitete pojedinca+Struktura je u sutini %ormalna organizacija i sve je podroeno %ormalnoj strukturiFeber se koncentrie na strukturu organizacije. 0jegov veliki doprinos je bio nesto to

se zove karakteristike birokratske organizacije i menadzmenta a to su)

karakteristike9naenjePodjela rada8judi se moraju specijalizovati i na taj nain treba da naue kako da vre odredjeni dioaktivnosti kako treba@ijerar$ija autoriteta

?asan lanac komandovanja se treba postaviti tako da radnici budu u poziciji da jasnos$vataju kome su odgovorni

'ormalni izbor9aposleni treba da se zapoljavaju i napreduju u karijeri u skaldu sa zaslugama istrunim procjenama


10/54

Pro%esionalna orjentacija=enadzari treba da budu pro%esionalni koji su posveeni karijeri na poljumenadzmenta'ormalna pravila i kontrola'ormalna pravila i kontrola se treba razraditi i koristiti radi usmjeravanja i kontroleponaanja zaposleni$

nepristrasnostPravila se moraju nepristrasno i jednako primjenjivati da bi se ograniile linepre%erence koje mogu uticati na donoenje menadzerski$ odkluka i aktivnosti

Feber se bavio pitanjem stvaranja organizacije koja dobro %unkcionie&gdje s eodlukedonese na osnovu injenica i gdje se ljudi nagrauju i kaznjavaju u skladu sa nji$ovimrezultatima rada. vi ideali se jo uvijek smatraju validnim u nekim organizacijama.0ajvea slabost ove organizacije jeste to ignorie ovjeka i njegovo ponaanje i to jesuvie kruta i gui kreativnost. Feber je gledao birokratski oblik organizacije kaologian&racionalan i e%ikasan. n je nudio model kojem bi sve organizacije trebale teziti

IInajbolji nainII da rade stvari.0ajbolji primjeri birokracije dansa su vladine agencije i univerziteti. 0pr . koraci kojemoramo preduzeti i %omulare koje moramo popuniti da bi bili primljeni na %akultet&za$tjev za dom& registrirati svaki semestar & prijaviti ispite& izabrati smijer& predlozititemu za diplomski rad itd.snovna snaga birokratskog modela je da vie njegovi$ elemenata&kao to suoslanjanje na pravila i zapoljavanje zasnovano na strunosti&popravljanju e%ikasnosti iine postupke i praksu jasnim za svakoga. =eutim nedostatak je to birokratskimodel dovodi do ne%leksibilnosti i krutosti. ada se jednom donesu pravila teko jepraviti izuzetke i mijenjati i$.

13. ritika klasine teorije organizacije7 ;eDlorovom doprinosu utemeljenju i razvoju naunog menadzmenta rjeava seproblem produktivnosti i e%ikasnosti&to je uzrok jaanje i irenje industrije&promjenaprirode radne snage i kretanje ka masovnoj proizvodnji. 4z tog razloga radnici sunamjerno radili pola$ko zbog stra$a da e biti otpusteni. Slazem se s ;eDlorom datreba da povea plate radnicima kako bi oni radili brze i bolje svoj posao& ali smatramda nije potrebno da pravi klase meu njima. IIcovjek prve klaseII je covjek koji postignevisoke standarde. Svi e radnici raditi bolje svoj posao ako imaju veu platu& a ne dapravi iznimke meu njima.

7 doprinosu @enrD 'orda u razvoju naune organizacije izumio je te$niku linijemontaze. 0pr. u6ikagu u postrojenjima za pakovanje mesa& trole iznad visine glave sukoritene da bi se prevlaile polutke mesa od radnika do radnika od koji$ je svaki radospecijalizovani mesarski posao. 4 ako je ovo uticalo na produktivnost rada ispecijalizacija posla je postala vea radnik radi jednostavne poslove& izoliran je i vladamonotonija i nezadovoljstvo u obavljanju posla.

1. -snovna polazita i kritika neoklasine organizacijske teorije0eoklasina teorija kao odgovor na klasinu teoriju polazi do uloge ovjeka uorganizaciji. ;ezite njenog prouavanja predstavlja socio-psi$iloki odnos&individualna i grupna meuzavisnost.;ri najznaajnija aspekta neoklasine teorije su)6ovjekovo ponaanje ovjek je multidimenzionalno a ne jednodimenzionalno bie0e%ormalna organizacija ovjekova potreba za komuniciranjem s drugima& uzorkuje


11/54

stvaranje grupe i uspostavljanje komunikacijski$ veza koje postoje mimo %ormalneorganizacije. 7 okviru ne%ormalni$ grupa izrauju se norme ponaanja koje u znaajnojmjeri utiu na ponaanje lanova u odnosu na zadatke i za$tjeve koje postavljajurukovodioci kao nosioci %romalne organizacije.Participacija i rukovoenje isticanje uloge pojedinca i radne grupe vodi participaciji uurkovoenju i odluivanju u kome radnici utiu na odluke koje i$ se tiu. Svako moze

unaprijediti svoj posao&ako participira u donoenju odluka koje se odnose na njegovposao& pto doprinosi poveanju produktivnosti.0a pojavu i razvoj neoklasine teorije org uticali su sledei %aktori)ubrzani rastpreduzea gledano prema broju zaposleni$ i %aktoru proizvodnje&organizacije postajusve slozenije& imaju vise organizacioni$ jedinica&poveava se dubina organizacije padecentralizacija postaje nuzna&razliit asortiman proizvoda preduzea mijenjaju svojuorganizacijsku strukturu&uvoenje automatizacije&odluivanje je slozenijeSvoju paznju neoklasina teorija usmjerava na ovjeka& pa samim time prouavamotivaciju za rad& pri emu pokuava $umanizirati rukovoenje s ciljem da radnicibudu zadovoljni.

1!. 0eorija o (e#ulju&ski( o&nosi(a %;lton 6ao/0eoklasina teorija esto se naziva) i$ejvioristika teorija&teorija meuljudski$odnosa&ne%ormalna organizacija itd.0ajpoznatije studije koje su uraene u toku oveere u @aJtorneove studije&koje je prvi otpoeo Elton =aDo i njegove kolege s@arvarda. =Do je pred$odno prouio probleme %izikog rada meu radnicima ute


12/54

1).ova teorija 7 i .#auglas =c(regor je poeo da se suprostavlja starim pretpostavkama o radnicima inji$ovim stavovima prema radu sa novim pretpostavkama koje su zapoeli =aDo&@erzberg i dr.n tvrdi da se trebaju napustiti stare pretpostavke o radnicima u korist$umanistikog pristupa.=eu starim pretpostavkama koje je on nazvao teorija O subile ideje da ljudi ne ele da rade i da se moraju strogo nadgledati.=c(regorove kontrapretpostavke koje je on nazvao teorija su da ljudi ela da rade da mogu sami sebeda nadziru i da su ponosni na svoj posao.=c gregorove ocjene teorije O i teorije )

;E,4?B O

QPojedinac ne voli taj posao i pokuavat e da ga izbjegne u koliko je to mogue.


13/54

Q9bog injenice da pojedinci ne vole posao njima se mora prijetiti& azatim i$ %orsirati temanipulisati njima.QProsjena osoba zeli sugurnost&ima malo ambicije i izbjegavat e preuzimanjeodgovornosti.Q,adnike treba usmjeravati i oni pre%eriraju dRa im se kaze ta trebaju raditi.Q=alo ljudi je istinski kreativno

Q9a ograniene intelektualne mogunosti obini$ radnika je prevelik izazov moderni$radni$ projekata.

;E,4?B

Q,adnicima nije priroeno da ne vole posao i oni e pozitivno odgovarati na dobreradne uslove i stavoveQ 8judi e biti lino motivorani i umjereni ka ostvarivanju organizacioni$ ciljeva premakojima se lino obavezuju.QProsjena osoba moze da naui da pri$vait odgovornostQNeina ljudi ima sposobnost da budu kreativni i matoviit

Q4ndividualne mogunosti prosjenog radnika se ne koriste u potpunosti u modernojindustrijskoj sredini.

=c(regor se drzao teze da u koliko bi menadzeri tretirali zaposlene kao odgovorneosobe&inteligentne i produktivne da bi oni postali upravo takvi.

;eDlor i njegovi sljedbenici su bili %okusirani na rad i i mali su pesimistiko gledite oradniku tvrdei da menadzeri trebaju samo da upravljaju radnim uslovima i da se nae%ikasan nain koriste sistemom nagraivanja i kaznjavanja da bi poboljaliproduktivnost radnika. E.=aDo i njegove kolege su bili mnogo optimistiniji o prirodipojedinca. =c(regor je okarakterisao svaki od ovi$ %ilozo%ski$ gledita radnika i

nazvao ;eDlorovu teoriju ;eorija O& a =aDovu ;eorija .

1, .6?*


14/54

okruzenjem sto za$tjeva podesavanje i prilagodjavanje promjenljivomokruzenju..,azmisljanje o cjelini kao sistemu meusobno zavisni$ dijelova vodilo jenpr.;alcota Parsonsa do pitanja&da li se drutvo moe s$vatiti u smislu drutvenogsistema koji je sastavljen od struktura&odnosa i meusobni$ veza koji odravajudrutvo u %unkciji.0aucnici su poceli da razmisljaju o tim odnosima meu dijelovimaorganizacije sto je predstavljao poetak teorije sistema.4ako je veini menadera u

pocetku bilo tesko s$vatiti ovu teoriju&rijeci kao sto su povratnain%ormacija&inpu&output&podsistem i sl&postale su dio svakodnevnog vokabularamenadera.4nputi su trans%ormisani na odredjeni nacin da bi proizveli outpute&kojeorganizacija prodaje kao usluge ili proizvode..Prema tome&organizacija se sastoji od trielemnta)inputa procesa trans%ormacije i outputa. Nrijednost koncepta sistema zamenadere je u tome da se on moze primjeniti na sve vrste organizacija.Svakaindustrija se moze posmatrati kao sistem inputa&trans%ormacije i outputa.0eke odnajvaniji$ inovacija su se javile zbog toga sto su menaderi bili u mogucnosti dapromijene koncept aktivnosti organizacije.Prodaja&distribucija&oglasavanje su ses$vatali kao odvojene aktivnosti.7koliko jedna od komponenti ne obavi svoj

zadatak&cijeli sistem marketinga pada u vodu.Situacijska teorija-na u analizu problema organizacije i menadmenta uvodi %enomensituacije kao sumaran izraz stanja %aktora koji se moraju uzeti u obzir.va teorija jeukazala na slabosti i ogranicenja klasicno birokratski$ modela organizacije imenadmenta.na je zapravo nastala kao rekacija na ogranicenu promjenljivostklasicne teorije.Sustina situacijske teorije je u tome da nema najboljeg rjesenja&jerdecentralizacija ne mora uvijek biti bolja od centralizacije&birokratija nije skrozlosa&eksplicitni ciljevi nisu uvijek dobri itd.9naci da ne postoji upravljacka strategijakoja je primjenjiva svuda i sve zavisi od situacije.va teorija koristi model situacije-rjesenje.'aktori i varijable se posmatraju u kauzalnom odnosu&po principu&ako-

tada.azirana je na sistemskoj teoriji&i %okusira se na situacione %aktore koji odreujualternativna rjesenja organizacije i menadmenta.Pri tome polazi od pretpostavke dapostoje vec izgraeni i u$odani modeli veza i odnosa koji ce omoguciti razumijevanjerazliciti$ modela organizacije.arakteristike situacione teorije su)a+Perspektiva otvorenog sistema-u uslovima dinamicnosti&nestabilnosti i neizvjesnostiupravljacka akcija se ne moze bazirati smao na internom %unkcionisanju&e


15/54

suocavaju se sa dilemom kako raditi u drugim drustvima sa razlicitim kulturama istandardima.

21.0;-CBA? Z:0;NB; A?"?N*-= 6;N?DF6;N0?1GMH.-i$ kada su prakse japanskog menadmenta postale popularna tema za diskusije

veliki$ komercijalni$ japanski$ uspje$a&pro%esora Filliam uc$i je objavio knjigu podnaslovom ;eorija 9&da bi ilustrovao kako se praksa japanskog menadmenta razlikujeod teorije O i .;eorija 9 je izgraena na optimisticnom pogledu na prirodu radnika izagovara da se menaderi zabave psi$oloskom stranom radnika i rada tako sto ceraditi)delegiranje ovlasti na nize nivoe u organizaciji&stavljajuci tako izazov predradnike da sami donose odluke i tako iskazu vjeru u svoje sposobnostiTda napraveposlove interesantnijim za radnikeTpovecaju nivo odgovornosti koji se tice svakogposla&da nadju nove nacine nagradjivanja za radnike i nji$ov rad kojima ce sezadovoljiti razne potrebe radnika&sto znaci da nagradjivanje ne podrazumijeva samonovacTda tretiraju radnike sa postovanjem i da dijele vise in%ormacija sa njima o

sadrzaju rada&izrade i rezultata.;eorija 9 ima korijene u japanskom istorijskom ikulturnom iskustvu&i manje je teoretski pristup jer se sastoji od zbirkemenadmentski$ te$nika grupisani$ zajedno oko %okusa radne grupe.vaj pristup sedrzi toga da se najbolje odluke donose grupno&a ne ako i$ donosi jedan menader.vajnacin donosenja odluka se zove koncesualno donosenje odluka i pretpostavlja da cerezultirati boljim donosenjem odluka jer)grupa ima vise iskustva i visepodataka&clanovi grupe imaju svoj udio u grupnoj odluci&u procesu donosenja odlukase uocavaju dobre i lose in%ormacije sto ce donijeti odluku koja ce biti bolja zapojednica.va teorija takodje predstavlja ideal stalnog radnog mjesta jer se takoizgradjuje lojalnost i osigurava stalna radna snaga koja ima obaveze prema

organizaciji i ostvarenju njeni$ ciljeva.

22.0;-CBA? E


16/54

23.4-C6?


17/54

prilagoavati stalnim promjenama u organizaciji.na je svojevrsno sredstvo zaostvarivanje ciljeva organizacije.ciljevi se sa vremenom mijenjaju pa se zato iorganizaciona struktura mora prilagoavati izmijenim ciljevima.;o prilagoavanje jeustavri redizajniranje organizacione strukture radi rede%inisanja ciljevaorganizacije.#akle&na jednoj strani ciljevi oblikuju organizaciju i obratno.Pri tome e sekorisJtiti razliite kombinacije me$anizma koordinacije.

Elementi organizacione struture

rganizaciona struktura ima svoje elemente& odnosno dijelove od koji$ se sastoji.;akose npr inioci proizvodnje-materijalni*sredstva za rad&predmeti rada+ i ljudski rad-znaajni& ali ne i jedini elementi organizacione strukture jer organizaciona strukturapored toga& podrazumijeva i !sveukupnost veza i odnosa izmeu i unutar inilacaproizvodnje" znai uspostavljane veza i odnosa& meu iniocima proizvodnje&proirujese krug elemenata organizacione strukture jer je i$ u cilju e%ikasnog %unkcionisanjaobjediniti na realizaciji zadataka organizacije u cjelini.

Po =intzbergu organizacija ima est dijelova& odnosno elemenata organizacije)1.perativno *radno+ jezgro-sainjavaju ga pojedinci koji rade pposao za koji jeorganizacija osnovana.7 poetku organizacija ne treba vie nego samo one ljude kkojizajednno ine operativno jezgro.3.Strateki vr$- ine ga voe i menadment&a odgovoran je za %unkcioniranjeorganizacije kao cjeline i zaduen za kontrolu zadovoljavanja potreba vani$stejk$oldera organizacije.S rastom organizacije raste i podjela posla&odnosi meuoperativnim osobljem postaju kompleksniji& p je nuna rukovodea osoba.5.Srednje rukovodstvo-linija nadlenosti izmeu stratekog vr$a i operativne

jezgre.ako organizacija raste ne samo da operativno jezgro treba menadera&nego imenaderi nieg nivoa trebaju nekog ko e njima rukovoditi&odnosno ko e i$voditi.Srednje rukovodstvo kontrolira rad jedinica ispod sebe !$rani" strateki vr$povratnom in%ormacijom.:.;e$nostruktura-daje savjete onim lanovima organizacije koji imaju moodluke)srednjem rukovodstvu i stratekom vr$u.?o uvijek rastua organizacija e zakoordinaciju posla koristiti standardizaciju&a odgovornost za tu standardizaciju je naljudima koji su izvan !poratka" $ijerar$ijske linije od vr$a prema operativnoj

jezgri.;e$nostruktura se sastoji npr.od kadrovskog odjela&odjela za planiranje ikontrolu& kontrolu kvaliteta&%inansijskog odjela i sl.

A.Pomono osoblje*pomoni tab+- ljudi koji daju generalne usluge ostatkuorganizacije) adminstracija&obezbjeenje&odravanje $igijene&odnosi s javnou i sl.C.4deologija*kultura+-obu$vata tradicije i vjerovanja neke organizacije koje se razlikujuod drugi$ organizacija.

2)/ Navesti i &etaljno objasniti &i(enzije organizacijske struktureG#imenzije organizacione struture su) centralizacija&%ormalizacija i kompleksnost.

-2entralizacija je razmjera do koje se zadravaju ovlatenja za donoenje odluka naviim menaderskim nivoima u okviru jedne organizacije.4ako to obezbjeuje vano

sredstvo za koordiniranje odluka moe postaviti prekomjerne za$tjeve menaderimana vr$u.9ajedno sa rastom organizacije po veliini i djelokrugu&nji$ove aktivnostidonoenje odluka se moraju decentralizirati.0e znai da decentralizacija uvijek


18/54

podrazumijeva materijalno smanjenje kontrole menadera na vr$u&jer pravila iprocedure mogu da usmjeravaju procese donoenja odluka menadera na niimnivoim&postavljajui ogranienje nji$ovoj slobodi odluivanja.7nato prednostimadecentralizacije&u kriznoj situaciji u kakvoj se due vrijeme nalazi veina nai$preduzea& nametnuti centralizovani pristup je neminovno.

-'ormalizacija odraava razmjeru do koje pravila i procedure upravljaju aktivnostima uodreenoj organizaciji.'ormalizacija moe biti ma sa dvije otrice.dok u jednu ruku tomoe smanjiti neizvjesnost i kon%uziju vezano za ovlatenja i odgovornosti naminimum& s druge strane to moe ograniiticindividualno rasuivanje& poduzimanjerizika i inovacije.,azmjera %ormalizacije se obino u mnogome razlikuje meu%unkcionalnim poljima i meu $ijerar$ijskim nivoima u jednoj organizaciji.

-ompleksnost kao dimenzija organizacione strukture sadri tri komponentea+ $orizontalnu di%erencijaciju&b+ vertikalnu di%erencijaciju

c+ prostorna disperzija.@orizontalna di%erncijacija odreuje razmjeru do koj su zadaci odreenog preduzeapodijeljeni u $omogene grupe.snova za ove grupe mogu biti %unkcionalnapolja*proizvodnja&kadrovi&%inansije+& %aze proizvodnje*montaa&kontrola&transport+&ilivezano za usluge klijentima*komercijalna& rezidencijalna&pro%esionalna+Nertikalna di%erencijacija je determinirana brojem $ijerar$ijski$ nivoa odreenogpreduzea."Nisoka" struktura po pravilu ima mnogo nivoa& a ravna *spljotena+orgamizacija ima relativno malo nivoa u $ijerar$iji.Prostorna disperzija determinirana je brojem lokacija odreenog preduze*da li imamalo ili mnogo lokacija+&kao i ukupni geogra%skim djelokrugom preduzea.7koliko

doe do porasta kod jedne ili sve tri komponente&tada narasta potreba organizacije zame$anizmima za kontrolu i koordinaciju.0pr.veliki lanac robni$ kua*trni$ centara+ ima kompleksniju strukturu zbog brojni$lokacija svoji$ centara i velikog geogra%skog djelokruga&nego to je to sluaj sa manjimregionalnim lancima kao to su npr&'is&mega&ingo.?edan odizazova sa kojima sesuoavaju izvrni menaderi je da prilagode me$anizme koordinacije i kontrole saporastom prodaje preduzea&da se ue na nove lokacije*(eogra%ska podruja+ i/ili dase ue na polja novi$ proizvoda/trita.

2+/ Definisati organizacijski &izajn i navesti osnovne para(etreG

#izajn je engleska rije*design+koja znai) nacrt&uobliavnje&projektovanje. Podorganizacionim dizajnom vse podrazumijeva speci%ian proces u kome se obavljanjemniza menaderski$ aktivnosti uz puno respektovanje konteksta organizacije&stvarajumodeli organizacione strukture.Pri tome je mogu izbor izmeu koncepta me$anikogi organskog dizajna gdje prvi kreira birokratsku ne %leksibilnu organizaciju a drugi%leksibilnu debirokratiziranu*organsku+ strukturu.Sam proces dizajniranja organizacije

je veoma sloen menaderski posao& satkan od niza kompleksni$ menaderski$procesa i aktivnosti.dluka menadmenta se treba bazirati na maksimiziranjuprednosti& odnosno minimiziranju nedostataka to za$tijeva opsenu analizu situacije imnogobrojni$ %aktora koji djeluju u bliem i irem okruenju organizacije.

=nogobrojna istraivanja ukazuju na injenicu da su najuspjenije one organizacijekoje balansiraju izmeu me$anikog i organskog modela&jer na taj nain obezb jeujuistovremeno i stabilnost i neop$odan stepen %leksibilnosti.dizajniranjem primjerene


19/54

organizacione strukture stvaraju se i odravaju mogunosti da organizacija kreiraodreene vrijednosti i dugoroni opstanak.Pod pojmom parametra moe se preneeno podrazumijevati neka karakteristinaveliina *dimenzija+ bilo koje organizacione aktivnosti.Postoje etiri strukturnaparametra)1+ Podjela rada i specijalizacija

3+ #ecentralizacija ili distribucija autoriteta&5+ (rupisanje ili veliina jedinica&:+ oordinacija

2,/ -bjasniti para(etre organizacijskog &izajna sa naglasko( na nji$ovepre&nosti i ne&ostatkeGa+ #izajn parametra podjela radaPodjela rada je bazina aktivnost organizacionog dizajna koja predstavlja stepenspecijalizacije poslova u organizaciji i pokazuje na koji nain je cjelokupan zadatakorganizacije podijeljen na manje speci%ine zadatke.,ezultat ove aktivnosti je

specijalizacija pojedinaca i ui$ organizacioni$ jedinica&(eneralna pravilaspecijalizacije ine oslonac sistema organizovanja.7 specijalizaciji se razlike pokazujuu odnosu na) obim *veliinu+ specijalizacijei naina specijalizacije.Prema kriteriju naina specijalizacije obino sed razlikuju dvije tipino idealnestrukture) %unkcionalna i podijljena odnosno diviziona.'unkcionalna struktura podrazumijeva da se na prvom nivou podjele i grupisanja zadatka %ormiraju glavneorganizacione jedinice prema principu izvravanja.0asuprot nje je podijeljena divizionastruktura %ormirane prema principu predmeta djelovanja.#izajn parametra podjelarada bi trebao dati odgovore na sljedea pitanja)-oliko bi zadataka bi svaka individualna pozicija trebala da ima i koliko svaki zadatak

treba da bude specijalizovanV-do koje mjere posao svake pozicije treba da bude standardizovanV-oje sposobnosti i znanja svaka pozicija treba da posjedujeVPodjela rada ima dvije dimenzije) $orizontaknu i vertikalnu.@orizontalna odreuje irinu posla i pokazuje koliki br.poslova obavlja jedn pojedinac uorganizaciji a s obzirom na to moe biti iroka i uska.Nertikalna dimenzija odreuje dimenziju posla.na pokazuje da li pojedinac moedrati pod kontrolom posao koji obavlja ili on samo izvrilac osla&koji nema potrebe zarazmiljanjem o tome zato i kako obavljati dio posla koji mu je dodijeljen jer se otome brinu menaderi.

Prednosti podjele rada mogu se posmatrati i ocjenjivati sa dva aspekta)ter$nikog iekonomskog.;e$nike prednosti su.razvoj znanja i strunosti i usavravanje sposobnosti i vjetina.Ekonomske prednosti)bolji kvalitet proizvoda&vea produktivnost rada&nii trokoviobuke i treninga zaposleni$.Specijalizacija ima i niz nedostataka koji su skopani sa problemima koje onastvara.vi problemi se odraavaju prvenstveno na ljude a ispoljavaju se najee uvidu stresa&umora&pro%esionalni$ oboljenja&pda interesovanja za posao&lo kvalitetproizvoda i sl.Posljedica ovi$ problema javlja se opti pad produktivnnosti iorganizacioni$ per%ormansi.Nisoka specijalizacija dovodi do podjele zadataka na

jednostavne operacije koje obavlja jedan radnik.7 takvim sluajevima moe doi dopojava)otuenosti ljudi&monotonije&i odsustovanja s posla.


20/54

b+#izajn parametra departmentalizacijedepartmentalizacija je u biti menaderska aktivnost usmjerena na dizajn organizacijena grupisanje poslova u nie organizacione jedinice i de%inisanju nji$oveveliine.,ezultat procesa departmentalizacije je sistem %ormalnog autoriteta i$ijerar$ije organizacije.(rupisanje poslova u jedinice ili departmane mogue je izvriti prema %unkciji i trituS

obzirom na to da u organizacionoj praksi nema isti$ rjeenja& veina organizacijakombinuje ova dva osnovna i na taj nain je nastalo matrino grupisanje.ba bazina itrei kombinovani oblik grupisanja imaju odreene predn osti ali islabosti kojemenadment mora potovati prilikom donoenja odluke o izboru odgovarajuegmodela strukturePrednosti %unkcionalne departmentalizacije)-nivo specijalizacije se poveava to doprinosi produktivnosti rada i veem kvalitetarada.-zajednikim sposobnostima&na njima&vjetinama i iskustvom poveava sekonkurentska prednost organizacije.

-omoguuje se organizaciono uenje&inoviranje metoda rada i e%ikasnije obavljanjezadataka.-omoguuje se meusobna kontrola zaposleni$.-uvruju se zajednike norma&stavovi i vrijednosti&to poveava integriranost&osjeajpripadanja i slino to se pozitivno odraava na per%ormanse jedinica.0edostaci %unkcionalne departmentalizacije)-stvara granice izmeu jedinica i suava perspektivu pojedinaca&-%avoriziraju se grupni na tetu organizacioni$ ciljevaTproizvodi se !e%ekat silosa" *ljudiod zidova svoji$ silosa ne vide organizaciju u cjelini+-veoma je teko mjeriti per%ormanse pojedini$ %unkcija i utvrditi doprinose to moe

dovesti do kon%likta izmeu pojedini$ %unkcija&Nelike organizacije koje posluju u nestabilnim uslovima ne odgovara vie %unkcionalndepartmentalizacija&pa dizajn svoje nove strukture na trinom grupisanju.Poslovi segrupiu ne prema vrsti kao kod %unkcija&ve prema objektu ili predmetudiverzi%ikacije&kao to su proizvodi&usluge&kupci&geogra%ska podruja i slino.=atrino grupisanje je izveden oblik grupisanja &nastao kombinovanjem trinog i%unkcionalnog osnova za rjeavanje kompleksni$ i ne struktuirani$ problema i zadatkau uslovima ne izvjesnoti& nestabilnosti i visokog rizika poslovanja organiazcije

Prednosti trine departmentalizacije)

-Poveava odgovornost za per%ormanse& jer su sve povezane aktivnosti pododgovornou jednog diverzijskog menadera.Butoritet za odluivanje je delegiran nanivo divizije tako da se problemi rjeavaju tamo gdje su nastali.-;rini dizajn je %leksibilan& divizije su relativno ne zavisne jedna od druge&organizacijase prilagoava tako to se nerentabilne divizije mogu ukinuti a novedodati.moguava uspjenu koordinaciju meuzavisni$ poslova itd.0edostaci trine departmentalizacije)-Bngauje se vie resursa zbog dupliranja aktivnosti koje se obavljaju na dvakolosjeka) na organizacionom nivou i nivou svake divizije.-Stvara se organizaciona $ijerar$ija koja ima tri nivoa menadmenta) top

menadment& divizijski menadment i %unkcionalni menadment.=enadment jeveoma skup resurs tako da trini dizajn moe biti %aktor koji umanjuje e%ikasnostorganizacije itd


21/54

-#ivizije kao velike jedinice su unutar sebe di%erencirane na ue %unkcionalne jediniceto poveava organizacionu strukturu i utie na nepovoljan odnos izmeuadministrativnog i proizvodnog osoblja.-#ivizije poveavaju broj rukovodioca u organizaciji.Prednosti matrine departmentalizacije)-=atrini timovi su e%ikasan nain povezivanja strunjaka razliiti$ kvali%ikacija i

specijalizacija.-tklanja %unkcionalne granice i iri perspektivu pojedinca.-moguava otvorenu komunikaciju izmeu specijalista i eksperata.-=atrino grupisanje kreira %leksibilnu& inovativnu&e%ikasnu i e%ektivnu organizaciju.0edostaci matrine departmentalizacije)-=nogi strunjaci i eksperti bolje %unkcioniu kao individualci.=enaderi moraju bitispremni da uspjene individualce osposobe za timsko djelovanje.-6esto optereeno pregrupisavanjem ljudi *od projekta do projekta+-#upli lanac komandovanja moe stvoriti kon%liktnu i kon%uznu situaciju u kojoj ljudiizmiu kontroli.

c+ #izajn parametra delegiranja autoritetaNana odluka dizajna jeste gdje e se locirati mo u organizaciji u vr$u organizacije ilidistribuirano kroz cijelu organizaciju.Prema osnovu dodjele&autoriteta&odnosno sticanjamoe biti govoor o1.%ormalnom autoritetu3.8inom *ne%ormalnom+ autoritetuPrvi se dodjeluje pojedincima prema %ormalnoj poziciji na kojoj se postavljaju uorganizaciji &a drugi stiu pojedinci u organizaciji na osnovu svoji$ osobina ikarakteristika &koje drugi ljudi u organizaciji vrednuju i takvu osobinu precipiraju kao

autoritativnu. Sustinski zadatak dizajniranja parametra delegiranje autoritea je izborizmeu centralizacije ili decentralizacije odluivanja .Prednosti centralizovanog autoriteta-rzo reagovanje na izazoveTcentralizacija skrauje vrijeme donoenja odluka jer nemadogovaranja i usavravanja stavova Tpojedinac ili ua grupa moe da djeluje vrlo bezoto je presudno u uslovima krajnje neprijateljskog okruenja &kada sastanci ikonsultacije mogu potroiti dragocjeno vrijeme .-dluke su konzistentne u duem vremenskom periodu.-bezbjeeno je jednoobrazno ponaanje i uni%iciranost organizacije od vr$a dooperative

-2entralizacija poveava intergraciju organizacije0edostatci-2entralizacija ograniava razvoj srednjeg i operativnog menadmenta i suavamanevarski prostor zaa potvrivanje samo aktuelizaciju &a istovremeno liavaorganizaciju mogunosti da kontinuirano razvija i regnutuje rukovodioce iz svojesredine za uspjene nasljednike lidera organizacije-7 kompleksnim uslovima centralizacije ispoljava mnoge nedostatke vezane zakognitivne sposobnosti top menadmenta da savlada sve potrebne in%ormacije zaodluivanje to umanjuje kvalitet odluka

d+ #izajn parametra koordinacijeoordinacija je parametar strukture &koji organizaciju dri na okupu i koji pokazujekako zo da se postigne &odnosno koje me$anizme koordinacije menaderi mogu


22/54

korustiti da bi to postigli.oordinacija se moe izvriti kako u smislu prdvienogpodeavanja tako i u smislu reakcije na smetnje uz pomo razlitog organizacionogregulisanja od kojeg je potrebno posebno istai )a+koordinacija preko lini$ naredbi prednosti*bez vee organizacione pripreme lakose primjenjuje krajnje %leksibilno uvoenje +&nedostatci *preoptereenost slubeni$puteva &neop$odna visoka kvali%ikacija predpostavljeni$ +

b+koordinacija preko samo podeavanja prednosti *rastereenje $ijerar$ijskekoordinacije&poveana motivacija za saradnike+ &nedostatci *u ovom sluaju poveanapotreba za vremenom +c+koordinacija preko programa-prednosti*znatno smanjuje razmjenu in%ormacija&smanjivanje nesigurnosti za od programa odabrane suradnike+&nedostaci*pogodnasmo za sluajeve poslovnog iskustva &udobnost vodi lako ka primjeni zapravosluajevima koji nisu programski adekvanti+d+koordinacija preko planova prednosti*%leksibilna promjenjivost +&nedostaci *velikapotreba za in%ormacijamau kvantitativnom i kvalitativnom pogledu&iziskuje izgraenost%unkcionalno sposobnog sistema planiranja+

2.B


23/54


24/54

u sprezi sa drugim %aktorima moze uticati na izbor odreene vrste organ.struktureW

31.FB@-0NB B


25/54

omoguavaju da se eljeno stanje&kome preduzee tei ostvari.9a izvrenjekompleksnog zadatka prvo je potrebno podijeliti zadatak meu razliitim osobama azatim odrediti)nosioca izvrenja zadataka&vrijeme potrebno za izvrenje i trokoveizvrenja.9adatak je dio posla koji treba izvriti radi ostvarivanja i postizanja ciljeva jerse sa odgovarajuim izvravanjem zadataka ustvari realizuju ciljevi preduzea.Pritome moemo posmatrati tri kategorije zadataka.zadaci vezani za rad s ljudima&sa

stvarima&i s in%ormacijama.#a bi se razliiti zadatci mogli izvriti potrebna je razliitate$nologija.Stoga je ona veoma vaan %aktor oblikovanja organizacione strukture.Pritome pd te$nologijom podrazumijevamo)- ukupnost znanja&metoda &te$nika i sredstava koja se koriste u procesu proizvodnje&- sredstvo trans%ormacije inputa u outpute- kombinaciju vjetina&opreme& alata i te$niki$ znanja potrebni$ za trans%ormaciju

;e$nologija je znanje o nainu da se nesto radi i ukljuuje proizvodni proces&nainizvoenja posla i nain izvoenja %unkcije upravljanja.0a organizacionu strukturupreduzea te$nologija utie tako to odreuje potrebne ljudske resurse&determiniraglobalne karakteristike organizacione strukture i grupni zadatak koga obavlja

odreena organizaciona jedinica i pojedinani zadatak koji obavlja pojedinac naradnom mjestu.

8B24?B-preduzeca kao %aktor organizacije predstavlja relativno stabilnu velicinu&kojaje najcesce odredjena geogra%skim i ekonomskim mjerilima&jos u %azi projektiranjaorganizacije i ne moze biti izlozena promjenama&kao sto je to slucaj sa ostalim%aktorima organizacije.8okacija ima odredjen uticaj na dizajniranje i izbororganizacione strukture preduzece koje se ostvaruje prije svega)-dobrim i losim izborom makrolokacije preduzeca*izbor trzista&podrucje&drzava i sl.+-dobrim ili losim izborom mikrolokacije*izbor pojedini$ punktova unutar odredjene

drzave&regije&opstine&grada i sl.+0a izbor makrolokacije uticu)ekonomski %aktori*sirovine& prirodna nalazista& brzina nabavnog ili prodajnog trzista&izvori radne snage i sl.+i ne ekonomski %aktori*ekologija& socijalni momenti& interesi odbrane i sigurnosti&ravnomjeran razvoj zemlje....+ ako makrolokacija nije dobro odabranaonda ce u cijelom zivotnom vijeku preduzece imati negativan odraz na kvalitetposlovanja.8okacija indirektno utice na mogucnost obezbjedjenja neop$odni$ kadrova&a posebnode%icitarni$ specijalisti i menadzerskog kadra.0eatraktivna lokacija preduzea koji

karakterise udaljenost od vei$ gradova&loi putevi&slaba in%rastruktura svojevrsna jeslabost tog preduzea

8?7#S4 ,ES7,S4-8judi odnosno kadrovi su najvaniji %aktor organizacije jer oni utiuna organizaciju)sastavom radne snage&vrijednosnim stavovima i potrebamazaposleni$& svojim znanjem&sposobnostima i navikama&koncepcijom rukovoenja iorganizacije radni$ mjesta. 8judi se jedini ivi elemenat organizacije i oni je morajupretoiti u ivot.#a li e u tome uspjeti ne zavisi samo od nji$ove volje i elje ve i odnji$ovi$ sposobnosti i znanja.Pored svega ljudi ponekad oblikuju i ne%ormalnuorganizaciju koja poneka moe biti vanija od %ormalne organizacije a tu je uticaj

kadrova najvei

P,49N#-Nrsta proizvoda je dominirajui unutranji inilac organizacije i u znatnoj


26/54

mjeri je povezan sa te$nologijom koja se koristi.Nrsta proizvoda odreuje nainorganizovanja proizvodnje &odreuje da li e organizacija imatipojedinanu&serijsku&masovnu ili procesnu proizvodnju.Proizvodi utiu na organizacijupreduzea u zavisnosti od razliitosti proizvoda&koliini proizvoda&nainu proizvodnje inamjeni proizvoda.Poveanje raznosvrsnosti proizvodnje u mnogome utie naizgradnju organizacione strukture.7 zavisnosti od toga da li je visok stupanj

diverzi%ikacije&da li proizvodi jedan ili nekoliko srodni$ proizvoda odredit e se iorganizaciona struktura preduzea.

33.-CEF;NA; ?- @?NA*B 4?0-C DBZ?ANBC?NA? -C=?NBZ?BA;kruzenje je dio vanjskog svijeta s kojim organizacija dolazi u kontakt.Svakaorganizacija je u stalnoj inetarkciji s okruzenjem u kojem djeluje.;a interakcijaprouzrokuje odredjenu neravnotezu izmedju okruzenja i organizacije.pstati mogusamo one organizacije koje su dinamicki stabilne&koje se kontinuirano adaptiraju napromjene u okruzenju i tako odrzavaju nivo %leksibilnosti potreban za odrzanje i razvoj

preduzeca.Nanjski %aktori ili %aktori okruzenja uglavnom upravljaju organizacijom&jer imse ona mora prilgodjavati.ada bi organizacija bila zatvoren sistem bez inputa s poljaonda njeno okruzenje ne bi imalo puno utjecaja na nju.Svaka organizacija je izlozenastalnom utjecaju sirokog spektra spoljni$ inputa i cinilaca.#a bi u takvim okolnostimaopstala&zavis prije svega od pravilne procjene njenog okruzenja.7spje$ ili neuspje$zavise od toga u kolikoj je mjeri je tim top menadzmenta procitao okruzenje i koliko jee%ikasno odgovorio na to.0ajznacajniji cinilac pri odredjivanju stepena utjecaja naodredjenje je podjela okruzenja na mikro i makro nivou.=akro okruzenje se naziva i generalno okruzenje tj.ire okruzenje.;o suekonomske&drustvene&politicke&pravne i dr komponente.

=ikro okruzenje cine svi oni %aktori koji imaju neposredan utjecaj na njenesvakodnevne aktivnosti tj.poslovanje.;o je lanac dobavljaci-preuzeca-marketing&posrednici-kupci. #odatni utjecaj na poslovanje u mikro okruzenju vrsekonkurenti i javnost.0ajbitniji %aktori u mikro okruzenju su)konkurentna pozcijapreduzeca&pro%il musterija&reputacija koju preduzece ima medju snadbjevacima ikreditorima i sl.ve %aktore obu$vata SF; analiza.,esursi izvan organizacije koji bimogli doprinjeti njenom stalnom uspje$u i rastu smatraju se prilikama u njenomokruzenju.Sredina takodje nosi i prijetnje za organizaciju)konkurente&promjene upotraznji kupaca&pojacani ekoloski za$tjevi i sl.=enadzeri moraju imati sjelovitein%ormacije i moraju izvrsiti odabir dijela spoljasnje sredine na koju treba da %okusirajupaznju.Prema Porteru postoji A modela konkurentski$ sila)rivalitet&pogodbena mocmusterija&pogodbena moc snadbjevaca&prijetnja novi$ ulaznika&prijetnjesupstituta.Snaga ovi$ sila utice na potencijalni pro%it ili dugorocni povrat investicija.Bnaliticari razdvajaju okruzenje organizacije u tri nivoa)1.(eneralno okruzenje3.perativno5.4nterno

;akodje postoji i klasi%ikacija na stabilno i nestabilno okruzenje.Pri tome treba znati dane postoji stabilno okruzenje u pravom smislu te rijeci nego relativno stabilnookruzenje.Postoji podjela okruzenjana)$omogeno i $eterogeno&zatim jednostavno i sloeno0ajznacajnije karakteristike okoline su slozenost i stabilnost.Slozenostodn.kompleksnost prozima se brojem komponenti koji uticu na %unkcioniranjeorganizacije nji$ovom unutrasnjom slozenoscu kao i intenzitetom interakcija izmedju


27/54


28/54


29/54

1.4ENB-N?


30/54

struktura se temelji na toku radnog ili poslovnog procesa kao kriterija za %ormiranjeorg.jedinica ili radni$ timova.javlja se kao nova org.struktura u zamjenu za%unkcionalnu org.strukuturu ali ona ne eliminie %unkcionalnu org.strukturu kaoprimarnu vec na odredeni nacin otklanja slabosti i rigidnost%unkc.org.strukture.prednosti ove strukture se ogledaju u ekonomicnom nacinuoblikovanja radni$ procesa kao i u skracivanju vremena neop$odnog za obavljanjenekog posla.ali ona za$tijeva dodatna sredstva za koordinaciju aktivnosti kros-%unkcionalni$ timova koje treba povezati u cjelokupni rezultat preduzeca kao cjeline.

2.DB@BZB-N? -C=?NBZ?B-N? *0CE0EC?#iviziona organizaciona struktura se javlja kao posljedica rasta i razvoja predizeca&kojaekspanzijom na nova trita kao i usmjeravanjem na odredene kategorije kupaca bileprimorane mijenjati svoju postojecu&tradicionalnu org.strukturu novim oblicima imodelima organizacije.;o je takav oblik organizacije gdje se podjela i povezivanjeodnosno grupisanje zadataka i %ormiranje nii$ org.jedinica obavlja primjenom kriterijaobjekta&prema proizvodima i uslugama&geogra%skom podrucju i/ili prema grupamakupaca&odnosno potroaca.muterija.ao takva se primjenju uglavnom u vecimpreduzecima koja proizvode vie razliciti$ proizvoda ili pruaju razlicite usluge na

razlicitim geogra%skim podrucjima i razlicitim kategorijama kupaca.Prednostisu)podijeljena jeodgovornost za pro%it&postoji evolucija doprinosa svake aktivnosti&veceje usmjerenje na kupca&postoji mogucnost poduzetnitva kroz preduzece&topmenader preduzeca koncentrie se na korporacijsku strategiju i ne bavi se rutinskimodlukama&...0edostaci su)moguc je kon%likt izmedu odjela&moe nastati udvostrucenjenapora i resursa pa time i trokova&odjeli mogu biti samo kratkorocno usmjereni ikoncentrisani na pro%it&odjeli mogu biti razliciti$ velicina i neki mogu vrlo brzo rasti pace i evolucija relativne uspjenosti biti oteana.#ivizionu org.karakterizira)orijentacijana proizvode&geogra%ska podrucja i kupce&decentralizacija obavljanja poslovni$%unkcija po divizijama&trina orijentiranost&%leksibilnost i prilagodljivost za$tjevimaokoline&%ormiranje org.jedinica prema)proizvodima&geogra%skim podrucjima ikategorijama kupaca&...

#iviziona org.struktura ukljucuje tri oblika)-predmetna*proizvodna+org.struktura je takva struktura kod koje se podjela rada upreduzecu&te grupisanje srodni$ i slicni$ poslova kao i %ormiranje nii$ org.jedinicaobavlja prema !proizvodima" ili !uslugama".Svi poslovi vezani za proizvodnju irealizaciju jednog proizvoda ili grupe proizvoda medusobno se povezuju u jednuorg.jedinicu)po pravilu se primjenjuje u velikim preduzecima sa irokim4 raznovrsnim asortimanom proizvoda&gdje svaki proizvod za$tijeva posebnute$noloku liniju&pripremu proizvodnje i sl.vaj koncept je vie teorijski jer u praksi bibio veoma skup i neracionalan a dovodi u pitanje i razlog povezivanja ovakoorganizovani$ jedinica u zajednicko preduzece ako i$ nita ne povezuje.Pa se u praksisusrece model predmetne org.strukture gdje su neki osnovni zajednicki poslovi

organizovani zajednicki za cijelo preduzece&a samo dio poslova iz djelokruga neki$poslovni$ %unkcija se organizuju u okviru svake proizvodne org.jedinice-teritorijalna organizaciona struktura je takva struktura kod koje se podjela rada tegrupisanje i povezivanje srodni$ ili slicni$ poslova i osnivanje nii$ org.jedinica obavljaprema geogra%skom podrucju ili teritoriji na kojoj se aktivnosti obavljaju.Primjenjuje senajcece)-kod preduzeca koja djeluju na vecem geogra%skom podrucju-posebno multinacionalnekompanije-kod preduzeca koja su nastala integracijom raniji$ samostalni$ preduzeca&a koja surazmjetena po razlicitim lokacijama-kod dislocirane pojedine istovrsne proizvodnje izvan maticnog pogona-gdje priroda procesa poslovanja to

za$tijeva)$otelijarstvo&ugostiteljstvo&saobracaj&trgovina&bankarstvo&umarstvo idr.Primjenom ove org.strukture lake se savladavaju lokalni zakoni&obicaji&ponaanje ljudiu organizaciji&za$tjevi potroaca itd.7 praksi je ova struktura prisutna kao


31/54

dodatna&odnosno naknadna struktura pojedini$ poslovni$ %unkcija&a najcece prodaje.-organizaciona struktura orijentisana prema potroacima je takva struktura kod koje sepodjela rada i grupisanje&te poveivanje srodni$ i slicni$ poslova i zadataka&%ormiranjenii$ org.jedinica obavlja prema !skupinama potroaca"odnosno !kategorijamakupaca".Primjenjuje se u velikim preduzecima&koja posluju sa mnogo razliciti$proizvoda koji su namijenjeni razlicitim kategorijama potroaca.2esto se primjenjujena niim nivoima organizacije kao npr)-u bankama&gdje postoje posebni odjeli za rad sa privredom&neprivredom 4stanovnitvom-na %akultetima)dodiplomski studij&posdiplomski studij&studij uz rad-domovi zdravlja)despanzer za kolsku djecu 4 omladinu&dispanzer medicinerada&dispanzer sportske medicine 4 sl.

3.6?0CBN? -C=?NBZ?BA?=atricna organizacija pokuava da kombinuje prednosti %unkcionalne strukture istrukture orijentisane na proizvode&programe i projekte.ombinuje dvije linijeovlatenja)vertikalnu liniju od %unkcionalni$ menadera i $orizontalu liniju direktoraprojektni$&programski$ ili geogra%ski$ polja.'unkcionalni odjeli obezbjeduju grupisanje

strucnjaka i izradu ekspertiza u %unkcionalnom polju a projektni obezbjeduje smjerniceza planiranje rada&budetiranje i optu administarciju za razne projekte.%unkcije zapodrku se obicno nalaze izvan matrice&kao i top menadment.Prednosti matricnestrukture su)poboljava %leksibilnost&koordinaciju i komunikaciju&omogucuje e%ikasnijekoritenje resursa&povecava mogucnosti odgovora na za$tjeve trita kroz saradnjumedju pro%esionalnim kolegama&povecava motivaciju kroz procese uceca i povecavapro%esionalni razvoj kroz iri spektar odgovornosti.0edostaci su)odnosi dvojnogizvjetavanja moe rezultovati neizvjesnosti po pitanju odgovornosti&stalna borba zavlast moe voditi povecanom novou kon%likta.radni odnosi mogu da budukomplikovani i ljudski potencijali uduplani&prekomjerno oslanjanje na grupne procese itimski rad mogu da ometaju pravovremeno donoenje odluka.

."C-A;0N? -C=?NBZ?BA?9a razumijevanje projektne ptg.potrebno je prvo de%.osnovne prijektnepojmove)projekat*svaki zaokrueni&cjelovit&stvaran podu$vat cije se karakteristike i ciljmogu de%inisati&a koji se mora ostvariti u odredenom vremenu te za$tijevakoordinirane napore nekoliko slubi odnosno zaposleni$ radnika u timslubama+&projektni zadatak*aktivnosti koje su potrebne za realizaciju unaprijedde%inisani$ projektni$ rezultata+&projektno podrucje ili projektnaorganizacija*sveukupnost nosilaca zadataka nekog preduzeca koji ostvaruju odredeniprojekat+&projektne vrste*sa stanovita)1-objektnog projektovanja&3.utjecaja okoline naprojekat&5.stepena projektne novosti+projektne %aze*%aza projektnog planiranja i %azaprojektne realizacije+projektni org.oblici*organizovanje projekata bez promjena u

postojecoj strukutri&tabno organizovanje projekata&projektno orijentisanopodrucje&cisto projektno organizovanje i matricno organizovanje projekata+.Prema,obbinsu projektna organizacija nije neovisna struktura nego je pomagalo i koristi sezajedno sa me$anickom strukturom kako bi organizacija dobila na%leksibilnosti.Projektna org.struktura predstavlja privremenu org.%ormu i to takvu kojase uspostavlja za realizaciju jednog odredenog zadatka odnosnoprojekta.Sikavica/0ovak navode tri oblika projektne org.strukture)organizovanjeizvodenja projekata bez promjene u postojecoj strukturi*primjenjuje se uorganizacijama koje se povremeno susrecu sa manjim i jednokratnim projektima&gdje

je moguce nji$ovu realizaciju povjeriti postojecoj org.strukturi predueca&najcecemenaderima odredeni$ %unkcionalni$ jedinica+individualna projektna organizacija*jetakav oblik projektne org. oja ima izabranog projekt-menadera&direktno odgovornog

top menaderu ali koji je bez stalnog radog tima odnosno radne grupe koja bi izvodilaprojekat+ i cista projektna organizacija*je najrazvijeniji i najsloeniji oblik projektneorganizacije koji izaziva znacajne promjene u postojecoj org.strukturi&a upotrebljava se


32/54

samo za izvrenje sloeni$ i veliki$ projekata.projekti su samostalni i nezavisni odlinijske org.strukture&a clanovi projektnog tima potpuno su izdvojeni iz $ijerar$ijskeorganizacije&privremeno naputaju svoje %unkcionalne org.jedinice&okupljaju se okoprojekta i na taj nacin obrazuju projektnu grupu kojom rukovodi menader projekta+.

!.6A;I-@B0?%B5CBDN?/-C=?NBZ?BA*? *0CE0EC?,astom preduzeca raste i org.struktura koja postaje kompleksnija pa poprimakarakteristike mjeovite org.strukturePreduzeca rade uz koritenje kombinacijestruktura tako to na razlicitim nivoima kombinuju karakteristike vie odjednog tipastrukture.=jeovita org.struktura moe biti najpri$vatljivija za udovoljenje izazovimanastalim proirenjem poslovni$ aktivnosti ili nametnutim od takvi$ %aktora kao to jeraznolikost te$nologija&proizvoda ili trita.#ess/=iller isticu da se savremeneorg.strukture razlikuju po tipu kombinacije.0pr.neke organizacije sa irokim inostranimoperacijama koriste svjetsku mjeovitu strukturu to im omogucava da imaju razliciteodjele koji rade sa razlicitim tipovima struktura.=jeovita org.struktura se javlja umultidivizionoj org.strukturi u kojoj se mijeaju*kombiniraju+dvije ili vie vrstadivizioni$ jedinica na istom organizacionom nivou.7 irem kontekstu pojam mjeoviteorg.strukture koristi se kako bi se ukazalo na razlike u pristupu oblikovanja

organizacije i njenog razvijanja po cijeloj dubini organizacione piramide.zato se takvevrste nazivaju mjeovitim odnosno konglomeratskim organizacijama.snovnakarakteristika mjeoviti$ struktura je u tome da na pojedinim org.nivoima dominira

jedna vrsta org.strukture dok na nekom drugom nivou dominira neka druga vrsta.@ubridna org.struktura je speci%ican oblik mjeovite organizacije gdje se na istomorg.nivou kombinuju razlicite*%unkcionalne i divizione+komponente.Primarno mjesto ustrukturi imaju divizione org.jedinice*proizvodna ili teritorijalna+kojima se pridodaje

jedna ili vie %unkcionalni$ vrsta.

).;N0CB -D=-@-CN-*0B2entri odgovornosti se javljaju kao varijacija %unkcionalne ili divizione organizacionestructure.;o su unutrasnje organizacione jedinice preduzeca koje imaju svog

menadzera kome su&od strane top menadzmenta&dodijeljeni odredjeniposlovi&ovlastenja&ali 4 odgovornosti za izvrsenje ti$ poslova.,azlozi za %ormiranjecentara odgovornosti su sljedeci)-potreba uspostave interne ekonomije u preduzecu&-uspostava ekonomije konkretne organizacione jedinice&-utvrdjivanje ekonomskog sadrzaja svake organizacione jedinice.'ormiranjem centara odgovornosti omogucava se preduzecu da osigura odgovarajucistepen 4 kvalitet kontrole na svim nivoima kao 4 uspostava jasni$ medjusobni$ekonomski$ odnosa medju dijelovima ptreduzeca.ako svi centri odgovornosti koristeodredjene resurse&oni imaju odredjene troskove za proizvodnju outputa iliodstvarivanje pri$oda.9avisno od toga da li se %ormiraju u okviru %unkcionalne il

divizione organizacione structure&razlikovat ce se ekonomski&pravni 4 organizacionistatus centara odgovornosti.7 %unkcionalnoj organizacionoj strukturi se uglavnom%ormiraju)troskovni centri 4 pri$odni centri&a u divizionoj strukturi)pro%itni 4 investicionicentri.-;roskovni centar je org.jedinica koja ima kontrolu nad troskovima&ali ne 4 nadpri$odima.7 troskovnom centru budzetski cil$j se tem&elji na procjeni koliko ce kostatiusluge koje pruzaju te jedinice proizvodnim ili drugim dijelovima preduzeca.=enadzeritroskovni$ centara su odgovorni za to da se stvrani troskovi nji$ove jedinice drze ugranicama utvrdjenim njenim budzetom.-Pri$odni centri su org.jedinice preduzeca ciji se outputi mjere u novcanim ilinaturalnim pokazateljima&ali se ne uporedjuju direktno sa troskovima inputa.E%ikasnostpri$odni$ centara izrazava se u nji$ovoj sposobnosti

-Pro%itni centri je kompletna&posebna 4 samodovoljna org.jedinica u preduzecu koja imaza cilj da ostvari odredjenu kolicinu&odnosno stopu pro%ita.=enadzer pro%itnog centraje odgovoran za ostvarivanje planiranog nivoa pro%ita kao razlike izmedju njegovi$


33/54

pri$oda 4 troskova.-4nvesticioni centri su organizacione jedinice ciji menadzeri imaju kontrolu&ali 4odgovornost&pored pro%ita&4 za stopu povrata ulozenog kapitala.Sustinski se ovi centriodgovornosti 4 razlikuju od pro%itni$ po dodatnoj odgovornosti za povrat ulozeni$sredstava.(lavni budzetski cilj investicionog centra ja planirana stopa povratakapitala.

+. -*N-@NB "C-5


34/54

Pri boljem radu skladistenja manje su zali$e svi$ materijalni$ inputa&od koji$ zavisiangazovanje obrtni$ sredstava u proizvoidnji.ve ciljeve 4 zadatke skladistenjamoguce je uspjesno ostvariti samo ako se ustroji azurna&tacna 4 upotrebljiva skladisnaevidencija.na mora omogucitio uvid u)-primljene 4 izdate kolicine materijalni$ inputa 4 outputa-stanje zali$a inputa 4 outputa&-blokirane kolicine materijalni$ inputa za primljene narudzbe&-narucene kolicine-materijal na putu 4 dr.

. *E*0BN?'E


35/54

interesima&koji&izvrsavajuci zadatjke na svom random mjestu 4 iz svog djelokruga&radena iostvarivanju zajednickog cilja&odnosno ukupnog zadatka preduzeca.Skupzaposleni$ se %ormira 4 popunjava na osnovu aktuelizirane sistematizacije 4 procjeneradni$ mjesta.valitetno uradjena 4 aktuelizirana sistematizacija koja je u skladu sastrategijom&te$nologijom 4 drugim relevantnim %aktorima organizacije&te procjenomposla 4 planom kadrova&treba da obezbijedi dugorocni ekonomski prosperitetpreduzeca&kao 4 napredak 4 zadovoljstvo svi$ clanova skupa zaposleni$..odukljucivanja radnika u skup zaposleni$ menadzment uspostavlja neposredni kontakt sakandidatima koji zele da se ukljuce u skup.Bko se ne uspostavi odgovarajucakadrovska struktura&moze se desiti da se promasi postavljeni cilj.?edan od specijalni$postupaka za odredjivanje kvali%ikacionog pro%ila poznat je pod nazivom ocjenalicnosti.cjenom licnosti se utvrdjuje pro%il radnika&tj.skup osobina koje radnik trebaimati da bi se uklljucio u skup zaposleni$ na nepopunjeno radon mjesto ili da bipreuzeo posao na nekom drugom random mjestu.Prakticnost postupka ocjene licnostisu mnogostruke&a najcesce se ogledaju u tome sto omogucava tim postupkom)-postavlja odgovarajuceg covjeka na odgovarajuce radon mjesto-stvori objektivna mjerila za utvrdjivanje plate-obezbijedi objektivne kriterije za promaknuca.

0aravno dab o ovaj piostupak bio uspjesno proveden mora se odraditi niz pripremni$radnji kao sto su)-preciziranje za$tjeva posla-odredjivanje osoba koje ce vrsiti ocjenu-utvrditi ciljeve-izabrati najpogodniju metodu za ocjenu licn

11. 4?0-CB BN0;=C?BA; B D;ZBN0;=C?BA; *E"? Z?"-*


36/54

12.C?*


37/54


38/54

mjesta sve negativne karakteristike vezane za otvoreno radno mjesto se gube uzpodizanje ukupni$ pozitivni$ e%ekata.,adnik koristi cijelo radno mjesto za obaljanjeujednaceni$ radni$ operacijai na taj nacin povecanje produktivnosti rada&povecava seekonomicnost rada jer se podjelom rada i angaovanja posebni$ radnika za pomocneposlove razdvaja i posebno placa kvali%ikovani i nekvalikovani&rad& skracuje se ciklusproizvodnje& cime se povecava koe%icijent obrta sredstava i smanjuje visinaangaovani$ sredstava&cime se smanjuje udio %iksni$ trokova&pa i$ je rentabilnostveca.S;B4849NB0 ,B#0 =?ES; je tip zatvorenog radnog mjesta gdje postoji visokstepen me$anizacije proizvodnje proizvodnog procesa i podjela rada koja ide do najuioperacija.Prema vrsti radni$ mjesta u pojedinim org.tipovima proizvodnje razlikuju sesadraj i zadatak pripreme radnog mjesta&te organizacija rukovodenja procesom radana radnim mjestima.

1!.4or(iranje ra&nog (jestasnovni problem vezan za %ormiranje radnog mjesta sastoji se u za$tjevu da seelementi radnog mjesta usklade&na taj nacin&da se nji$ovim medusobnim djelovanjemomoguci obavljanje podijeljeni$ zadataka uz postizanje opimalnog ucinka&a da se pri

tome napor i naprezanje radnika svede na najmanju mogucu mjeru.,adi se okompleksnom i odgovornog poslu&jer od njega zavisi kakoce se i sa kakvim uspje$omodvijati ukupni poslovni proces u preduzacu.0ije teko uociti razlike izmedu pojedini$radni$ mjesta i u okviru iste poslovne %unkcije.#a bi se postigla to svrsis$odnija ipravilnija organizacija i optimalni rezultati rada na pojedinom mjestu&prilikomprojektiranja radnog mjesta&potrebno je drati se sljedeci$ principa)-precizirati zadatak koji na odredenom radnom mjestu treba izvriti)-rad na mjestu me$anizirati ma


39/54

c+ princip ekonomicnostid+ princip rentabilnostiBnaliza rada i proucavanje metoda su sr cijelog posla.snovu za ta dio cini opisradnog mjesta i pregled tog rada a pocinje davanjemodgovora na pitanja)-zato se taj posao mora raditi-ta je cilj tog rada-koje je najpogodnije vrijeme da se rad obavi-koje je najbolje mjesto za obavljanje rada-ko je najprikladniji da rad obavi-moe li se rad bolje obavitiProucavanje te$nicke opremljenosti radnog mjesta treba pokazati dal postoji potrebaza boljim sredstvima za rad.7potrebljavaju se sljedeca pitanja da bi se dobilaegzaktnija slika)-je li oprema u dobrom stanju-ako nije&da li bi zadovoljila kad bi bila u ispravnom tanju-cak i ako jeste u dobrom stanju&da li zadovoljava sve potrebe-moe li se postici poboljanje i na koji nacin-kakva bi oprema bila najprikladnija

7 analizi prostonog rasporeda treba ustanoviti)-kakav je raspored radni$ mjesta injegovi$ pojedini$ elemenata-je li ispravan ili pogrean i kakav bi mogao biti-je li prostor racionalno iskoriten4spitivanje svi$ navedeni$ koraka doci ce mo do konacne ocjene situacije naodredenim radnim mjestima&koja ce ukazati na rjeavanje pojedini$ uoceni$ problema.

Povezivanje radni$ mjestaada organuzujemo radno mjesto&bezobzira koliko dobro da je organizovano&kao

jedinka nemoe uspjeno djelovati.9bog toga je veoma bitno dobro povezati radnamjesta.0acin na koji ce biti povezana zavisi od org. tipa proizvodnje&djelatnostiitd.9ato je veoma vavo uspostaviti optimalnu kompoziciju radni$ mjesta i nji$ovu

medusobnu povezanost& cime se mogucnost nastanka uski$ grla i / ilipredimenzioiranja pojedini$ radni$ mjesta&s aspekta izvravanja odredene poslovne%unkcije kao cjeline& svodi na najmanju mogucu mjeru.Sva radna mjesta u preduzecusu povezana&samo je intenzitet veza razlicit.0ajjaca povezanost postoji izmedususjednij radni$ mjesta.Povezivanje radni$ mjesta u grupe odnosno nji$ovo grupisanjedirektno je vezan jedino uz proizvodni ili poslovni proces&dok su sva ostala grupisanjastvar konvencije i tradicije&posebno grupisanje s gledita rukovodenja.Proizvodnoposlovni procesi je osnova za grupisanja&tj. povezivanje radni$ mjesta&jer ondiktirakako potrebu tako i cvrstinu i stepen povezivanje radni$ mjesta na kojima seostvaruju pojedinacni zadaci.ada se raspravlja o grupisanju radni$ mjesta onda trebaznati)da se neposredno grupisanje radni$ mjesta obavlja samo u organizacijskim

jedinicama na najnioj razini&tako da su u njima obu$vaceni svi izvrni radnici i nji$ovineposredni rukovodioci u preduzecu&ili ako se radi o malom preduzecu&svi radniciukljucujuci i rukovodioca preduzeca&jer ono obicno nije podijeljeno na organizacijskecjeline.

1+. -5A?*NB0B "CBC-DE -C=?NBZ?BA*B "C-6A;N?Svaku modernu organizaciju karakteriu promjene.?edan broj autara smatra da supromjene prirodno stanje organizacija&a 8EF40 je rekao !ako eli zaista da upoznaorganizaciju&probaj da je promijeni".2esto se promjene i inovacije poistovjecuju.Blipromjena je iri pojam od inovacije&ona ukljucuje inovaciju&ali i druge promjene kojenemaju u osnovi inovaciju.rganizaciona inovacija predstavlja pri$vatanje ideje iliponaanje koje je nnovou industriji&trite ili u opte okruenju.Promjene obiljeavaju

ivot organizacije&"one si cak to vie&nacin ivota organizacije".rganizacija se moramijenjati da bi mogla opstati.ratko receno&organizacione promjene predstavljajuproces mijenjanja odnosno modi%iciranja postojece organizacije.Promjena organizacije


40/54

je takoder i svaka bitnija modi%ikacija u nekom dijelu organizacije.Promjena moesadravati svaki aspekt organizacije)planove rada&osnove za stvaranjeodjeljenja&raspon rukovodenja&me$anizaciju&plan organizacije&same osobe.0ajveci brojpromjena oko organizacije dolazi iz njenog okruenjaTmijenjaju sekonkurenti&zakoni&propisi&za$tjev muterija i sl.=ijenjaju se i te$nologije&javljaju senovi materijali i proizvodne metode&pojavljuju se i supstituti.Sve je dakle promjenljivosamo su promjene&odnosno potreba za njima konstantne.9bog toga je veoma bitnoodredenu promjenu pokrenuti i provesti u pravo vrijeme.7 tome stoji velikaodgovornost menadmenta&jer kanjenje u provodenju promjene obicno dovodi dokrize preduzeca.(eneralne preporuke u pogledu provodenja promjena su da bi manjepromjene trebalo provoditi jednom godinj&a vece svaki$ :-A godina.

1,. -5A?*NB0B "C-6A;NE ?- "C-;* "C;


41/54

te$nologije&globalizacija svjetske privrede&promjena uloge drave uprivredi.demogra%ske promjene i porast intenziteta konkurencije.4n%ormacionate$nologija kreira promjene&a podrucje u kome je njen utjecaj najvie doao doizraaja su komunikacije.na znacajno ubrzava poslovne procese u org.i uprotavaobavljanje odredeni$ poslova&cime se stvaraju uslovi za eliminaciju neki$poslova&zadataka i radni$ mjesta&za kreiranje drugi$&a modi%ikaciju treci$itd.4n%ormaciona te$nologija i razvoj komunikacija doprinijele su globalizaciji svjetskeprivrede.Poslednji$ godina zemlje razvijenog svijeta karakteriereprivatizacija&denacionalizacija i deregulacija*promjena odnosno smanjenje ulogedrave u provredi+.7 razvijenim zemljama stanovnitvo postaje sve obrazovanije to seodraava na dizajn radni$ mjesta&ali i strukturu potreba stanovnitva kaopotroaca.Xene postaju sve znacajniji dio menadmenta preduzeca&a dolazi i dosmanjenja nataliteta.9a i@ najvaniji n%aktor org.promjena jeste privatizacija kao%orma promjene vlasnicke strukture preduzeca.4nterni uzroci org.promjenapredstavljaju one promjene interni$ komponenti ili karakteristika preduzeca kojekreiraju unutranju neravnoteu organizacije i za$tijevaju njeno prilagodavanje.;osu)promjene starosti i velicine organizacije-prelazak preduzeca kroz razvojne %azeivotnog ciklusa&promjena lidera organizacije&promjena vlasnicke strukture&pripajanja i

preuzimanja preduzeca&promjena razvojne i poslovne strategije i promjena te$nologije2 .4?Z; B ;


42/54

procjena rezultata.

21.4?0-CB -AB E0BE N? E*"A;IN-*0 "C-@-J;NA? -C=?NBZ?B-NB"C-6A;N?Prema 2ertu&Peteru i ttensmeDeru provodenje org.promjena odredeno je djelovanjemsl.%aktora)inicijator promjene&odredivanje onoga ro treba promijeniti&tip promjene kojase cini&zaposleni u poduzecu na koje promjena utice i evaluacija/vrednovanjepromjene.4nicijator promjene je osoba koja pokrece promjene u organizaciji.;o jenajcece menader sa odgovarajueg org.nivoa*a moe biti i angaovani menaderizvan organizacije+koji mora znati)ta je kljucno to treba promijeniti u preduzecu&obimpromjena koje zaposlenici i menadment mogu podnijeti i dinamiku kretanja i vodenjapromjena.dredivanje onoga to treba promijeniti je %aktor koji polazi od toga da upreduzecu mogu nastati sl.promjene)1.promjena ljudskog %aktora-promjena poloajaljudi u organizaciji&nji$ov $ijerar$ijski poloaj&vjetine komuniciranja i sl.3.promjeneorg.strukture-promjena procedura&kontrole&..5.promjena te$nologije-te$noloki$procesa&kontrole...:.promjena kulture-vrijednosti&stavovi&vjerovanja&odgovornosti isl.Pojedinci pogodeni promjenama-s obzirom napri$vacanje promjen

Documents

poslovna organizacija parcijala