0

Poslovna strategija 1. Strategija u procesu strategijskog

menadžmenta(Prof. D.Djuričin, 6h) a. Okruženje b. Formulisanje strategije c. Uloga KPI 2.Vrednovanje strategije pomoću

VBM (Prof. Dj.Kaličanin, 9h) 3. Upravljanje rizikom pomoću VB ERM (Prof. D. Djuričin, 3h) 4. Rizik i tržište kao elementi

strategije (Prof. D. Lončar, 9h) 5. Implementacija strategije pomoću

ERP (Prof. D. Djuričin, 3h)

1

Literatura:

Obavezna literatura: 1. Đuričin, D., Kaličanin, Đ., Lončar, D., Vuksanović Herceg, I. (2018):

Menadžment i strategija, dvanaesto izdanje, Ekonomski fakultet, Beograd 1. Glava IX: Od Menadžmenta do Strategijskog menadžmenta 2. glava X: Strategijski menadžment 3. glava XVIII: Ritam rasta 4. deo VI: Implementacija strategije

2. Kaličanin, Đ., (2006): Menadžment vrednosti preduzeća, Ekonomski fakultet, Beograd 1. deo I: Menadžment zasnovan na vrednosti 2. deo II: Merenje vrednosti

3. Milisavljević, M., (2012): Strategijski menadžment: analiza, izbor, promena, Ekonomski fakultet, Beograd 1. glava II: Osnovi strategijskog menadžmenta 2. glava IV: Strategija

2

Preporučena dodatna literatura: 1. Magretta J., (2012): Understanding Michael Porter: The Essential Guide to

Competition and Strategy, Harvard Business Review Press, Boston, massachusetts

2. Porter, M. (1985) ili (1998): Competitive Strategy: Creating and Sustaining Superior Performance, The Free Press, New York

3. Kaplan, Norton, 1996: The Balanced Scorecard: Translating Strategy into Action, Harvard Business School Press

4. Rappaport, Alfred, 1998: Creating Shareholder Value: A Guide for Managers and Investors, Free Press, 1997

5. Porter, M.E., (2008): The Five Competitive Forces that Shape Strategy, Harvard Business Review (January)

6. Porter, M.E., (2001): Strategy and the Internet, Harvard Business Review (March)

7. Porter, M.E., (1996): What is Strategy? Harvard Business Review (November-December)

8. Porter, M.E., (1990): The Competitive Advantage of Nations, Harvard Business Review (March-April)

9. Buehler K. Et al. (2008): Owning the Right Risks, Harvard Business Review, September 2008.

10.Ignatius A. (2009): The Trouble with Risk, Harvard Business Review, October 2009.

11.Jarvis W. & MacMillan C. (2009): How Exposed is Your Business to Consumer Leverage?

12.Simons R. (1999): How Risky is Your Company, Harvard Business Review, May-June.

13.Taleb et al. (2009): The Six Mistakes Executives Make in Risk Management, Harvard Business Review, October 2009.

3

Način polaganja ispita

Test od 20 pitanja iz celokupnog gradiva otvorenog, poluotvorenog i zatvorenog tipa.

Okruženje Prof. D. Djuričin

5

Determinante modela rasta

Ekonomski i socijalni progres zavise od Menadžmenta (makro, mikro i političkog) Na svaku vrstu menadžmenta utiču: 1. Društveno-ekonomski kontekst 2. Ideologija (uključujući i religiju) 3. Tehnički progres

Tokom istorije relativni značaj faktora se menja:

Posle 2010, na paradigmu razvoja najveći uticaj ima tehnički progres:

„Inovirajte, digitalizujte i menjajte se, ili nestanite sa scene“ Tehnički progres je dinamičan i kumulativan proces:

Pretvaranja raspoloživih resursa u korisne proizvode/usluge

6

Vrh Grčke Vrh Rima

Novi svet

Istorija tehničkog progresa

Stanovništvo (u milionima)

1,000

-9000 -5000 -3000 -1000

-6000 -4000 -2000 2000 1000

0 0

2,000

3,000

4,000

5,000

7,000

II agrarna revolucija

Avion

Super kompjuter

Osvajanje Meseca

Ljudski genom Matične ćelije

ICT prodori

IR 1.0 (1784)

IR 2.0 (1870)

IR 3.0 (1969)

IR 4.0 (2014)

Delimično modifikovano prema History of Тechnology. Robert Fogel/University of Chicago

7

Kretanje stanovništva kroz istoriju

vreme

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

-500 0 500 1000 1500 2015

Sta

novn

ištv

o (u

mili

onim

a)

7000

1784

170 425 265

8

Velika recesija 2008

Defekti neoliberalnog modela: 1. Visoka finansijalizacija 2. Deindustrijalizacija 3. Neravnopravna raspodela 4. Pogrešan tretman slobodnih dobara i inovacija 5. Ignorisanje eksternih efekata i asimetričnih informacija 6. Neefektna ekonomska politika zasnovana na monetarnim

merama

Eksponencijalni razvoj je opasna stvar zbog mogućih strukturnih neravnoteža Prebrz rast nacionalne ekonomije ukoliko nije izbalansiran dovodi do još bržeg zarušavanja balans:

Seneka efekat

9

Nove normalnosti posle 2008

1. Industrija 4.0 2. Deglobalizacija u razvijenim privredama i nova

globalizacija u privredama u razvoja 3. Urbanizacija 4. Demografske promene 5. Rast srednje klase u privredam u razvoju 6. Intenziviranje borbe za ultimativne resurse 7. Klimatske promene 8. Religiozni fundamentalizam

10

Uticaj novih normalnosti: od Manufacture do ManuFuture

NOVE NORMALNOSTI POSTOJEĆA EKONOMIJA NOVA EKONOMIJA

Industrija 4.0 Nova globalizacija Demografske promene Urbanizacija Rast srednje klase Borba za resurse Klimatske promene Religiozni fundametalizam

DIGITALNA TRANSFOR. INOVATIVNOST STRATEGIJS. PRILAGODJ.

STRUKTURNE PROMENE

11

Koncepti bitni za razumevanje makroekonomije

Sistemske dinamike: Makroekonimija je nelinearan sistem Dinamička ravnoteža je bitna za održivost sistema

Kontigencija: Ponašanje preduzeća (ili strategija) primarno nije pod uticajem makroekonomskog okruženja (environment free) već pod uticajem: 1. neizvesnosti (tržišne i tehnološke), 2. složenosti i 3. brzine transformacije Preduzeće lakše ostvaruje eksponencijalni razvoj od nacionalne ekonomije

Glavni institucionalni izbori: Tržište Država Regulatorni okvir Javna preduzeća u mrežnim tehnologijama i prirodnim monopolima Državna preduzeća ili PPP u sektorima razmenljivih proizvoda i usluga

Glavni koncepti: Makro M i mikro M

12

Makro M

Output GDP BOP

Money

Nominal vs. real

Actual vs.

potential

Expectations

Inflation

Interest rates

Exchange rates

“ Animal spirits“

Rational expectations

“ Irrational exuberance“

MONETARY POLICY & FISCAL POLICY

13

Mikro M

Technology change

Value mngt Org. culture

BUSINESS STRATEGY

14

Makro M and Mikro M: konvergecija

Value mngt

Org. culture

Output

Technology change

Money

Nominal vs. real

Actual vs.

potential

Expectations

Inflation

Interest rates

Exchange rates

“ Animal spirits“

Rational expectations

“ Irrational exuberance“

15

Platforme za vodjenje ekonomskih politika

Ortodoksna: Neoliberalna škola, Monetarna škola i Neokenzijanska škola Tržišni fundamentalizam Ideologija razvijenih privreda Washingon konsenzus:

1. Liberalizacija 2. Deregulacija 3. Privatizacija

Heterodosna:

„Rukovanje nevidljive ruke tržišta i „vidljive ruke države“ Ideologija privreda u razvoju (Azijski model rasta) Rešila problem „zamke srednjeg nivoa ekonomske razvijenosti“ (Singapur, Korea, Tajvan, Kina i td.) u novoindustrijalizovanim zemljama Posle Velike recesije stiče popularnost u razvijenim privredama

16

Glavni elementi heterodoksnog modela

1. Model rasta baziran na rastu uloge realne ekonomije a. Industrija b. Poljoprivreda c. Infrastruktura

2. Industrijske politike za sektore razmenljivih proizvoda i

usluga: a. Horizontalne

odnose se na sve grane b. Verikalne

Odnose se na grane koje supstituišu uvoz i/ili povećavaju izvoz c. Strategijske:

Dovode do trajne konkurentske prednosti (na primer, politika regionalnog razvoja, obrauovna politika i sl.)

3. Automatski stabilizatori: • U monetarnoj sferi • Fiskalnoj sferi

17

Heterodoksni model vođenja ekonomskih politika

Model rasta zasnovan na proizvodnji

Napredne proizvodnje

Nauka,

Obrazovanje i zdravstvo

Digitalna infrastruktura

Usluge vosoke dodate

vrednosti

Vertkalne industrijske politike Čvrst makroekonomski režim Horizontalne industrijske politike

Infrastruktura Javne nabavke

Čista energija Finansiranje start-up

Trgovinski režim Nauka i IiR

Regionalni razvoj Klasteri

Sektori sa trajnom Konkurentskom prednošću

Sektori sa konkurentskom prednošću

Sektori sa komparativnom prednošću

Čvrsto makro budžetsko ograničenje

Čvrsto mikro budžetsko ograničenje

Naplata poraza

AUTOMATSKI STABILIZATORI

18

Tranzicione J kriva Srbije i EBRD 28

New institutional setting build-up

Privatization/Restructuring

Hard-policy regime

Performance

0

-

+

Start of transition

Miss-managed transition

25%

65%

t 1990 2001 2008 2016 1999 1993

EBRD-28

Serbia

19

Ranjivost ekonomije Srbije, 2017

KONKURENTSKA

Indikatori Vrednost Referentna vrednost

Izvoz roba/BDP Promena cene valute(dec2017/dec016) • Nominalna aprecijacija • Realna aprecijacija Globalni indeks konkurentnosti Indeks percepcije korupcije Lakoća obavljanja posla Indeks ekonomskih sloboda

38.3%

3.6% 5.2%

78 od 137 77 od 180 43 od 190 80 od 180

>50%

<5% <0%

65- JIE prosek 59- JIE prosek 60- JIE prosek 62- JIE prosek

FINANSIJSKA

Indikatori Vrednost Referentna vrednost

Zaduženost • Javni dug/BDP • Spoljni dug/BDP • Spoljni dug /Izvoz Stopa nenaplativih kredita Kreditni rejting • S&P • Fitch • Moody’s

61.5% 69.9

133.1% 11,1%

BB/stabilan BB/stabilan Ba3/stabilan

<45% <45% <220% <10%

rang> BB+ rang > BB+ rang > Ba1

OPERATIVNA

Indikatori Vrednost Referentna vrednost

Tranzicioni proizvodni jaz Okun indeks (inflacija + nezaposlenost) Džini koeficijent Makro deficit/suficit • Bilans tekućih plaćanja • Budžet Koeficijent starosne zavisnosti Stopa nezaposlenosti mladih

25% 16.5%

38.6%

-5.7% 1.2% 0.51

31.9%

0% <12%

<30%

<5% <3% >1

<20%

20

Srbija 2033, MRAČAN SCENARIO Ortodoksni model ekonomskih politika Niska gustina relevantnih privrednoih subjekata Inovativni starapovi u rukama stranaca Odsustvo koordinacije u izgradnju infrastrukture Fokus na niske troškove Fragmentisana IiI politika Netrasformisan obrazovni sistem Sporo prestrojavanje na Cirkularnu ekonomiju

Srbija 2033, SVETAO SCENARIO

Heterodoksni model ekonomskih politika Visoka gustina relevantnih privrednih subjekata

Inovativni starapovi u domaćim rukama Koordinacija u izgradnji infrastrukture

Konkurentnost bazirana na proizvodima visoke vrednosti Efektivna podrška IiI

Podsticanje razvoja STEM ekspertize Cirkularna ekonomija kao osnova konkurentnosti

21

Scenariji mogućih budućnosti Su

stai

nabl

e gr

owth

1989 2014 2017 t 2030

22

Uticaj industrijskih revolucija na menadžment preduzeća

Programirana automatizacija

1969

3.0 Industrijska revolucija

Pokretna traka

1870

2.0 Industrijska revolucija

Parna mašina

1784

1.0 Industrijska revolucija

2014

Daljinsko upravljanje lancem vrednosti

4.0 Industrijska revolucija

Unapredjena automatizacija pomoću IT

Masovna proizvodnja Korišćenjem električne energije

Mehanizacija proizvodnje

Amalgami IKT inovacija i fizičkih/biolioških inovacija

23

U industriji 4.0 najvažnije slobodno dobro je mobilnost

DIGITALIZACIJA Sadržaj i aplikacije

MOBILNOST INTERNET

Univerzalna dostupnost GLOBALIZACIJA

Bilo gde i bilo kada

24

Inovativni ekosistem (model „otvorenih inovacija“)

Državni programi

Mreže

Interni IiR

Licenca

Širenje kroz ulazak drugih u JV Eksterni rast

Novi proizvod

Kupovina licenci

Širenje kroz ulazak u drugi JV

Dezinvestiranje

25

Industrija 4.0: Disruptivne inovacije

Performanse

Vreme

B

C

A

X Y

26

Primer disruptivne inovacije u staroj grani

27

5G kao komponenta inovativnih amalgama

IoT i Blockchain podstiču razvoj 5G mreže: 5G znači veliku brzinu (20 Gb) and skoro nulto kašnjenje

Ključne zone primene: Softveri za optimizacuju potrošnje energije Napredne tehnologije prozvodnje Pametni gradovi, sela i kuće Autonomni automobili Proširena realnost

28

Tipovi industrijskih preduzeća

VISOKI POTENCIJAL

Ograničene trenutne

mogućnosti Dobra buduća

pozicija Maloserijska/Jednostavna proizvodnja

GLOBALNI LIDER

Jaka trenutna pozicija

Dobra buduća pozicija

SLEDBENIK

Ograničene trenutne mogućnosti Visok rizik

LIDER U OPADANJU

Jaka trenutna

pozicija Visok rizik

Masovna/Složena proizvodnja

NEPOVOLJNI CSF

POVOLJNI CSF

29

WEF klasifikacija nacionalnih ekonomija

0 2 4 6 8 10 0

2

4

6

8

10 Drivers of production score (0–10)

Structure of production score (0–10)

Global Leaders High-Potential

Legacy Champions Followers

North America

Latin America and the Caribbean Middle East and North Africa

Europe Eurasia East Asia and the Pacific South Asia

Sub-Saharan Africa

30

Strategijski audit ekonomije Srbije, WEF

Structure of Production 0 10

Small / basic Large / complex

0

10 High-Potential Leading

Followers Legacy

Leas

t fu

ture

- r

ead

y M

ost

fu

ture

- r

ead

y

Dri

vers

of

Pro

du

ctio

n

Serbia

31

Digitalna zrelost i saglediv horizont