Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
13.10.2012
1
Bölüm 3
Etkileşim Hazırlayan: Fatih YÜKSEKKAYA
İsrafil ÇETİNKAYA
Ders Sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Turgay İBRİKÇİ 2012 – 2013 Güz Dönemi
İnsan - Bilgisayar Etkileşimi
Etkileşim
Etkileşim modelleri
Kullanıcı ve sistem arasındaki çeviriler
Ergonomi
Etkileşimin fiziksel özellikleri
Etkileşim çeşitleri
Kullanıcı / sistem iletişiminin doğası
Bağlam
Sosyal, örgütsel, motivasyonel
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim nedir ?
Bölüm 3 : Etkileşim
Kullanıcı Sistem
Kullanıcı ile sistem arasındaki ilişkidir.
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Modelleri
Etkileşim koşulları
Norman modeli
Etkileşim çerçevesi
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim terimlerinden bazıları
▫ Alan (Domain): Kullanıcının çalışma alanı
Örneğin; grafik dizayn
▫ Amaç (Goal): Gerçekleştirilecek görevden elde edilen gerekli işlemler
Örneğin; kırmızı bir üçgen oluşturmak ▫ Görev (Task): Alanın kavramlarını kullanma
işlemi
Örneğin; şekil dolgusu aracını seç ve üçgenin üzerine tıkla
▫ Niyet (Intention): Amaçları gerçekleştirmek için gerekli özel eylemler.
▫ Ana dil (Core Language): Sistemin dili ▫ Görev dili (Task Language): Kullanıcı dili
Bölüm 3 : Etkileşim
Donald Norman modeli
Norman modeli adımları
Hedefi belirle
Amacı şekillendir
Yapılacak eylemlerin sırasını belirle
Eylemleri uygula
Sistem durumunu algıla
Sistem durumunu yorumla
Hedef açısından sistem durumunu değerlendir
Norman modeli, kullanıcının arayüz görünümü üzerine yoğunlaşmaktadır.
13.10.2012
2
Peki Donald Norman kimdir ?
Donald Norman; bilişsel bilim, tasarım ve kullanılabilirlik
mühendisliği alanında akademik çalışmalar yapmış ve Nielsen Norman Group’un kurucu ve
danışmanlarındandır. Ve ayrıca The Design of Everyday Things kitabının
yazarıdır.
Bölüm 3 : Etkileşim
Bölüm 3 : Etkileşim
Uygulama/Değerlendirme döngüsü
Bölüm 3 : Etkileşim
Norman modelinin kullanımı
Bazı sistemlerin kullanımı diğer sistemlere göre daha zordur.
Uygulama Kısmı (Gulf of Execution)
kullanıcının belirlediği işlemler
sistem tarafından izin verilen işlemler
Değerlendirme Kısmı (Gulf of Evaluation)
kullanıcının sistem durum değişikliği ile ilgili beklentisi sistem durumu ile ilgili asıl sunum
Bölüm 3 : Etkileşim
İnsan Hataları (Kayma ve Yanılgılar)
Kayma (slip) • Sistemi ve amacı anlar
• İşlemleri doğru formüle eder
• İşlemi yanlış yapar !
Yanılgı (mistake) • Doğru bir amaca/hedefe sahip
olmayabilir !
Peki bu problemleri nasıl düzeltebiliriz ?
• Kayma – Daha iyi bir arayüz tasarımı yapılabilir
• Yanılgı – Sistemi daha iyi anlamak gerekir. Düzeltilmesi zordur.
Bölüm 3 : Etkileşim
Abowd and Beale Etkileşim Çerçevesi
Etkileşimde bileşenler arasında 4 ana tercüme vardır: sunum, performans, bildirme, gözlem
Kullanıcı yapmak istediklerini giriş birimine bildirir
Giriş birimi sistemin anlayacağı dile çevirir ve işlem gerçekleştirilir
Sistem çıkış biriminin anlayacağı dile çevirir
Çıkış birimi kullanıcı diline tercüme yapar.
Kullanıcı sonucu görerek değerlendirme yapar.
Bölüm 3 : Etkileşim
Abowd and Beale Etkileşim Çerçevesi
13.10.2012
3
Her bir ana parçanın kendine has dili vardır etkileşim dilleri birbirine çevirerek (translation)
Etkileşimde problemler = Çeviride problemler
Bölüm 3 : Etkileşim
Abowd and Beale Etkileşim Çerçevesi
Bölüm 3 : Etkileşim
Ergonomi
Bölüm 3 : Etkileşim
Ergonomi
İnsanın fiziksel ve psikolojik özelliklerini inceleyerek insanın makine ve çevre ile olan uyumunu doğal ve teknik olarak araştırma ve geliştirme çalışmaları topluluğudur.
Etkileşimin insan faktörü olarak da tanımlayabiliriz.
Ergonomi, standartları belirlememiz için iyidir ve sistemin belirli yönlerini dizayn etmemizi sağlayan yolları sınırlayıcı kurallardır.
Ergonominin Amacı
Ergonominin birinci amacı insan – makine
etkileşiminin verimliliğini ve iş güvenliğini arttırmaktır. Çalışmanın yöntemli bir şekilde düzenlenmesini amaçlayan ergonomi aynı zamanda
insanın kullandığı araç ve makinelerin yaptığı işin insanın özellikleri ile uygunluk içinde olmasını sağlamaya yöneliktir.
Bölüm 3 : Etkileşim
Ergonomi için yapılması gerekenler
Bölüm 3 : Etkileşim
Kontrol ve göstergelerin düzenlenmesi
Örn. Kontroller ve göstergeler kolay erişim için mantıksal olarak gruplanmalıdır.
Çevresel birimler
Örn. Oturma düzenlemeleri tüm kullanıcılar için uyarlanılabilir olmalıdır.
Bölüm 3 : Etkileşim
Ergonomi için yapılması gerekenler
Sağlık Sorunları
Bilgisayar kullanmanın riskli bir iş olmadığı düşünebiliriz ama tasarımlarımızın sonucu olan sağlık ve güvenlik sorunlarını aklımızdan çıkarmamalıyız.
Fiziksel çevrede var olan faktörler etkileşimin niteliğini ve kullanıcının performansını direkt olarak etkilemektedir.
13.10.2012
4
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşimin kalitesini ve kullanıcı performansını direk etkileyen çevresel faktörler;
Fiziksel pozisyon: Kullanıcılar tüm kontrollere rahatlıkla ulaşmalı ve tüm göstergeleri görmelidir. Uzun süre ayakta kalmamalı. Eğer oturacaklarsa sırtlarına destek sağlanmalı, vücudun bir kısmı uzun süre için kullanılıyorsa (yazma gibi) dinlenmeleri sağlanmalı.
Sıcaklık: Fazla sıcak ve soğuk performansı etkilemektedir, kullanıcılar konsantre olamamaktadır.
Bölüm 3 : Etkileşim
Bölüm 3 : Etkileşim
Işıklandırma: Kullanıcıların gözlerini yormayacak, ekranı rahat görmelerini
sağlayan yeterli ışıklandırma sağlanmalıdır.
Ses: Fazla ses sağlık için zararlıdır, ağrı ve duyma kaybına neden olabilir.
Zaman: Kullanıcıların sistemi kullanırken harcadığı zaman kontrol edilmeli.
Bölüm 3 : Etkileşim
Renk kullanma
Göstergelerde renk kullanımı bir ergonomi sorunudur.
Göstergelerde kullanılan renkler mümkün olduğunca belirgin olmalı.
Belirginlik kontrastlıktaki değişimden etkilenmemeli.
Renk kullanımında kültür ve geleneklerin özelliklerine dikkat edilmeli
Arayüzler
Bölüm 3 : Etkileşim
Ofis arayüzü vs. Endüstriyel arayüz?
ofis endüstriyel
veri tipi textual numeric
değişim oranı yavaş hızlı
çevre temiz kirli
Cam Arayüzler
Örnek olarak; Windows Aero.
Daha ucuz, daha
esnek, çoklu gösterim imkanı, hassas
Bazıları fiziksel olarak
yerleştirilememekte, karışık arayüzler
Bölüm 3 : Etkileşim
13.10.2012
5
Ofis – Direk Etkileşim
Kullanıcı, yapay dünya
ile etkileşim içindedir.
Endüstriyel – Dolaylı Etkileşim
Kullanıcı, arayüz
aracılığıyla gerçek dünya ile etkileşim içindedir.
Bölüm 3 : Etkileşim
system
interface plant
immediat
e feedbac
k
instruments
Etkileşim Çeşitleri
Komut Satırı arayüzü
Menüler
Doğal dil
Soru-cevap ve sorgu
Form doldurma ve tablolama
WIMP (Windows-Icons-Menus-Pointer)
Nokta ve tıkla
3 boyutlu arayüzler
Bölüm 3 : Etkileşim
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Çeşitleri
Komut satırı arayüzü
Sistem fonksiyonlarına direkt ulaşmada etkilidir.
Esnektir, birçok parametre ve seçeneğe sahiptir.
Kullanımı ve öğrenmesi zordur.
Komutların hatırlanması gerekir.
Uzman kullanıcılar için uygundur.
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Çeşitleri
Menüler
Menü tabanlı arayüzlerde, kullanıcılar tarafından ulaşılabilen seçenekler ekranda görünür ve mouse yada klavye tarafından seçilir.
Seçenekler anlamlı ve mantıksal olarak gruplandırılmış olmalı.
Gruplama yada menü seçeneklerinin ismi kullanıcılara gerekli seçeneği bulmada işaretler sağlamalı.
Doğal Dil
Kullanıcıların kullandığı dile benzer.
Bir çok nedenle bilgisayarın anlaması zordur, örn: bazı kelimelerin anlamlarının cümleye göre değişmesi
The boy hit the dog with the stick
Kullanıcılar sistemin tanıdığı sözcükleri öğrenerek o şekilde bir iletişim sağlanabilir.
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Çeşitleri
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Çeşitleri
Soru/Cevap ve Sorgu
Soru-cevap: Kullanıcıya sorular sorulur ve alınan cevaplara göre etkileşim sağlanır.Yeni kullanıcılar için uygundur. Sınırlı bir yapısı vardır.
Örn. Web anketleri, program doğrulama sorguları
Sorgu dili: Veritabanından bilgi almada kullanılır.
Sorgular kullanıcıların bir özellik belirlemelerini gerektirir. Sorgu dilinin etkili kullanılması bazı tecrübeleri gerektirir.
13.10.2012
6
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Çeşitleri
Form doldurma
Form doldurma arayüzü öncelikle veri girişi için kullanılır ama veri geri alma uygulamalarında da yararlı olabilir.
İlgili boşluklara gerekli bilgiler yazılarak kullanılırlar.
Form içerisinde kolay
hareket sağlanmalıdır.
Düzeltme olanakları açık olmalıdır.
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Çeşitleri
Tablolama
Tablolar form doldurmanın daha gelişmiş ve daha karmaşık bir çeşididir.
Hücrelerden oluşur, bu hücreler; değerler
yada formüller içerir.
Kullanıcı istediği gibi
verileri girip değiştirebilir,
süreç devam eder.
İnteraktif bilgisayar sistemleri için default şekildir.
Özellikle PC ve desktop bilgisayarlardır.
Bölüm 3 : Etkileşim
WIMP Arayüzü (Windows – Icons – Menus –
Pointer) Nokta ve Tık Arayüzleri
Bölüm 3 : Etkileşim
İşaretleme ve Tıklama
Birçok çoklu ortam sistemleri ve web tarayıcıda tüm eylemler sadece farenin butonuna tek tıklamayı gerektirir.
Nokta ve tıkla stili fare tabanlı arayüzlere bağlı değildir, dokunmatik ekran bilgi sistemlerde de kullanılmaktadır.
Örn: Haritada bir şehrin adına tıklayınca açılan pencerede şehir hakkında turistlik bilgi görüntülenmesi
3 Boyutlu Arayüzler
Sanal gerçeklik özelliklidir.
Işık oyunları ve gölgeler ile derinlik katılan simgelerdir.
Bölüm 3 : Etkileşim
Etkileşim Çeşitleri
Pencereler
İkonlar
Menüler
İşaretçiler
Butonlar
Araç Çubukları
Paletler
İletişim Pencereleri
Bölüm 3 : Etkileşim
WIMP Arayüz Bileşenleri
13.10.2012
7
Pencere
Bir pencere genellikle metin ve grafikerlerden oluşmaktadır, hareket ettirilebilir yada yeniden
boyutlandırılabilir. Farklı görevlerin aynı anda görülebilmesini imkan sağlar. Kaydırma çubuğu gibi kullanışlığı arttıran nesnelere sahiptir.
Bölüm 3 : Etkileşim
İkon: Bilgisayarda bir dosyayı, dizini
veya uygulamayı simgeleyen resim, görüntü
İşaretçiler: Kullanıcılar ekranda sunulan imleci giriş aracı ile kontrol ederler. İşaretçiler farklı durumlar
için farlı şekiller alırlar. İşaretçiler kullanıcılara sistem faaliyetlerini anlatır.
Butonlar: Butonlar bireyseldir ve kullanıcılar tarafından özgün bir işlemi başlatmada kullanılırlar. Butona basma bir komutu başlatır. Bunlar metin
etiketi yada küçük ikonlar tarafından gösterilirler.
Bölüm 3 : Etkileşim
Kaynaklar
www.zeepedia.com/read.php?interaction_the_terms_of_interaction_donald_normans_model_human_computer_in
teraction&b=11&c=14
https://wiki.ucl.ac.uk/display/UCLICACS/Rationality+and+Interaction
http://en.wikipedia.org/wiki/Donald_Norman
http://tr.wikipedia.org/wiki/Ergonomi
http://www.ergonomi.itu.edu.tr/ergonomi.html
http://www.hcibook.com/e3/plain/resources/
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0kon
http://en.wikipedia.org/wiki/WIMP_(computing)
Bölüm 3 : Etkileşim
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER
Bölüm 3 : Etkileşim