WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA W POZNANIUWydział Finansów i Bankowości

(Times New Roman 14 punktów)

Angelika Katarzyna Baranowska

Tytuł pracy dyplomowej

Praca magisterska

Promotordr Piotr Bober

Poznań 2015

2

SPIS TREŚCI

WSTĘP……………………………………………………………………………………………...4

Rozdział I. ANALIZA FINANSOWA W ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM.……5

1.1. Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej…………. ……………………………..……..5

1.2. Rodzaje analizy finansowej……………………………………………………………………11

1.3. Metody analizy finansowej………………………………………………………….................15

1.4. Źródło informacji w analizie finansowej…………………………………………………........20

Rozdział II. RÓZNICE MIĘDZY PRAWEM BILANSOWYM A PODATKOWYM

W UJĘCIU WYNIKÓW FINANSOWM….………………………..…………….34

2.1.Różnice wyceny instrumentów finansowych ……………………………………………….…34

2.2.Różnice w ujęciu przychodów i kosztów…………………………………………..…………..35

2.3.Przychody księgowe trwale i przejściowo niezaliczane do przychodów podatkowych…. …..37

2.4.Rozliczenie kosztów według prawa bilansowego i podatkowego…………………………......41

Rozdział III. ANALIZA FINANSOWA NA PRZYKŁADZIE BH KROKOWICZ …….....46

3.1. Analiza Bilansu………………………………………………………………………………..46

3.2. Analiza Rachunku Zysków i Strat ……………………………………………………….........58

3.3.Rachunku Przepływów Pieniężnych…………………………………………………….……..62

3.1. Analiza SWOT ……………………………………………………………………………….66

Rozdział IV. ANALIZA WSKAŻNIKOWA ……………………………………………..……70

4.1. Analiza płynności finansowej…………………………………………………………………70

4.2. Wskaźnikowa ocena rentowności……………………………………………………………..86

4.3. Ocena sprawności działania……………………………………………………………………91

4.4. Analiza wspomagania finansowego…………………………………………………………..98

ZAKOŃCZENIE……………………………………………………………………......101

BIBLIOGRAFIA……………………………………………………………………….102

SPIS TABEL……...……………………………………………………………………..106

SPIS RYSUNKÓW….………………………………………………………………......108

SPIS WYKRESÓW……………………………………………………………………..109

SPIS RÓWNAŃ…………………………………………………………………………111

3

WSTĘP

Celem pracy jest analiza finansowa BH KROKOWICZ, czyli poznańskiej

spółki z o.o., która działa w branży poligraficznej. Wybór tej spółki wynika z oceny stanu

finansowego przedsiębiorstwa publikującego sprawozdania finansowe, które nie jest

notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Stawia się przy tym tezę, że Spółka w

swoich sprawozdaniach publikuje wszystkie elementy niezbędne dla określenie jej

rentowności oraz przepływów finansowych, a ich poziom wskazuje na jej dobrą sytuację

finansową.

Strukturę pracy podzielono na cztery rozdziały. W rozdziale pierwszym będą

opisane zagadnienia ogólne dotyczące analizy finansowej. Zdefiniowane będzie pojęcie

„analizy finansowej”, określone jej metody oraz scharakteryzowane jej kluczowe

elementy.

W rozdziale drugim wskazane będą różnice między prawem bilansowym a

podatkowym w ujmowaniu wyników finansowych. Wskazane będzie na różnice między

tymi procesami ze szczególnym podkreśleniem wyceny instrumentów finansowych

według prawa bilansowego i podatkowego, różnice w ujęciu przychodów i kosztów.

W rozdziale trzecim zawarta zostanie podstawowa analiza Bilansu, RZiS oraz RPP.

Zawarta także zostanie stabelaryzowana analiza SWOT spółki BH KROKOWICZ i

określenie jej mocnych i słabych stron

W rozdziale czwartym przeprowadzona zostanie analizę wskaźników sprawozdań

finansowych z uwzględnieniem analizy rentowności, płynności finansowej, sprawności

działania oraz wspomagania finansowego poprzez obliczenia i wykresy.

4

ROZDZIAŁ 1

ANALIZA FINANSOWA W ZARZĄDZANIU

PRZEDSIĘBIORSTWEM

1.1. Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej

Analiza finansowa to wynik sprawozdawczości finansowej firmy, która ją

przeprowadza. Dane finansowe obliczane w systemie analitycznym przedstawiane są, jako

pierwszy sygnał odbierany przez rynek1. Analizę finansową można zdefiniować, jako

uniwersalną, elastyczną, podmiotową, zdeterminowaną metodą bilansową, zorientowaną

na potrzeby racjonalnego zarządzania i rozrachunku odpowiedzialności. To pewien system

informacyjny, którego przedmiotem jest identyfikacja, pomiar, analiza zjawisk

gospodarczych i komunikowanie o tych zjawiskach oraz występujących między nimi

relacjach

w zakresie całokształtu wartościowo wymiernej działalności gospodarczej podmiotu, tj.

realizowanych przez podmiot w powiązaniu z otoczeniem procesów obejmujących

powstawanie, przepływ oraz podział wartości materialnych.

Jednym z głównych źródeł informacji niezbędnej dla potrzeb zarządzania

przedsiębiorstwem jest analiza ekonomiczna, a w ramach niej analiza finansowa. Analiza

ekonomiczna jest narzędziem wzbogacania ważnych informacji dotyczących zjawisk i

procesów, ich złożoności także przyczyn i wzajemnego uwarunkowania. Zasięg i

skuteczność analizy ekonomicznej zależy przede wszystkim od rodzaju zadań, metody

badań jakimi przedsiębiorstwo się posługuje.

We współczesnych organizacjach stosuje się analizę wykorzystującą: systemy

pomiaru, zintegrowane systemy planowania i budżetowania, systemy informacji i

sprawozdawczości2. Rozliczanie jest warunkowane przez: nadzór, pomiar, systemy

zarządzania

i sprawozdawczość3. Rola wstępnej analizy ekonomicznej jako funkcji i instrumentu

zarządzania nabiera szczególnego znaczenia w tworzeniu kompromisów między interesami

1Por. A. Zielińska-Głębocka, Współczesna gospodarka światowa, Wolters Kluwer busniess, Warszawa 2012, s. 15.2Por. T.T. Kaczmarek, Finanse przedsiębiorstw: teoria i praktyka, Wolters Kluwer 2014, s. 52.3 Tamże, s. 53.

5

grup biorących udział w życiu gospodarczym przedsiębiorstw. Bez względu na formę

prawną jednostki gospodarczej zadaniem wstępnej analizy ekonomicznej jest pomoc

w planowaniu i realizacji działań oraz podejmowaniu optymalnych decyzji przez

kierownictwo firmy. Wykorzystuje się przy tym różne metody obliczeń.

Zakres analizy ekonomicznej oraz charakter przedmiotu jest niejednolity i zależy

od:4

podmiotu, który sporządza analizę,

celu przeprowadzonych badań,

stanu prawnego badanej jednostki,

obowiązujących zasad rachunkowości.

Podstawowy skład przedmiotu analizy ekonomicznej to:5

stan ekonomiczny,

wynik ekonomiczny,

organizacja i metody gospodarowania.

Stan ekonomiczny ujmuje przedmiot analizy ekonomicznej określając go na dany

dzień bilansowy. Charakteryzuje także wyposażenie przedsiębiorstwa w majątek (aktywa)

trwały i obrotowy oraz źródła pokrycia tego majątku w kapitale własnym i obcym.

Najczęściej związane z sytuacją finansową firmy, jego zdolności kredytowych i

płatniczych, także efektywnym lokowaniem wolnych środków pieniężnych.

Wyniki ekonomiczne stanowią dynamiczny przedmiot analizy ekonomicznej,

określają efekty działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Analizie podlega wynik

finansowy netto całokształtu działalności, wyniki cząstkowe uzyskane w poszczególnych

jej rodzajach oraz czynniki kształtujące wynik finansowy firmy.

Organizacja i metody gospodarowania obejmują sposób powiązania komórek

organizacyjnych i zakres ich zadań, organizację pracy ludzi i wyposażenia majątkowego,

organizację poszczególnych sfer działania podmiotu gospodarczego (zbyt, logistyka),

ocenę efektywności wdrażanych przedsięwzięć inwestycyjnych, motywację pracowników

i kadry menadżerskiej, nadzór korporacyjny.6

Analiza finansowa jest jedynie częścią składową analizy ekonomicznej, która

rozpatruje zjawiska gospodarcze występujące globalnie w gospodarce a także zjawiska

4 Por, E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s.32-33.5Por, M.Jerzemowska, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006, s. 14-15.6Tamże, s.14-15.

6

gospodarcze dotyczące pojedynczych jednostek gospodarczych. W analizie ekonomicznej

wyodrębnia się:7

analizę mikroekonomiczną i makroekonomiczną,

analizę finansową,

analizę techniczno-ekonomiczną.

Podział analizy ekonomicznej przedstawia Rysunek 1.1.1.

Rysunek 1.1.1. Podział analizy ekonomicznej

Źródło: opracowanie własne

Analiza mikroekonomiczna dotyczy badania i oceny działalności przedmiotów

gospodarujących ( przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe, pojedyncze osoby).

Analiza makroekonomiczna obejmuję badanie i ocenę wielkości ekonomicznych

głównie dla całej gospodarki narodowej.8

Analiza finansowa na początku opierała się tylko na analizie bilansu oraz rachunku

wyników. Obecnie z uwagi na warunki funkcjonowania przedsiębiorstw jej istota ma

szerszy zakres. Analiza finansowa jest najważniejszym narzędziem badawczym oceny

działalności, której istotą jest rozpatrywanie określonych zjawisk i procesów finansowych,

które odzwierciedlają efektywność działania całego przedsiębiorstwa.9

Istotę analizy finansowej przedstawia rysunek 1.1.2.

7 Por, L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s.7.8 Por., Tamże, s.7. 9 Por, E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s.33.

7

Rysunek 1.1.2. Istota Analizy finansowej

Źródło: Opracowanie własne.

Biorąc pod uwagę stan wiedzy z nauki o przedsiębiorstwie, jego warunki

funkcjonowania wskazuje się następujące atrybuty współczesnej analizy finansowej.

Najważniejszymi są:10

formułowanie wniosków na podstawie danych liczbowych zawartych w

sprawozdaniu finansowym, a także na podstawie opisów jakościowych

dotyczących np. analizy rynku,

analizowanie występujących zjawisk i procesów nie tylko w przeszłości, ale

również objęte analizą bieżącą działalność gospodarczą w celu stawiania prognoz,

rozpatrywanie osiągnięć przedsiębiorstwa na tle osiągnięć otoczenia.

Ujęcie ogólne współczesnej analizy finansowej obejmuję:11

analizę efektywności ekonomicznej działalności przedsiębiorstwa,

analizę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Analiza finansowa jest najważniejszym narzędziem badawczym oceny działalności

jednostki gospodarczej. W literaturze przedmiot analizy finansowej jest traktowany dość

obszernie, co znajduje wszelakie znaczenia w wielu definicjach. Potwierdzenie braku

równości poglądów w tej kwestii przedstawiono w tabeli 1.1.1.12Poglądy przytoczonych

w tabeli 1.1.1. na temat przedmiotu analizy finansowej są zróżnicowane jednak dobrze

charakteryzują, czym się zajmuję. Podkreśla się to, że przedmiotem analizy finansowej są

takie wielkości ekonomiczne charakteryzujące działalność jednostki gospodarczej, które są

wyrażone w jednostkach pieniężnych.

10Por, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 19- 2011 M. Walczak, Prospektywna analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998r., s.50.12 Por, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002r., s.21-22.

8

Podstawowy zakres analizy finansowej to:13

zasoby majątkowe,

stan finansowy,

wyniki działalności jednostki gospodarczej,

Zasoby majątkowe są to inaczej aktywa, są to ,, kontrolowane przez jednostkę

zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych

zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych”14.

Stan finansowy jest ujęciem statycznym przedmiotu analizy, ustalanym na

określony moment (dzień). Obejmuje on stan wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki

majątku trwałego i obrotowego, środki zaangażowane w inwestycje i wartości

niematerialne oraz finansowe pokrycie tych składników z kapitałów własnych lub obcych

(zobowiązań). Wiąże się to z kształtowaniem się sytuacji (pozycji) finansowej

przedsiębiorstwa, jego zdolnością płatniczą i kredytową, efektywnym lokowaniu wolnych

środków pieniężnych, w tym zagospodarowaniem osiągniętych nadwyżek finansowych.15

Natomiast wyniki finansowe są ujęciem dynamicznym przedmiotu analizy. Ustala

się je za pewien okres jako sumę wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału lub

roku. Omawiane wyniki to zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto.

Oddziałują na nie takie czynniki, jak przychody ze sprzedaży, koszty własne, rozliczenia w

formie podatków, dotacji, dywidendy itp.; określają je wskaźniki rentowności jako relację

wyniku finansowego do obrotu, zaangażowanych zasobów osobowych, majątkowych lub

kapitałowych.16

W analizie sytuacji w przedsiębiorstwie oprócz przedmiotowego, również ważny

jest jej zakres czasowy, przestrzenny i podmiotowy. Bardziej szczegółowy jej zakres i

przedmiot przedstawiono na rysunku 1.1.3.17

13 Por, E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s.31-33.14 Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku, art. 3 ust. 1 pkt. 12.15 L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s.11.16 L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s.11-12.17 Por, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002r., s.23.

9

Rysunek 1.1.3. Zakres i przedmiot analizy finansowej

Źródło: Opracowanie własne.

Tabela 1.1.1. Przedmiot analizy finansowej w ujęciu różnych autorów

T. Waśniewskiefektywność gospodarowania, płynność finansowa, zadłużenieryzyko firm, aktywność ekonomiczna, rynek kapitałowy

E. Kurtysprzychody, koszty własne, wynik finansowy, rentowność, efektywność przedsięwzięć, stan finansowy

B. Werstypłynność finansowa, zadłużenie, zarządzanie aktywami, rentowność, wartość rynkowa

J. Szczepaniakefektywność gospodarowania, siła dochodowa, rentowność, sytuacja majątkowa, sytuacja finansowa

L. Bednarskimajątek przedsiębiorstwa, źródła pokrycia majątku, zdolność płatnicza, przychody, koszty i wynik finansowy, organizacja i metody gospodarowania

W. Jeleńdynamika działalności przedsiębiorstwa, opłacalność, płynność finansowa, zwrotność kapitału, efektywność majątku

J. Skowroński(koncepcje UE)

efektywność działalności, płynność finansowa, rentowność kapitałów, rentowność lokat kapitałowych

Źródło: Opracowanie własne.

10

Należy pamiętać, że bada głównie zdarzenia z przeszłości po to, aby wyciągnąć

wnioski na przyszłość. Zatem współczesna analiza finansowa wykazuje coraz

wyraźniejszy charakter decyzyjny.

W dużym stopniu przedmiot analizy finansowej zależy od tego:18

kto przeprowadza analizę finansową,

w jakim celu ją przeprowadza,

jakimi dysponuje danymi liczbowymi.

Przedmiot i zakres analizy finansowej w gospodarce rynkowej nie ma jednolitego

charakteru, gdyż zależy od:

szczegółowości danych,

możliwości pozyskania informacji podmiotu oceniającego.

Podstawowym celem analizy finansowej jest dostarczenie określonym

użytkownikom odpowiednio przetworzonych In formacji analitycznych. Informacje te

wykorzystywane są przy ocenie sytuacji jednostki gospodarczej oraz podejmowaniu

racjonalnych decyzji.

Istotą zasady racjonalnego gospodarowania jest zapewnienie takiego

gospodarowania, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień

realizacji celu, albo przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu

środków.19

1.2. Rodzaje analizy finansowej

Duża i rosnąca w gospodarce rynkowej rola analizy finansowej powoduje, że

w teorii i praktyce wyróżnia się różne jej rodzaje ze względu na kryteria. Podstawowe

kryteria podziału i rodzaje analizy finansowej przedstawia tabela 1.2.1.20

18 Tamże, s. 26.19 L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s.10.20 Tamże., s. 27.

11

Tabela1.2.1. Rodzaje analizy finansowej ze względu na kryteria

KRYTERIUM PODZIAŁU RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ

PRZYJĘTA METODA BADAŃAnaliza funkcyjnaAnaliza kompleksowaAnaliza decyzyjna

ZAKRES PRZEDMIOTOWY BADAŃAnaliza całościowaAnaliza odcinkowa

SZCZEGÓŁOWOŚĆ BADAŃAnaliza ogólnaAnaliza szczegółowa

FORMA BADAŃAnaliza wskaźnikowaAnaliza rozliczeniowa

CZAS OBIĘTY ANALIZĄAnaliza retrospektywnaAnaliza bieżącaAnaliza prospektywna

ZAKRES PRZESTRZENNY BADAŃAnaliza pojedynczego przedsiębiorstwaAnaliza międzyzakładowa

PRZEZNACZENIE ANALIZYAnaliza zewnętrznaAnaliza wewnętrzna

Źródło: opracowanie własne

Jak wynika z wyżej zaprezentowanej tabeli przyjmując za kryterium metodę badań

wyróżnia się trzy rodzaje analiz:

analiza funkcyjna,

analiza kompleksowa,

analiza decyzyjna.

Analiza funkcjonalna polega na badaniu oddzielnych zjawisk, występujących

w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, przez osoby lub komórki organizacyjne

funkcjonalnie odpowiedzialne za kształtowanie się i rozwój tych zjawisk. Taki podział

pozwala na skrócenie czasu przeprowadzania analizy, ale nie dostrzega ona wzajemnych

związków i oddziaływań pomiędzy poszczególnymi zjawiskami.

Analiza kompleksowa polega na przeprowadzeniu oceny działalności gospodarczej

i stanu ekonomicznego z punktu widzenia powiązań i zależności występujących między

zjawiskami gospodarczymi.21 Ta ocena prowadzonej działalności i stanu ekonomicznego

21M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Warszawa 1997, s. 18.

12

dostarcza uporządkowany obraz zjawisk, wyrażony we wskaźnikach i zależnościach

przyczynowo-skutkowych. Zatem, jest czasochłonna i trudniejsza do przeprowadzenia, ale

w porównaniu z analizą funkcjonalną jest doskonalszym narzędziem poznania i oceny

zjawisk gospodarczych występujących w przedsiębiorstwie.22

Analiza decyzyjna sprowadza się do badań wycinkowych, grupujących zjawiska

gospodarcze wokół zamierzonej lub zrealizowanej decyzji.23 Szybkie i kompleksowe

opracowanie tej analizy, w pewnym stopniu zmniejsza możliwość dostrzeżenia

niedoskonałości. Analizę funkcjonalną przeprowadza jednocześnie wiele osób, co

umożliwia skrócenie czasu jej wykonywania. Przy tej analizie bardzo ważna jest

znajomość nowoczesnych technik obliczeniowych.

Inne kryterium podziału, jakim jest zakres zagadnień objętych analizą wyróżniamy:

analiza całościowa

analiza odcinkowa (problemowa, częściowa)

Analiza całościowa dotyczy wszystkich zjawisk występujących w

przedsiębiorstwie. W zależności od jej celów mogą być zastosowane badania o charakterze

ogólnym lub szczegółowym. Badania ogólne obejmują całościowe wyniki

przedsiębiorstwa, natomiast szczegółowe zajmują się konkretnymi problemami,

uwidaczniają przyczyny niepowodzeń i źródła sukcesów.

Analiza odcinkowa polega na odrębnym badaniu rożnych dziedzin działalności np.:

produkcji, zatrudnienia, kosztów. Przy badaniach odcinkowych zawęża się wpływ

czynników kształtujących badane zjawisko do bliskich zależności, bez stwierdzania

następstw

w innych dziedzinach działalności. Różni się od analizy całościowej innym przedziałem

czasu.

Stopień szczegółowości jest badań jest podstawą podziału na:

analiza ogólna.

analiza szczegółowa.

Analiza ogólna obejmuje całokształt działalności, której prace badawcze opierają

się na wąskiej grupie odpowiednio dobranych wskaźników syntetycznych. Brak w niej

badań wzajemnych zależności występujących między zjawiskami gospodarczymi. Stanowi

ona podstawę do podejmowania bieżących oraz rozwojowych decyzji dotyczących całego

przedsiębiorstwa.

22 Por, Tamże, s. 30.23Por, Tamże, s. 18.

13

Analiza szczegółowa polega na badaniu określonego odcinka działalności,

względnie określonego problemu, w sposób szczegółowy, oparty na szerokim zakresie

informacji i wskaźników umożliwiających uchwycenie zależności przyczynowo-

skutkowych między badanymi zjawiskami. Jest ona również czasochłonna, lecz wszystkie

niezbędne czynności są niezbędne do zaproponowania sposobów i możliwości uprawnień

działalności przedsiębiorstwa.

Forma prowadzenia badań jest kolejnym kryterium dzielące analizę finansową na:

analizę wskaźnikową,

analizę rozliczeniową.

Analiza wskaźnikowa dostarcza informacji o sytuacji finansowej i wynikach

działalności gospodarczej badanej firmy na podstawie zbioru wskaźników logicznie ze

sobą powiązanych. Aby przy pomocy analizy wskaźnikowej móc dokonać prawidłowej

oceny analizowanych zjawisk ważne jest przestrzeganie określonej procedury

postępowania, która wyodrębnia następujące etapy:24

wybór zjawisk gospodarczych przedsiębiorstwa objętych badaniem i oceną.

staranny dobór adekwatnych wskaźników do analizowanych zjawisk,

weryfikacja poprawności przyjętych wskaźników,

skorygowanie sposobu mierzenia wskaźnika i współczynnika lub ustalenie

dodatkowych wskaźników i współczynników, pozwalających uzyskać dokładny

i obiektywny obraz analizowanych zjawisk,

obliczenie wskaźnika i/lub współczynnika na podstawie zweryfikowanych

mierników oraz postawienie diagnozy i sformułowanie decyzji.

Większą wartość poznawczą charakteryzuje analiza rozliczeniowa, która polega na

badaniu i ocenie związków i współzależności występującymi między poszczególnymi

zjawiskami. Dzięki czemu możliwa jest identyfikacja czynników kształtujących badane

procesy i zjawiska oraz pełniejsza ocena ich oddziaływania na wyniki działalności

jednostki gospodarczej. Wartość poznawcza analizy rozliczeniowej sprawia, że jest ona

szczególnie przydatna w procesie zarządzania25.

Ze względu na czas objęty analizą można podzielić ją na:

analizę retrospektywną (ex post),

analizę bieżącą (operatywna),

24Por, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002r., s.29.25Por, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002r., s.30.

14

analizę prospektywną (ex ante).

Podstawowym celem analizy retrospektywnej jest przeprowadzenie badań

strukturalnych i przyczynowych w odniesieniu do minionych zadań gospodarczych

w przyjętym przedziale czasu (kwartał, rok). Dzięki wynikom analizy ex post można nie

tylko wyjaśnić zmiany, jakie zaszły w przedsiębiorstwie jako całości, lecz również

w poszczególnych wycinkach jego działalności. Można także, wykorzystując uzyskane

wyniki, zapobiegać w przyszłości zmianom niepożądanym, a także utrwalać tendencje

w zarządzanych obiektach gospodarczych. Może być przeprowadzona na wszystkich

szczeblach zarządzania w przedsiębiorstwie.26

Analiza bieżąca ma na celu przygotowanie informacji analitycznych o zjawiskach

i procesach gospodarczych i ich wynikach w relatywnie krótkich odcinkach czasu –

zmiana, dzień, dekada. Analizę tę wykorzystuje się przede wszystkim w tych ogniwach

przedsiębiorstwa, gdzie prawidłowy przebieg procesów ma ważne znaczenie z punktu

widzenia ostatecznych wyników pracy przedsiębiorstwa.

Analiza prospektywna może być prowadzona na wszystkich poziomach

zarządzania przedsiębiorstwem. Pozwala ona ustalić wyniki przewidywanych procesów

gospodarczych we wszystkich dziedzinach działalności oraz w przedsiębiorstwie jako

całości. Uwzględnia się w niej czynniki zarówno te, które działały wcześniej, jak i te, które

mogą pojawić się w przyszłości. Analizę ex ante stosuje się we wszystkich procesach

decyzyjnych, szczególnie w procesie planowania. Pozwala ustalić skutki rozpatrywanych

wariantów planistycznych oraz ewentualnych zmian kierunku i siły działań założonych w

planie czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Wyróżnia się tu analizę taktyczną

(obejmuje okresy nie dłuższe niż jeden rok) oraz analizę strategiczną (dotyczy okresów

dłuższych niż jeden rok)27.

1.3. Metody analizy finansowej

W ujęciu ogólnym przez metodę należy rozumieć świadomy i uporządkowany

sposób badania rzeczy i zjawisk, prowadzący do zamierzonego celu28. Kierując się ogólnie

przyjętym sformułowaniem można uznać, że metoda w analizie finansowej oznacza

przyjęte sposoby zbierania, porządkowania, oceny i interpretacji danych empirycznych

26L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2003, s. 14.27M. Jerzemowska, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006, s. 16-17.28S. Nowak, Metodologia badań Społecznych, PWN, Warszawa 2008, s. 19.

15

dotyczących wyników i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa turystycznego, prowadzące

do wyjaśnienia przyczyn ich zmian.

Metoda stanowi w każdej nauce podstawę poznania obiektywnej rzeczywistości

i narzędzie rozwiązywania złożonych problemów badawczych. Jednak metody analizy

finansowej przyjmują szczególne znaczenie. Wiąże się to z większym charakterem

metodycznym niż teoretycznym, czyli z przyporządkowaniem odpowiednich wielkości

liczbowych, a następnie z ich pomiarem i oceną.

Analiza finansowa posługuje się metodami ogólnymi i szczególnymi. Do

podstawowych metod ogólnych zalicza się metody: indukcji, dedukcji, redukcji. Natomiast

do najważniejszych metod szczegółowych należą metody analizy jakościowej i ilościowej.

Istotą metody indukcyjnej jest formułowanie uogólnień na podstawie wnikliwego

rozpoznania zjawisk cząstkowych. Analizę rozpoczyna się od zjawisk szczegółowych,

elementarnych, przyczynowych i stopniowo przechodzi się do uogólnień i wniosków, jako

syntezy procesu analitycznego. Ze względu na charakterystyczny kierunek badań metoda

jest często nazywana metodą scalania. Kierunek tych badań zapisać można w takiej

postaci:

Analiza finansowa przeprowadzona za pomocą tej metody rozpoczyna się od

badania wszystkich obszarów działalności przedsiębiorstwa, wykorzystania

zaangażowanych w tej działalności czynników, a dopiero później ustala się wpływ

gospodarowania tymi czynnikami na wyniki finansowe firmy. Zaleta tej metody jest dość

duża obiektywność wyników, gdyż jest wnikliwa, wszechstronna i dokładna. Jednak jest

bardzo pracochłonna.

Metoda dedukcji reprezentuje odwrotny kierunek badań w stosunku do metody

indukcyjnej. A mianowicie przechodzi od zjawisk ogólnych do zjawisk szczegółowych, od

skutków do przyczyn, od wyników do czynników. Zgodnie z tym procedura postępowania

charakteryzuje się w następujący sposób:

Analiza finansowa z zastosowaniem tej metody rozpoczyna się od analizy wyników

finansowych, natomiast badanie czynników, które miały istotny wpływ na wielkość

16

i zmianę wyniku finansowego dokonuje się w dalszej kolejności. Jest ona metodą trudną,

gdyż analityk musi potrafić dokładnie ocenić badane zjawisko, umieć sformułować

problemy oraz wiedzieć, które problemy poddać badaniu. Jako zaletę tej metody uważa się

jej mniejszą w stosunku do poprzedniej pracochłonności. Badaniu poddawane są

wyłącznie te elementy, z których to zjawisko się składa, które w największym stopniu

wpływają na badane zjawisko.

Najtrudniejszą w zastosowaniu w praktyce jest metoda redukcji nazywana również

metodą weryfikacji. Składa się z trzech elementów postępowania badawczego:

sformułowania tez i wniosków syntezy wstępnej,

zweryfikowania prawdziwości tez i wniosków wstępnych w postępowaniu

analitycznym,

podsumowania ustaleń dokonanych w trakcie weryfikacji i sformułowania syntezy

końcowej.

Metoda wymaga sformułowania problemu, przeprowadzenia badań analitycznych

potwierdzających lub odrzucających wstępne ustalenia oraz konieczna jest synteza

końcowa. Analityk przeprowadzający analizę metodą redukcji musi posiadać dobrą

znajomość zagadnień funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz dobrego opanowania

warsztatu badawczego.

Zaliczane do metod szczegółowych, metody analizy jakościowej (zwane również

metodami opisowymi), przedstawiają badane związki i zależności w formie opisowej,

werbalnej, bez prób nadawania im ilościowego niezależnego wyrazu. Polegają głównie na

opisie wielkości, dynamiki i struktury rozpatrywanych zjawisk. Niewątpliwą zaletą

omawianych metod jest ich prostota i związana z tym duża łatwość w praktycznym ich

stosowaniu. Wadą natomiast to, że nie pozwalają na dokładną kwalifikację zależności

istniejących pomiędzy badanymi zjawiskami. Ma to istotne znaczenie w zakresie

dokładnego rozpoznania charakteru analizowanych zależności, uściślenia zbioru

czynników i uporządkowania ich według siły i kierunku oddziaływania na badaną zmienną

ekonomiczną. Utrudnia to w konsekwencji precyzyjne prognozowanie kształtowania się tej

zmiennej w przyszłych okresach. Pomimo tych wad metody jakościowe powinny być w

dalszym ciągu stosowane w analizie, lecz głównie we wstępnej jej fazie stwarzając niejako

grunt do zastosowania ilościowych metod analizy przyczynowo-skutkowej.29

Istotną przewagę nad metodami jakościowymi mają metody ilościowe. Wyraża się

to m. in. w tym, że wyniki uzyskane przy ich zastosowaniu mają bardziej jednoznaczny

29Tamże, s. 36-40.

17

charakter. Natomiast wyniki osiągnięte na podstawie zastosowania metod jakościowych

wynikają z doświadczenia badacza oraz jego wiedzy. W analizie finansowej zastosowanie

znajduje wiele metod ilościowych. Dokonując podziału ze względu na stopień wnikliwości

można wyróżnić metody: porównań, determistyczne , stochastyczne.

Metoda porównań określana też mianem metody odchyleń, polega na porównaniu

badanych zjawisk z innymi wielkościami oraz ustaleniu różnic między cechami

porównywanych zjawisk. W metodzie tej ocenia się zawsze przynajmniej dwie kategorie

liczb. Jedna wyraża stan faktyczny, a druga stanowi podstawę porównań. W rezultacie

otrzymuje się różnice dodatnie lub ujemne – zachodzące pomiędzy porównywanymi

wielkościami. Przedmiotem porównań mogą być liczby względne i bezwzględne. Proste

porównania polegają na obliczeniu różnic w porównywalnych zjawiskach, lecz uzyskane

odchylenia nie stanowią podstawy do oceny zaistniałych przyczyn, przez co nie mają

wartości poznawczej. Należy pamiętać, że ocena opisowa oparta na przypuszczeniach

wpływu i rangi czynników nie pozwala na właściwą ocenę zarówno przyczyn pierwotnych

występowania odchyleń, jak i wtórnych dotyczących stopnia oddziaływania.

Zachodzi, zatem konieczność przeprowadzenia analizy przyczynowej, w której

zakłada się szczegółowe i wymierne określenie wpływu poszczególnych czynników na

powstałe odchylenia30. W zależności od wielkości przyjętej za bazę odniesienia wyróżnia

się następujące kierunki porównań31:

porównania w czasie, gdy bazę odniesienia stanowią wielkości rzeczywiste lat

ubiegłych,

porównanie z planem, wówczas gdy wzorcem porównań są założenia planu

przedsiębiorstwa,

porównania w przestrzeni najczęściej przeprowadzane przy przyjęciu za podstawę

odniesienia wielkości rzeczywistych innych przedsiębiorstw (analizy

międzyzakładowe) czy średnich wielkości branżowych.

Podstawowym celem metod deterministycznych jest ustalenie, jaka część

odchylenia badanej wielkości ekonomicznej wynika z działania poszczególnych

czynników. Z góry są oznaczone zarówno postać zależności, jak też rodzaj i liczba

czynników określających tę wielkość. Do podstawowych metod deterministycznych,

wykorzystywanych powszechnie w analizie finansowej, należą: metoda podstawień

30 L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, op. cit., s. 32.31 Tamże, s. 34.

18

łańcuchowych, metoda różnicowania, metoda różnic cząstkowych, metoda funkcyjna,

metoda logarytmiczna32.

Najczęściej stosowaną metodą w praktyce, mimo wielu wad jest metoda kolejnych

podstawień. W ujęciu rozwiniętym występuje pod nazwą podstawień łańcuchowych,

a w ujęciu uproszczonym – różnicowania.

Metoda kolejnych podstawień wymaga wykonania następujących działań:

obliczenia odchylenia bezwzględnego analizowanego zjawiska,

ustalenia czynników, jakie wpłynęły na badane zjawisko,

ustalenia, jak zmienił się każdy z czynników w stosunku do okresu bazowego,

określenia formuły matematycznej wyrażającej badane zjawisko,

obliczenia, jak zmiana każdego z czynników wpłynęła na ogólne odchylenie

badanego zjawiska,

Metoda podstawień łańcuchowych polega na kolejnym zastępowaniu czynników

bazowych czynnikami rzeczywistymi. Jej wadą jest to, że zmiana kolejności podstawień

powoduje zmianę odchyleń cząstkowych. Ogólne odchylenie pozostaje bez zmian, jedynie

wpływ poszczególnych czynników się zmienia. W celu uzyskaniu poprawnych wyników

należy wziąć najpierw pod uwagę wpływ czynników ilościowych ( w pierwszej kolejności

pierwotne, potem wtórne), następnie wpływ czynników wartościowych (według

kolejności: ceny, potem koszty).

W metodzie różnicowania powtarzający czynnik wyłącza się poza nawias. Wpływ

badanego czynnika występuje jako różnica pomiędzy czynnikiem z okresu badanego

i bazowego, pozostałe czynniki występują według wartości z okresu bazowego, jeżeli były

już podstawiane to z okresu badanego.

Zaletą metody kolejnych podstawień jest duża prostota i mała pracochłonność,

jednak wadą jest mała poprawność matematyczna.

Również kolejna metoda – różnic cząstkowych może występować w ujęciu

rozwiniętym, jak i w ujęciu uproszczonym. Pozwala na ustalenie odchyleń indywidualnych

i łącznych. Różnice cząstkowe, które wyrażają wpływ jednego czynnika oblicza się przy

założeniu niezmienności pozostałych czynników w stosunku do okresu bazowego.

Wyodrębnia się różnice cząstkowe wyrażające łączny wpływ czynników i traktuje się je

jako oddzielne elementy badania przyczynowego. W wyniku wyodrębnienia łącznego

wpływu czynników możliwe jest wszechstronne poznanie przyczyn ustalonej w drodze

32 Sprawozdania finansowe i ich analiza. Analiza finansowa, red. B. Micherda 2005 , Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2005, s. 28.

19

porównania różnicy między badanymi wielkościami. W metodzie tej zawsze otrzymuje się

jednakowe wyniki, bez względu na kolejność podstawień czynników33.

Metoda funkcyjna wskazuje jednoznaczne i poprawne pod względem

matematycznym odchylenia cząstkowe, jest jednak pracochłonna i skomplikowana

obliczeniowo. Polega głównie na ustaleniu wskaźników zmienności poszczególnych

czynników, a następnie wykorzystaniu ich do właściwego przeliczenia bazowej wielkości

badanego wskaźnika34.

Metoda logarytmowania pozwala na osiągnięcie dokładnych wyników, które są

najbardziej zbliżone do wielkości odchyleń obliczonych za pomocą metody funkcyjnej lub

podstawień krzyżowych. Przy wykorzystaniu komputera stopień trudności jest mały,

również pracochłonna35.

1.4. Źródła informacji w analizie finansowej

Sprawozdania finansowe jednostki stanowią finalny produkt systemu

rachunkowości finansowej, są efektem pomiaru działalności prowadzonej przez jednostkę.

Ich celem jest dostarczenie informacji dla decyzji ekonomicznych. Sprawozdania

finansowe powinny dotyczyć rzeczywistości gospodarczej przedsiębiorstwa, które

zawierają posegregowane, przetworzone dane o zdarzeniach gospodarczych i transakcjach.

Wyniki analizy finansowej są zależne w dużym stopniu od rodzaju, zawartości

i jakości materiałów źródłowych. Jeżeli podstawą do podjęcia decyzji będą materiały

niekompletne, niewiarygodne czy niestarannie zweryfikowane uniemożliwią

wyprowadzenie poprawnych wniosków.

Materiały źródłowe analizy finansowej można podzielić na:36

materiały wewnętrzne, które zawierają informacje pochodzące z wewnątrz

przedsiębiorstwa,

materiały zewnętrzne, które informują o otoczeniu, czyli zewnętrznych warunkach

funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Głównym źródłem danych o przedsiębiorstwie są materiały wewnętrzne, które

mogą mieć charakter ewidencyjny i pozaewidencyjny. Zasadnicze znaczenie mają

33 M. Walczak, Analiza finansowa w zarządzaniu współczesnym przedsiębiorstwem, DIFIN, Warszawa 2007, s. 174-178.34L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s.30.35 Tamże, s. 52. 36Por, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002r., s.34.

20

materiały ewidencyjne, gdyż są wynikiem przyjętych zasad ewidencji ekonomicznej, tj.

statystyki ekonomicznej i rachunkowości. Zasady ewidencyjne funkcjonujące w

przedsiębiorstwie są uregulowane obligatoryjnym przepisami prawa, mogą również

wynikać z wewnętrznych zasad ewidencyjnych służących wewnętrznemu zarządzaniu.

Wśród materiałów ewidencyjnych można wyróżnić: pierwotną i wtórną dokumentację

operacji gospodarczych, analityczne i syntetyczne urządzenia ewidencyjne,

sprawozdawczość opartą na treściach wynikających z zapisów dokonanych w

urządzeniach ewidencyjnych.

Materiały źródłowe pozaewidencyjne mają natomiast charakter pomocniczy,

uzupełniający, to jednak ich brak lub niekompletność może utrudnić lub nawet

uniemożliwić przeprowadzenie analizy w wybranym zakresie. Dane pozaewidencyjne

wykorzystywane w analizie obejmują37:

wyniki poprzednich analiz,

opracowane dane postulowane (plan finansowy (biznesplan)), a także pozostałe

dane postulowane (kalkulacje wstępne, kosztorysy, normy kosztów),

protokoły z przeprowadzonych kontroli i rewizji zarówno przez organy zewnętrzne

jak i zewnętrzne, a także wnioski po kontrolne,

protokoły z posiedzeń zarządu i rad nadzorczych,

informacje pochodzące od kompetentnych pracowników.

Oprócz zaprezentowanych wewnętrznych materiałów źródłowych do oceny

kondycji finansowej firmy wykorzystuje się także materiały zewnętrzne dotyczące jej

otoczenia. Dostarczają one informacji wyjaśniających uwarunkowania danej działalności

oraz umożliwiają porównania z wynikami innych podmiotów funkcjonujących w

otoczeniu rynkowym, co pozwala ocenić skale sukcesu lub porażki finansowej firmy.

Typowym ewidencyjnym materiałem źródłowym wykorzystywanym w analizie jest

sprawozdawczość przedsiębiorstwa.

Klasyfikowana może być według różnych kryteriów38:

częstotliwości sporządzania sprawozdań,

odbiorców sprawozdań,

obowiązku sporządzania sprawozdań,

zakresu przedmiotowego.

37 M. Walczak, Analiza finansowa w zarządzaniu, wyd. Difin, Warszawa 2007, s. 72.38 Por, E. Siemińska, Finansowa kondycja firmy, Warszawa 2003, s. 41.

21

Częstotliwość sporządzania sprawozdawczości wynika z potrzeb zarządzania

gospodarką, a także z wymagań zewnętrznych i wewnętrznych odbiorców sprawozdań.

Zazwyczaj są to sprawozdania miesięczne, kwartalne i roczne.

W zależności od charakteru odbiorców rozróżnia się dokumentację wewnętrzną

przeznaczoną dla kadry zarządzającej (głównie dla celów decyzyjnych i kontrolnych) oraz

dla zewnętrznego kręgu odbiorców.

Z obowiązku jednostki wynika konieczność przygotowania w przedsiębiorstwie

dokumentów sprawozdawczych. Jest to też uwarunkowane wewnętrznymi potrzebami

informacyjnymi, których cel określa zakres przygotowywanych danych. Są to

sprawozdania obligatoryjne wymagane regulacjami prawnymi dotyczącymi między innymi

ustawy o rachunkowości, statystyki finansowej, obrotu giełdowego.

W zależności od zakresu przedmiotowego danych źródłowych sprawozdawczość

dzieli się na rzeczową i finansową. Sprawozdawczość rzeczowa stanowi materiały

źródłowe do analizy techniczno – ekonomicznej, natomiast sprawozdawczość finansowa

służy przede wszystkim potrzebom analizy finansowej. Zakres przedmiotowy

sprawozdawczości wyniki z charakteru prowadzonej działalności, jego struktury

organizacyjnej i powiązań kapitałowych. Sporządzany jest z różną częstotliwością i

szczegółowością.

Podstawowe znaczenie dla oceny działalności każdego przedsiębiorstwa ma roczne

sprawozdanie finansowe. W świetle wymogów art. 45 ustawy o rachunkowości powinno

obejmować39:

bilans,

rachunek zysków i strat,

informacje dodatkowe, obejmujące wprowadzenie do sprawozdania finansowego

oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

Do pozostałych sprawozdań finansowych potrzebnych do oceny finansowej

przedsiębiorstwa należy:

pozostała sprawozdawczość sporządzana głównie na rzecz GUS (np. o stanie i

ruchu środków trwałych),

księgi rachunkowe przedsiębiorstwa, szczególnie zestawienia obrotów i sald na

kontach syntetycznych,

dokumenty dotyczące różnych obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa,

oświadczenia podatkowe, sprawozdania i wnioski pokontrolne, wyniki

39 Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości, art. 45, ust. 2.

22

inwentaryzacji,

plany gospodarcze przedsiębiorstw, ich programy rozwojowe, wykonywane

wcześniej bieżące analizy odcinkowe i okresowe,

rozmowy i dyskusje z przedstawicielami kadry kierowniczej, informacje

zewnętrzne dotyczące otoczenia przedsiębiorstwa pochodzące ze źródeł: GUS i

WUS, publikacje w prasie fachowej, wyniki prowadzonej analizy rynku, itp.

Dla zachowania przejrzystości, rzetelności, wiarygodności i porównywalności

informacji, sprawozdawczość podlega regulacji prawnej. Podstawę tej regulacji, stanowi

kodeks handlowy, prawo podatkowe, ustawa o rachunkowości oraz przepisy i ustalenia

określane przez Ministerstwo Finansów czy Główny Urząd Statystyczny40.

Podstawowe zasady sporządzania sprawozdań finansowych41:

zasada memoriału – w księgach rachunkowych jednostki należy ująć koszty i

przychody dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty,

zasada współmierności – do aktywów lub pasywów należy zaliczać przychody lub

koszty dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres

sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione,

zasada kontynuacji działania - domniemanie, że jednostka będzie kontynuowała

działalność w dającej się przewidzieć przyszłości,

zasada ostrożnej wyceny – zgodnie z tą zasadą: elementy zysku mogą być zaliczone

po ich zrealizowaniu, koszty należy wykazać nawet takie, które zostaną

uprawdopodobnione, składniki majątku wycenia się po cenach historycznych nie w

wyższych od cen rynkowych,

zasada ciągłości (porównywalności) - zakłada stałe stosowanie z okresu na okres,

raz przyjętych zasad w celu zapewnienia porównywalności danych,

zasada istotności - sprawozdaniu muszą być wykazane wszystkie pozycje, które

mają istotne znaczenie dla oceny jednostki i zdarzeń gospodarczych oraz dla

podejmowania decyzji,

zasada indywidualnej wyceny (niekompensowania) - wymaga oddzielnej wyceny

każdego poszczególnego składnika aktywów i pasywów, przychodów i związanych

z nimi kosztów,

40 Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek op. cit., s. 20.41 Rachunkowość finansowa przedsiębiorstwa według polskiego prawa bilansowego oraz Dyrektyw UE i MSR/MSSF część 1, praca zbiorowa pod redakcją K. Sawickiego, EKSPERT Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2009, s. 21-22.

23

Bardzo ważny jest dobór i weryfikacja materiałów źródłowych, ponieważ są

jednymi z podstawowych elementów mówiących o jakości przeprowadzonej analizy. Zły

i niekompletny dobór materiałów może stać się przyczyną błędnych ustaleń, co może

spowodować podjęcie nieskutecznego działania. Informacje do sporządzania analizy

powinny dotyczyć kilku okresów, ponieważ wtedy będzie zachowany warunek

porównawczy badanych zjawisk oraz będzie istniała możliwość określenia tendencji

rozwoju poszczególnych zjawisk.

Głównym sprawozdaniem, a zarazem najważniejszym źródłem informacji do

analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest bilans. Obejmuje wartościowe zestawienie

aktywów i pasywów badanej jednostki gospodarczej na określony dzień, zwany

momentem bilansowym. Od czasów uznania bilansu za podstawowe sprawozdanie

finansowe przedsiębiorstwa, stanowi on nieprzerwanie przedmiot badań naukowych

dotyczących prawidłowości, odzwierciedlania majątku, układu poszczególnych pozycji,

problematyki ustalania zasad wyceny aktywów i pasywów, wyrażania realnej wielkości

wyniku finansowego itp.42

Bilans przedstawia wszystkie składniki majątkowe firmy po jednej stronie oraz

źródła ich finansowania po drugiej. Suma wszystkich będących w dyspozycji

przedsiębiorstwa składników majątkowych, czyli aktywów, jest równa sumie źródeł ich

finansowania. Strony aktywów i pasywów są uporządkowane w następujący sposób:

aktywa - uszeregowane według stopnia płynności, tj. od najmniej do najbardziej płynnych,

natomiast pasywa według terminu wymagalności tj. od kapitałów własnych do zobowiązań

krótkoterminowych43.Jest to syntetyczne zestawienie obrazujące sytuację finansową firmy

w danym momencie czasu, czyli w dniu, na który został sporządzony. Dane z bilansów

sporządzanych dla kilku kolejnych okresów (lat) mogą stać się przedmiotem interesującej

analizy także w ujęciu dynamicznym. Wielkości prezentowane w bilansie są danymi

zagregowanymi, odzwierciedlającymi rezultaty podjętych w firmie decyzji

inwestycyjnych, operacyjnych czy finansowych, oraz zdarzeń gospodarczych, jakie

wystąpiły w okresie sprawozdawczym. Wszystkie pozycje bilansu podlegają zatwierdzeniu

i uzgodnieniu ze stanem faktycznym w drodze inwentaryzacji, co stwarza podstawę do

uznania bilansu za rzetelny, prawidłowy i wiarygodny dokument. Jedną z wielu

charakterystycznych cech bilansu można uznać fakt, iż przedstawiany w nim stan na

koniec okresu obrachunkowego (na ogół jest to koniec roku) jest zarazem stanem otwarcia

42 Tamże., s. 86.43 A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2002, s. 30.

24

w następnym okresie obrachunkowym. Kolejną cechą charakterystyczną bilansu, a

zarazem pierwszym weryfikatorem prawidłowości sporządzania jest globalna równowaga

aktywów i pasywów (majątku i kapitałów). Podstawowe pozycje majątku i źródeł ich

finansowania w przedsiębiorstwie przedstawia Tabela 1.4.1.

Tabela 1.4.1. Uproszczony bilans dla jednostek innych niż banki i zakłady

ubezpieczeniowe

Aktywa Pasywa

A. Aktywa trwałe

I. Wartości niematerialne i prawneII. Rzeczowe aktywa trwałeIII. Należności długoterminoweIV. Inwestycje długoterminoweV. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

A. Kapitał (fundusz) własny

I. Kapitał (fundusz) podstawowyII. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)IV. Kapitał (fundusz) zapasowyV. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wycenyVI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwoweVII. Zysk (strata) z lat ubiegłychVIII. Zysk (strata) nettoIX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość

ujemna)

B. Aktywa obrotowe

I. ZapasyII. Należności krótkoterminoweIII. Inwestycje krótkoterminoweIV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

I. Rezerwy na zobowiązaniaII. Zobowiązania długoterminoweIII. Zobowiązania krótkoterminoweIV. Rozliczenia międzyokresowe

Aktywa razem Pasywa razem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie załącznika do Ustawy o rachunkowości.

Do aktywów trwałych zalicza się wartości niematerialne i prawne (bez kosztów

organizacji poniesionych przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki), rzeczowe

aktywa trwałe, należności i inwestycje długoterminowe czy długoterminowe rozliczenia

międzyokresowe.

Aktywa obrotowe obejmują:

aktywa rzeczowe – zapasy materiałów, towarów, produktów gotowych i nie

zakończonych, przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia

bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej

jednostki,

należności krótkoterminowe - oznaczają kwoty pieniężne należne danemu

podmiotowi gospodarczemu od innych podmiotów lub osób fizycznych, z

terminem zapłaty nie przekraczającym jednego roku z różnych tytułów (np. dostaw

i usług, podatków, składek ubezpieczeń społecznych, zaciągniętych pożyczek) oraz

należności dochodzono przez przedsiębiorstwo w sądzie (roszczenia sporne),

25

aktywa finansowe – m.in. udziały i akcje, inne papiery wartościowe, udzielone

pożyczki i inne inwestycje krótkoterminowe, aktywa pieniężne (środki pieniężne

oraz odsetki naliczone od aktywów finansowych),

krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów – rozliczenia wcześniej

poniesionych wydatków w miesiącach następnych zgodnie z zasadą

współmierności ponoszonych kosztów i uzyskiwanych przychodów np.

prenumerata czasopism, dzierżawa mieszkania z góry.

Wszystkie składniki majątku muszą mieć odpowiednie źródła finansowania.

Określają one, kto i na jakich warunkach wyposażył przedsiębiorstwo w środki

gospodarcze. Źródła finansowania majątku - dzieli się na kapitał własny oraz zobowiązania

i rezerwy na zobowiązania.

Kapitał własny składa się z kapitału (funduszu) podstawowego (zakładowego),

kapitału (funduszu) zapasowego, kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny, pozostałe

kapitały (fundusze) rezerwowe. Kapitał podstawowy korygowany jest o należne wpłaty na

ten kapitał oraz o udziały (akcje) własne. Kapitał z aktualizacji wyceny zawiera skutki

ewentualnej aktualizacji wyceny środków trwałych a także skutki wyrażenia w cenach

rynkowych inwestycji zaliczanych do aktywów trwałych, czyli nieruchomości, praw,

papierów wartościowych i różnice kursowe. Do kapitału własnego zalicza się również zysk

(stratę)

z lat ubiegłych, zysk (stratę) netto, odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego

(wielkość ujemna).

Drugim - obok kapitałów własnych - najważniejszym źródłem finansowania są

zobowiązania. Do kategorii tej zalicza się:

rezerwy na zobowiązania z uwzględnieniem nowej pozycji rezerwy na świadczenia

emerytalne i podobne z dalszym podziałem na długo- i krótkookresowe,

zobowiązania długoterminowe (o okresie spłaty dłuższym niż rok, czyli: kredyty,

pożyczki, wyemitowane obligacje itp.),

zobowiązania krótkoterminowe: kredyty kupieckie, krótkoterminowe kredyty

bankowe, krótkoterminowe papiery dłużne wyemitowane przez spółkę,

zobowiązania z tytułu wynagrodzeń, wobec ZUS itp.,

Rozliczenia międzyokresowe bierne przychodów i kosztów, które obejmują ujemną

26

wartość firmy44.

Bilans więc dostarcza informacji o wielkości i strukturze majątku, płynności tego

majątku, jego rentowności a także o wielkości i charakterze zadłużenia oraz o

dostosowaniu struktury majątku. Informacje o strukturze finansowej są pomocne przy

przewidywaniu przyszłych potrzeb kredytowych i prognozowaniu sposobu, w jaki przyszłe

zyski i przepływy środków pieniężnych rozdzielone zostaną pomiędzy osoby

zaangażowane finansowo w jednostkę. Pomocne są również przy przewidywaniu zdolności

firmy do dalszego pozyskania źródeł finansowania.

Bilans przedstawia obraz sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej jednostki

gospodarczej, zatem posiada dużą wartość poznawczą.

Rachunek zysków i strat nazywany także rachunkiem wyników (ang. profit and

loss account) to kolejne z podstawowych i obligatoryjnych sprawozdań finansowych,

sporządzane przez każde przedsiębiorstwo, przedstawiające jego sposób wypracowania

wyniku finansowego.

Rachunek wyników ukazuje zdolność firmy do generowania zysków

i samofinansowania, prezentuje strumienie pieniężne. Sprawozdanie to polega na

zestawieniu strumieni przychodów uzyskanych w firmie ze sprzedaży wyrobów i usług

bądź towarów w ramach prowadzonej działalności handlowej oraz przychodów

uzyskanych

z przeprowadzenia operacji finansowych i kosztów tej działalności. W strukturze

klasycznego rachunku wyników po jednej stronie są przychody, powiększające wynik

finansowy, po drugiej natomiast rozchody (koszty), wpływające ujemnie na generowane

zyski45.

Rachunek zysków i strat może być sporządzony w wariancie porównawczym lub

w wariancie kalkulacyjnym.

Warianty rachunku zysków i strat różnią się między sobą sposobem ujmowania

kosztów. W wariancie porównawczym koszty ujmuje się według rodzajów z

uwzględnieniem zmiany stanu produktów. W tym wariancie ujmuje się wszystkie koszty,

jakie zostały poniesione przez przedsiębiorstwo w danym okresie sprawozdawczy.

Natomiast w wariancie kalkulacyjnym ustala się koszty wytworzenia sprzedanych

produktów, a oddzielnie wykazuje się koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu

44T. Waśniewski, W. Skoczylas, Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s. 86.45 Tamże., s. 93-94.

27

Strukturę rachunku zysków i strat według załącznika do ustawy o rachunkowości

przedstawia tabela 1.4.2.

Pozostałe przychody operacyjne stanowią przychody operacyjne, które nie dotyczą

zwykłej działalności jednostki. Zalicza się tu, oprócz wymienionych w tabeli 1.4. m.in.:

przychody związane z działalnością socjalną, otrzymane odszkodowania, kary, grzywny,

darowizny.

Przychody finansowe obejmują: dywidendy i udziały w zyskach, odsetki, zysk ze

zbycia inwestycji, aktualizacja wartości inwestycji, nadwyżkę dodatnich różnic kursowych

nad ujemnymi, rozwiązanie rezerw.

Do kosztów według rodzaju zalicza się: wartość sprzedanych towarów i

materiałów, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia,

ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, amortyzacja, pozostałe koszty rodzajowe.

Usługi obce obejmują usługi takie jak: remonty, konserwacje, usługi transportowe,

pocztowo-telekomunikacyjne, koszty wynajmu urządzeń, leasing operacyjny, itp. W skład

kosztów pozostałych zalicza się: koszty podróży służbowych, reprezentacji i reklamy.

W rachunku zysków i strat ustala się pięć rodzajów wyniku finansowego (zysku lub

straty):

wynik ze sprzedaży – różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży i

zrównanymi z nimi a kosztami działalności operacyjnej,

wynik z działalności operacyjnej – wynik na sprzedaży skorygowany o różnicę

pomiędzy pozostałymi kosztami operacyjnymi, (lub pomniejszony) o różnicę

pomiędzy przychodami finansowymi a kosztami finansowymi,

wynik brutto – wynik na działalności gospodarczej skorygowany o saldo

zysków i strat nadzwyczajnych,

wynik netto – wynik brutto pomniejszony o obowiązkowe obciążenia wyniku

finansowego (podatek dochodowy i pozostałe obowiązkowe obciążenia

wyniku)46.

46 Tamże ., s. 98-101.

28

Tabela 1.4.2. Rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym

WARIANT KALKULACYJNY WARIANT PORÓWNAWCZY

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, w tym:- od jednostek powiązanychI. Przychody netto ze sprzedaży produktówII. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałówB. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym:- jednostkom powiązanymI. Koszt wytworzenia sprzedanych produktówII. Wartość sprzedanych towarów i materiałówC. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)D. Koszty sprzedażyE. Koszty ogólnego zarząduF. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)G. Pozostałe przychody operacyjneI. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałychII. DotacjeIII. Inne przychody operacyjneH. Pozostałe koszty operacyjneI. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałychII. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowychIII. Inne koszty operacyjneI. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)J. Przychody finansoweI. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:- od jednostek powiązanychII. Odsetki, w tym:- od jednostek powiązanychIII. Zysk ze zbycia inwestycjiIV. Aktualizacja wartości inwestycjiV. InneK. Koszty finansoweI. Odsetki, w tym:- dla jednostek powiązanychII. Strata ze zbycia inwestycjiIII. Aktualizacja wartości inwestycjiIV. InneL. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I.-M.II.)I. Zyski nadzwyczajneII. Straty nadzwyczajneN. Zysk (strata) brutto (L±M)O. Podatek dochodowyP. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)R. Zysk (strata) netto (N-O-P)

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym:- od jednostek powiązanychI. Przychody netto ze sprzedaży produktówII. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenie - wartość ujemna)III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostkiIV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałówB. Koszty działalności operacyjnejI. AmortyzacjaII. Zużycie materiałów i energiiIII. Usługi obceIV. Podatki i opłaty, w tym:- podatek akcyzowyV. WynagrodzeniaVI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczeniaVII. Pozostałe koszty rodzajoweVIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałówC. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)D. Pozostałe przychody operacyjneI. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałychII. DotacjeIII. Inne przychody operacyjneE. Pozostałe koszty operacyjneI. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałychII. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowychIII. Inne koszty operacyjneF. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)G. Przychody finansoweI. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:- od jednostek powiązanychII. Odsetki, w tym:- od jednostek powiązanychIII. Zysk ze zbycia inwestycjiIV. Aktualizacja wartości inwestycjiV. InneH. Koszty finansoweI. Odsetki, w tym:dla jednostek powiązanychII. Strata ze zbycia inwestycjiIII. Aktualizacja wartości inwestycjiIV. InneI. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I.-J.II.)I. Zyski nadzwyczajneII. Straty nadzwyczajneK. Zysk (strata) brutto (I±J)L. Podatek dochodowyM. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)N. Zysk (strata) netto (K-L-M)

29

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości.

Szczególne znaczenie informacyjne w ocenie płynności finansowej

przedsiębiorstwa ma sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Jest ono narzędziem

służącym do oceny płynności finansowej, które obrazuje wpływy i wydatki środków

pieniężnych w toku działalności gospodarczej firmy.

Przepływy środków pieniężnych w przedsiębiorstwie są wynikiem procesów

zamiany tych środków w majątek trwały i obrotowy. Procesy te wpływają natomiast na

strukturę aktywów i pasywów przedsiębiorstwa w roku obrotowym oraz na poszczególne

pozycje rachunku wyników.

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych przedstawia rzeczywisty stan

sytuacji płatniczej przedsiębiorstwa. Na jego podstawie można ocenić :

zdolność firmy do spłacania zobowiązań

przyszłe zapotrzebowanie na kredyty bankowe

dalsze możliwości kreacji gotówki

źródła powstałej różnicy między zyskiem a przyrostem gotówki z działalności

operacyjnej

rezultaty gotówkowe z działalności inwestycyjnej i finansowej.

Dzięki temu sprawozdaniu można uzyskać odpowiedzi na pytania związane

z zarządzaniem finansowym firmy np. w jakich sferach działalności przedsiębiorstwa

powstaje najwięcej środków pieniężnych, a jakie je najbardziej pochłaniają.

Duże znaczenie informacyjne w zarządzaniu finansowym mają noty uzupełniające,

które dotyczą kształtowania się ważniejszych pozycji bilansu i rachunku wyników.

Informacje dodatkowe zawierają dane nie występujące w sprawozdaniach finansowych, a

służące do rzetelnego i jasnego przedstawienie sytuacji finansowej i majątkowej, wyniku

finansowego oraz rentowności przedsiębiorstwa. Ich zakres jest zróżnicowany w

zależności od charakteru działalności i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, jak również

od potrzeb odbiorców informacji. Tabela 1.4.3. przedstawia Rachunek Przepływów

Pieniężnych w wersji uproszczonej metodą pośrednią oraz bezpośrednią.

30

Tabela 1.4.3. Rachunek Przepływów Pieniężnych metoda pośrednia i bezpośrednia

Metoda Pośrednia Metoda Bezpośrednia

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

I. Zysk (strata) netto

II. Korekty razem

1. Amortyzacja

2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)

4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej

5. Zmiana stanu rezerw6. Zmiana stanu zapasów7. Zmiana stanu należności8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych10. Inne korektyIII. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II) B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnejI. Wpływy1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wnp 3. Z aktywów finansowych, w tym: -w jednostkach powiązanych -w pozostałych jednostkach4. Inne wpływy inwestycyjne

II. Wydatki

1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów Trwałych2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne3. Na aktywa finansowe, w tym: -w jednostkach powiązanych -w pozostałych jednostkach4. Inne wydatki inwestycyjneIII. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II) C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowejI. Wpływy1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału. 2. Kredyty i pożyczki3. Emisja dłużnych papierów wartościowychII. Wydatki

1. Nabycie udziałów (akcji) własnych

2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku

4. Spłaty kredytów i pożyczek

5. Wykup dłużnych papierów wartościowych.6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego8. Odsetki

9. Inne wydatki finansowe

III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II) D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III)E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych.F. Środki pieniężne na początek okresuG. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D), w tym:

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnejI. Wpływ1. Sprzedaż2. Inne wpływy z działalności operacyjnejII.Wydatki1. Dostawy i usługi2. Wynagrodzenia netto3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym5. Inne wydatki operacyjneIII. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II) B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnejI. Wpływy1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów Trwałych2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i Prawne3. Z aktywów finansowych, w tym: -w jednostkach powiązanych -w pozostałych jednostkach4. Inne wpływy inwestycyjneII. Wydatki1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów Trwałych2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne3. Na aktywa finansowe, w tym: -w jednostkach powiązanych -w pozostałych jednostkach4. Inne wydatki inwestycyjneIII. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II) C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowejI. Wpływy1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału. 2. Kredyty i pożyczki3. Emisja dłużnych papierów wartościowych -Inne wpływy finansoweII. Wydatki1. Nabycie udziałów (akcji) własnych2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku4. Spłaty kredytów i pożyczek5. Wykup dłużnych papierów wartościowych.6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego8. Odsetki9. Inne wydatki finansoweIII. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II) D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III)E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym:F. Środki pieniężne na początek okresuG. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D), w tym:

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości.

31

Metoda bezpośrednia polega na zaprezentowaniu poszczególnych grup

rzeczywistych wpływów i wydatków pieniężnych. W przypadku tej metody w

przepływach z działalności operacyjnej wykazuje się przede wszystkim:

Wpływy ze sprzedaży

Wypływy z tytułu dostaw i usług

Wypływy z tytułu wynagrodzeń

Wypływy z tytułu podatków i opłat

Metoda ta uważana jest za przedstawiającą więcej informacji na temat zdarzeń,

które zaszły w przedsiębiorstwie w ciągu danego okresu sprawozdawczego. Dzięki

pogrupowaniu przepływów ze względu na ich źródło pozyskania i cel wydatkowania

pozwala ona znacznie skuteczniej prognozować przyszłe przepływy pieniężne

przedsiębiorstwa.

Metoda pośrednia polega na wyjściu z zysku netto (lub według niektórych

standardów od zysku z działalności operacyjnej) i dokonaniu odpowiednich korekt tak, aby

wyeliminować wszystkie elementy, które wpłynęły na wynik finansowy a nie miały

charakteru pieniężnego.

Podstawowe zasady dokonywania korekt są następujące:47

Zmniejszenie niepieniężnych aktywów bieżących jest dodawane do wyniku

finansowego.

Zwiększenie niepieniężnych aktywów bieżących jest odejmowane od wyniku

finansowego.

Zmniejszenie zobowiązań jest odejmowane od wyniku finansowego.

Zwiększenie zobowiązań jest dodawane do wyniku finansowego.

Koszty nie mające odzwierciedlenia w odpływie środków pieniężnych są dodawane

z powrotem do wyniku finansowego (np. amortyzacja za dany okres).

Przychody nie mające odzwierciedlenia w przepływach finansowych są

odejmowane od wyniku finansowego.

Zależnie od zdarzeń, które miały miejsce w przedsiębiorstwie, konieczne mogą być

różne szczególne korekty.

Metoda pośrednia jest znacznie mniej informacyjna z punktu widzenia

przedstawienia procesów, jakie zaszły w przedsiębiorstwie. Lepiej natomiast pokazuje

związek pomiędzy rachunkiem wyników a przepływami pieniężnymi, rozkładając wynik

47 Tamże ., s. 66-70.

32

na elementy i pokazując, które z transakcji na niego wpływających nie mają charakteru

pieniężnego.

W informacjach uzupełniających do bilansu podaje się przede wszystkim dane

dotyczące:

Stanu i zmian grup rodzajowych majątku trwałego z uwzględnieniem ich umorzenia

Struktury i wykorzystania kapitałów własnych

Wielkości należności

Stanu i zmiany rezerw

Struktury zadłużenia ze względu na źródła, okres spłaty oraz wielkość oprocentowania

Czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych

W notach uzupełniających do rachunku zysków i strat przedstawia się informacje

dotyczące między innymi:

Struktury przychodów

Struktury kosztów

Wyników nadzwyczajnych

Zysku i jego struktury

Innym źródłem informacji wykorzystywanych w analizie finansowej są raporty

audytorów. Są to orzeczenia dyplomowanych biegłych rewidentów, które zawierają

informacje o podstawach formalno - prawnych i dokumentacji objętej badaniem.

33

ROZDZIAŁ II

RÓZNICE MIĘDZY PRAWEM BILANSOWYM A PODATKOWYM W

UJĘCIU WYNIKÓW FINANSOWYCH

2.1. Różnice wyceny instrumentów finansowych

Zasady wyceny instrumentów finansowych zawarte w prawie bilansowym, czyli w

ustawie o rachunkowości i rozporządzeniu Ministra Finansów, należy uznać za

odpowiednie. Rozporządzenie, jako akt wykonawczy, jest w tym względzie znacznie

bardziej szczegółowe i zawiera definicje poszczególnych kategorii instrumentów

finansowych. Dlatego w pracy uważa się za nieuzasadnione stosowania innej kwalifikacji

instrumentów finansowych dla potrzeb bilansu. Wskazane wydaje się być przyjęcie zasad

wynikających z rozporządzenia również dla potrzeb kwalifikacji bilansowej48.

Normy prawa podatkowego poza definicjami pochodnych instrumentów

finansowych nie zawiera żadnej innej wskazówki, co do zasad kwalifikacji aktywów czy

pasywów do instrumentów finansowych49. Dlatego wskazane byłoby zawarcie w prawie

podatkowym odniesienia do prawa bilansowego. Prawo podatkowe powinno zmieniać się

równie dynamicznie, jak rynki kapitałowe i wprowadzać na bieżąco regulacje dotyczące

najnowszych instrumentów finansowych. Bądź odsyłać do uregulowań z zakresu

rachunkowości. Dlatego w pracy aktualne uregulowania zawarte wprawie podatkowym

uznaje się za zdecydowania niewystarczające.

Porównując zasad wyceny zawartych w prawie bilansowym i podatkowym można

wskazać, że prawo bilansowe podąża za zmianami dotyczącymi instrumentów

finansowych wprowadzanymi na rynkach kapitałowych, na co wskazuje nowelizacji

ustawy o rachunkowości, która na nowo zdefiniowała aktywa i pasywa jednostki

gospodarczej. Uwagę zwraca także niejednolitość rozwiązań zawartych w ustawie i

rozporządzaniu. Prawo podatkowe nadal stosuje zasadę kasową do zdecydowanej

większości transakcji związanych z instrumentami finansowymi. Dodając do tego różnice

w prawie bilansowym i podatkowym dotyczące zasad ustalaniu różnic kursowych przez

jednostki niepodlegające obowiązkowi badaniu sprawozdania finansowego, to prawidłowe

sporządzenie sprawozdania finansowego i rozliczenia podatkowego staje się prawdziwą

sztuką.

48 Por, J. Sekita, Opodatkowanie dochodów osób fizycznych z inwestowania i lokacji majątku, Wolters kluwer business, Warszawa 2011, s. 352.49 Por, D. Dębski, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Część 2, WSiP, Warszawa 2006, s. 11.

34

Godzenie wymogów zawartych w prawie bilansowym i podatkowym jest rzeczą

niezbędną w rachunkowości, gdyż nie ma rzetelnego sprawozdania finansowego bez

prawidłowego rozliczenia podatkowego oraz trudno wyobrazić sobie sporządzenia

prawidłowego rozliczenia podatkowego bez posiadania rzetelnych danych pochodzących z

systemu rachunkowości. W pracy postuluje się przy tym o odejście od zasady kasowej na

rzecz memoriału.

2.2. Różnice w ujęciu przychodów i kosztów.

Odmienność zadań przedstawianych obu aktów prawnych spowodowały różnice

nie tylko przejściowe, ale także trwałe. Dzięki czemu wynik bilansowy różni się od

uzyskanego wyniku podatkowego rozliczanego deklaracją CIT na koniec okresu

sprawozdawczego. Bierze się to między innymi z różnych funkcji, jakie spełniają obie

ustawy. Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości ma za zadanie

przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego danego

przedsiębiorstwa adresatom zewnętrznym sprawozdań finansowych. Natomiast ustawa z

dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych ma na celu

prawidłowe ustalenie zobowiązania wobec budżetu z uwzględnieniem preferencji

podatkowych państwa w zakresie polityki fiskalnej i społeczno-gospodarczej. Różnice w

ten sposób uzyskane dzielimy odpowiednio na:

Trwałe – nieodwracalne zmiany w uzyskaniu wyniku finansowego poprzez

odmienne traktowanie niektórych przychodów według ustaw,

Przejściowe – wynikają z odmiennego momentu uznawania przychodów za

osiągnięte – różnice przejściowe w następnych okresach rozliczeniowych

wyrównają się.

W prawie bilansowym przychody są – obok kosztów podstawową kategorią

kształtującą wynik finansowy przedsiębiorstwa danego okresu. Dlatego celem prawa

bilansowego jest wykazanie niezawyżonego wyniku finansowego przedsiębiorstwa, dzięki

czemu stan faktyczny nie byłby źle odebrany przez zewnętrznych odbiorców.50 Natomiast

prawo podatkowe służy do prawidłowego ustalenia podstawy opodatkowania i obliczenia

należnego podatku dochodowego. Celem regulacji prawno-podatkowych jest, więc

niedopuszczenie do zaniżania podstawy opodatkowania, co doprowadziłoby do

uszczuplenia podatku dochodowego.51

50 Por, K. Czubakowska, W. Gabrusewicz i inni, Przychody, koszty, wynik finansowy przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2009, s. 29.51 Por, H. Litwińczuk, Prawo bilansowe, KiK, Warszawa 1995, s. 164-165.

35

Relacje tych różnic zostały przedstawione na rysunku 9.

Rysunek 2.2.1. Przychody księgowe i podatkowe oraz ich relacje

Przychody w

ujęciu

księgowym

wpływające na

wynik brutto

danego okresu

minus

Przychody księgowe

niewliczane trwale do

podstawy opodatkowania

minus

Przychody księgowe

niewliczane przejściowo

do podstawy

opodatkowania

Przychody księgowe

będące jednocześnie

przychodami

podatkowymi

Przychody w

ujęciu

podatkowym, z

których dochód

podlega

opodatkowaniu

w drugim

okresie.

Przychody podatkowe

niezaliczane trwale do

księgowych

plus

Przychody podatkowe,

które kształtowały wynik

finansowy w poprzednich

okresach

plus

Źródło: B. Gierusz, Przychody, koszty, podatek dochodowy i rezerwa na podatek, ODDK, Gdańsk 1997, s.

32.

Przyjęte przez ustawodawcę definicje w zakresie kosztów miały zbliżyć prawo

bilansowe do prawa podatkowego, jednak nie zostało to zrobione precyzyjnie. Dowodzi

tego, np. sformułowanie dotyczące ujmowania kosztów pośrednich, które jest dość zawiłe i

może stwarzać trudności w interpretacji. Zakładając niemożliwość określenia tego, jaka

część dotyczy, danego roku podatkowego, należy zadać sobie pytanie o sposób rozłożenia

tych kosztów proporcjonalnie. Zasadne jest by dla niektórych rodzajów kosztów było to

wykonalne, np. w stosunku do zapłaty za koncesję czy zezwolenie na kilka lat. Jednak w

celu zabezpieczenia się przed ewentualnymi problemami z aparatem skarbowym należy

precyzyjnie określić w polityce rachunkowości tytuły kosztów, które będą podlegały

czynnym rozliczeniom, w tym międzyokresowym, oraz poziom istotności, poniżej którego

tego typu koszty będą podlegać jednorazowym odpisom.

36

2.3. Przychody księgowe trwale i przejściowo niezaliczane do przychodów

podatkowych

Zgodnie z definicją przychodów zawartą w art.4 ust. 30 ustawy o rachunkowości,

przychody to inaczej „uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym

korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia

aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do zwiększenia

kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków

przez udziałowców lub właścicieli”. Można wywnioskować, że do przychodów zaliczymy

przede wszystkim:

sprzedaż towarów i usług,

sprzedaż materiałów i wyrobów gotowych,

sprzedaż produktów i półproduktów,

użytkowanie aktywów jednostki przez inne przedsiębiorstwa za wynagrodzeniem,

sprzedaż środków trwałych, a także papierów wartościowych, tj. akcji i obligacji

innych jednostek gospodarczych, które w danym okresie gospodarczym wzrosły na

wartości rynkowej.

Prawo podatkowe uznaje przychody za osiągnięte według zasady kasowej, nie

później niż dzień wystawienie faktury lub uregulowania należności, oraz takie, które są

należne, choćby nie zostały otrzymane z wyłączeniem wartości zwróconych towarów,

udzielonych bonifikat i skont. (podstawa prawna – art. 12 ust. 3 – ustawy o podatku

dochodowym od osób prawnych).

Jedną z podstawowych różnic trwałych są przychody nieobjęte ustawą o podatku

dochodowym od osób prawnych, czyli zgodnie z art. 2 ust. 1 są to:

przychody z działalności rolniczej, z wyjątkiem dochodów z działów specjalnych

produkcji rolnej, chyba że ustalenie przychodów jest wymagane dla celów

określenia dochodów wolnych od podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1

pkt. 4e;

przychody z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach;

przychody wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie

skutecznej umowy;

przychody (dochody) przedsiębiorcy żeglugowego opodatkowanych na zasadach

wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym,

z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1a.

37

Kolejną różnicą będą przychody wolne od podatku są to m. in. odszkodowania,

dotacje, subwencje do inwestycji danego przedsiębiorstwa oraz prac rozwojowych. Jeżeli

chodzi o odszkodowania to tyczy się tylko takich, które dotyczą zwróconych wydatków

niezaliczonych wcześniej do kosztów uzyskania przychodów. Dzieje się tak w momencie

kolizji samochodowej, kiedy dany pojazd nie jest ubezpieczony dobrowolnym

ubezpieczeniem AC. Otrzymane pieniądze zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt. 6 ustawy o pdop nie

stanowią przychodów w rozumieniu ww. przepisów. Natomiast dotacje – tylko takie, które

są finansowane lub współfinansowane ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu

terytorialnego, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw

obcych, organizacji międzynarodowych, instytucji finansowych, w ramach rządowych

programów52.

Kolejnym przykładem przychodu bilansowego, który nie jest przychodem

podatkowym są przychody uzyskane przez podatników mających siedzibę za granicą

opodatkowane w sposób zryczałtowany. Jak również zwrócone podatki, opłaty i wydatki

niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów oraz odsetki otrzymane w związku ze

zwrotem nadpłaconych zobowiązań podatkowych i innych należności budżetowych, a

także oprocentowanie zwrotu różnicy podatku od towarów i usług w rozumieniu

odrębnych przepisów.53

Do przychodów bilansowych niebędących przychodami podatkowymi zaliczamy

również: kwoty stanowiące równowartość umorzonych zobowiązań, jeżeli umorzenie jest

związane z bankowym postępowaniem ugodowym w rozumieniu przepisów o finansowej

restrukturyzacji przedsiębiorstw i banków bądź z postępowaniem upadłościowym z

możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i

naprawczego lub też związane jest z realizacją programu restrukturyzacji na podstawie

odrębnych ustaw. Istotną różnicą jest podejście przepisów prawa podatkowe i bilansowego

do odpisów. Ustawa o rachunkowości nakazuje dokonywania ich w kwocie brutto,

natomiast prawo podatkowe nie uznaje za koszty uzyskania przychodów ani za przychody

podatkowe kwoty podatku od wartości dodanej – podatku od towarów i usług54.

52 Ustawa z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych Dz. U. z 2013, poz. 1387, art. 12 ust. 4 pkt. 14; Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 10(346), Jak rozliczyć dotację w księgach rachunkowych?, dwutygodnik, 20 maj 2013, s. 4.53 Ustawa z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych Dz. U. z 2013, poz. 1387, art. 12 ust. 4 pkt. 7.54Por, Seredyński R. Szaruga K., Komentarz do ustawy o rachunkowości, ODDKsp. z o.o. sp. k., Gdańsk 2013, s. 415.

38

Należy zwrócić uwagę przy ustalaniu wartości podatkowej – gdzie nie należy

uwzględniać podatku należnego VAT. Nie jest on przychodem należnym w rozumieniu

ustawy o podatku dochodowym. Z punktu widzenia odroczonego podatku dochodowego

stanowi on trwałą różnicę pomiędzy prawem podatkowym a bilansowym.

Następnym przykładem różnic w osiąganiu przychodów bilansowych i

podatkowych są różnice przejściowe. Występują, gdy w danym okresie rozliczeniowym

dana kategoria jest przychodem bilansowym natomiast w przyszłym okresie będzie

przychodem podatkowym. Inaczej mówiąc przychody bilansowe wykazywane są

wcześniej niż podatkowe. Dlatego wynik finansowy jest wyższy niż podatkowy. Do tej

grupy przychodów zaliczamy m. in.:

naliczone, lecz nieotrzymane odsetki od należności, w tym również od udzielonych

pożyczek ,

różnice kursowe dodatnie ustalone na dzień bilansowy (niezrealizowane).

Zgodnie z przedstawionym schematem odsetki naliczone, lecz nieotrzymane nie

stanowią przychodów osiągniętych według ustawy o podatku dochodowym od osób

prawnych. Zatem nie wlicza się ich do podstawy opodatkowania. Jednocześnie, według

ustawy o rachunkowości są przychodem finansowym ujmowanym w rachunku zysków i

strat w pozycji G. Przychody z operacji finansowych II Odsetki uzyskane. Wyceny

dokonuje się według zasady ostrożności lub skorygowanej ceny nabycia55.

Rysunek 2.3.1. Różnice między ustawą o rachunkowości a prawem podatkowym – odsetki

55 Tamże, s. 208.

39

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Gazeta Prawna nr 131/2007, Jak rozliczyć odsetki od zobowiązań w rachunkowości?, dziennik, 9 lipca 2007r. s. 20.

Różnice kursowe wycenia się dla danej waluty na dzień bilansowy po ogłoszonym

przez Narodowy Bank Polski na ten dzień średnim kursie. Powstają przez to różnice

kursowe – niezrealizowane. Środki pieniężne wycenia się ze względu na ujednolicenie

oraz zwiększenie przejrzystości danych dla adresatów sprawozdań finansowych, aby w

sposób wiarygodny i rzeczywisty porównać sytuację majątkowo-finansową innych

przedsiębiorstw. Są dwie metody ustalanie bilansowych różnic kursowych. Pierwsza

polega na wystornowaniu ustalonych na koniec roku obrotowego ustalonych różnic

kursowych pod datą 1 stycznia następnego roku lub druga metoda polegająca na

wystornowaniu ustalonych różnic kursowych z chwilą faktycznej regulacji rozrachunków.

Różnice kursowe odpowiednio są przychodami lub kosztami finansowymi zależnie od tego

czy są ujemne lub dodatnie. W związku z tym, iż nie powodują one osiągnięcia przychodu

i jednocześnie nie są kosztem podatkowym nie wpływają na podstawę opodatkowania

podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Przychody podatkowe trwale i przejściowo niezaliczane do przychodów

księgowych nie są ujmowane w księgach rachunkowych i nie podwyższają one wyniku

finansowego.

40

2.4. Rozliczenie kosztów według prawa bilansowego i podatkowego

Rozliczenie kosztów według prawa bilansowego dotyczy wydatków zaliczanych do

kosztów lub zużycia składników majątkowych przedsiębiorstwa dotyczącego okresów

sprawozdawczych, w których wytworzono produkty lub inne efekty56. Wynika to z

fundamentalnej koncepcji, na której opiera się rachunkowość, tzn. koncepcji „wiernego i

rzetelnego obrazu”57. Określając ujęcie w księgach rachunkowych tylko tych zdarzeń

gospodarczych, które rzeczywiście miały miejsce, wpłynęły na sytuację majątkową i

finansową podmiotu, jego wynik finansowy i rentowność. Z koncepcji tej wynikają,

nadrzędne zasady rachunkowości, a mianowicie zasada memoriałowa oraz dopełniająca ją

zasada współmierności.

W art. 6 UoR zawarto normy z zakresu zastosowania zasady memoriałowej

określając, iż w księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte,

przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami

dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu zapłaty. W ust. 2 art. 6

określono zasadę współmierności nakazuje dla zapewnienia współmierności przychodów i

związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego

zaliczyć koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Na poziomie prawa rachunkowego nożna wyodrębnić czynne rozliczenia kosztów

(aktywne)58, gdzie poniesione koszty wyprzedzają powstanie produktów, oraz bierne

rozliczenia kosztów (pasywne)59, gdzie koszty są poniesione zależni od powstaniu

produktów. Rachunkowość z „zatrzymaniem” kosztów, które muszą „poczekać" na

powstanie produktów, nazywa się aktywowaniem kasztów. Koszty te powstają ze

składnika aktywów bilansu i są rozliczane na okresy przyszłe, w ślad za powstającymi

produktami, efektami. Zaliczenie do kosztów produktów, efektów części kosztów jeszcze

nieponiesionych, ale przewidywanych, nazywa się tworzeniem rezerw. Utworzenie

rezerwy powoduje podwyższenie kosztów, a tym samym obniżenie zysku, wyodrębnienie

jego części. Rezerwa, tak jak zysk jest składnikiem pasywów.

Założenia koncepcyjne Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości

Finansowych ujmują, iż składnik aktywów określa się w bilansie, jeżeli prawdopodobne

jest, że jednostka osiągnie z jego tytułu korzyści ekonomiczne, zaś dany składnik posiada

56Por, C. Kosikowski, E. Ruśkowski, Finanse publiczne i prawo finansowe, Wolters kluwer business, Warszawa 2008, s. 566. 57 Por, O. Włodkowski, Przepisy karne ustawy o rachunkowości, Wolters kluwer business, Warszawa 2012, s. 156.58 Dz. cyt I. Frymark, Rachunkowość przedsiębiorcy…., s. 253. 59 Tamże, s. 253.

41

cenę nabycia lub koszt wytworzenia lub też wartość, którą można wiarygodnie ustalić.

Składnika aktywów nie ujmuje się w bilansie, jeżeli poniesiono wydatki, w odniesieniu do

których, nie jest prawdopodobne, aby jednostka gospodarcza osiągnęła korzyści

ekonomiczne po upływie bieżącego okresu obrotowego. Z tytułu takiej transakcji należy

natomiast ująć koszty w rachunku zysków i strat. Takie podejście nie oznacza, że

kierownictwo jednostki ponosząc określone wydatki, kierowało się innymi zamiarami,

aniżeli osiągnięciem przyszłych korzyści ekonomicznych lub że kierownictwo się myliło60.

Stopień pewności do osiągnięcia korzyści ekonomicznych przez jednostkę po

upływie bieżącego okresu obrotowego jest niewystarczający, aby można było ująć

składnik aktywów. Ujmowanie czynników rozliczenia muszą spełniać warunki o

wynikaniu ich z przeszłych zdarzeń, o możliwości określenia ich wiarygodnej wysokości,

co spowodują w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych.

Rozliczenia międzyokresowe kosztów podlega normom określonym w art. 39 UoR,

gdzie między innymi uregulowano sposób odpisów rozliczeń międzyokresowych w koszty.

Rozliczenie to powinno następować stosownie do upływu czasu lub wielkości świadczeń.

Czas i sposób rozliczenia powinien być uzasadniony charakterem rozliczanych kosztów, z

zachowaniem zasady ostrożności61.

Przedsiębiorstwo w ramach przyjętych zasad rachunkowości może stosować pewne

uproszczenia, jeśli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na sytuację majątkową,

finansową i wynik finansowy jednostki. Na tej podstawie można kwoty o niewielkim

znaczeniu bezpośrednio odnieść w koszty prowadzonej działalności w dacie ich

poniesienia62. Zasada ta nie powinna obowiązywać w przypadku wydatków dotyczących

więcej niż jednego roku obrotowego63.

Analizując rozliczenie kosztów według przepisów podatkowych wskazuje się, iż

czynne rozliczeniu kosztów musi uwzględniać definicji kosztów uzyskania przychodów w

ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, co określono w art. 15 ust. 1. Zgodnie

z ta definicja „kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia

przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem

kosztów wymienionych w art. 16 ust. I, czyli nieuważanych za koszty uzyskania

przychodów. Określony wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodów,

powinien zachodzić związek przyczynowo skutkowy między wydatkami i przychodem 60 Por, Ł. Brzózka, Czynne rozliczenie międzyokresowe kosztów (w:) Prawo bilansowe a prawo podatkowe, B, Micherdy (red.), Difin, Warszawa 2007, s. 263. 61 Dz. Cyt, Ł. Brzózka, Czynne rozliczenie międzyokresowe…., s. 264.62 Dz. Cyt , M. Mazurkiewicz, P. Malecki, CIT. Komentarz…., s. 427. 63Por, R. Wolański, System podatkowy w Polsce, Wolter kluwer business, Warszawa 2009, s. 106.

42

tego typu, żeby poniesienie wydatku mogło mieć wpływ na zwiększenie przychodów, lub

wydatek jest poniesiony w celu zachowania, lub zabezpieczenia źródła przychodów.

Modyfikacja definicji kosztów uzyskania przychodów od 1 stycznia 2007 r. w

usuwach o podatku dochodowym jest słuszna, ale mocno spóźniona, gdyż już w 1998 r.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że kosztami uzyskania przychodu są wszelkie

racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością

gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła

przychodów64.

Na mocy art. 15 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w

brzmieniu obowiązującym do końca roku 2006, koszty uzyskania przychodów są

potrącalne tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą, tj. są potrącane także koszty

uzyskania poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące

przychodów roku podatkowego oraz określone, co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania,

które zostały zarachowane, chociaż iż jeszcze nie poniesiono, jeżeli odnoszą się do

przychodów danego roku podatkowego chyba, że ich zarachowanie nie było możliwe.

Wówczas są one potrącane w roku, w którym zostały poniesione.

Zgodnie ze zmienionym art. 15 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób

prawnych „Koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami,

poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym, są

potrącane w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im

przychody, z zastrzeżeniem ust. 4b, 4c. Zgodnie z ustępem 4b wskazuje się, że „Koszty

uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami odnoszące się do

przychodów danego roku podatkowego, a poniesione po zakończeniu tego roku

podatkowego do dnia65:

sporządzenia sprawozdania finansowego, zgodnie z odrębnymi przepisami, nie

później jednak niż do upływu terminu określonego do złożenia zeznania, jeżeli

podatnicy są obowiązani do sporządzenia takiego sprawozdania,

złożenia zeznania, nie później jednak niż do upływu terminu określonego do

złożenia tego zeznania, jeżeli podatnicy, zgodnie z odrębnymi przepisami, nie są

obowiązani do sporządzenia sprawozdania finansowego - są potrącane w roku

podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody.

64 Dz. Cyt, D. Wędzki, Analiza wskaźnikowa…., s. 398. 65 Dz. Cyt, Ł. Brzózka, Czynne rozliczenie międzyokresowe…., s. 270.

43

Jeżeli do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego lub złożenia zeznania

podatkowego podatnik otrzyma np. fakturę z prowizją od pośrednika (poniesienie kosztu)

za doprowadzenie do sprzedaży, a tym samym osiągnięcia przychodów należnych za

poprzedzający rok podatkowy, to zalicza ten koszt do kosztów roku osiągnięcia

przychodów (roku poprzedzającego). Ustęp 4c stanowi, iż „Koszty uzyskania przychodów

bezpośrednio związane z przychodami, odnoszące się do przychodów danego roku

podatkowego, a poniesione po dniu, którym mowa w ust. 4b pkt 1 albo pkt 2, są potrącane

w roku podatkowym następującym po roku, za który sporządzane jest sprawozdanie

finansowe lub składane zeznanie. Wątpliwości może budzić stwierdzenie, że koszty te są

potrącane w roku następującym po roku, w którym sporządzane jest sprawozdanie

finansowe lub składane zeznanie, co może rodzić wątpliwości, czy koszt poniesiony dwa

lata po zamknięciu roku może zostać w ogóle rozliczony. Nowelizacja ustawy definiuje

również koszty poślednie.

Na mocy ust 4d „Koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio

związane z przychodami, są potrącane w dacie ich poniesienia. W przypadku kosztów

tych, które dotyczą okresu przekraczającego rok handlowego, a niemożliwe jest określenie,

jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty

uzyskania przychodów proporcjonalnie do okresu, którego dotyczą. W przypadku

wątpliwości, w którym okresie należy zaliczyć poniesione wydatki w koszty uzyskania

przychodów, należy przyjąć zasadę, że wydatki, które nie mogą być ściśle przypisane

konkretnemu przychodowi, powinny być potrącone w okresie, w którym zostały

poniesione, gdy żadne zdarzenia gospodarcze nie stanowią przesłanki do potrącenia ich w

innym okresie.

Na mocy art. 15 ustawodawca zdefiniował dzień poniesienia kosztu, normując, iż

za ten dzień uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych na podstawie

otrzymanej faktury, albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w

przypadku braku faktury z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych, jako koszty

rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. W przepisie tym zawiera się

kolejny problem, ponieważ ustawodawca nie określa precyzyjnie definicji zastosowanych

pojęć. Dlatego zachodzi pytanie, czy jeśli wiadomym jest o poniesieniu kosztu i ujęciu go

na podstawie dowodu polecenie księgowania w pozycji, np. zobowiązania z tytułu dostaw

niefakturowanych będzie to uznane za koszt uzyskania przychodu roku, którego koszt

44

dotyczy. Można przyjąć, iż tylko na czas ewentualnej kontroli skarbowej należy już

posiadać faktury dokumentujące koszty.

W ten sposób można wyróżnić sytuacje, w których66:

Koszty bezpośrednie poniesione wdanym roku i wiążące się z przychodami danego

roku nic podlegają rozliczeniu w czasie;

Koszty bezpośrednie poniesione w latach poprzednich dotyczące przychodów roku

podatkowego podlegają rozliczeniu w czasie np. koszt dużego remontu poniesiony

w poprzednim roku rozliczany w roku bieżącym, którego odpisanie w całości w

roku podatkowym, w którym faktycznie go poniesiono, zniekształciłoby dochód

podatkowy oraz sytuację ekonomiczną i finansową firmy za ten rok.

Określone co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania, które zostały zarachowane,

chociaż ich jeszcze nic poniesiono, jeśli odnoszą się do przychodów danego roku

podatkowego nie podlegają rozliczeniu w czasie, lecz zgodnie z zasadą memoriału

są kosztami w roku osiągnięcia przychodów.

Koszty pośrednie, które można powiązać z określonym ich wpływem na przychody

lat kolejnych, należałoby zgodnie z zasadami memoriału i współmierności

rozliczać w czasie.

Niezarachowany koszt dotyczący przychodu danego roku podatkowego potrącany

jest w roku jego zarachowania.

66 Dz. Cyt., Brzózka, Czynne rozliczenie międzyokresowe., s. 273.

45

ROZDZIAŁ III

ANALIZA FINANSOWA NA PRZYKŁADZIE

BH KROKOWICZ

3.1. Analiza Bilansu

Zasoby majątkowe, to kontrolowane przez jednostkę aktywa o wiarygodnie

określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w

przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Aktywa, to te zasoby

majątkowe, nad którymi jednostka sprawuje kontrolę, i które służą jej do osiągania

korzyści w formie dopływu gotówki lub jej ekwiwalentów oraz zabezpieczenia pretensji

wierzycieli.67

W strukturze aktywów wyróżnia się jej dwie grupy: aktywa trwałe i aktywa

obrotowe. Ich rola w procesie osiągania gotówki nie jest jednakowa. Aktywa trwałe

zaangażowane są w przedsiębiorstwie na okres powyżej 1 roku, zatem są mało elastyczne.

Aktywa trwałe obciążone są dużym ryzykiem, gdyż nakłady na inwestycje ponoszone są

przed rozpoczęciem lub w momencie ich rozpoczęcia i nigdy nie ma pewności czy zwrot

z bieżących wpływów działalności gospodarczej pokryje poniesione wydatki na tę

inwestycje.

W przeciwieństwie do aktywów trwałych, które spełniają pośrednią rolę w procesie

osiągania gotówki, aktywa obrotowe uczestniczą w nim w sposób bezpośredni. Wchodzą

one do procesu gospodarczego i tam też podlegają stałym przemianom oraz wymianom,

przynosząc nadwyżkę środków pieniężnych. Czas przebywania poszczególnych zasobów

aktywów obrotowych jest uzależniony od charakteru procesu produkcyjnego,

terminowości regulowania rozrachunków itd. Z reguły czas ten jest względnie krótki.

Rozchód zasobów majątkowych musi być uzupełniony odpowiednim przychodem, co

stwarza możliwość ciągłego dostosowywania wielkości tych składników do stopnia

wykorzystywanych zdolności produkcyjnych. Ryzyko inwestycyjne występujące przy

67 Por, A. Kusak, Analiza Ekonomiczna Przedsiębiorstwa, wyd. Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 49.

46

angażowaniu aktywów obrotowych jest o wiele mniejsze niż w przypadku zastosowania

aktywów trwałych, a ponadto w zależności od jego struktury znacznie zróżnicowane.68

Zarządzanie aktywami - z punktu widzenia osiągania wyznaczonych celów

gospodarczych - wymaga ustalenia i utrzymywania optymalnej ich struktury, tj. pożądanej

proporcji różnego typu aktywów, a głównie stosunku aktywów trwałych i aktywów

obrotowych. Wzajemna relacja między aktywami trwałymi a aktywami obrotowymi,

stanowi wielkość zróżnicowaną, która zależy od rodzaju przedsiębiorstwa. Wymieniona

relacja ilustruje płynność majątkową – bilansową. Im więcej środków ulokowanych jest

w aktywach obrotowych (płynnych), tym są one łatwiejsze do zaangażowania

w działalności gospodarczej i w ten sposób przedsiębiorstwo posiada większą płynność

majątkowo – bilansową.69

Istota i funkcje aktywów trwałych i obrotowych powodują, że podstawowym celem

wstępnej oceny aktywów bilansu jest ogólne zbadanie zmian zachodzących w aktywach

ogółem oraz wzajemnych relacji pomiędzy aktywami trwałymi a aktywami obrotowymi

oraz w strukturze poszczególnych składników w obu wymienionych grupach zasobów.

W ramach wstępnej oceny przedmiotem badania jest również prowadzona przez jednostkę

polityka inwestycyjna oraz powiązane z nią ryzyko operacyjne.

W analizie sytuacji majątkowej znaczną użyteczność ma sporządzony bilans

analityczny, który zawiera indeksy dynamiki i wskaźniki struktury. Dużą wartość

poznawcza mają indeksy dynamiki, ich wielkość dodatnia oznacza rozwój

przedsiębiorstwa oraz powiększenie zdolności produkcyjnych, natomiast ujemna świadczy

o zawężeniu działalności oraz ograniczeniu posiadanych zdolności produkcyjnych.

Wskaźniki struktury z kolei wyrażają stosunek procentowy poszczególnych grup zasobów

aktywów do ich łącznej wartości. Pozwala to na zbadanie relacji zachodzących w

wewnętrznej strukturze zasobów. Wyróżnia się dwa znaczące wskaźniki struktury70:

wskaźnik struktury aktywów trwałych:

WsAT=aktywa trwa łe*100aktywa ogó łem (3.1.1.)

wskaźnik struktury aktywów obrotowych:

68 Por., Tamże, s.51.69 Por., W. Gabrusewicz, W. Kołaczyk, BILANS Wartość Poznawcza i analityczna, wyd. Difin , Warszawa 2005, s. 259.70 T. Waśniewski, W. Skoczylas, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s. 121-124.

47

WsAO=aktywa obrotowe*100aktywa ogó łem

(3.1.2.)

Kiedy udział majątku trwałego w majątku całkowitym jest wysoki, to:71

majątek przedsiębiorstwa jest mało elastyczny, ponieważ jego zdolność

dostosowawcza do zmian otoczenia jest niska,

majątek przedsiębiorstwa jest ryzykowny w przypadku zmian sytuacji rynkowych,

taki majątek kreuje wysokie koszty stałe w postaci kosztów amortyzacji,

relatywnie niska jest zdolność majątku.

Struktura majątku zdominowana przez majątek obrotowy jest na ogół dla

przedsiębiorstwa korzystniejsza, ponieważ majątek ten:

w większym stopniu wpływa na wzrost przychodów za sprzedaży i poprawę

obrotowości majątku,

przyczynia się do wzrostu zysku ze sprzedaży,

poprawia płynność finansową przedsiębiorstwa, stwarza lepsze możliwości

dostosowania majątku do potrzeb rynku, czyli jest to majątek o większej

elastyczności i mniejszym ryzyku72.

W badaniach sytuacji majątkowej wykorzystuje się także wskaźniki będące

relacjami jednych pozycji aktywów do innych pozycji aktywów. Wyróżnia się tu wskaźnik

struktury aktywów:

A=aktywa trwa łe*100aktywa obrotowe (3.1.3.)

Powyższy współczynnik stanowi syntetyczną miarę stopnia elastyczności

przedsiębiorstwa. Wielkość tego wskaźnika o przekraczającym poziomie 100% informuje

o znacznym stopniu unieruchomienia aktywów wysokich kosztach stałych i małej

elastyczności firmy, która w wypadku wystąpienia obniżenia zapotrzebowania odbiorców

na wytwarzane produkty lub narastającej konkurencji ze strony dotychczasowych

producentów, również pojawienie się na rynku substytutów może powodować obniżenie

rentowności, a nawet powstanie straty73.

Analizę zmian majątku w ujęciu relatywnym najpierw dokonuję się w czasie. Punktem

wyjścia jest obliczenie wskaźnika dynamiki majątku całkowitego przedsiębiorstwa za

pomocą wzoru:

71 Por, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002r., s.55-59.72 Tamże ., s.70.73 Tamże ., s. 124.

48

W dmc=mają tek cał kowity rozpatrywanego okresu*100mają tek cał kowity poprzedniego okresu ( 3.1.4.)

Wartość tego wskaźnika wyższa od 100% świadczy o powiększeniu zasobów

majątku przedsiębiorstwa w rozpatrywanych okresach, natomiast jeżeli jego wartość jest

niższa niż 100%, mamy wówczas do czynienia ze zmniejszeniem się tych zasobów.

Uzupełnieniem wskaźnika dynamiki majątku całkowitego są wskaźniki dynamiki

majątku trwałego oraz wskaźniki dynamiki majątku obrotowego:

W dmt=mają tek trwał y rozpatrywanego okresu*100mają tek trwał y poprzedniego okresu (3.1.5.)

W dmo=mają tek obrotowy rozpatrywanego okresu*100mają tek obrotowy poprzedniego okresu (3.1.6.)

Cząstkowe wskaźniki dynamiki informują o sile i kierunkach zmian w

poszczególnych grupach majątku i o ich wpływie na wskaźnik dynamiki całego majątku

przedsiębiorstwa74.

Przedstawiona tabela 3.1.1. oraz tabela 3.1.2. zawierająca wielkość aktywów dla

BH Krokowicz będzie podstawa do badania struktury oraz dynamiki zmian, a także

wyciągania wniosków z danych dostarczonych przez sprawozdania finansowe.

Tabela 3.1.1. Wielkość aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013

AKTYWA 3896707403758

6 6204379 6717172 6808329

  I. Aktywa trwałe 10833 4607 5879 5083 48725

    1. Wartości niematerialne i prawne 0 0 0 0 0

    2. Rzeczowe aktywa trwałe 8218 4237 5814 2 37762

    3. Należności długoterminowe 0 0 0 0 0

    4. Inwestycje długoterminowe 0 0 0 0 0

    5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 2615 370 65 5081 10963

  II. Aktywa obrotowe 3885874403297

9 6198499 6712089 6759604

    1. Zapasy 455596 559035 1422466 656863 270387

    2. Należności krótkoterminowe 3220352313733

8 4768779 5951568 6469616

    3. Inwestycje krótkoterminowe 202164 326846 5180 98764 10323

    4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 7762 9760 2075 4893 9278

Źródło: Obliczenia własne na podstawie bilansu.

74W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 65-66.

49

Wykres 3.1.1. Wielkość aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowe Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 20130%

20%

40%

60%

80%

100%

Aktywa trwałe Aktywa obrotowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.1.1.

Tabela 3.1.2. Struktura aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013

AKTYWA100,0

%100,0

%100,0

%100,0

% 100,0%

  I. Aktywa trwałe 0,3% 0,1% 0,1% 0,1% 0,7%

    1. Wartości niematerialne i prawne 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

    2. Rzeczowe aktywa trwałe 75,9%104,2

% 98,9% 0,0% 77,5%

    3. Należności długoterminowe 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

    4. Inwestycje długoterminowe 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%    5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 24,1% 9,1% 1,1%

100,0% 29,0%

  II. Aktywa obrotowe 99,7% 99,9% 99,9% 99,9% 99,3%

    1. Zapasy 11,7% 13,9% 22,9% 9,8% 4,0%

    2. Należności krótkoterminowe 82,9% 77,8% 76,9% 88,7% 95,7%

    3. Inwestycje krótkoterminowe 5,2% 8,1% 0,1% 1,5% 0,2%    4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 0,2% 1,7% 0,0% 0,1% 3,6%

Źródło: Obliczenia własne na podstawie Tabeli 3.1.1.

Po przedstawionej wyżej strukturze można stwierdzić że struktura jednoznacznie

oddaje działalność handlową wybranej spółki – jest to uzasadnione kolosalną przewagą

50

aktywów obrotowych nad trwałymi. W aktywach trwałych największy swój udział mają

Rzeczowe Aktywa trwałe chociaż możemy zauważyć że w roku 2012 spółka wyprzedała

swój majątek by najprawdopodobniej pokryć zobowiązania krótkoterminowe przez słabą

ściągalność należności. . Swój udział w aktywach trwałych mają długoterminowe

rozliczenia międzyokresowe, co jest wskazaniem, że spółka ta poniosła już wydatek na

poczet przyszłych kosztów. Jedną z ważniejszych kwestii w aktywach obrotowych jest

wzrost w należnościach krótkoterminowych, które stanowią duży odsetek aktywów

obrotowych ponad 80% a w 2013 roku nawet ponad 90%. Może to być spowodowane złą

polityką odzyskiwania własnych pieniędzy, lub dużym zaufaniem dla swoich klientów.

Sytuacja ta wpływa na płynność przedsiębiorstwa i jest bardzo istotna. Zapasy, czyli to

czym przedsiębiorstwo na przestrzeni ostatnich lat posiada na magazynach spada OD

22,9% DO 4% co wskazuje na lepszy zbyt z teorii wiadomo, że jest to korzystny sposób

gospodarowania. Swój udział ale bardzo mały mają także inwestycje krótkoterminowe

które na przestrzeni kolejno lat wynoszą 5,2%, 8.1%, 0,1%, 1,5%, 0,2%, oraz

krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe one stanowią nikły udział w aktywach

obrotowych chociaż wskazują na wzrost.

Tabela 3.1.3. Dynamika aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2010 2011 2012 2013 2013

rok poprz.=100% 2009=100%AKTYWA 104% 154% 108% 101% 175%

  I. Aktywa trwałe 43% 128% 86% 959% 450%

    1. Wartości niematerialne i prawne - - - - -

    3. Rzeczowe aktywa trwałe 52% 137% 0% 1888100% 460%

    4. Należności długoterminowe - - - - -

    5. Inwestycje długoterminowe - - - - -

    6. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 14% 18% 7817% 216% 419%

  II. Aktywa obrotowe 104% 154% 108% 101% 174%

    1. Zapasy 123% 254% 46% 41% 59%

    2. Należności krótkoterminowe 97% 152% 125% 109% 201%

    3. Inwestycje krótkoterminowe 162% 2% 1907% 10% 5%

    4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 126% 21% 236% 190% 120%

Źródło: Obliczenia własne na podstawie Tabeli 3.1.1.Analiza dynamiki we wszystkich okresach pokazuje stały wzrost aktywów trwałych

widoczny na pierwszy rzut oka, ukazuje stabilność firmy. Aktywa obrotowe na przestrzeni

pierwszego okresu sugerował złą politykę sprzedaży i jak duże koszty magazynowania.

Spadek w kolejnym roku, ukazuje słabszą sprzedaż lub zmianę polityki zaopatrzenia.

Wzrost należności krótkoterminowych wskazuje na słabszy okres ściągalności należnych

51

kwot za usługi i towary w 2013 roku miał swój największy udział. Jednocześnie sugeruje

wzrost sprzedaży bezgotówkowej. Stały spadek inwestycji krótkoterminowych umacnia

wyżej wymienioną tezę na temat wzrost sprzedaży bezgotówkowej.

Struktura pasywów bilansu odzwierciedla pochodzenie aktywów, czyli źródła ich

finansowania. Kapitał zakładowy w spółkach kapitałowych jest kapitałem własnym, który

uzupełnia się o tworzone rezerwy i dodatkowe kapitały gromadzone w formie dalszych

emisji akcji oraz pozyskane kapitały obce (kredyty, obligacje). Zbyt wysokie zwiększenie

kapitałów (kapitału własnego i kapitału obcego) może prowadzić do tzw. rozwodnienia

kapitałów, co powoduje obniżenie stopnia ich rentowności.

Struktura źródeł finansowania zależy między innymi od koniunktury a także od

polityki finansowej przedsiębiorstwa (konserwatywna, agresywna). W polityce

konserwatywnej dominującym źródłem finansowania zasobów przedsiębiorstwa jest

kapitał własny, natomiast w przypadku polityki agresywnej głównym elementem w

strukturze finansowej są obce źródła finansowania. W przedsiębiorstwie w którym

dominuje kapitał własny obarczone jest małym ryzykiem, ale korzyści właściciele również

mogą mieć mniejsze. Jednak jeżeli dominuje kapitał obcy wówczas ryzyko finansowe

firmy wzrasta, ale i rentowność może być wyższa75.

Ze względu na brak zgodności co do istoty kapitału wyróżnia się trzy grupy

definicji, jako sumę76:

kapitału własnego i kapitału obcego długoterminowego

kapitału własnego, kapitału obcego długoterminowego i krótkoterminowego

oprocentowanego

pasywów, co powoduje, że kapitały utożsamiane są ze źródłami finansowania

Struktura finansowa wynikająca z pasywów bilansu daje obraz podstawy

finansowej, na której oparta jest działalność przedsiębiorstwa. Dlatego też punktem

wyjściowym analizy kapitałów jest rozpatrzenie ich wielkości i zmian w czasie. Ocena

wielkości przede wszystkim odnosi się do poszczególnych grup kapitałów, których

wielkość powinna być skorelowana z wielkością odpowiednich grup majątku. Czyli dużym

zasobom majątku trwałego powinny odpowiadać stosownej wielkości kapitały własne.

Jeżeli natomiast w strukturze majątku dominuje majątek obrotowy, to w strukturze majątku

kapitałów większy udział mogą mieć kapitały obce.

75 Tamże .,s. 128-129.76 A. Duliniec, Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 12-14.

52

Oprócz wielkości istotna jest też znajomość zmiany kapitałów w czasie. Do oceny

ogólnych zmian kapitałów wykorzystuje się wskaźnik dynamiki kapitałów całkowitych.

Oblicza się go następująco:

W dkc=kapita ły ca łkowite w rozpatrywanym okresie*100kapita ły ca łkowite w poprzednim okresie (3.1.7.)

Tak obliczony wskaźnik dynamiki wskazuje na kierunek i rozmiary zmian

w kapitałach przedsiębiorstwa. Jeżeli jest on wyższy od 100% informuje o wzroście

wielkości kapitałów w czasie. Jeżeli natomiast jest niższy niż 100%, wówczas świadczy

o zmniejszeniu kapitałów rozpatrywanego okresu w porównaniu z okresem poprzednim.

Szczegółowa ocena zmian w kapitale zawiera wskaźniki dynamiki kapitałów

własnych i kapitałów obcych. Wskaźniki te oblicza się następująco:

W dkw=kapita ły w łasne w rozpatrywanym okresie*100kapita ły w łasne w poprzednim okresie (3.1.8)

W dko=kapita ły obce w rozpatrywanym okresie*100kapita ły obce w poprzednim okresie (3.1.9)

Obliczone wskaźniki dynamiki poszczególnych grup kapitałów należy porównać ze

sobą i ze wskaźnikami dynamiki kapitałów całkowitych. Gdy dynamika kapitałów

własnych jest silniejsza od dynamiki kapitałów obcych, świadczy to o pozytywnych

zmianach kapitałowych, gdyż prowadzi to do wzrostu ich udziału w strukturze kapitałów

i do wzmocnienia pozycji kapitałowej przedsiębiorstwa. Jeżeli oba wskaźniki wzrastają

w jednakowym stopniu, to struktura kapitałów nie ulega zmianie. Natomiast jeżeli

wykazują zróżnicowaną dynamikę, to struktura kapitałów wzrasta na korzyść kapitałów

o wyższym wskaźniku dynamiki.

W analizie kapitałów przedsiębiorstwa niezbędna jest również analiza ich struktury.

Struktura ukazuje udział procentowy poszczególnych źródeł w finansowaniu majątku

przedsiębiorstwa.

Celem analizy struktury kapitałów jest:

ustalenie zakresu finansowania majątku własnymi źródłami

określenie stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa

ocena prawidłowości sfinansowania majątku

wskazanie skali ryzyka finansowego z tytułu zaangażowania kapitałów obcych oraz

na zdolność przedsiębiorstwa do kontynuowania działalności w przyszłości.

53

Do podstawowych wskaźników struktury pasywów zalicza się wskaźniki udziału

kapitałów własnych i kapitałów obcych w kapitale całkowitym.00

W ukw=kapita ły w łasne*100kapita ły ca łkowite (3.1.10)

W uko=kapita ły obce*100kapita ły ca łkowite (3.1.11)

Wskaźnik udziału kapitałów własnych w kapitałach całkowitych wyraża stopień

samofinansowania przedsiębiorstwa. Wskaźnik udziału kapitałów obcych informuje

natomiast o rozmiarach zadłużenia przedsiębiorstwa i sygnalizuje jednocześnie o ryzyku

związanym z zaciągnięciem długów. Wysoki udział kapitałów własnych w ogólnej sumie

pasywów świadczy o mocnych podstawach finansowych firmy oraz o jego niezależności

od kapitałów obcych. Im większy jest udział kapitału własnego, tym lepiej chronieni są

wierzyciele przed poniesieniem strat, które w pierwszej kolejności pokrywane są

z kapitałów własnych.

Wskaźnik udziałów kapitałów obcych informuje poziomie ogólnego zadłużenia

przedsiębiorstwa oraz o wynikającym z tego tytułu ryzyku finansowym. Występowanie

kapitału obcego jest zjawiskiem koniecznym, gdyż prowadzi to do wzrostu rentowności

kapitału własnego.

W bardziej szczegółowej analizie struktury kapitałów uwzględnia się poszczególne

składniki kapitałów własnych i kapitałów obcych w kapitałach całkowitych. Podstawowe

znaczenie w analizie struktury kapitałów własnych ma udział kapitału podstawowego.

W ocenie struktury źródeł finansowania należy wyodrębnić udział zobowiązań

długoterminowych i zobowiązań bieżących w kapitale obcym. Wskaźniki te oblicza się

następująco:

W uzd=zobowi ązania d ługoterminowe*100kapita ły obce (3.1.12.)

W suzb=zobowi ązanie bie ż ące*100kapita ły obce (3.1.13.)

Pozytywnym zjawiskiem w strukturze kapitałów obcych jest relatywnie wysoki

udział kapitału (zobowiązań) długoterminowego. Ze względu na okres zobowiązania

długoterminowe są symptomem bezpieczeństwa finansowego firmy. Kapitał ten

przeznaczony może być na finansowanie potrzeb o charakterze stałym (aktywa trwałe), a

54

jego nadwyżki na finansowanie potrzeb bieżących (aktywa obrotowe). Należy pamiętać, że

kapitał obcy długoterminowy wraz z kapitałem własnym tworzą kapitał stały77.

Wskaźniki relacji są uzupełnieniem wskaźników struktury, które wyrażają się

następującymi formułami:

Wska źnik relacji kapita łów obcych do w łasnych=kapita ły obcekapita ły w łasne (3.1.14.)

Wska źnik relacji kapita łów obcych do w łasnych=kapita ły w łasnekapita ły obce (3.1.15.)

Wska źnik relacji kapita łów d ługotermonowych do krótkoterminowych=kapita ły d ługoterminowekapitały krótkoterminowe

(3.1.16.)

Pierwszy wskaźnik relacji określany jest wskaźnikiem przekładni kapitałowej.

Informuje o skali zaangażowania obcych źródeł finansowania w stosunku do kapitałów

własnych. Drugi wskaźnik relacji jest miarą samofinansowania przedsiębiorstwa. Większy

udział kapitałów długoterminowych w strukturze kapitałów jest dla przedsiębiorstwa

korzystny. Kapitał ten jest przez długi czas związany z przedsiębiorstwem i dlatego może

być przeznaczony na finansowanie majątku trwałego. Im wyższy udział kapitału

długoterminowego, tym mniejsze jest ryzyko odpływu kapitału. Jeżeli w  kapitałach

przedsiębiorstwa wzrastają kapitały długoterminowe, to po stronie aktywów powinien

wzrastać majątek trwały i odwrotnie78.

Tabela 3.1.4 przedstawia wielkość kapitałów własnych oraz obcych.

Tabela 3.1.4. Wielkość kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013

PASYWA 3896707 4037586 6204379 6717172 6808329

  I. Kapitał własny 1911582 2234466 2885053 3480717 4153918

    1. Kapitał zakładowy 50000 50000 50000 50000 50000

    2. Kapitał zapasowy 1362093 1661582 2034466 2535053 3060717

    3. Pozostałe kapitały rezerwowe 0 0 0 0 0

    4. Zysk (strata) z lat ubiegłych 0 0 0 0 0

    5. Zysk (strata) netto 564489 722883 1000587 925665 1043200

  II. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 1985125 1803160 3319326 3236455 2654412

    1. Rezerwy na zobowiązania 635 1024 648 111 0

77 W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002 , s. 112-119.78 Tamże .,s . 116.

55

    2. Zobowiązania długoterminowe 0 0 0 0 0

    3. Zobowiązania krótkoterminowe 1982929 1800315 3316937 3233551 2654412

    4. Rozliczenia międzyokresowe 1561 1821 1741 2793 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu.

Wykres 3.1.2. Wielkość kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowe Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 20130%

20%

40%

60%

80%

100%

Kapitał własny Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.1.4.

Tabela 3.1.5. Struktura kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013

PASYWA100,0

%100,0

%100,0

%100,0

% 100,0%

  I. Kapitał własny 49,1% 55,3% 46,5% 51,8% 61,0%

    1. Kapitał zakładowy 2,6% 2,2% 1,7% 1,4% 1,2%

    2. Kapitał zapasowy 71,3% 74,4% 70,5% 72,8% 73,7%

    3. Pozostałe kapitały rezerwowe 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

    4. Zysk (strata) z lat ubiegłych 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

    5. Zysk (strata) netto 29,5% 32,4% 34,7% 26,6% 25,1%  IV. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 50,9% 44,7% 53,5% 48,2% 39,0%

56

    1. Rezerwy na zobowiązania 0,0% 0,1% 0,0% 0,0% 0,0%

    2. Zobowiązania długoterminowe 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

    3. Zobowiązania krótkoterminowe 99,9% 99,8% 99,9% 99,9% 100,0%

    4. Rozliczenia międzyokresowe 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% 0,0%Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.1.4.

Na pierwszy rzut oka w pierwszym okresie daje się zauważyć przewagę kapitałów

obcych nad kapitałami własnymi. Wskazuje to na duże ryzyko ,gdyż w ten sposób idealnie

wykorzystują dźwignię finansową. Kapitał własny zachowuje się podobnie do aktywów

trwałych – na przestrzeni ostatnich lat stale wzrastał o niewielki procent, natomiast kapitał

obcy wahał się podobnie do aktywów obrotowych. Największy udział w kapitale własnym

mają kapitały zapasowe, natomiast najmniejszy kapitał zakładowy który nie zmieniał się

na przestrzeni pięciu lat. Zysk netto w latach 2010 i 2011 proporcjonalnie do innych lat

był najwyższy póżniej zauważamy spadek o około 10% co może być spowodowane

zobowiązaniami krótkoterminowymi. Największy udział w kapitale obcym mają

zobowiązania krótkoterminowe trzymające się na tym samym poziomie około 99%. Także

pojawiły się rozliczenia międzyokresowe bierne, które ukazują koszt dla danego okresu

bez poniesionych wydatków spodziewanych dopiero w przyszłości, chociaż one miały

bardzo nikły udział.

Tabela 3.1.6. Dynamika kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2010 2011 2012 2013 2013

rok poprz.=100% 2009=100%PASYWA 104% 154% 108% 101% 175%

  I. Kapitał własny 117% 129% 121% 119% 217%

    1. Kapitał zakładowy 100% 100% 100% 100% 100%

    4. Kapitał zapasowy 122% 122% 125% 121% 225%

    6. Pozostałe kapitały rezerwowe - - - - -

    8. Zysk (strata) z lat ubiegłych - - - - -

    9. Zysk (strata) netto 128% 138% 93% 113% -

  IV. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 91% 184% 98% 82% 134%

    1. Rezerwy na zobowiązania 161% 63% 17% - -

    2. Zobowiązania długoterminowe - - - - -

    3. Zobowiązania krótkoterminowe 91% 184% 97% 82% 134%

    4. Rozliczenia międzyokresowe 117% 96% 160% - -

. Zysk na przestrzeni ostatnich 3 lat zmieniał się dosyć mocno. Zauważamy spadek

na przestrzeni 2011-2012 oraz wzrost rok później.

W odniesieniu do roku bazowego zauważamy wzrost kapitału obcego, tak jak w

kolejnych latach. Rezerwy na zobowiązania spadają zachowując się podobnie do aktywów

57

trwałych. Przyczyną może być manipulacja wynikiem finansowym, lub w pewien sposób

przewidywalne wydatki w przyszłości. Po 2012 widzimy znaczną spłatę kredytów

największy swój udział zobowiązania krótkoterminowe miały w 2011 roku póżniej jednak

zauważamy spadek .Błędem spółki jest to że nie inwestują np. przez zaciągniecie kredytów

długoterminowych w rozwój jeszcze lepszy firmy, ale i tak mają dobrą płynność

finansową. Łącznie suma bilansowa po roku 2011 wzrosła w porównaniu do roku

bazowego o 70% jest to dobra prognoza na przyszłość, gdyż ukazuje rozwój firmy na

wielu płaszczyznach. Bilans wybranej spółki jest bardzo uproszczony bez wielu pozycji,

przez co tabele, które tworzą nie wchodzą na niższe podgrupy.

3.2. Analiza Rachunku Zysków i Strat

Analiza finansowa przychodów przedsiębiorstwa powinny obejmować

kształtowanie się wielkości, dynamiki oraz struktury przychodów według składników

zwanych rodzajami działalności gospodarczej. Analiza dynamiki to ocena wielkości

rozpatrywanego zjawiska w badanym okresie w stosunku do jego wielkości okresach

poprzednich.79Porównanie kształtowania się przychodów w czasie wskazuje kierunki

rozwoju przedsiębiorstwa, a w celu uzyskania bardziej obiektywnych wyników, tj.

uniknięcie odchyleń typu przypadkowego, porównania takie powinny obejmować

przynajmniej trzy odcinki czasowe.80Wskaźniki dynamiki przychodów ogółem oblicza się

w następujący sposób:

(3.2.1.)

Do pomiaru dynamiki przychodów wykorzystuje się także średniowieczne tępo ich

wzrostu, które określa następująca formułą:

(3.2.2.)

gdzie:

przychody ze sprzedaży w ostatnim badanym roku.

przychody ze sprzedaży w poprzednim badanym roku.

liczba lat w badanym okresie.

79 W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej , wyd.2, PWE. Warszawa 2005, s.44.80 L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys , T. Waśniewski, B. Wersty, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. O. Lanego we Wrocławiu, Wrocław 2003, s.33-38.

58

Wskaźnik ten wykorzystuje się m. in. w planowaniu przychodów.81 Badanie

dynamiki przychodów nie może być przeprowadzane jedynie na podstawie danych

pochodzących z rozpatrywanego przedsiębiorstwa. Istotne jest badanie otoczenia

przedsiębiorstwa z analogicznymi dla całej branży, do której należy przedsiębiorstwo.

Dzięki temu możemy określić, czy dynamika jego przychodów ogółem zasługuje na

pozytywną ocenę.82

Niezbędnym elementem analizy przychodów jest badanie ich struktury. Określenie

struktury przychodów pozwala trafniej ocenić ryzyko rynkowe przedsiębiorstwa oraz

przewidywać przyszłe wyniki produkcyjne i finansowe.83Analiza struktury polega na

ustaleniu i ocenie udziału poszczególnych rodzajów przychodów w ich ogólnej

wielkości.84Obliczone wskaźniki określają strukturę rodzajową przychodów ogółem i jej

zmiany w kolejnych okresach.

Zasadniczym elementem przychodów , od którego zależy wynik finansowy są

przychody ze sprzedaży. W gospodarce rynkowej nie produkcja , lecz sprzedaż określa

tożsamość przedsiębiorstwa, a wysokość przychodów ze sprzedaży decyduje o sukcesie

handlowym i finansowym firmy.85Przez pryzmat przychodów ze sprzedaży można określić

także pozycję rynkową przedsiębiorstwa, jej zmiany oraz sytuacje marketingową

przedsiębiorstwa.86Typowe przypadki zmiany przychodów ze sprzedaży w danym

przedsiębiorstwie i branży można opisać za pomocą macierzy przedstawiającej cztery

sytuacje. Obrazuje to tabela 3.1.1.

Tabela 3.2.1. Typowe sytuacje w zakresie zmian przychodów ze sprzedaży w

przedsiębiorstwie i branży

I .Wzrost przychodów netto ze sprzedaży

w przedsiębiorstwie jest szybszy niż w

branży.

II . Wzrost przychodów netto ze sprzedaży

w przedsiębiorstwie jest wolniejszy niż w

branży.

III . Obniżenie przychodów netto ze

sprzedaży w przedsiębiorstwie jest

wolniejsze niż w branży.

IV . Obniżenie przychodów netto ze

sprzedaży w przedsiębiorstwie jest szybsze

niż w branży.

81 T. Waśniewski, W. Skoczyłaś, Teoria i praktyka……, s.195.82 Tamże, s.195.83 Tamże, s.195.84 M. Jarzemowska, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. 1, PWE, Warszawa 2004, s.89.85 Cz. Skowronka, Analiza ekonomiczno- finansowa przedsiębiorstwa . Zbiór przykładów i zadań, Wyd. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, Lublin 2007, s.37. 86 Z. Leszczyński, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 2002, s.71

59

Źródło: S. Kasierewicz, Analiza ekonomiczno- finansowa przedsiębiorstwa, Oficyna Wydawnicza Szkoły

Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 1995, s.113.

Pierwsza sytuacja, gdy przychody ze sprzedaży badanego przedsiębiorstwa rosną

szybciej niż w branży, jest najbardziej optymistyczna. Oznacza to poprawę pozycji

konkurencyjnej przedsiębiorstwa i jego standingu finansowego.87Drugiej sytuacji nie

można ocenić jednoznacznie. Jeśli przychody ze sprzedaży analizowanego

przedsiębiorstwa rosną wolniej niż w branży, przedsiębiorstwo traci pozycję rynkową w

stosunku do konkurentów. Podobnie sytuacja trzecia nie jest oczywista. Z jednej strony

spadek przychodów ze sprzedaży jest niekorzystny dla przedsiębiorstwa, z drugiej zaś

spadek ten jest wolniejszy niż w branży. Świadczy to o przewadze nad konkurencją i

lepszej odporności przedsiębiorstwa na skutki recesji. Czwarta sytuacja jest zdecydowanie

negatywna. Przychody ze sprzedaży obniżają się szybciej w przedsiębiorstwie niż w

branży. Przedsiębiorstwo ma coraz mniejsze przychody ze sprzedaży i traci pozycję

rynkową.

Tabela 3.2.2. Wielkości Rachunku Zysków i Strat w Biurze Handlowym Krokowicz

w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013I. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów 12516312 16393141 19983413 21850549 23664471II. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów 11693170 15385728 18692027 20468838 22341868III. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży 823142 1007513 1291385 1381711 1322604IV. Pozostałe przychody operacyjne 31215 145943 25803 96704 156965V. Pozostałe koszty operacyjne 31462 30917 53755 18358 37884VI. Zysk (strata) z działalności operacyjnej 822896 1122539 1263433 1460057 1441685

VII. Przychody finansowe 6334 8 137573 3137 24311VII. Koszty finansowe 131495 229453 161435 316021 174709IX. Zysk (strata) z działalności gospodarczej 893094 697734 1239571 1147173 1291287X. Zysk (strata) brutto 893094 697734 1239571 1147173 1291287XI. Podatek dochodowy 133245 170210 238984 221508 248087XII. Zysk (strata) netto 564489 722884 1000587 925665 1043200

Źródło: Opracowanie własne na podstawie RZiS.

Tabela 3.2.3. Struktura przychodów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów 99,7% 99,1% 99,2% 99,5% 99,2%

Pozostałe przychody operacyjne 0,2% 0,9% 0,1% 0,4% 0,7%Przychody finansowe 0,1% 0,0% 0,7% 0,0% 0,1%Suma 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.2.2.

87 Tamże ,. s.193.

60

Wykres 3.2.1. Struktura przychodów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 20130%

10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałówPozostałe przychody operacyjnePrzychody finansowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.2.3.

Na podstawie tabeli 3.2.3. zauważyć można, że we wszystkich badanych latach

przychody ze sprzedaży obejmują ponad 99,0 % przychodów przedsiębiorstwa. Pozostałe

przychody operacyjne wraz z przychodami finansowymi stanowią niecałe 2% przychodów

do przychodów ogółem. Ich łączna dynamika wykazana jest w tabeli 3.2.5.

Tabela 3.2.4. Struktura kosztów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów 98,6% 98,3% 98,9% 98,4% 99,1%

Pozostałe koszty operacyjne 0,3% 0,2% 0,3% 0,1% 0,2%

Koszty finansowe 1,1% 1,5% 0,9% 1,5% 0,8%

Suma 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.2.2.

We wszystkich badanych latach największa wartość kosztów ponoszonych przez

przedsiębiorstwo to koszty własne sprzedaży. Zawierają około 98,0 % całkowitych

kosztów jednostki.. Natomiast koszty, takie jak pozostałe koszty operacyjne oraz koszty

finansowe, to zaledwie około 2%  całkowitych kosztów działalności. . Ich łączna dynamika

wykazana jest razem z przychodami w tabeli 3.2.5.

Wykres 3.2.2. Struktura przychodów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

61

2009 2010 2011 2012 20130%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałówPozostałe koszty operacyjneKoszty finansowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.2.4.

Tabela 3.2.5. Dynamika przychodów i kosztów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013

2010 2011 2012 2013 2013

rok poprz.=100% 2009=100%

Przychody 131,7% 121,8% 109,0% 108,6% 189,9%Koszty 132,0% 120,8% 110,0% 108,4% 190,2%Zysk brutto 128,0% 138,8% 92,5% 112,6% 185,1%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tabeli 3.2.3. oraz Tabeli 3.2.4

Na podstawie danych obliczonych w tabeli 3.2.5 zauważyć można, iż przychody

przedsiębiorstwa w ciągu trzech lat tak jak 2009,2010 oraz 2011 spadały o 10%.

Należy dobrze ocenić wzrost, jaki osiągają przychody ze sprzedaży. W roku 2013

przychody ze sprzedaży są większe, niż te osiągnięte w roku 2009. Wskazuje to na rozwój

przedsiębiorstwa. Natomiast dynamika pozostałych przychodów operacyjnych ma nikły

procę udziałów i nie ma wpływu. Koszty ogółem pokazują spadek tak jak przychody o

około 10%. Widać że spółka ponosi porównywalne przychody sprzedanych produktów do

kosztów poniesionych na wyprodukowanie jest niewielka różnica. W Roku 2012 nawet o

1% koszty przewyższyły przychody. Tak jak w 2013 roku. Najważniejsze jest to że nie ma

62

wielkiej różnicy ze przychody porównywalnie pokrywają koszty a spółka stara się

pomniejszać koszty wyprodukowania produktów.

3.3. Analiza Rachunku Przepływów Pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych ma to do siebie że opisuje wpływające do

jednostki i wydatkowane przez nią strumienie pieniężne. Tym samym opiera się na

zasadzie kasowej odmiennie jak Rachunek Zysków i Strat , który opiera się na zasadzie

memoriałowej. Opieranie analizy finansowej na sprawozdaniu z przepływów pieniężnych

staję się popularną, ale też jak najbardziej, niezbędną, metodą analizy. Jest tak ponieważ, ta

część sprawozdania finansowego przedstawia tylko i wyłącznie efekt działalności

przedsiębiorstwa z punktu widzenia generowania gotówki tzw. czystego pieniądza.

Ustawa o rachunkowości (art. 48b, ust.3) zdefiniowała co składa się na te przepływy:88

działalność operacyjna- to podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne

rodzaje działalności nie zaliczane do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub

finansowej.

działalność inwestycyjna (lokacyjna) to nabywanie lub zbywanie składników

aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z

nim związane pieniężne koszty i korzyści.

działalność finansowa to pozyskiwanie lub utrata źródeł finansowania (zmiany w

rozmiarach i relacjach kapitału własnego i obcego w jednostce) oraz wszystkie z

nim związane pieniężne koszty i korzyści.

Rysunek 3.3.1. Przepływ środków pieniężnych w przedsiębiorstwie

88 Por., R. Rybicki , dz. cyt., s. 122.

63

Żródło : Opracowanie własne na podstawie Rachunku Przepływów Pieniężnych

Tabela 3.3.1. Rachunek przepływów pieniężnych Biura Handlowego Krokowicz za lata 2009-2013 (w zł)

2009 2010 2011 2012 2013

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej -3032376 612741 -1115151 719345 362356

  I. Zysk (strata) netto 564489 722884 1000587 925665 1043200

  II. Korekty razem -3596865 -110142 -2115738 -206320 -680844

    3. Amortyzacja 7339 3981 6513 201 4305

    4. (Zyski) straty z tytułu różnic kursowych          

    5. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)          

    6. (Zysk) strata z tytułu działalności inwestycyjnej          

    7. Zmiana stanu rezerw -6671 389 -376 -537 -111

    8. Zmiana stanu zapasów -23544 -103439 -863431 765603 386475

    9. Zmiana stanu należności -3758738 82974 -1631401 -1182790 -518048

    10. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów 189657 -94555 365047 217986 -540406    11. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych -4908 508 7910 -6783 -13059

64

    12. Inne korekty          

B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej 0 0 0 0 0

C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej 0 0 0 0 0

D. Przepływy pieniężne netto -3032376 612741 -1115151 719345 362356E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych -3032376 612741 -1115151 719345 362356

  - w tym: zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych          

F. Środki pieniężne na początek okresu 6729 202164 326846 5180 98764

G. Środki pieniężne na koniec okresu -3025648 814906 -788305 724525 461121Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych BH Krokowicz za lata 2009-2013.

65

Wykres 3.4.1. Relacja między zyskiem netto a gotówką

2009 2010 2011 2012 2013

-3500000

-3000000

-2500000

-2000000

-1500000

-1000000

-500000

0

500000

1000000

1500000

Zysk netto Gotówka

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: danych zawartych w tabeli 3.3.1.

Spółka BH Krokowicz. osiągnęła dodatnie przepływy z działalności operacyjnej

w latach 2010 oraz 2012-2013. Ujemne przypływy z działalności operacyjnej wystąpiły

zatem w roku 2009 oraz 2011, w którym spółka poniosła największą stratę na działalności.

W latach 2011-2013 pomimo memoriałowej straty, do spółki wpłynęło więcej środków

pieniężnych z tytułu działalności operacyjnej, aniżeli spółka wydatkowała. Wśród korekt

duży wpływ na korektę zysku netto o koszty niewywołujące przepływu gotówki miały

zmiany stanu należności i zobowiązań krótkoterminowych ( tutaj tylko w 2010 roku).

Przepływy z działalności inwestycyjnej oraz przepływy działalności finansowej

kreowały się na poziomie zerowym. Spółka nie kupowała np. środków trwałych ani nie

inwestowała w wartości nie materialne i prawne.

W roku 2009 ujemne przepływy pieniężne netto były na wysokim poziomie i

wynosiły -3 032 376,00 zł oraz nieco niższy ujemny poziom przepływów pieniężnych

netto był w 2011 roku i wynosił – 1 115 151,00 zł. W latach 2010, 2013 .2013 widać

dodatni przepływ pieniężny netto który wynosi kolejno 612 741,00 zł, 719 345,00 zł oraz

362 356,00 zł co wskazuje na coraz lepszą sytuacje gotówki spółki.

66

Dla podsumowania analizy rachunku przepływów pieniężnych spółki BH Krokowicz. w

tabeli 3.3.2. przedstawiono kierunki przepływów z poszczególnych rodzajach działalności.

Tabela 3.3.2. Kierunki przepływów pieniężnych w spółce BH Krokowicz w latach 2009-2013Przepływy pienieżne z tytułu: 2009 2010 2011 2012 2013

1) działalności operacyjnej - + - + +2) działalności inwestycyjnej3) działalności finanoswejPrzepływy pieniężne netto - + - + +Źródło: Opracowanie własne na podstawie: danych zawartych w tabeli 3.3.1.

Na podstawie tabeli 3.3.2. widoczna jest dobra płynność finansowa . Mimo tego że

spółka nie inwestuje i miała kryzys w latach 2009 oraz 2011 potrafiła się z tego wybronić i

zarobić w kolejnych latach. Zysk z roku na rok rośnie tak jak gotówka którą firma może

obracać. Atutem firmy jest to że zawsze spłaca zobowiązania na bieżąco a swoim klientom

pozwala na dłuższy okres spłaty należności. Spółka BH Krokowicz na rynku ma dobrą

pozycję i starając się coraz bardziej mają szanse na dostanie się do czołówek.

3.4. Analiza SWOT spółki BH KROKOWICZ

Biuro Handlowe Krokowicz sp. z o.o. (dalej BHK) zlokalizowane jest w Poznaniu

przy ulicy Zbąszyńskiej 3. Firma działa na rynku od początku 2000 roku, kiedy rozpoczęła

dystrybucję papierów dla poligrafii, a w szczególności papierów etykietowych (głównie

etykiety piw, wódek i wód mineralnych). Od początku rozpoczęcia działalności BHK

realizuje współpracę z amerykańską firmą GLATFELTER do którego należą fabryki

papierów metalizowanych w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Jednocześnie BHK jest

wyłącznym przedstawicielem firmy Glatfelter na rynku polskim.

Sama Analiza SWOT ma postać tabeli z dwoma wierszami i dwiema kolumnami.

Przy czym górny wiersz pokazuje czynniki zależne od przedsiębiorstw, natomiast dolny

niezależne od nich, lewa kolumna zawiera czynniki pozytywne, prawa zaś negatywne.

Nazwa techniki pochodzi od pierwszych liter angielskich słów:

S (z ang. Strengths) – mocne strony

W (z ang. Weaknesses) – słabe strony

O (z ang. Opportunities) – szanse

T (z ang. Threats) – zagrożenia

Analiza SWOT to techniką pozwalającą na przeprowadzenie podstawowej analizy

działalności transferu technologii w oparciu o czynniki mające największy wpływ na tę

67

działalność. Analiza SWOT polega na zidentyfikowaniu silnych i słabych stron danej

firmy (jej wewnętrznych zasobów i możliwości), poprzez analizę wszystkich tych

czynników, na które firma ma wpływ, oraz na rozpoznaniu szans i zagrożeń, jakie stają

przed firmą, czyli zanalizowaniu czynników niezależnych od przedsiębiorstwa. Jest to

technika stosowana zarówno w analizie firm, które już działają na rynku, jak i tych, które

dopiero planuje się otworzyć.

Silne i słabe strony są czynnikami wewnętrznymi firmy (mikroekonomiczne), np.

jakość produktu, kwalifikacje kadry zarządzającej (oba te czynniki mogą być także

słabościami, jeżeli jakość produktu jest niska czy zarządzanie jest złe). Szanse i zagrożenia

są zewnętrznymi czynnikami, np. rozwój całego nowego rynku (szansa), czy pojawienie

się na rynku nowych konkurentów (zagrożenie) - makroekonomiczne.

Tabela 3.4.1. Założenia analizy SWOTCzynniki wewnętrzne (mikroekonomiczne)

Strenghts (mocne strony) Weaknesses (słabe strony)

Znana marka o dużej tradycji Wysokie wskaźniki rentowności (ROS,

ROA i ROE) Wysoka płynność finansowa Brak zadłużenia długoterminowego Wysoki udział eksportu w sprzedaży

całkowitej Duże doświadczenie na rynku Udane proces restrukturyzacyjny Zarządzanie Spółką w zakresie

stosowania norm jakości i audytów Stałe podnoszenie kwalifikacji

pracowniczych, przez organizowanie szkoleń wewnętrznych

Dbanie o środowisko

- wydatki związane z uzyskaniem certyfikatów jakości i przeprowadzeniem audytów

Czynniki zewnętrzne (makroekonomiczne)Opportunities (szanse) Threats (zagrożenia) Planowanie dalszej restrukturyzacji Koniec kryzysu gospodarczego w UE i

na świecie Podpisywanie nowych umów

handlowych z zagranicznymi importerami

Nawiązanie szerszej współpracy handlowej z krajami Europy Środkowo-Wschodniej

Pozyskiwanie dotacji z UE

Kryzys finansowy Niestabilność kursu PLN/EUR i

PLN/USD w związku z prowadzeniem sprzedaży zagranice

Niekorzystne przewalutowanie PLN przy wprowadzeniu EUR w Polsce

Rosnące koszty pracy w Polsce (podnoszenie płacy minimalnej)

Konkurencja spółek zagranicznych Lekceważenie małych przedsiębiorstw na rynku krajowym i zagranicznym

Źródło: Opracowanie własne

68

Powyższa analiza SWOT wykazuje wysokie możliwości rozwojowych Spółki w

branży poligraficznej. W skali makroekonomicznej warto podkreślić dużą niestabilność

związaną z polityką naszego kraju, zagrożenia związane z kryzysem gospodarczym i

rosnącym fiskalizmem państwa. W analizie SWOT podkreślono mocne strony Spółki

związane z posiadaniem dużej rentowności. Jednocześnie Firma działa realizując wysokie

standardy jakości, cały czas rozrzedzając eksport produktów własnych.

69

70

ROZDZIAŁ 4

ANALIZA WSKAŻNIKOWA JAKO METODA OCENY

DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

4.1. Analiza płynności finansowej przedsiębiorstwa

Pojęcie płynności finansowej nie jest jednoznaczne i może być różnie rozumiane.

Definicje podawane w literaturze różnią się od siebie, co nie znaczy, że któraś z nich jest

błędna, gdyż przedstawiają one jedynie inny punkt widzenia, akcentują inny aspekt

płynności89. Płynność finansowa firmy definiowana jest jako zdolność do zamiany

aktywów na środki finansowe bez utraty ich wartości, badane pojęcie postrzegane jest

również, jako zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się z zobowiązań90. Przez

płynność finansową należy rozumieć analizę dynamiczną biorącą pod uwagę aspekt

przepływów pieniężnych. Analiza płynności finansowej jest głównym założeniem

rachunkowości, dlatego informacje należy przedstawić, jako wiadomość, będąca

przedmiotem przetwarzania metodami tradycyjnymi lub automatycznymi. Należy zwrócić

uwagę, że informacje z przepływu finansowego, by odegrać swoją rolę w rachunkowości

muszą cechować się: dokładnością, rzetelnością, kompletnością, aktualnością,

terminowością oraz odpowiedzialności.

W szerokiej definicji płynności finansowej w ujęciu przepływów pieniężnych

wskazuje się, że jednostka gospodarcza, taka jak przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe

czy jednostka budżetowa, posiada płynność finansową, jeśli może sobie pozwolić na

zakupy usług i towarów, gdy tylko są one jej potrzebne do pokrycia potrzeb

konsumpcyjnych czy produkcyjnych oraz na pokrycie zobowiązań. W definicji tej

pojawiają się dwie cechy płynności, tzn. zdolność do dokonywania zakupów oraz zdolność

do zaspokajania wszystkich zobowiązań (rys. 4.1.1.).

89 J. Kosińska, T. Cicirko, Płynność finansowa – zagadnienia wstępne (w:) Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, pod red. T. Cicirko, Wyd. SGH, Warszawa 2010, s. 11.90 E. Śnieżek, M. Wiatr, Interpretacja i analiza przepływów pieniężnych, Wolters Kluwer 2011, s. 319.

71

Rysunek 4.1.1. Interpretacja płynności finansowej

Źródło: J. Kosińska, T. Cicirko, Płynność finansowa – zagadnienia wstępne (w:) Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, pod red. T. Cicirko, Wyd. SGH, Warszawa 2010, s. 15.

Wynika to z faktu, iż większość przedsiębiorstw nabywa towar z odroczonym

terminem zapłaty, przez co pojawiają się zobowiązania wobec sprzedawcy, regulowane

dopiero w terminie ich wymagalności. Gdyby wszystkie jednostki gospodarcze

dokonywały zakupów wyłącznie na warunkach kredytowych, wtedy zobowiązania nie

miałyby znaczenia. W praktyce pod uwagę brane są nie tyk wydatki wynikające z

bieżących zobowiązań, ale wszelkie niezbędne wydatki. Kolejne określenie zastosowane w

definicji i warte wyjaśnienia dotyczy pełnej wysokości zobowiązań. Oznacza ono, że nie

zostały dokonane żadne jednostronne odliczenia od kwoty zobowiązania przez jednostkę

spłacającą dług. Przedsiębiorstwo próbują utrzymać tak właśnie zdefiniowaną płynność

finansową nie chcą doprowadzić do sytuacji, w której nie stać ich na zakup potrzebnych

towarów czy spłatę zobowiązań w terminie, tzw. niedobór płynności. Wiązać się to może z

dodatkowymi kosztami, jak odsetki czy kary umowne a nawet utratą reputacji91.

91 G. Michalski, W. Pluta, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem: jak zachować płynność finansową?, C.H. Beck, Warszawa 2005, s. 7.

72

Analizując płynność finansową podkreśla się, że częsta zmiana postaci środków

tworzących kapitał przedsiębiorstwa, przechodzenie jednych aktywów w drugie powoduje,

że zależność ta ma postać cyklicznego procesu, u podstaw którego tkwią strumienie

pieniężne generowane w toku jego działalności (rys. 4.1.2.).

Rysunek 4.1.2. Cykl przepływu finansowego

Źródło: M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa

1997, s. 80

W skład cyklu wchodzą procesy zaopatrzenia, produkcji i zbytu. W procesie

szeroko pojętego zaopatrzenia przedsiębiorstwo nabywa się surowce i materiały, zatrudnia

pracowników, korzysta z transportu obce usług remontowych i innych usług

świadczonych na rzecz produkcji. Część tych elementów nabywa za gotówkę, cześć

pozyskuje na kredyt, zaciągając zobowiązania wobec dostawców. W procesie produkcji

przedsiębiorstwo przekształca surowce i materiały w produkty gotowe (usługi), aby

następnie sprzedać je odbiorcom. Część wyrobów gotowych może pozostawać w

magazynie. Wytworzone produkty sprzedawane są odbiorcom za gotówkę bądź kredyt.

Sprzedaż za gotówkę przyspiesza cykl konwersji gotówki, a sprzedaż na kredyt powoduje

zmianę produktów gotowych w należności, które przekształcą się po pewnym czasie w

gotówkę, a okres ten zależy od polityki kredytowej przedsiębiorstwa.

Zbyt wysoki poziom płynności również nie wpływa korzystnie na sytuację

przedsiębiorstwa, gdyż „zamrożone” środki finansowe mogłyby zostać efektywniej

wykorzystane i tym samym przyczynić się do wzrostu rentowności przedsiębiorstwa.

Zarówno niedobór jak i nadwyżka nie są szkodliwe, jeżeli są to zjawiska krótkotrwale.

Pomiar płynności finansowej na podstawie wielkości zasobowych zawartych w

bilansie w praktyce okazuje się niewystarczający. Obrazuje on bowiem poziom płynności

w danym momencie, na który sporządzono sprawozdanie finansowe. Ponadto przyjęte

zasady księgowania i określania wartości bilansowej zasobów zniekształcają rzeczywisty

73

stan płynności finansowej. Dlatego też potrzebna jest korekta wskaźników płynności,

sprowadzająca się do ustalenia rynkowej wartości majątku obrotowego oraz poziomu

zobowiązań bieżących dotyczących takiego samego przedziału czasowego jak

zabezpieczający je majątek obrotowy. Bez względu na dokonaną korektę wskaźnika

bieżącej płynności finansowej, w praktyce niezbędny jest odpowiedni dobór narzędzi

pomiaru płynności finansowej, stosownie do specyfiki przedsiębiorstw.

Analiza płynności krótkoterminowej przedsiębiorstwa stawia sobie za cel

maksymalizację bogactwa jego właścicieli, która wynika z maksymalizacji wartości

przedsiębiorstwa. Owartości przedsiębiorstwa decyduje wycena sumy zaktualizowanych

po koszcie kapitału, oczekiwanych strumieni pieniężnych generowanych przez

przedsiębiorstwo92. Definicję tą można przedstawić poprzez wzór93:

V p=∑t=1

n CFt

(1+k )t

Gdzie:

Wp – wartość przedsiębiorstwa

CFt – wartość oczekiwanych przepływów pieniężnych generowany przez przedsiębiorstwo

w okresie t

k – stopa dyskonata wynikająca z kosztu kapitału przedsiebiorstwa

W planowaniu krótkoterminowym maksymalizuje się wartości przedsiębiorstwa

osiągane poprzez:

dążenie do maksymalizacji oczekiwanych przepływów pieniężnych,

minimalizację kosztu kapitału finansującego działalność przedsiębiorstwa,

maksymalizację okresu życia przedsiębiorstwa, przy założeniu, że będzie ono przez

cały czas generować dodatnie przepływy pieniężne.

Analiza licznika ukazuje przepływy pieniężny generowany przez przedsiębiorstwo,

które są szacowane na podstawie wzoru94:

CFt=(CRt−KSBD−KZ t−D )∙ (1−T )+D−∆ NWCt

KZ, - koszty zmienne w okresie /,

D - amortyzacja,

T—efektywna stopa podatkowa,

92 G. Michalski, Definicja i znaczenie krótkoterminowej płynności finansowej (w:) Zarządzanie finansami firm – Teoria i praktyka, Wiesław Pluta (red.), PN 1042, AE, Wrocław 2004, 2 tom, (s. 65-72) s. 69; Patrz też: J. Ostaszewski, T. Cicirko, Finanse spółki akcyjnej, Difin, Warszawa 2005, s. 318.93 G. Michalski, dz. cyt., s. 69.94 Tamże, s. 69.

74

ANWC - przyrost kapitału pracującego netto.

Mianownik w pierwszym wzorze zawiera stopę procentową reprezentującą koszt

kapitału finansującego przedsiębiorstwo, co oznaczono literą k, oraz liczba okresów, w

których występować będą przepływy pieniężne generowane przez przedsiębiorstwo,

oznaczone przez t. W zakresie poszczególnych obszarów funkcjonowania

przedsiębiorstwa, które dotyczą decyzje krótkoterminowe, dokonano interpretacji na rys. 5.

Rysunek 4.1.3. Wpływ polityki krótkoterminowej na płynność finansową przedsiębiorstwa

Źródło: G. Michalski, Definicja i znaczenie krótkoterminowej płynności finansowej (w:) Zarządzanie finansami firm – Teoria i praktyka, Wiesław Pluta (red.), PN 1042, AE, Wrocław 2004, 2 tom, s. 70.

Z rys. 1.3 wynika, że w sposób pośredni na wartość przedsiębiorstwa wpływa

wszystkie obszary związane z krótkoterminowym zarządzaniem płynnością. W zakresie

przepływów pieniężnych, przewidywana wielkość powinna kształtować wartość

przedsiębiorstwa, poprzez zarządzanie należnościami. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo

stosuje restrykcyjną politykę kredytu kupieckiego, to zachodzi najczęściej negatywny

wpływ na poziom przychodów ze sprzedaży (CR), jednocześnie ograniczając koszty

związane z zarządzaniem należnościami (KZ i KS) oraz koszty wynikające z istnienia

straty związanej z nieściągalnymi wierzytelnościami. Obniżenie poziomu należności

pociąga za sobą znacznie niższy poziom kapitału obrotowego netto, co przekłada się

korzystnie na przepływ pieniężny. Inna polityka związana z wykorzystaniem kredytu ma

odwrotne oddziaływanie na wartość przedsiębiorstwa.

Z krótkoterminowych obszarów w zakresie kreowania decyzji finansowych

zależnie od wielkości oczekiwanych przepływów pieniężnych jest efektem zarządzania

zapasami, środkami pieniężnymi i bieżącymi zobowiązaniami przedsiębiorstwa. Utrata

75

płynności krótkoterminowej ma, zatem podstawy wpływ na przewidywaną długość

funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Zarządzanie płynnością długoterminową dotyczy dopasowania terminów płatności

oraz możliwości pozyskania w przyszłości zadowalających źródeł finansowania i kosztu

pozyskania środków w zakresie wpływu na rentowność przedsiębiorstwa. Nadzorcze miary

płynności w zakresie płynności długoterminowej przedsiębiorstwa przedstawiono na rys.

6.

Rysunek 4.1.4. Nadzorcze miary płynności w zakresie płynności długoterminowej przedsiębiorstwa

Źródło: Opracowanie własne

Poziom pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi, który oblicza się

jako iloraz funduszy własnych pomniejszonych o łączną wartość kapitałów z tytułu ryzyka

rynkowego oraz z tytułu ryzyka rozliczenia dostawy, czy ryzyka kontrahenta do aktywów

niepłynnych, w skrócie (WPANFW). WPANFW oblicza się według wzoru:

WPANFW =FW −ŁWKAn

Gdzie:

ŁWK - łączną wartość kapitałów z tytułu ryzyka rynkowego oraz z tytułu ryzyka

rozliczenia dostawy

An – aktywa niepłynne

Poziom współczynnika pokrycia aktywów niepłynnych oraz aktywów o płynności

ograniczonej funduszami własnymi i kapitałem obcym oblicza się jako iloraz sumy

funduszy własnych minus łączną wartość zobowiązań kapitałowych m.in. tytułu ryzyka

rozliczenia dostawy i ryzyka kontrahenta oraz środków obcych stabilnych do poziomu

sumy aktywów niepłynnych wraz aktywami o ograniczonej płynności, czyli

WPANiAOPFWiŚOS. Współczynnik ten określa się wzorem:

76

WPANiAOPFWiŚOS=( FW−ŁWK )+Stabilne ŚrodkiObce

An+ A o ograniczonej płynności≥1

Przeprowadzenie analizy rachunków przepływów pieniężnych w efekcie w wielu

przypadkach jest niewystarczające i nie daje całego obrazu przepływów pieniężnych w

przedsiębiorstwie. W szczegółowości dotyczą:

wydajności gotówkowej,

wystarczalności gotówkowej.

Poziom wskaźnika wydajności gotówkowej obrazuje relację gotówki operacyjnej

do obrotu oraz zysku generowanego poprzez ten obrót i do majątku przedsiębiorstwa,

gdzie dobrym wskaźnik przedstawia wzrost jego poziomu w czasie. Wskaźnik ten liczy się

następująco:

Wskaźnik wydajności gotówkowej95:

gotówka netto zdziałalności operacyjnej

sprzedaż netoo

Wskaźnik wydajności gotówkowej ogółem zapisuje się następująco:

gotówka netto zdziałalności operacyjnej

średniawartość majątku ogółem

Wskaźnik wydajności gotówkowej majątku obrotowego przedstawia zdolność tego

majątku do pomnażania środków pieniężnych:

got ó wka netto z dzia ł alno ś ci operacyjnej

ś rednia wartość maj ą tku obrotowego

Wskaźnik wystarczalności gotówkowej umożliwia oceną, czy pozyskiwane z

podstawowej działalności środków pieniężnych netto jest odpowiednio duża wobec

do wydatków oraz zobowiązań przedsiębiorstwa96. Wskaźnik wystarczalności

gotówkowej operacyjnej na spłatę długu wylicza się wzorem:

gotówka netto zdziałalności operacyjnej

zobowiązania ogółem

Wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę zobowiązań

krótkoterminowych:

gotówka netto zdziałalności operacyjnej

zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik ogólny wystarczalności gotówkowej umożliwia ocenę zdolności

95 M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarzadzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 2002, s. 52-53.96 Tamże, s. 54.

77

przedsiębiorstwa względem spłaty zadłużenia długoterminowego, wypłaty

dywidend i pokrycia wydatków inwestycyjnych:

gotówkanetto z działalnościoperacyjnejspłata zobowiązań długoterminowych+wypłatadywidendy+zakup majątkutrwałego

Wskaźnik ten przedstawia bieżącą politykę finansową firmy. Wskaźnik na

poziomie 1 oznacza, że przedsiębiorstwo nie ma potrzeby sięgania po dodatkowe środki

pieniężne.

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej dostarcza informacji o zdolności

przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań dzięki aktywom obrotowym. Wskaźnik ten

oblicza się wzorem:

wskaźnik bieżącej płynności= aktywaobrotowezobowiązania bieżące

Powyższy wskaźnik jest podstawową dla obliczeń płynności finansowej firmy, przy

czym jego wadą jest fakt, iż w aktywach obrotowych znajdują się zapasy i rozliczenia

międzyokresowe, które są stosunkowo mało płynne i słabo zabezpieczają płynność

finansową firmy. Dlatego analizę płynności należy uzupełnić się o wskaźnik szybkiej

płynności.

We wskaźniku szybkiej płynności, z aktywów obrotowych eliminuje się mało

płynne zapasy oraz rozliczenia międzyokresowe.

wska ź nik szybkiej p ł ynno ś ci=aktywaobrotowe−zapasy−rozliczenia międzyokresowe kr ó tkoterminowezobowi ą zaniabie żące

W ten sposób ukazuje się pokrycie zobowiązań krótkoterminowych firmy

aktywami o wysokiej płynności.

Wskaźnikiem dynamicznym kluczowym dla pracy jest wskaźnik ogólnego

zadłużenia (DR). Wskaźnik ten liczony jest jako kapitał obcy, czyli zobowiązania ogółem

plus rezerwy na zobowiązania, do aktywów ogółem, co przedstawiono w poniższym

wzorze:97

DR= Kapitał obcyAktywa ogółem

Wskaźnik ten to najbardziej ogólnym obrazem struktury finansowania aktywów.

Im wyższa wartość tego wskaźnika tym wyższe ryzyko kredytowe przedsiębiorstwa.

Dlatego nie powinien on przekraczać 0,67 pkt98.

97 E. A. Helfert, Techniki analizy finansowej, PWE, Warszawa 2004, s. 18098 G. Gołębiowski, A. Tłaczała, Analiza finansowa w teorii i w praktyce, Difin, Warszawa 2009, s. 203.

78

Ponadto w pracy zostaną obliczone takie wskaźniki, jak99:

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego (wskaźnik długu):

Zadłużeniedługoterminowe= zobowiązania długoterminowekapitał własny

Dzięki temu wskaźnikowi określa się poziom pokrycia zobowiązań

długoterminowych kapitałami własnymi. Przekroczenie poziomu 1,0 oznacza silne

zadłużenie.

Wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych:

Wskaźnik zadłuzenia kapitałów własnych= zobowiązanie ogółemkapitał własny

Wskaźnik ten określa poziom zadłużenia kapitału własnego oraz relację kapitałów

obcych do kapitałów własnych. Wielkość tego wskaźnika również nie powinna

przekraczać 1,0, w przypadku przedsiębiorstw dużych oraz średnich i 3,0 wobec

przedsiębiorstw małych.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu z wyniku finansowego netto

Wskaźnik pokrycia obsługidługu zwyniku finansowego netto= wynik finansowy nettoraty kapitałowe+odsetki

Dzięki temu wskaźnikowi określa się wynik finansowy netto pokrywa obsługę rat

kapitałowych oraz odsetek. Wskaźnik ten powinien być wyższy niż 1,0.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu z EBIT-u

Wskaźnik pokrycia obsługidługu z EBIT=wyniki finansowe brutto+odsetkiraty kapitałowe+odsetki

Wskaźnik ten określa ile razy zysk przed odliczeniem zobowiązań podatkowych i

odsetek pokrywa spłacane raty kapitałowe i odsetki, czyli określa stopień obsługi długu

przez zysk. Szacuje się, że wartość tego wskaźnika przekraczała 1,2/1,3 pkt.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu

Wskaźnik pokrycia obsługidługu zcash flow=wynik finansowy netto+amortyzacjaraty kapitałowe+odsetki

Dzięki temu wskaźnikowi możliwe jest określenie pokrycia obsługi długu z

nadwyżki finansowej netto. Poziomem optymalnym dla tego wskaźnika jest poziom 1,5

pkt. Zgodnie z tym optimum suma zysku przed opodatkowaniem z amortyzacją powinna

być o 50% wyższa od poziomu rocznej raty kredytu z odsetkami.

99 R. Patterson, Kompendium terminów z zakresu rachunkowości i finansów po polsku i po angielsku, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce Warszawa 2002, s. 495-507.

79

Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych

Wskaźnik pokrycia zobowiązańodsetkowych=wynik finansowy brutto+odsetkiodsetki

Dzięki temu wskaźnikowi można określić zdolność przedsiębiorstwa do terminowej

spłaty odsetek. W przypadku jednoczesnej spłaty odsetek, i rat kapitałowych nie ma

potrzeby stosowania tego wskaźnika.

2009 2010 2011 2012 2013

0,22 0,33 1,86 2,02 2,54

Bieżąca płynność w Spółce w latach 2009-2013 uległa wzrostowi o ponad 2

punkty. Jednocześnie za optymalny uznaje się jego poziom 2 punktów, która to wielkość w

BHK oscyluje, w ciągu dwóch ostatnich lat, w okolicach tego optimum.

Wykres 4.1.1. Wskaźnik bieżącej płynności w latach 2009-2013

Źródło: Opracowanie własne

Wyższemu wzrostowi uległ wskaźnik szybkiej płynności, którego poziom w latach

2011-2013 wzrósł o niemal 0,9 punktów .Wartość tego wskaźnika powinna się mieścić w

granicy od 1,2 do 2,0 punktów, co w latach 2011-2012 miało miejsce. Wskaźnik na

poziomie 2,3 punktów wynika z wzrostu kapitału własnego, przy czym nie świadczy to o

kłopotach finansowych firmy, na co wskazywałby poziom wyższy niż 3 punkty.

Jednocześnie wartość ta w latach 2009-2010 była ujemna.

80

2009 2010 2011 2012 2013

-0,007 -0,001 1,44 1,59 2,30

Wykres 4.1.2. Wskaźnik szybkiej płynności w latach 2009-2013

Źródło: Opracowanie własneWskaźnik płynności gotówkowej również wykazał stałą tendencję zwyżkową w

latach 2009-2013 rosnąć o 2,32 punktów. Przyjmuje się jednak, że wskaźnik ten powinien

się kształtować na poziomie ok. 0,3. W efekcie możemy wskazać, że BHK posiada, w

latach 2011-2013, nadmierne środki finansowe, które generują nadpłynność i powinny

zostać wykorzystane do wypracowania większego zysku np. poprzez ich zainwestowanie

na rynku bankowym lub papierów wartościowych.

2009 2010 2011 2012 2013

0,22 0,31 1,92 2,02 2,54

Wykres 4.1.3. Wskaźnik płynności gotówkowej w latach 2011-2012

81

Źródło: Opracowanie własneW efekcie wydajność gotówkowa w roku 2011 i 2013 jest na niskim poziomie.

Zatem majątek obrotowy firmy nie generował dostatecznej gotówki w latach 2011-2012 .

2009 2010 2011 2012 2013

0,01615 0,01993 0,00044 0,00463 0,04428

Wykres 4.1.4. Wskaźnik wydajności gotówkowej ze sprzedaży w latach 2011-2012

Źródło: Opracowanie własneAnalogiczne wahania dotyczą wskaźnika wydajności gotówkowej ogółem, który w

roku 2013 był stukrotnie .Stawia się zatem wniosek, że od roku 2013 firma zaczyna

zwiększać swoją wydajność gotówkową do poziomu wyższego nawet niż w roku 2010, co

wynika z procesu optymalizacji przepływów finansowych w BHK.

2009 2010 2011 2012 2013

82

0,3581 0,4521 0,0099 0,1067 0,9895

Wykres 4.1.5. Wskaźnik wydajności gotówkowej ogółem w latach 2009-2013

Źródło: Opracowanie własnePotwierdza to także zmiana w zakresie wskaźnika wydajnosci gotówkowej z

majątku ogółem i z majątku obrotowego.

2009 2010 2011 2012 2013

0,4334 0,5799 0,0015 0,0147 0,1516

Wykres 4.1.6. Wskaźnik wydajności gotówkowej z majątku ogółem w latach

2009-2013

Źródło: Opracowanie własne

2009 2010 2011 2012 2013

0,4437 0,5847 0,0015 0,0147 0,1527

Wykres 4.1.7. Wskaźnik wydajności gotówkowej z majątku obrotowego w latach 2009-2013

83

Źródło: Opracowanie własneW efekcie Spółka aktualnie nie ma trudności ze spłatą zobowiązań, co potwierdza

poziom wskaźniku wystarczalności gotówkowej na spłatę zobowiązań ogółem .

2009 2010 2011 2012 2013

0,1019 0,1815 0,0039 0,0297 0,3889

Wykres 4.1.8. Wskaźnik wystarczalności gotówkowej na spłatę zobowiązań ogółem w latach 2009-2013

Źródło: Opracowanie własne

Jednocześnie wszystkie zobowiązania BHK mają charakter krótkoterminowy.

Zatem BHK pokrywa wszystkie zobowiązania długoterminowe ze środków własnych. W

efekcie Spółka generuje coraz wyższy wskaźnik wypłacalność z posiadanej gotówki, co

84

należy uznać za bardzo dobry wynik i brak jakichkolwiek problemów ze spłatą

ewentualnie zaciągniętych zobowiązań.

2009 2010 2011 2012 2013

0,22 0,31 1,87 2,02 2,55

Wykres 4.1.9. Wskaźnik wypłacalności gotówki w latach 2009-2013

Źródło: Opracowanie własne

Na umiejętne wykorzystanie kapitału własnego wskazuje stały wzrost poziomu

kapitału pracującego, który w roku 2011 wyniósł 2,8 mln PLN, a w roku 2013 już 4,1 mln

PLN.

2009 2010 2011 2012 2013

-1527332,88 -1241279,62 2881562,34 3395151,79 4105192,41

Wykres 4.1.10. Wskaźnik kapitału pracującego w latach 2009-2013 [PLN]

85

Źródło: Opracowanie własne

Pozytywnym zjawiskiem w BHK jest jego wzrost obrotowości kapitału

pracującego z 0,46 punktów w roku 2011 do 0,61 punktów w roku 2013.

2009 2010 2011 2012 2013

-3,35 -2,22 0,46 0,51 0,61

Tabela 4.1.10. Wskaźnik produktywności kapitału pracującego w latach 2009-2013

Źródło: Opracowanie własne

Wnioskując wskazuje się, że spółka posiada optymalna płynność finansową.

Nadwyżki finansowe mogły przełożyć się na nadpłynność jednak powyższe wskaźniki

86

świadczą, że kapitał Spółki jest dobrze lokowany. Dlatego obniżenie zysku netto w roku

2012 zostało zahamowane i zysk w roku 2013 wrócił do poziomu z roku 2011.

4.2. Wskaźnikowa ocena rentowności

Podstawowym miernikiem efektywności jest zysk. Ponieważ suma kwot zysku nie

charakteryzuje precyzyjnie skali efektywności gospodarowania, należy pogłębić analizę

zysku. W tym celu stosuje się wielkości względne obrasowujące relację zysku do

odpowiedniej podstawy porównania. Wskaźniki względne powszechnie nazywa się

wskaźnikami rentowności lub wskaźnikami zyskowności.

Analiza rentowności może być rozpatrywana z różnych punktów widzenia i może

obejmować różne kryteria zysku i różne podstawy, do których zysk ten jest odnoszony.

Najczęściej wyróżnia się:

rentowność sprzedaży, nazywaną rentownością handlową,

rentowność majątku, określaną jako rentowność ekonomiczną,

rentowność zaangażowanych kapitałów, nazywaną rentownością finansową.

Analiza rentowności stanowi jeden z najbardziej istotnych zakresów analizy

finansowej. Wynika to z dużego znaczenia rentowności w ocenie efektywności

działalności przedsiębiorstwa. Rentowność spełnia rolę syntetycznego miernika, który

pozwala na ocenę różnych obszarów działalności przedsiębiorstwa za pomocą jednego lub

kilku wskaźników. Mają różne właściwości, a ich wartość poznawcza zależy w dużym

stopniu od charakteru przedsiębiorstwa i warunków w jakich funkcjonuje100.

Analiza rentowności sprzedaży jest ważnym obszarem analizy rentowności

działalności przedsiębiorstwa. Analiza ta umożliwia syntetyczną ocenę opłacalności

produktów wytworzonych przez przedsiębiorstwo i towarów przez niezakupionych.

Przedmiotem analizy rentowności sprzedaży jest relacja zysku finansowego ze sprzedaży

do przychodu ze sprzedaży. Wyraża to następująca relacja:

Wska źnik rentownoci sprzeda ży=Zysk nettoPr zychody ze sprzedaży

Wskaźnik rentowności sprzedaży informuje, jaka kwota wyniku finansowego jest

zawarta w jednej złotówce przychodów. Im większa wartość przyjmuje ten wskaźnik, tym

jest bardziej opłacalna sprzedaż101.

Wskaźnik rentowności sprzedaży ukazuje pełniejszy obraz efektywności

działalności przedsiębiorstwa, gdy rozpatrywany jest w czasie. Jednak należy podkreślić,

100, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002 ., s. 231-232.101 Tamże, s. 174.

87

że jego poziom zależy od rodzaju działalności przedsiębiorstwa a także od długości cyklu

produkcyjnego102.

Wskaźniki rentowności aktywów są narzędziami oceny efektywności

wykorzystania zasobów zaangażowanych w działalność jednostki gospodarczej. Ukazują

relację osiągniętego przez jednostkę wyniku finansowego do kwoty aktywów

zaangażowanych w działalność jednostki. Ogólna postać wskaźnika rentowności aktywów

jest następująca:

Wska źnik rentownosci aktywów=Zysk nettoAktywa

Wskaźnik rentowności aktywów informuje, jaką kwotę wyniku finansowego

generuje jedna złotówka zaangażowanych aktywów. Im większa wartość tego wskaźnika,

tym lepsza efektywność zaangażowanych aktywów w działalność.

Pogłębiona analiza rentowności majątku umożliwia ocenę racjonalności

gospodarowania określonymi grupami aktywów przedsiębiorstwa, szczególnie:

aktywów trwałych,

aktywów obrotowych,

odpowiednich rodzajów zysku.

Wskaźniki te przedstawia się następująco:

Wska źnik rentownosci aktywów trwa łych=Zysk nettoAktywa trwa łe

Wska źnik rentownosci aktywów obrotowych=Zysk nettoAktywa obrotowe

Wska źnik rentownosci maj ą tku netto=Zysk nettoMajatek og ó łem

∗100

Wska źnik rentownosci maj ą tku brutto=Zysk bruttoMajatek og ó łem

∗100

Powyższe wskaźniki informują, jaka kwota wyniku finansowego netto przypada na

jednostkę wartości zaangażowanych w działalność aktywów trwałych oraz obrotowych103.

Źródła finansowania działalności jednostki gospodarczej stanowią kapitały. Z tego

powodu bardzo ważna jest analizy rentowności zaangażowanych kapitałów w działalność.

Umożliwia ocenę efektywności kapitałów wniesionych do danej jedności.

102, W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002. , s. 234.103 E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, PWE, Warszawa, 2005, s. 168-171.

88

Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego jest stosunkiem wyniku netto do

całości zaangażowanych w działalność jednostki kapitałów, wyraża to relacja:

Wska źnik rentownosci kapita łu ca łkowitego=Wynik nettoKapitał ca łkowity

Powyższy wskaźnik informuje, jaką kwotę wyniku netto generuje jedna złotówka

kapitałów zaangażowanych w działalność jednostki gospodarczej. Im większa wartość,

tym efektywność większa wykorzystania kapitałów jednostki

Ważną rolę w analizie rentowności kapitału odgrywa analiza rentowności kapitału

własnego. Tą analizą zainteresowani są szczególnie akcjonariusze oraz udziałowcy.

Wskaźnik rentowności kapitału własnego oparty na zysku netto definiowany jest jako

relacja wyniku netto do kapitału własnego:

Wska źnik rentownosci netto kapita łu w łasnego=Wynik nettoKapitał w łasny

Wskaźnik ten informuje, jaka kwota wyniku netto przypada na jedną złotówkę

zaangażowanego kapitału własnego. Jednak wskaźnik ten ulega zmianom w zależności od

zmian obciążeń podatkowych w firmie. W takiej sytuacji zamiast zysku netto uwzględnia

się zysk brutto. Formuła obliczeniowa jest analogiczna do Wskaźnika rentowności netto

kapitału własnego, czyli w miejsce zysku netto bierze się pod uwagę zysk brutto104.

Wskaźnik rentowności sprzedaży

ROS = (4.2.1.)

Tabela 4.2.1. Relacje wskaźników rentowności w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013rentowność sprzedaży ROS 4,51 4,4 5,15 4,34 4,47rentowność aktywów ROA 121 128 16,12 13,78 15,32rentowność kapitału własnego ROE 28,55 29,69 34,68 26,57 25,11

Żródło: Opracowanie własne

Wskaźnik rentowności sprzedaży w latach 2009-2013 uległ wzrostowi niewiele bo

o 0.04 punktów. Jednocześnie w roku 2012 znajdował się on na najniższym poziomie

4,34%, przy czym rok wcześniej poziom ROS był najwyższy.

Wykres 4.2.1. Wskaźnik ROS w latach 2009-2013 [%]

104 Tamże ., s. 179-181.

89

Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4.2.1.

Analogiczne wachanie wykazał wskaźnik rentowności z aktywów w latach 2011-

2013, który w roku 2011 był najwyższy i wynosił 16,12%. W roku 2012 spadł on do

najniższego poziomu 13,78%, a w roku 2013 wyniósł on 15,32%. Zatem w skali dwóch

lat miał miejsce spadek o niecały 1%. Jednoczęsnie w latach 2009-2010 poziom

rentowności aktywów był najwyższy co wynikało z nisiej sumy aktywów w tych latach.

Wykres 4.2.2. Wskaźnik ROA w latach 2009-2013 [%]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4.2.1.W wyniku podwyższenia kapitału własnego w roku 2013 można zaobserwoać

spadek rentowności na tym poziomie o ok. 9,5%. Jednoczęśnie największy spadek

zaobserowano w roku 2012, a więc na rok przed podwyższeniem kapitał własnego.

90

Wykres 4.2.3.Wskaźnik ROE w latach 2009-2013 [%]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4.2.1.

W efekcie w latach 2009-2013 obserwuje się stały spadek poziomu rentowności,

przy czym w roku 2013 spadek ten bądź został wychamowany (ROS i ROA), bądź

dynamika obniżenia wskaźnika została wychamowana (ROE). Jednocześnie poziom

wskaźników przedstawiony na rys. należy uznać za dobry.

Wykres 4.2.4. Relacje wskaźników rentowności w latach 2009-2013 [%]

Źródło: na podstawie tabeli 4.2.1.

Wnioskując wskazuje się, że w dobrze funkcjonującej firmie zachowana jest

następująca relacja: ROE>ROA>ROS. Zasada ta w analizowanej spółce została zachowana

w latach 2011-2013.

91

4.3. Ocena sprawności działania

Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów

majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania, nazywane też wskaźnikami

obrotowości. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między odpowiednim wskaźnikiem

dynamicznym - wyrażającym przychód ze sprzedaży w cenach brutto, netto lub kosztach

własnych - a wskaźnikiem statycznym, wyrażającym przeciętny stan zaangażowanych

w działalności składników majątkowych. Wskaźniki szybkości obrotu charakteryzują

stopień wykorzystania majątku jednostki. Informują o szybkości, z jaką obracane są

aktywa ogółem, zapasy, należności oraz jak szybko jednostka spłaca swoje zobowiązania.

W celu pomiaru aktywności przedsiębiorstwa - w zakresie wykorzystania zasobów

majątkowych - wykorzystuje się następujące wskaźniki sprawności działania:

wskaźniki obrotowości majątku,

wskaźniki rotacji zapasów,

wskaźnik rotacji należności,

wskaźnik okresu spłaty zobowiązań

Podstawową grupą wskaźników, a zarazem najogólniej charakteryzującą sprawność

działania, stanowią wskaźniki obrotowości majątku, do których zalicza się:

Wska źnik obrotowosci majątku=Przychody og ó łemMaj ątek og ó łem

Wska źnik obrotowosci majątku trwa łego=Przychody og ó łemMaj ątek trwa ły

Wska źnik obrotowosci majątku obrotowego=Przychody og ó łemMaj ątek obrotowy

Wskaźnik obrotowości majątku informuje, jaka wartość przychodów ze sprzedaży

przypada na jedną złotówkę zaangażowanego majątku. Określa zdolność aktywów

jednostki do generowania przychodów ze sprzedaży. Jego zwiększenie jest istotnym

czynnikiem poprawy rentowności przedsiębiorstwa. Niższa od 1 wartość tego wskaźnika

sugeruje, że przychody uzyskiwane ze sprzedaży wymagają więcej niż proporcjonalnego

zaangażowania majątku105.

Kolejnym wskaźnikiem, jest wskaźnik obrotowości majątku trwałego, który wyraża

zdolność majątku trwałego do generowania przychodów. Podobnie jak w przypadku

poprzedniego wskaźnika, wyższy jego poziom świadczy o lepszym wykorzystaniu tej

części majątku. Poprawa wartości wskaźnika może wynikać między innymi z lepszej

105 Tamże ,. s. 180.

92

organizacji pracy, przeprowadzania systematycznych remontów i konserwacji. Przy

obliczaniu tego wskaźnika przyjmuje się majątek trwały netto, dlatego przedsiębiorstwo

starsze, które dysponuje majątkiem w znacznym stopniu zamortyzowanym, będzie

wykazywało rotację wyższą, niż firma w stosunku do niej konkurencyjna, posiadająca

nowszy, mniej zamortyzowany majątek. Wykorzystanie wskaźnika rotacji środków

trwałych w systemie oceny jest szczególnie istotne dla firm, w których środki trwałe

stanowią ważny element majątku. Ma natomiast małe znaczenie w firmach, w których

sprzedaż w mniejszym stopniu zależy od środków trwałych zaangażowanych w ich

działalności.

Wskaźnik obrotowości majątku obrotowego ukazuje ile razy w ciągu roku

następuje odtworzenie tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług. Im wyższa jest

wartość wskaźnika, tym lepsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa. Należy jednak

pamiętać, że wskaźnik zbyt wysoki może być niekorzystny, ponieważ świadczy o

zamrożeniu kapitału obrotowego. Wskaźnik zbyt niski może prowadzić do zachwiania

rytmiczności produkcji i sprzedaży oraz pogorszenia stopnia wykorzystania środków

trwałych106.

Wskaźnik rotacji zapasów jest miarą efektywności wykorzystania kapitału

zaangażowanego w zapasach danego przedsiębiorstwa. Wielkość tego wskaźnika

informuje o czasie pozostawania kapitału w zapasach. Im krótszy jest ten okres, tym

większa płynność kapitału zaangażowanego w zapasach i odwrotnie. Niska wielkość tego

wskaźnika może tez oznaczać brak środków na odtworzenie zapasów. Wydłużenie okresu

pozostawania kapitału w zapasach może być spowodowana szeregiem czynników. Ich

identyfikacja wymaga uprzedniego określenia rodzaju zapasów, w stosunku, do których

miało miejsce spowolnienie rotacji. Dlatego obok ogólnego wskaźnika rotacji zapasów

wyróżniamy także wskaźniki rotacji poszczególnych rodzajów zapasów107. Wskaźniki

rotacji zapasów oraz wskaźnik cyklu zapasów w dniach ujmują następująco:

Wska źnik rotacji zapas ów=Przychody ze sprzeda żyZapasy ogó łem

Wska źnik rotacji zapas ów=Zapasy∗365Przychody ze sprzeda ży

Wskaźniki rotacji określają, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi

„odnowienie” stanu zapasów. Korzystna sytuacja jest wtedy, gdy liczba obrotów wzrasta,

106 Tamże ,. s. 182.107 E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, PWE, Warszawa, 2005., s.96.

93

ponieważ skraca się czas przebywania zapasów w przedsiębiorstwie. Wówczas sprzedaż

realizowana jest przy niższym poziomie zaangażowanych zapasów, co oznacza mniejsze

koszty. Natomiast wskaźnik cyklu obrotu zapasów w dniach informuje, co ile dni

przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Wysoki

wskaźnik rotacji

w dniach informuje o wolnym obrocie zapasów, niski zaś o obrocie szybkim.

Kolejnym składnikiem majątku obrotowego uwzględnianym przy ocenie

sprawności działania są należności, którym odpowiada strumień sprzedaży brutto, dlatego

zasadne jest, by do obliczeń należności przyjmować sprzedaż brutto. Do oceny szybkości

rotacji należności wykorzystuje się następujące wskaźniki:

Wska źnik rotacji należnosci=Pr zychody ze sprzeda ży Przeciętny stan należnosci

Wska źnik inkasa należnosci w dniach=Przeciętny stan należnosci*365Pr zychody ze sprzeda ży

Wskaźnik rotacji należności określa, ile razy wciągu roku firma odtwarza stan

swoich należności. Według standardów zachodnich, wskaźnik ten powinien oscylować

w przedziale 7,0 – 10,0108. Jeśli jest mniejszy niż 7,0 to taka sytuacja może oznaczać, że

przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów, przez co może samo mieć

trudności z terminowym regulowaniem swych zobowiązań. Wskaźnik cyklu inkasa

należności w dniach, określa ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności.

Informuje, zatem kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorców

i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach.

W ocenie sprawności działania przedsiębiorstwa ważny jest równie okres

regulowania zobowiązań wobec dostawców. Wskaźnik okresu spłaty zobowiązań, który

informuje, jaki jest średni czas regulowania zobowiązań w przedsiębiorstwie ustala się w

następujący sposób:

Wska źnik okresu spłaty zobowiązań=Zobowiązania bieżące*365Koszt własny sprzedaży

Wskaźnik rotacji aktywów

Wra = (4.3.1)

2009 2010 2011 2012 2013

3,21 4,06 3,22 3,25 3,48

108 W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002 ., s. 268.

94

Wykres 4.3.1. Wskaźnik rotacji aktywów

Źródło : Opracowanie własne

Wskaźnik ten sugeruje dobrą relację przychodów ze sprzedaży do aktywów

ogółem. Na przestrzeni lat możemy zaobserwować od 3,21 do 3,48 generowania

przychodów netto ze sprzedaży z każdej zaangażowanej jednostki posiadanego majątku.

Sytuacja wydaje się być stabilna co sugeruje dobrą politykę w zakresie przychodów netto

ze sprzedaży. Najwięcej generowanego przychodu netto jest w roku 2010 i wynosi 4,06 w

2011 spadł o 0,84 ale w 2012 oraz 2013 roku jest tendencja wzrostowa

Wskaźnik rotacji zapasów

a) wskaźnik rotacji zapasów

Wrz = (4.3.2.)

b) wskaźnik cyklu obrotu zapasów w dniach

Wcoz = (4.3.3.)

a) określa ile razy w ciągu okresu rozpatrywanego nastąpił obrót zapasami

2009 2010 2011 2012 2013

27,47 29,32 14,05 33,27 87,52

b) stanowi relację stanu zapasów do przychodów netto ze sprzedaży.

2009 2010 2011 2012 2013

95

2009

2010

2011

2012

2013

0 10 20 30 40 50 60

51

45

53

48

39

13,29=13 DNI 12,45=12 DNI 25,98=26 DNI 10,97=11 DNI 4,17=4 DNI

Wykres 4.3.2. Wskaźnik rotacji zapasów.

2009

2010

2011

2012

2013

0 10 20 30 40 50 60

51

45

53

48

39

Źródło: Opracowanie własne.

Można zauważyć bardzo dobrą sytuacje jeżeli chodzi o zapasy w roku 2012 ponad

30- krotny obrót zapasami w ciągu roku oraz 2014, powodującymi odnawianie ich co

średnio 0 11 dni a najlepszą sytuację w 2013 ponad 88-krotny obrót odnawiany co 4 dni

jest bardzo dobry rezultatem.. Ma przełożenie na dobry wynik na sprzedaży towarów, a

przez to także na zysk przedsiębiorstwa, który jest jednym z najistotniejszych aspektów

działalności. Tak krótki cykl obrotu zapasów sugeruje, że trzeba poświęcić dużą uwagę

polityce ściągania należności co jest bardzo trudne .Chociaż w 2011 roku jest zauważalny

już spadek o 14 dni z rokiem 2012. Połączenie dobra własnego z dobrymi relacjami z

odbiorcami jest jedną z najtrudniejszych dziedzin w firmach handlowych.

Wskaźnik rotacji należności

a) wskaźnik rotacji należności

Wrn = (4.3.4)

b) wskaźnik cyklu inkasa należności w dniach

Wcin = (4.3.5)

a)

2009 2010 2011 2012 2013

3,89 5,23 4,19 3,67 3,66Wykres 4.3.3. Wskaźnik rotacji należności

96

2009

2010

2011

2012

2013

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8

0.96

1.24

0.55

1.08

1.56

wskaźnik czasu windykacji

Źródło: Opracowanie własne.

b)

2009 2010 2011 2012 2013

93,91=94 DNI 69,85= 70 DNI 87,10= 87 DNI 99,42=99 DNI99,79=100

DNI

Na pierwszy rzut oka wyniki prezentowane wyżej wskazują słaby wynik na

ściągalności należności. Wskaźnik cyklu inkasa należności w dniach obrazuje się od 70-

100 dni. Istotną jednak kwestią jest porównanie powyższych wyników do sytuacji

przeciwnej, a mianowicie spłacania zobowiązań. Można zauważyć że średnio co około 100

dni firma odnawia swoje należności, co jest dosyć dobrym, a przede wszystkim stabilnym

wynikiem dla danego typu działalności. Spółka usprawniając przepływy magazynowe

obniżyła koszty magazynowe i realizuje szybciej zlecenia. Jednocześnie umożliwia

klientom dłuższe odręczenie płatności przez co jest bardziej konkurencyjna na rynku.

Wskaźnik płatności zobowiązań

Wpz = (4.3.6)

2009 2010 2011 2012 2013

61,90=62 DNI 42,71= 42 DNI 64,77=65 DNI 57,66=58 DNI 43,37= 43 DNI

Wykres 4.3.4. Wskaźnik płatności zobowiązań

97

2009

2010

2011

2012

2013

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8

0.96

1.24

0.55

1.08

1.56

wskaźnik czasu windykacji

Źródło: Opracowanie własne.

Tak jak już wspomniałam wcześniej , jest to sytuacja , którą musimy konfrontować

z należnościami. Wynik wydaje się bardzo dobry, ze względu na to, że długo angażujemy

kapitały obce by dopiero po ponad 60 dniach zwrócić go właścicielom. Przy tym

wskaźniku należy pamiętać także o relacjach z dostawcami. Nie wolno przekroczyć

pewnej granicy, w której zostaniemy postrzegani jako Ci, którzy z pełną przekorą

przytrzymują środki pieniężne dla własnych celów.

Wskaźnik cyklu środków pieniężnych (konwersji gotówki)

Wckg = cykl obrotu zapasów + cykl inkasa należności – okres spłaty zobowiązań (4.3.7)

2009 2010 2011 2012 2013

45 dni 40 dni 48 dni 53 dni 61 dni

Wykres 4.3.5. Wskaźnik cyklu środków pieniężnych (konwersji gotówki)

98

2009

2010

2011

2012

2013

0 10 20 30 40 50 60

51

45

53

48

39

Źródło: Opracowanie własne.

Wskaźnik w roku 2014 przybrał wartość 40 dni, co było najlepszym wynikiem,

gdyż sugerowało, że szybciej mogliśmy wykorzystać środki które do nas wracały. Kolejne

lata ukazują nieznaczny wzrost co około 8 dni, natomiast nadal jest to sytuacja bardzo

stabilna i korzystna z punktu widzenia rentowności i płynności operacji gospodarczych.

Można stwierdzić, że firma świetnie radzi sobie w relacjach dostawca-odbiorca.

4.4. Analiza wspomagania finansowego

Większość podmiotów gospodarczy nie jest wstanie funkcjonować, opierając się

jedynie na kapitałach własnych, przez co zmuszone są do korzystania z różnych form

wspomagania finansowego, czyli kapitałów obcych. Przedsiębiorstwo - aby móc zaciągnąć

pożyczkę długoterminową - musi wykazać się zdolnością do zaciągania kredytów

krótkoterminowych, czyli posiadać płynność finansową. Analiza płynności, pokazuje

zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań bieżących. Do oceny sytuacji finansowej

niezbędna jest znajomość możliwości przedsiębiorstwa do wywiązywania się

z całkowitego zadłużenia. Analiza zadłużenia pozwoli ocenić politykę finansową

przedsiębiorstwa, stąd określa się ją również analizą struktury finansowej.

Wskaźniki służące do oceny zadłużenia można ująć w dwie grupy: wskaźniki

obrazujące poziom zadłużenia oraz wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do

obsługi długu

Do oceny poziomu zadłużenia wykorzystuję się następujący zestaw wskaźników109:

Wska źnik og ólnego zad łu żenia=Zobowi ązania og ó łemAktywa ogó łem

109 Tamże .,s. 271-274.

99

Wska źnik zad łu żenia d ługoterminowego=Zobowi ązania d ługoterminoweAktywa ogó łem

Wska źnik struktury zobowi ązań=Zobowi ązania d ługoterminoweZobowi ązania og ó łem

Wska źnik zad łu żenia kapita ł ów w łasnych=Zobowi ązania ogó łemKapita ły w łasne

Wska źnik d ługoterminowego zadłużenia kapita łów własnych

Wskaźnik ogólnego zadłużenia, w przedstawionej postaci, określa udział obcych

źródeł w finansowaniu aktywów przedsiębiorstwa wyrażonych w wartości bilansowej lub

też rynkowej. Często traktowany jest on jako indykator ryzyka finansowego. Wysoki

poziom tego wskaźnika może oznaczać ograniczenie samodzielności firmy, zwiększenie

ryzyka wierzycieli, ograniczenie dostępu do nowych kredytów i zwiększenie ryzyka utraty

płynności. Odsetki od kapitałów obcych muszą być, bowiem płacone bez względu na

poziom osiąganych zysków. W praktyce poziom tego wskaźnika jest zróżnicowany. Jego

wielkość uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności i zmienności przepływów

pieniężnych. Wierzyciele oczekują, by wskaźnik ten nie był większy niż 50%. Wówczas,

bowiem aktywa firmy mogą zmniejszyć swoją wartość do połowy, nim zagrożą

bezpieczeństwu kapitału obcego. Jeżeli wskaźnik ten jest większy niż 0,50, może powstać

sytuacja, że wypracowane środki pieniężne okażą się niewystarczające do spłaty

zadłużenia. Według standardów zachodnich w firmie, w której nie została zachwiana

równowaga między kapitałem obcym a kapitałem własnym, wskaźnik ten powinien

oscylować w przedziale 0,57 – 0,67110.

Drugim wskaźnikiem, uważanym za podstawowy wskaźnik oceny struktury

kapitałowej, jest wskaźnik zadłużenia kapitału własnego, który określa stopień

zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitałów własnych. Wzrost wskaźnika

oznacza większe zaangażowanie obcych źródeł finansowania w stosunku do źródeł

własnych, a więc zwiększenie stopnia zadłużenia. Oddziałuje to bezpośrednio na poziom

ryzyka finansowego z powodu wyższych rat kapitałowych i odsetek. W USA wartością

graniczną w małym biznesie jest proporcja 3:1. Dla średnich i dużych firm relacja ta jest

ostrzejsza. Banki niechętnie udzielają kredytów inwestycyjnych, gdy kapitał własny w

stosunku do zamierzonego kredytu nie osiąga relacji 1:1111.110 Tamże ., s. 135.111 Tamże .,s. 136.

100

= Zobowiązania d ługoterminoweKapitał y w łasne

Trzecim wskaźnikiem o zbliżonej wartości poznawczej jest wskaźnik zadłużenia

długoterminowego. Wskaźnik ten nosi miano wskaźnika zadłużenia lub też ryzyka. Jako

zobowiązania długoterminowe przyjmowane są wszystkie zobowiązania z terminem

płatności przekraczającym 1 rok. Pożądana wielkość tego wskaźnika wynika z relacji

zobowiązań długoterminowych do kapitału własnego, równej 1:2 i wynosi 0,5. Za

poważnie zadłużone uważane są przedsiębiorstwa, w których wskaźnik przekracza wartość 1.

Natomiast wśród wskaźników informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi

długu wyróżniamy następujące wskaźniki:

Wska źnik pokrycia obs ługi d ługu I=Zysk przed opodatkowaniem+odsetkiraty kapita łowe+odsetki

Wska źnik pokrycia obs ługi d ługu II=Zysk po opodatkowaniuraty kapita łowe+odsetki

Wska źnik pokrycia zobowiąza ń odsetkowych=Zysk przed opodatkowaniem+odsetkiodsetki

Pierwsze dwa wskaźniki tej grupy określane są również mianem wskaźników

wiarygodności kredytowej. Wskaźnik pokrycia obsługi długu I informuje o tym, ile razy

zysk brutto wraz z odsetkami pokrywa roczne raty kapitałowe powiększone o odsetki od

kredytu przypadające w danym roku. Wielkość tego wskaźnika nie powinna być niższa niż

1,2. W banku światowym minimum dla wskaźnika pokrycia obsługi długu I wynosi 1,3

a optymalny poziom to 2,5112.

Należy podkreślić, iż przed zobowiązaniami kredytowymi, pierwszeństwo mają

zobowiązania podatkowe. Dlatego też, uzasadnione jest uwzględnienie w tej sytuacji zysku

netto (wskaźnik pokrycia obsługi długu II). Tylko zysk pozostający w firmie może być

wykorzystywany do spłaty zaciągniętego kredytu. Wskaźnik ten powinien być, co najmniej

równy wskaźnikowi pokrycia obsługi długu I.

Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych informuje o tym, ile razy kwota

wypracowanych środków przewyższa wymagane odsetki lub też, ile razy zysk brutto może

ulec obniżeniu żeby zagrozić obsłudze zadłużenia. Im wyższe wartości osiąga ten

wskaźnik, tym mniejsze jest ryzyko wynikające z zaangażowania kapitału obcego. Za

dobry, w wypadku kredytów zabezpieczonych, uważa się wskaźnik wynoszący 2,4. Dla

kapitałów obcych niezabezpieczonych wymaga się wskaźnika na poziomie 5.

Z uwagi na zmniejszające się odsetki, które stanowią niewielki procent zysku brutto

zrezygnowano ze wskaźników obsługi długu.

112 Tamże .,. s. 276.

101

W analizie zadłużenia przedsiębiorstwa BH Krokowicz należy wskazać, że

wskaźnik ogólnego zadłużenia, a także wskaźnik zadłużenia kapitału własnego i wskaźnik

zadłużenia długoterminowego wyniosły 0, co wynika z braku zobowiązań

długoterminowych. Sytuacja ta wynika z wysokiego poziomu własnych środków

finansowych. W efekcie w przypadku ubiegania się w przyszłości o kredyty inwestycyjne

nie będzie miała problemów ze spłatą zobowiązań.

102

ZAKONCZENIE

W pracy dokonano analizy finansowej BH KROKOWICZ. Analiza ta potwierdziła

stawianą we wstępie tezę, iż Spółka w swoich sprawozdaniach publikuje wszystkie

elementy niezbędne dla określenie jej rentowności oraz przepływów finansowych, a ich

poziom wskazuje na jej dobrą sytuację finansową. W pracy wskazano na wysokie

możliwości rozwojowych Spółki BHK. W skali makroekonomicznej warto podkreślić dużą

niestabilność związaną z polityką naszego kraju, zagrożenia związane z kryzysem

gospodarczym i rosnącym fiskalizmem państwa. W analizie SWOT podkreślono mocne

strony Spółki związane z posiadaniem dużej rentowności. Jednocześnie Firma działa

realizując wysokie standardy jakości, cały czas rozrzedzając eksport produktów własnych.

Wskaźnik rentowności sprzedaży w latach 2009-2013 w BHK utrzymuje się na

wysokim poziomie. Dodatkowo od roku 2013 firma zaczyna zwiększać swoją wydajność

gotówkową, co wynika z procesu optymalizacji przepływów finansowych w BHK. BHK

nie posiada zadłużenia długoterminowego a do optymalizacji zarządzania wykorzystuje

własne środki finansowe. BHK w zakresie windykacji należności i rotacji zapasów należy

uznać za bardzo korzystną. Spółka usprawniając przepływy magazynowe obniżyła koszty

magazynowe i realizuje szybciej zlecenia. Jednocześnie umożliwia klientom dłuższe

odręczenie płatności przez co jest bardziej konkurencyjna na rynku.

W pracy zwraca się uwagę, że w zakresie przepływu finansowego BHK posiada

nadal nadmierne środki finansowe, które generują nadpłynność i powinny zostać

wykorzystane do wypracowania większego zysku np. poprzez ich zainwestowanie na

rynku bankowym lub papierów wartościowych. Dlatego dalsze badania powinny dotyczyć

sposobów podnoszenia efektywności płynności finansowej wśród firm generujących

nadwyżki finansowe. Jednocześnie stwierdza się, że sytuacja w Spółce jest dobra, przy

czym wzrost płynności Spółki spowodowało by jej poprawę.

103

Bibliografia

1. Andrzejewski M., Zmiany regulacyjne w systemie rewizji finansowej jako pochodne

kryzysów gospodarczych, Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego

2011, nr 10.

2. Bednarski L., Analiza Finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001.

3. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys K., Waśniewski T., Wersty B.; Analiza

ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara

Langego we Wrocławiu, Wrocław 2003.

4. Bojańczyk M., Wycena i zarządzanie wartości przedsiębiorstwa w warunkach

niestabilności rynku kapitałowego, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011.

5. Borowska G., Zasady rachunkowości, WSiP, Warszawa 2010.

6. Brzózka Ł., Czynne rozliczenie międzyokresowe kosztów (w:) Prawo bilansowe a

prawo podatkowe, B, Micherdy (red.), Difin, Warszawa 2007.

7. Cicha A., Rachunkowość finansowa z elementami sprawozdawczości finansowej,

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce. Oddział Okręgowy, Warszawa 2009

8. Czubakowska K., Gabrusewicz W. i in., Przychody, koszty, wynik finansowy

przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2009.

9. Dębski D., Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Część 2, WSiP, Warszawa 2006.

10. Dlaczego klienci pomijają, http://interpretacja-podatkowa.pl/interpretacja/pokaz/4-

podatek-dochodowy-od-osob-fizycznych/5-koszty-uzyskania-przychodow/37999-

koszty-uzyskania-przychodow-ksiegi-rachunkowe-otrzymanie-faktury-potracalnosc-

kosztow-zaplata-zarachowanie.html, (19.03.2015).

11. Działalność gospodarcza. Formy opodatkowania, Ministerstwo Finansów,

http://www.pit.pl/att//broszuryMF/broszury%202014/ulotka_dzial_gosp_formy_opoda

t_2014.pdf (19.03.2015), Ministerstwo Finansów 2014.

12. Dziuba-Burczyk A., Rachunkowość, finanse oraz metody ilościowe w zarządzaniu,

Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków 2011.

13. Frymark I., Rachunkowość przedsiębiorcy, WSiP, Warszawa 2006.

14. Gabrusewicz W., Podstawy analizy finansowej, PWE., Warszawa 2005.

15. Gąsiorkiewicz L., Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw, Oficyna

Wydawnicza Politechniki. Warszawskiej, Warszawa 2002.

16. Górka Ł., Krótkoterminowe instrumenty finansowe, (w:) Prawo bilansowe a prawo

podatkowe, B, Micherdy (red.), Difin, Warszawa 2007.

104

17. Jerzemowska M., Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2006.

18. Kosikowski C., Ruśkowski E., Finanse publiczne i prawo finansowe, Wolters kluwer

business, Warszawa 2008.

19. Kusak A., Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, wydawnictwo Naukowe Wydziału

Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.

20. Krzywda D., Sprawozdanie finansowe jako produkt rachunkowości jednostki

gospodarczej, Zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Bochni 2003, nr 1.

21. Leszczyński Z., Analiza finansowa przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Instytutu

Technologii Eksploatacji, Radom 2002.

22. Litwińczuk H., Prawo bilansowe, KiK, Warszawa 1995.

23. Machała R., Praktyczne zarządzanie finansami firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2004.

24. Małkus T., Współczesne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw, Mfiles, Kraków

2013.

25. Michalczyk L., Rola inżynierii rachunkowości w kształtowaniu wyników finansowych

przedsiębiorstwa. Rachunkowość wariantowa i odwrócony proces decyzyjny, Wolters

Kluwer 2013, s. 9.

26. Nasiłowski M., System rynkowy: podstawy mikro- i makroekonomii, Wyd. Key Text,

Warszawa 2004.

27. Nowak E., Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,

Warszawa 2008.

28. Nowak S., Metodologia badań Społecznych, PWN, Warszawa 2008.

29. Pfaff J., Wpływ rewizji finansowej na wiarygodność sprawozdania finansowego,

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2008.

30. Rachunkowość finansowa przedsiębiorstwa według polskiego prawa bilansowego oraz

Dyrektyw UE i MSR/MSSF część 1, praca zbiorowa pod redakcją Sawickiego K.,

EKSPERT Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2009

31. Rozenberg L., Trojczak P., System oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i

ryzyka kredytowego w działalności bankowej, artykuł opublikowany on-line na

portalu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego

http://koiz.wi.zut.edu.pl/kadra/zaklad-analiz-i-badan-finansowych/58-patrycja-

trojczak-golonka (19.03.2015).

105

32. Rozporządzenie 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia

19 lipca 2002 r. w sprawie stosowania międzynarodowych standardów

rachunkowości, Dz. Urz. WE L 243 z 11.09.2002.

33. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie

szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu

prezentacji instrumentów finansowych, Dz.U. 2001 nr 149 poz. 1674.

34. Ruśkowski E., Zawerucha I., Finanse publiczne i prawo finansowe w Europie

Centralnej i Wschodniej w warunkach kryzysu gospodarczego, Temida 2, Białystok

2010.

35. Rutkowski A., Zarządzanie finansami, PWE., Warszawa 2002.

36. Sekita J., Opodatkowanie dochodów osób fizycznych z inwestowania i lokacji majątku,

Wolters kluwer business, Warszawa 2011.

37. Seredyński R. Szaruga K., Komentarz do ustawy o rachunkowości, ODDKsp. z o.o.

sp. k., Gdańsk 2013.

38. Seredyński R., Krupa M., Stawowy A., Jałowiecka – Madeja S., Międzynarodowe

Standardy Rachunkowości, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2009.

39. Siemińska E., Finansowa kondycja firmy metody pomiaru i oceny, Poltex, Warszawa

2001.

40. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstw według standardów światowych,

PWN, Warszawa 2004.

41. Sikacz H., Ocena sytuacji finansowej operacyjnych grup kapitałowych, Wolters

Kluwer 2011.

42. Skowrońska Cz., Analiza ekonomiczno finansowa przedsiębiorstwa. Zbiór zadań,

Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, Lublin 2007.

43. Skudlik M., Podstawy finansów i rachunkowości, Helion, Gliwice 2013.

44. Sprawozdania finansowe i ich analiza: analiza finansowa, red. Micherda B.,

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2005.

45. Szymański W., Niepewność i niestabilność gospodarcza. Gwałtowny wzrost i co

dalej?, Difin, Warszawa 2011.

46. Śnieżek E., Wiatr M., Przepływy pieniężne, Wolters Kluwer 2014.

47. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. U.

z 2013, poz. 1387 ze zm.

48. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r., o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U. Nr

51, poz. 307.

106

49. Ustawa z dnia 29 września1994 roku o rachunkowości.

50. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Dz.U. 2004 nr

173 poz. 1807 ze zm.

51. Trzpioła K., Konsekwencje przyjęcia MSSF nr 8 do systemu MSSF/MSR w Unii

Europejskiej, (w:) Polska praktyka rachunkowości w kontekście procesu harmonizacji

międzynarodowej sprawozdawczości finansowej, pod red. E. Walińskiej, Oficyna a

Wolters Kluwer business, Warszawa 2008.

52. Turzyński M., Wiatr M., Ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzi, podmiotach

uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym.

Komentarz, Wolters Kluwer 2010.

53. Walczak M., Prospektywna analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne PWE, Warszawa 1998.

54. Walińska E., Wencel A., Gad J., Jurewicz A., Sprawozdanie finansowe według MSSF,

Wolters Kluwer 2011.

55. Wasilewska J., Instrumenty finansowe – zagadnienia wybrane, „Rachunkowość”

2004, Nr 9.

56. Waśniewski T., Skoczylas W., Znowelizowana ustawa o rachunkowości a analiza

finansowa,

http://rachunkowosc.com.pl/artykul/200210/2/Znowelizowana_ustawa_o_rachunkowo

sci_a_analiza_finansowa (19.03.2015).

57. Wędzki D., Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego: Sprawozdanie

finansowe, Tom 1, Wolters Kluwer business, Warszawa 2009.

58. Wiącek – Janke E., Klasyfikacja kosztów na potrzeby zarządzania – różne ujęcia,

publikacja on-

line:[http://ewa-wiecek-janka.pl/userfiles/main/file/klasyfikacja_kosztow .pdf]

(19.03.2015)

59. Włodkowski O., Przepisy karne ustawy o rachunkowości, Wolters kluwer business,

Warszawa 2012.

60. Wolański R., System podatkowy w Polsce, Wolter kluwer business, Warszawa 2009.

61. Wyszkowska Z., Kapitał finansowy w przedsiębiorstwie, www.univ.rzeszow.pl/ekon

omia/Zeszyt9/43_wyszkowska.pdf (19.03.2015).

62. Żyżelewicz E., Rewizja finansowa w obrocie gospodarczym, X Doroczna Konferencja

Audytingu Krajowej Izby Biegłych Rewidentów, Jachranka, 4-6 listopada 2009 :

materiały pokonferencyjne, 2010.

107

SPIS TABEL

Tabela 1.1.1. Przedmiot analizy finansowej w ujęciu różnych autorów……………........10

Tabela 1.2.1. Rodzaje analizy finansowej ze względu na kryteria………………….……12

Tabela 1.4.1. Uproszczony bilans dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpiecze-

niowe…………..............................................……………………….....…..25

Tabela 1.4.2. Rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym….29

Tabela 1.4.3. Rachunek Przepływów Pieniężnych metodą pośrednią i bezpośrednią.......31

Tabela 3.1.1. Wielkość aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................49

Tabela 3.1.2. Struktura aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................50

Tabela 3.1.3. Dynamika aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................51

Tabela 3.1.4. Wielkość kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................55

Tabela 3.1.5. Struktura kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................56

Tabela 3.1.6. Dynamika kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................57

Tabela 3.2.1. Typowe sytuacje w zakresie zmian przychodów ze sprzedaży w

przedsiębiorstwie i branży...........................................................................59

Tabela 3.2.2. Wielkości Rachunku Zysków i Strat w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................60

Tabela 3.2.3. Struktura przychodów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013............................................60

Tabela 3.2.4. Struktura kosztów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013............................................61

Tabela 3.2.5. Dynamika przychodów i kosztów w Rachunku Zysków i Strat w

Biurze Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013.................................62

Tabela 3.3.1. Rachunek przepływów pieniężnych Biura Handlowego

108

Krokowicz za lata 2009-2013.....................................................................64

Tabela 3.3.2. Kierunki przepływów pieniężnych w spółce BH Krokowicz

w latach 2009-2013......................................................................................66

Tabela 3.4.1. Założenia analizy SWOT.............................................................................67

Tabela 4.2.1. Relacje wskaźników rentowności w latach 2009-2013...............................88

109

SPIS RYSUNKÓW

Rysunek 1.1.1. Podział analizy ekonomicznej…………………………………………..….7

Rysunek 1.1.2. Istota analizy finansowej…………………………………………………...8

Rysunek 1.1.3. Zakres i przedmiot analizy finansowej……………………………………10

Rysunek 2.2.1. Przychody księgowe i podatkowe oraz ich relację......................................36

Rysunek 2.3.1. Różnice pomiędzy ustawą o rachunkowości a prawem podatkowym

- odsetki.......................................................................................................40

Rysunek 3.3.1. Przepływ środków pieniężnych w przedsiębiorstwie.................................63

Rysunek 4.1.1. Interpretacja płynności finansowej.............................................................71

Rysunek 4.1.2. Cykl przepływu finansowego.....................................................................72

Rysunek 4.1.3. Wpływ polityki krótkoterminowej na płynność finansową

przedsiębiorstwa........................................................................................74

Rysunek 4.1.4. Nadzorcze miary płynności w zakresie płynności długoterminowej

przedsiębiorstwa........................................................................................75

110

SPIS WYKRESÓW

Wykres 3.1.1. Wielkość aktywów trwałych i obrotowych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013..................................................................50

Wykres 2.2.1. Wielkość kapitałów własnych i obcych w Biurze Handlowym

Krokowicz w latach 2009-2013...................................................................56

Wykres 3.2.1. Struktura przychodów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Krokowicz w latach 2009-2013.............................................60

Wykres 3.2.2. Struktura przychodów w Rachunku Zysków i Strat w Biurze

Handlowym Kroko

wicz w latach 2009-2013.............................................61

Wykres 3.4.1. Relacja między zyskiem netto a gotówką....................................................65

Wykres 4.1.1. Wskaźnik bieżącej płynności w latach 2009-2013......................................79

Wykres 4.1.2. Wskaźnik szybkiej płynności w latach 2009-2013......................................80

Wykres 4.1.3. Wskaźnik płynności gotówkowej w latach 2011-2012...............................80

Wykres 4.1.4. Wskaźnik wydajności gotówkowej ze sprzedaży

w latach 2011-2012.....................................................................................81

Wykres 4.1.6. Wskaźnik wydajności gotówkowej z majątku ogółem

w latach 2009-2013.....................................................................................82

Wykres 4.1.7. Wskaźnik wydajności gotówkowej z majątku obrotowego w

latach 2009-2013.........................................................................................82

Wykres 4.1.8. Wskaźnik wystarczalności gotówkowej na spłatę zobowiązań

ogółem w latach 2009-2013.........................................................................83

Wykres 4.1.9. Wskaźnik wypłacalności gotówki w latach 2009-2013................................84

Wykres 4.1.10.Wskaźnik kapitału pracującego w latach 2009-201 [PLN].........................84

Wykres 4.1.11.Wskaźnik produktywności kapitału pracującego w

latach 2009-2013.........................................................................................85

Wykres 4.2.1. Wskaźnik ROS w latach 2009-2013 [%]......................................................88

Wykres 4.2.2. Wskaźnik ROA w latach 2009-2013 [%].....................................................89

Wykres 4.2.3. Wskaźnik ROE w latach 2009-2013 [%]......................................................89

Wykres 4.2.4. Relacje wskaźników rentowności w latach 2009-2013 [%].........................90

111

Wykres 4.3.1. Wskaźnik rotacji aktywów............................................................................93

Wykres 4.3.2. Wskaźnik rotacji zapasów.............................................................................94

Wykres 4.3.3. Wskaźnik rotacji należności ........................................................................95

Wykres 4.3.4. Wskaźnik płatności zobowiązań...................................................................96

Wykres 4.3.5. Wskaźnik cyklu środków pieniężnych (konwersji gotówki)........................97

112

SPIS RÓWNAŃ

(3.1.1.)Wskaźnik struktury aktywów trwałych……………………………………..…….47

(3.1.2.)Wskaźnik struktury aktywów obrotowych…………………………………..……47

(3.1.3.)Wskaźnik struktury aktywów…………………………………………………..…48

(3.1.4.)Wskaźnik dynamiki majątku całkowitego………………………………….……..48

(3.1.5.)Wskaźnik dynamiki majątku trwałego……………………………………………49

(3.1.6.)Wskaźnik dynamiki majątku obrotowego…………………………………….…..49

(3.1.7.)Wskaźnik dynamiki kapitałów całkowitych……………………………………....53

(3.1.8.)Wskaźnik dynamiki kapitałów własnych………………………………………….53

(3.1.9) Wskaźnik dynamiki kapitałów obcych w kapitale całkowitym…………………...53

(3.1.10)Wskaźnik udziału kapitałów własnych w kapitale całkowitym………...………...53

(3.1.11)Wskaźnik udziału kapitałów obcych…………………………………...………....54

(3.1.12)Wskaźnik udziału zobowiązań długoterminowych w kapitale obcym……...…….54

(3.1.13)Wskaźnik udziału zobowiązań bieżących w kapitale obcym…………...………...54

(3.1.14)Wskaźnik relacji kapitałów obcych do własnych……………………...………….55

(3.1.15)Wskaźnik relacji kapitałów obcych do własnych…………………...…………….55

(3.1.16) Wskaźnik relacji kapitałów długoterminowych do krótkoterminowych…………55

(3.2.1) Wskaźnik dynamiki przychodów ogółem…….…………………………………...58

(3.2.2) Wskaźnik planowania przychodów……………………………………………….58

(3.2.3) Wskaźnik rentowności przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i mate-

riałów………………………………………………………………………………55

(3.2.4) Wskaźnik udziału kosztów w przychodach………………………………………..55

(3.2.5) Wskaźnik rentowności kosztów działalności podstawowej……………………….57

(4.1.1.) Wskaźnik bieżącej płynności……………………………………………………...67

(4.1.2) Wskaźnik płynności szybkiej……………………………………………………...67

(4.1.3.) Wskaźnik natychmiastowej płynności…………………………………………….67

(4.2.1.) Wskaźnik rentowności sprzedaży…………………………………………………70

113

(4.2.2) Wskaźnik rentowności majątku……………………………………………………71

(4.2.3.) Wskaźnik rentowności kapitału własnego………………………………………...71

(4.3.1.) Wskaźnik rotacji aktywów………………………………………………………..75

(4.3.2.) Wskaźnik rotacji zapasów………………………………………………………...75

(4.3.3.) Wskaźnik cyklu obrotu zapasów w dniach………………………………………..75

(4.3.4.) Wskaźnik rotacji należności………………………………………………………76

(4.3.5.) Wskaźnik cyklu inkasa należności w dniach……………………………………...76

(4.3.6.) Wskaźnik płatności zobowiązań…………………………………………………..76

(4.3.7.) Wskaźnik cyklu środków pieniężnych (konwersji gotówkowej)…………………77

(4.4.1.) Wskaźnik ogólnego zadłużenia…………………………………………………...80

(4.4.2.) Wskaźnik pokrycia zadłużenia kapitałami własnymi……………………………..80

(4.4.3.) Wskaźnik długoterminowego zadłużenia kapitałów własnych…………………...80

(4.4.4.) Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem……………………………………………...81

114

115