104 - 58 , 30. 12. 2013.

Na temelju lanka 71. stavak 3. Zakona o rudarstvu

Federacije Bosne i Hercegovine ("Slubene novine Federacije BiH", broj 26/10), federalni ministar energije, rudarstva i industrije donosi

PRAVILNIK O SADRAJU ELABORATA, NAINU I POSTUPKU

KLASIFIKACIJE UGLJENOG SLOJA I KATEGORIZACIJE JAME ODNOSNO JAMSKIH PROSTORIJA PREMA STUPNJU OPASNOSTI OD

EKSPLOZIVNE UGLJENE PRAINE I. OPE ODREDBE

lanak 1. Ovim pravilnikom definira se sadraj elaborata, nain i

postupak klasifikacije ugljenog sloja, kategorizacije jame, jamskih prostorija, kategorizacije objekta pripreme, prerade, oplemenjivanja i radnog prostora objekta prema stupnju opasnosti od eksplozivno opasne ugljene praine, potrebna mjerenja, laboratorijska ispitivanja, prorauni i potrebna grafika dokumentacija.

lanak 2. Pojmovi upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sljedea

znaenja: - praina, male vrste estice u atmosferi, koje se

taloe usljed vlastite teine, ali koje privremeno ostaju u zraku neko vrijeme, ukljuujui prainu i pijesak, a ija maksimalna veliina estica ne prelazi 500 m, kao to je definirano u BAS ISO 4225: Kvalitet zraka - Opi aspekti - Rjenik.

- opasna ugljena praina, praina za koju se laboratorijskim ispitivanjima utvrde parametri koji shodno kriterijima utvrenim ovim pravilnikom prainu ine eksplozivnom, zapaljivom i agresivnom.

- eksplozivno neopasna ugljena praina, nataloena ugljena praina iz sloja koji je klasificiran kao sloj sa eksplozivno opasnom ugljenom prainom, a koja sadri: a. najmanje 70% vrste negorive tvari za

nemetanske jame, odnosno 80% vrste negorive tvari za metanske jame, ili

b. koliinu vode koja e sprijeiti stvaranje i prenos eksplozije ugljene praine.

- eksplozivno opasna ugljena praina, praina koja ne ispunjava uvjete za eksplozivno neopasnu ugljenu prainu.

- agresivna ugljena praina, lebdea ugljena praina (ukupna i respirabilna) ija koncentracija prelazi maksimalno dozvoljenu koncentraciju.

- zapaljiva ugljena praina, praina kod koje temperatura samoupale u sloju od 5 mm, postignuta u vremenskom intervalu od 90 minuta i umanjena za 75C, prelazi vrijednost izmjerene temperature zagrijanih povrina jamskih ureaja i postrojenja.

- atmosfera eksplozivne praine, smjesa zapaljivih supstanci sa zrakom, pod atmosferskim uvjetima, u obliku praine i vlakana, koji poslije upale ire sagorijevanje kroz nepotroenu smjesu.

- zatita od upale praine, odgovarajue mjere specifirane standardima, propisima i odgovarajuim projektima (npr. zatita od ulaska praine u opremu i ureaje, granina temperatura povrine...) primijenjene na opremu, zatitne sisteme i komponente, ukljuujui i spreavanje samoupale

praine, da bi se izbjegla upala lebdee ili nataloene praine.

- eksplozija, nagla oksidacija ili reakcija razlaganja, koja stvara poveanje temperature, pritiska ili oboje istovremeno.

- donja granica eksplozivnosti - DGE, (g/m3), parametar koji predstavlja najniu koncentraciju oblaka praine koja e omoguiti izgaranje.

- donja granica eksplozivno opasne koncentracije - DGEOK, (g/m3), parametar koji predstavlja najniu koncentraciju oblaka praine koja e omoguiti izgaranje i dalji prenos plamena (du jamskih prostorija) odnosno, koncentraciju praine pri kojoj eksplozivna karakteristika prelazi vrijednost 70 bar/s.

- eksplozivna karakteristika (ili eksplozivna spo-sobnost) - Ek (bar/s), parametar koji predstavlja odnos proizvoda pritiska i brzine porasta pritiska eksplozije prema vremenu trajanja eksplozije, a izraunava se iz podataka dobivenih mjerenjem sukladno standardima grupe BAS EN 14034: Odreivanje eksplozivnih karakteristika za oblak praine.

- pokazatelj eksplozivnosti (eksplozivna konstanta), Kst.max (mbars-1), izraunava se iz podataka dobivenih mjerenjem, sukladno standardu BAS ISO 6184-1: Sistemi za zatitu od eksplozije; Dio 1: Odreivanje eksplozivnosti zapaljive praine u zraku.

- oprema, zatitni sistemi i komponente, rudarska i druga oprema, maine, ureaji, instalacije, sistemi, elementi i materijali, koji se koriste u prostorima rudnika sa podzemnom eksploatacijom, separacijama i povrinskim objektima rudnika. Isto znaenje imaju pojmovi - oprema, ureaji i instalacijekoji se koriste u vaeim propisima iz oblasti rudarstva.

lanak 3. Ostali primijenjeni pojmovi definirani su standardima:

BAS EN 1127-2: Eksplozivne atmosfere - Spreavanje eksplozije i zatita, Osnovna naela i metodologija za rudarstvo, BAS EN 13237: Potencijalno eksplozivne atmosfere - Termini i definicije za opremu i sisteme zatite namijenjene za koritenje u potencijalno eksplozivnim atmosferama, BAS EN ISO 12100: Sigurnost maina - Opi principi za projektovanje - Procjena i smanjenje ugroenosti, BAS EN 1710: Oprema i komponente namijenjene upotrebi u potencijalno eksplozivnim atmosferama podzemnih rudnika.

lanak 4. (1) Privredno drutvo koje izvodi podzemne rudarske radove

na eksploataciji ugljena (u daljem tekstu: rudnik) obavezno je izvriti analizu prirodnih uslova leita, potrebna uzorkovanja i laboratorijska ispitivanja opasnih karakteristika ugljene praine. Kod utvrivanja ugroenosti jame od opasne ugljene praine, pored rezultata dobivenih prethodnim postupcima utvrivanja karakteristika ugljene praine, potrebno je analizirati tehniko-tehnoloki proces rada, sistem vjetrenja, te izvriti klasifikaciju ugljenog sloja i kategorizaciju jame i jamskih prostorija prema stupnju opasnosti od eksplozivne ugljene praine sukladno ovom pravilniku.

(2) Rudnik je obavezan i u objektu pripreme, prerade i oplemenjivanja (u daljem tekstu: objekat separacije), izvriti potrebna mjerenja, laboratorijska ispitivanja tetnih karakteristika ugljene praine i analizu tehnolokog procesa rada, te izvriti kategorizaciju

, 30. 12. 2013. 104 - 59

objekta separacije prema stupnju opasnosti od eksplozivne ugljene praine sukladno ovom pravilniku.

lanak 5. (1) Podatke o izvrenim ispitivanjima iz lanka 4. stavak 1.

ovog pravilnika, potrebno je obraditi kroz "Elaborat o ispitivanju zapaljivih, eksplozivnih i agresivnih karakteristika ugljene praine, klasifikaciji sloja i kategorizaciji jame i jamskih prostorija od eksplozivne ugljene praine" (u daljem tekstu: Elaborat o kategorizaciji jame).

(2) Podatke o izvrenim ispitivanjima iz lanka 4. stavak 2. ovog pravilnika potrebno je obraditi kroz "Elaborat o ispitivanju zapaljivih, eksplozivnih i agresivnih karakteristika ugljene praine sa kategorizacijom objekta separacije prema stupnju opasnosti od eksplozivne ugljene praine" (u daljem tekstu: Elaborat o kategorizaciji separacije).

lanak 6. Elaborate iz lanka 5. st. 1. i 2 ovog pravilnika, moe

izraivati pravna osoba ako se nalazi na Listi nositelja izrade elaborata za ugljenu prainu, koju utvruje Federalno ministarstvo energije, rudarstva i industrije, sukladno lanku 12. Pravilnika o uslovima koje moraju ispunjavati pravne osobe za izradu elaborata o kategorizaciji ugljenih slojeva i jama i razvrstavanje jamskih prostorija prema stupnju opasnosti od metana i Elaborata o klasifikaciji i kategorizaciji jame, odnosno jamskih prostorija prema stupnju opasnosti od eksplozivne ugljene praine u pogledu osposobljenosti i opremljenosti i postupku njihovog odobrenja ("Slubene novine Federacije BiH", broj 68/11) - (u daljem tekstu: Pravilnik o uvjetima i postupku odobrenja elaborata).

lanak 7. (1) Na temelju prijedloga datog u elaboratima iz lanka 5.

ovog pravilnika, kategorizacija se vri shodno lanku 71. stavak 2. Zakona o rudarstvu Federacije BiH ("Slubene novine Federacije BiH", broj 26/10) - (u daljem tekstu: Zakon), na nain propisan Pravilnikom o uvjetima i postupku odobrenja elaborata.

(2) Rok za dostavu elaborata u Federalno ministarstvo energije, rudarstva i industrije (u daljem tekstu: FMERI) u svrhu kategorizacije iz stavka 1. ovog lana je 3 mjeseca od izvrenog zadnjeg mjerenja za potrebe ispitivanja i kategorizacije.

II. ISPITIVANJA KARAKTERISTIKA UGLJENE PRAINE

lanak 8. U cilju zatite zdravlja i sigurnosti radnika, rudnik je

obavezan provesti potrebna mjerenja i laboratorijska ispitivanja sljedeih karakteristika opasne ugljene praine:

1) zapaljivost; 2) eksplozivnost i 3) agresivnost.

lanak 9. Ispitivanja iz lanka 8. ovog pravilnika obuhvataju

primarna i kontrolna ispitivanja. lanak 10.

Primarnim ispitivanjima zapaljivih, eksplozivnih i agresivnih karakteristika ugljene praine utvruju se referentne vrijednosti, a provode se za novootvorene jame, novootvorene ugljene slojeve, kod znaajnijih promjena slojnih prilika, a pri otkopavanju ugljenog sloja velike monosti potrebno je provesti ispitivanje pojedinano za svaku ugljenu plou koja se zasebno eksploatie.

lanak 11. Kontrolnim ispitivanjima utvruju se parametri nataloene

i lebdee ugljene praine i mjeri povrinska temperatura instalirane opreme, a slue za:

- kontrolu koncentracije nataloene ugljene praine; - utvrivanje opasnosti od zapaljivosti ugljene praine; - utvrivanje agresivnih karakteristika ugljene praine; - ocjenu uspjenosti provoenja mjera zatite od opasne

ugljene praine u jamama i u objektima separacije. A. PRIMARNA ISPITIVANJA

lanak 12. Primarna ispitivanja se provode prema odnosnim

standardima, na prirodnom uzorku ugljena uzetom iz sloja prema standardu BAS 103: Metode uzimanja uzoraka ugljena za utvrivanje eksplozivnih osobina ugljene praine.

lanak 13. Rezultati primarnih ispitivanja predstavljaju osnov za

klasifikaciju ugljenog sloja u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine i kategorizaciju jame u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine. Ispitivanje zapaljivih i eksplozivnih karakteristika ugljene praine

lanak 14. Za potrebe utvrivanja zapaljivih i eksplozivnih

karakteristika ugljene praine, potrebno je uraditi: 1) uzorkovanje iz ugljenog sloja; 2) imedijatnu analizu uzetog uzorka, prema standardu

BAS ISO 562: Tvrdi ugljevi i koks - Odreivanje isparljivih materija; BAS ISO 5068: Smei ugljevi i lignit. Odreivanje sadraja vlage. Indirektna gravimetrijska metoda; BAS ISO 1171: vrsta mineralna goriva - Odreivanje sadraja pepela;

3) laboratorijska ispitivanja zapaljivih i eksplozivnih karakteristika ugljene praine.

lanak 15. Na uzetom uzorku se vre laboratorijska ispitivanja

zapaljivih i eksplozivnih karakteristika ugljene praine u referentnoj laboratoriji.

lanak 16. Laboratorijskim ispitivanjem se utvruje: 1) maksimalni pritisak eksplozije oblaka praine, p max

(bar), prema standardu BAS EN 14034-1: Odreivanje eksplozivnih karakteristika za oblake praine - Dio 1: Odreivanje najveeg pritiska eksplozije pmax oblaka praine;

2) maksimalna brzina porasta pritiska eksplozije oblaka praine, (dp/dt)max (bar/s), prema standardu BAS EN 14034-2: Odreivanje eksplozivnih karakteristika za oblake praine - Dio 2: Odreivanje najvee brzine porasta pritiska (dp/dt)max eksplozije oblaka praine;

3) srednja brzina porasta pritiska eksplozije oblaka praine, pmax/t (bar/s);

4) donja granica eksplozivnosti - DGE, Cmin (g/m3), prema standardu BAS EN 14034-3: Odreivanje eksplozivnih karakteristika za oblake praine - Dio 3: Odreivanje donje granice eksplozivnosti DGE oblaka praine;

5) donja granica eksplozivno opasne koncentracije - DGEOK, Cmin.ek (g/m3);

6) eksplozivna karakteristika, Ek (bar/s), prema standardu BAS EN 14034: Odreivanje eksplozivnih katakteristika za oblak praine;

7) pokazatelj eksplozivnosti (eksplozivna konstanta), Kst.max (mbars-1), prema standardu BAS ISO 6184-

104 - 60 , 30. 12. 2013.

1: Sistemi za zatitu od eksplozije; Dio 1: Odreivanje eksplozivnosti zapaljive praine u zraku;

8) minimalna energija upale oblaka praine, Wmin (mJ), prema standardu BAS EN 61241-2-3: Elektrini ureaji za upotrebu u prisustvu zapaljive praine, Dio 2: Ispitne metode, odjeljak 3: Metoda za odreivanje minimalne energije zapaljivosti smjese praina/zrak;

9) minimalna temperatura upale sloja 5 mm praine, t5mm (0C), prema standardima BAS EN 15188: Odreivanje svojstava samozapaljenja taloene praine i BAS IEC 61241-2-1: Elektrini ureaji za upotrebu u prisustvu zapaljive praine, Dio 2: Ispitne metode, odjeljak 1: Metode za odreivanje minimalne temperature zapaljivosti praine (Dio A);

10) minimalna temperatura upale oblaka praine (smjesa praina-zrak), tup(C), prema standardu BAS IEC 61241-2-1: Elektrini ureaji za upotrebu u prisustvu zapaljive praine, Dio 2: Ispitne metode, odjeljak 1: Metode za odreivanje minimalne temperature zapaljivosti praine (Dio B);

11) elektrini otpor praine - vodljivost praine Rb (m), prema standardu BAS EN 61241-2-2: Elektrini ureaji za upotrebu u zapaljivoj praini - Dio 2: Metode ispitivanja - Odjeljak 2: Metoda odreivanja elektrinog otpora praine u slojevima.

lanak 17. (1) U jamama koje su kategorisane kao metanske, prilikom

ispitivanja iz lanka 16. ovog pravilnika, mora se uzeti u obzir uticaj metana.

(2) Kod primarnog ispitivanja za metanske jame, eksplozivne karakteristike ugljene praine se trebaju utvrditi u smjesi praina/metan/zrak, sa sadrajem metana od 1,5%.

Ispitivanje agresivnih karakteristika ugljene praine lanak 18.

Primarna ispitivanja agresivnih karakteristika ugljene praine vre se na uzorcima ugljene praine uzetim za ispitivanje eksplozivnosti ugljene praine.

lanak 19. Primarnim ispitivanjem se utvruje sadraj slobodnog

silicijum-dioksida (SiO2) i forme u kojoj se on nalazi u ugljenom sloju, a prema standardu JUS B.Z1.084: Sigurnost u rudnicima - Metoda odreivanja slobodnog kristalnog silicijum dioksida u rudnicima mikroskopom pomou kosog osvjetljavanja zrna.

lanak 20. (1) Rezultati primarnih ispitivanja iz lanka 19. ovog

pravilnika prikazuju se tabelarno, Tablica 1. "Prijedlog za klasifikaciju ugljenog sloja u

pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine - Rezultati primarnih ispitivanja - Imedijatna analiza i sadraj slobodnog SiO2". (2) Tablica iz stavka 1. ovog lanka ini sastavni dio ovog

pravilnika. B. KONTROLNA ISPITIVANJA

lanak 21. (1) Kontrolna ispitivanja eksplozivnih i agresivnih osobina

ugljene praine se provode na uzorcima nataloene i lebdee ugljene praine, uzetim na karakteristinim mjestima u jamskim prostorijama ili radnom prostoru objekta separacije.

(2) Kontrolna ispitivanja zapaljivih osobina ugljene praine se provode mjerenjem povrinske temperature instalirane opreme u jami ili objektu separacije.

lanak 22. Rezultati kontrolnih ispitivanja predstavljaju osnov za

ocjenu kvaliteta provoenja mjera zatite i potrebe za poduzimanjem dodatnih mjera zatite od opasne ugljene praine.

lanak 23. Kontrolnim ispitivanjima u smislu i za potrebu izrade

elaborata, vri se: 1) kontrola koncentracije nataloene praine u jamskim

prostorijama; 2) utvrivanje disperznog sastava nataloene praine

(granulometrijska analiza); 3) utvrivanje sadraja inertne materije u ugljenoj

praini (ukupna vlaga i pepeo); 4) utvrivanje sadraja volatila u nataloenoj praini; 5) utvrivanje koncentracije lebdee ugljene praine; 6) mjerenje povrinske temperature instalirane opreme,

zatitnih sistema i komponenti. lanak 24.

Kontrolnim ispitivanjima se utvruje: 1) koliina nataloene ugljene praine na

karakteristinim mjestima po cijelom obimu prostorije, sa proraunom potencijalne koncentracije u (g/m3) prema standardu JUS B.Z1.063: Sigurnost u rudnicima - Metode uzimanja uzoraka ugljene praine za odreivanje eksplozivnosti i utvrivanje intenziteta izdvajanja ugljene praine;

2) Maksimalno dozvoljena koncentracija ukupne lebdee praine (MDKLP) i maksimalno dozvoljena koncentracija respirabilne praine (MDKRP), a prema standardu JUS Z.BO.001: Maksimalno dozvoljene koncentracije tetnih plinova, para i aerosola u atmosferi radnih prostorija i radilita;

3) temperaturna razlika izmeu temperature upale 5 mm sloja praine dobijene primarnim ispitivanjima i temperature strojeva utvrene pri kontrolnim mjerenjima.

lanak 25. (1) Mjerna mjesta kontrolnog ispitivanja nataloene ugljene

praine odreuju se na nain da se mjerenjima obuhvati cijela jama. Mjerenje koncentracije lebdee ugljene praine vri se na najmanje 80 % radnih mjesta.

(2) Za objekte separacije, mjerna mjesta kontrolnog ispitivanja se odreuju po kriteriju lokacije izvora stvaranja praine i lokacije moguih uzronika upale ili eksplozije ugljene praine. To su lokacije drobilinog postrojenja, sita, grebaa, transporta, presipa, istresita kao i lokacije opreme i ureaja koji se pri radu zagrijavaju.

lanak 26. (1) Prije poetka mjerenja potrebno je definirati jamsku

prostoriju/radni prostor objekta separacije te izvriti raspored mjernih mjesta za uzimanje uzoraka nataloene ugljene praine, mjerna mjesta za mjerenje lebdee ugljene praine i mjerna mjesta za mjerenje povrinske temperature instalirane opreme.

(2) Svaka jamska prostorija ili radni prostor separacije definira se: - nazivom; - brojem; - graninim tokama.

, 30. 12. 2013. 104 - 61

lanak 27. Kontrolna mjerenja predviena ovim pravilnikom ne

iskljuuju operativna kontrolna mjerenja koja se provode sukladno odredbama Pravilnika o tehnikim normativima za podzemnu eksploataciju ugljena ("Slubeni list SFRJ", br.4/89 i 54/90).

lanak 28. (1) Rezultati kontrolnih mjerenja unose se u odgovarajue

tabele u sklopu obrade odgovarajuih poglavlja iz sadraja elaborata i to: Tablica 3. " Rezultati kontrolnih ispitivanja - Imedijatna

analiza nataloene ugljene praine iz jamskih prostorija/radnog prostora separacije";

Tablica 4. " Rezultati kontrolnih ispitivanja - Granulometrijska analiza nataloene ugljene praine iz jamskih prostorija/radnog prostora separacije";

Tablica 5. "Prijedlog za kategorizaciju jamskih prostorija/radnog prostora separacije u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine - Rezultati kontrolnih ispitivanja - Koncentracija nataloene ugljene praine iz jamskih prostorija/radnog prostora separacije";

Tablica 6. "Prijedlog za utvrivanje MDK ugljene praine - Rezultati kontrolnih ispitivanja - Koncentracija lebdee ugljene praine iz jamskih prostorija/radnog prostora separacije". (2) Tablice iz stavka 1. ovog lanka ine sastavni dio ovog

pravilnika. III. DOZVOLJENE VRIJEDNOSTI

lanak 29. Na temelju karakteristika utvrenih primarnim i

kontrolnim ispitivanjima odreuju se dozvoljene vrijednosti koje su referentne prilikom ocjene ugroenosti jame ili objekta separacije od opasne ugljene praine i to:

1) Donja granica eksplozivno opasne koncentracije (DGEOK) u sistemu ugljena praina-zrak-metan i DGEOK u sistemu ugljena praina-zrak, za procjenu ugroenosti od eksplozivnosti u jamskim prostorima;

2) Donja granica eksplozivnosti (DGE) u sistemu ugljena praina-zrak, za procjenu ugroenosti od eksplozivnosti objekta separacije;

3) Maksimalno dozvoljena koncentracija ukupne lebdee praine (MDKLP) za ocjenu ugroenosti od agresivnosti;

4) Maksimalno dozvoljena koncentracija respirabilne praine za ocjenu ugroenosti od agresivnosti (MDKRP);

5) Dozvoljena temperaturna razlikaizmeu temperature upale 5 mm sloja praine dobijene primarnim ispitivanjima i temperature strojeva utvrene pri kontrolnim mjerenjima, za ocjenu ugroenosti od zapaljivosti.

lanak 30. (1) U jamama, maksimalno dozvoljena vrijednost

koncentracije nataloene praine odgovara vrijednosti 50% donje granice eksplozivno opasne koncentracije (DGEOK) koja je utvrena primarnim ispitivanjima.

(2) U objektima separacije maksimalno dozvoljena vrijednost koncentracije nataloene praine iznosi 50% od donje granice eksplozivnosti (DGE) utvrene primarnim ispitivanjima u sistemu ugljena praina-zrak, za ugljeni sloj koji se prerauje.

lanak 31. Maksimalno dozvoljena koncentracija ukupne lebdee

ugljene praine (MDKLP), odgovara maksimalno dozvoljenoj

koncentraciji dobivenoj proraunom u odnosu na sadraj slobodnog SiO2.

lanak 32. Maksimalno dozvoljena koncentracija respirabilne ugljene

praine (MDKRP), odgovara maksimalno dozvoljenoj koncentraciji dobivenoj proraunom u odnosu na sadraj slobodnog SiO2.

lanak 33. Dozvoljena temperaturna razlika definira se po kriteriju: 1) Praina ugljenog sloja smatra se neopasnom od

zapaljenja ako se utvrdi da je temperaturna razlika izmeu temperature upale 5 mm sloja praine i maksimalne temperature strojeva: (t)>75C.

2) Praina ugljenog sloja smatra se opasnom od zapaljenja ako se utvrdi da je temperaturna razlika izmeu temperature upale 5 mm sloja praine i maksimalne temperature strojeva: (t)

104 - 62 , 30. 12. 2013.

(4) Jama u kojoj je ugljeni sloj klasificiran kao sloj sa eksplozivno neopasnom ugljenom prainom, kategorie se kao jama koja nije ugroena eksplozivno opasnom ugljenom prainom.

lanak 38. Ako se u jednoj jami proces eksploatacije obavlja

istovremeno u vie ugljenih slojeva, a pri tome sustav vjetrenja ne iskljuuje mogunost mijeanja zranih struja, prilikom kategorizacije jame za referentnu vrijednosti se uzimaju parametri ugljenog sloja koji su nepovoljniji.

lanak 39. U jami kategorisanoj kao jama koja nije ugroena

eksplozivno opasnom ugljenom prainom, ispitivanja iz lanka 14. toka 2. ovog pravilnika moraju se ponavljati najmanje svake godine, pri promjeni metode otkopavanja, naina vjetravanja, otvaranja novih revira ili blokova.

lanak 40. (1) U jami kategorisanoj kao jama ugroena eksplozivno

opasnom ugljenom prainom primarna ispitivanja se vre prilikom otvaranja novog ugljenog sloja, kod znaajnijih promjena slojnih prilika, a pri otkopavanju ugljenog sloja velike monosti potrebno je provesti ispitivanje pojedinano za svaku ugljenu plou koja se zasebno eksploatie.

(2) Kontrolna ispitivanja se vre i pri promjeni metode otkopavanja, naina vjetrenja, otvaranja novih revira ili blokova.

lanak 41. Novootvorena jama se smatra jamom ugroenom

eksplozivno opasnom ugljenom prainom sve dok se ne provede postupak ispitivanja i mjerenja sukladno odredbama ovog pravilnika i provede postupak klasifikacije ugljenog sloja i kategorizacije jame sukladno lanku 7. ovog pravilnika.

lanak 42. (1) Svaka jamska prostorija se kategorie kao prostorija

ugroena eksplozivno opasnom ugljenom prainom ili prostorija koja nije ugroena eksplozivnom ugljenom prainom.

(2) Jamske prostorije se kategoriu sukladno kategorizaciji jame bez obzira na rezultate kontrolnih ispitivanja nataloene ugljene praine.

(3) Ako je jama kategorisana kao jama ugroena eksplozivno opasnom ugljenom prainom, jamske prostorije se kategoriu kao prostorije ugroene eksplozivno opasnom ugljenom prainom.

(4) Ako je jama kategorisana kao jama koja nije ugroena eksplozivno opasnom ugljenom prainom, jamske prostorije se kategoriu kao prostorije koje nisu ugroene eksplozivno opasnom ugljenom prainom.

lanak 43. (1) Izuzetno, u odnosu na kriterije definirane lankom 42.

ovog pravilnika, na osnovu karakteristika ugljene praine, utvrenih kontrolnim mjerenjima, jamska prostorija ili njen dio, u kojoj: - nema pojava praine ili se pojavljuje neopasna

rudnika praina; - srednji sadraj zaostale (nataloene) praine je nii

od 5 g/m3; - postoje dijelovi sa opasnom rudnikom prainom

duine do 30 m, a da udaljenost izmeu tih dijelova nije manja od 100 m;

- sadraj inertne materije nije manji od 70% u prostorijama nemetanske jame i 80% u prostorijama metanske jame,

kategorie se kao prostorija koja nije ugroena eksplozivnom ugljenom prainom.

(2) Uz prijedlog za kategorizaciju jamske prostorije, kao prostorije koja nije ugroena eksplozivnom ugljenom prainom, potrebno je dati detaljno obrazloenje.

(3) U jamskoj prostoriji kategorisanoj kao prostorija koja nije ugroena eksplozivno opasnom ugljenom prainom obavezno je provoditi operativna kontrolna mjerenja sukladno odredbama Pravilnika o tehnikim normativima za podzemnu eksploataciju ugljena.

lanak 44. U jamama i objektima separacije koji su kategorisani kao

objekti ugroeni eksplozivno opasnom ugljenom prainom izbor, ugradnja i koritenje opreme, zatitnih sistema i komponenti vri sukladno standardu BAS EN 1127-2 i odredbama vaeih pravilnika iz oblasti rudarstva.

lanak 45. (1) Prijedlog za kategorizaciju jame sa rezultatima primarnih

ispitivanja zapaljivih i eksplozivnih karakteristika ugljene praine i prijedlog za kategorizaciju jamskih prostorija sa rezultatima kontrolnih ispitivanja koncentracije nataloene ugljene praine, nakon izvrene analize definira se i prikazuje tabelarno i to:

Tablica 2. "Prijedlog za kategorizaciju jame u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine - Rezultati primarnih ispitivanja zapaljivih i eksplozivnih karakteristika ugljene praine;

Tablica 5. "Prijedlog za kategorizaciju jamskih prostorija u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine - Rezultati kontrolnih ispitivanja - Koncentracija nataloene ugljene praine iz jamskih prostorija".

(2) Tablice iz stavka 1. ovog lanka ine sastavni dio ovog pravilnika.

VI. POSTUPAK KATEGORIZACIJE OBJEKTA SEPARACIJE

lanak 46. (1) Objekat separacije se kategorie kao objekat ugroen

eksplozivno opasnom ugljenom prainom ili kao objekat koji nije ugroen eksplozivno opasnom ugljenom prainom.

(2) Kategorizacija se vri po kriteriju klasifikacije ugljenog sloja u eksploataciji, a ija prerada se vri u objektu separacije.

lanak 47. (1) Ako je ugljeni sloj klasificiran kao sloj sa eksplozivno

opasnom ugljenom prainom, objekat separacije se kategorie kao objekat ugroen eksplozivno opasnom ugljenom prainom.

(2) Ako je ugljeni sloj klasificiran kao sloj sa eksplozivno neopasnom ugljenom prainom, objekat separacije se kategorie kao objekat koji nije ugroen eksplozivno opasnom ugljenom prainom.

lanak 48. Ako se u objektu separacije vri prerada ugljena iz vie

ugljenih slojeva, za referentnu vrijednosti se uzimaju parametri ugljenog sloja koji su najnepovoljniji.

lanak 49. Radni prostor objekta separacije se kategorie prema

standardu EN 60079-10-2: Eksplozivne atmosfere - Dio 10-2: Klasifikacija prostora - Atmosfere zapaljive praine, koji razmatra klasifikaciju prostora u kojima su prisutne smjee praine i zraka kao i slojevi nataloene praine, s ciljem

, 30. 12. 2013. 104 - 63

omoguavanja odabira prikladne opreme za upotrebu u takvim prostorima.

lanak 50. (1) Na temelju rezultata mjerenja, izvrenih laboratorijskih

ispitivanja, a shodno kriterijima iz l. 47. i 49. ovog pravilnika, definira se prijedlog za kategorizaciju objekta separacije i razvrstavanje radnog prostora na zone opasnosti od eksplozivne ugljene praine, koji se prikazuje tabelarno i to: Tablica 2. "Prijedlog za kategorizaciju objekta separacije

u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine - Rezultati primarnih ispitivanja zapaljivih i eksplozivnih karakteristika ugljene praine";

Tablica 5. "Prijedlog za kategorizaciju radnog prostora separacije u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine - Rezultati kontrolnih ispitivanja - Koncentracija nataloene ugljene praine iz radnog prostora separacije". (2) Tablice iz stavka 1. ovog lanka ine sastavni dio ovog

pravilnika. VII. SADRAJ ELABORATA

lanak 51. (1) Elaborat o kategorizaciji jame sastoji se iz tekstualnog i

grafikog dijela. (2) Tekstualni dio elaborata po pravilu sadri sljedea

poglavlja: 1) Uvod; 2) Osnovni podaci o jami sa podacima bitnim za

sadraj elaborata (ugljeni sloj, metoda otkopavanja, transport, stanje rudarskih radova, vjetrenje, izvori stvaranja ugljene praine i sl.);

3) Primarna ispitivanja (sa opisom lokacija uzimanja, nainom pripreme uzoraka, ispitivanja i sl.);

4) Prikaz rezultata laboratorijskih ispitivanja eksplozivnih, zapaljivih i agresivnih osobina ugljene praine;

5) Kontrolna ispitivanja; 6) Kontrolno ispitivanje nataloene ugljene praine (sa

opisom odabira mjernih mjesta, uzimanja uzoraka, pripreme, ispitivanja, ocjenom uspjenosti provoenja mjera zatite i sl.);

7) Utvrivanje dozvoljenih vrijednosti; 8) Prijedlog za klasifikaciju ugljenog sloja u pogledu

opasnosti od eksplozivne ugljene praine; 9) Prijedlog za kategorizaciju jame u pogledu opasnosti

od eksplozivne ugljene praine; 10) Prijedlog za kategorizaciju jamskih prostorija u

pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine; 11) Izvjetaj laboratorijskih ispitivanja.

(3) Grafiki dio Elaborata sadri priloge: 1) Plan vjetrenja jame sa oznaenim mjernim mjestima

i kategorijama rudarskih prostorija u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine;

2) Linearna shema vjetrenja - postojee stanje; 3) Shema transporta; 4) Shema elektro mree; 5) Shema vodovodne mree.

lanak 52. (1) Elaborat o kategorizaciji objekta separacije sastoji se iz

tekstualnog i grafikog dijela. (2) Tekstualni dio elaborata po pravilu sadri sljedea

poglavlja: 1) Uvod; 2) Osnovni podaci o objektu (tehniki podaci,

tehnoloki proces i sl.);

3) Podaci primarnih ispitivanja karakteristika eksplozivnosti, zapaljivosti i agresivnosti ugljene praine za ugljene slojeve koji se prerauju u objektu separacije;

4) Kontrolna ispitivanja (definisanje radnog prostora za kategorizaciju, lokacije i raspored mjernih mjesta za uzimanje uzoraka, nain uzimanja i priprema uzoraka, ocjena uspjenosti provoenja mjera zatite i sl.);

5) Rezultati; 6) Analiza rezultata; 7) Kontrolno mjerenje temperature opreme, ureaja i

instalacija; 8) Rezultati; 9) Analiza rezultata; 10) Utvrivanje dozvoljenih vrijednosti (eksplozivnost

ugljene praine - donja granica eksplozivnosti (DGE), agresivnost ugljene praine, zapaljivost ugljene praine, temperaturna razlika izmeu temperature upale 5 mm sloja praine dobivene primarnim ispitivanjima i temperature strojeva utvrene pri kontrolnim mjerenjima i sl.);

11) Prijedlog za kategorizaciju objekta separacije u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine;

12) Prijedlog za kategorizaciju radnog prostora u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine;

13) Izvjetaj laboratorijskih ispitivanja. (3) Grafiki dio elaborata sadri prilog,

1) Shema tehnolokog procesa separacije sa naznaenim mjernim mjestima i kategorizacijom radnog prostora.

lanak 53. Sadraj elaborata iz l. 51. i 52. ovog pravilnika

prilagoditi nivou obrade, a u zavisnosti da li se vre primarna ili kontrolna mjerenja odnosno da li se vri klasifikacija sloja, kategorizacija jame/radnog prostora objekta separacije ili kategorizacija rudarskih prostorija/radnog prostora objekta separacije.

lanak 54. Uvodni dio sadri cilj i svrhu izrade elaborata, podatke o

posljednjoj kategorizaciji uz navoenje broja rjeenja i nadlenog organa koji je izdao rjeenje, pravni osnov za izradu elaborata navoenjem zakona, propisa i primijenjenih standarda.

lanak 55. (1) Elaboratom se daju i ostali relevantni podaci i rezultati

utvreni primarnim i kontrolnim ispitivanjima, a koji su mjerodavni za projektovanje mjera zatite i za ocjenu ugroenosti.

(2) Elaboratom se, takoer, daju granine vrijednosti i strune upute, potrebne za izbor i projektovanje metoda i opreme, izradu uputstava i donoenje operativnih odluka, prvenstveno u cilju ocjene mogunosti nastanka inicijala upale i naina redovne kontrole kao preventivne mjere zatite.

(3) Elaboratom se, za jame sa eksplozivno opasnom ugljenom prainom, ne mogu dugorono i prostorno definisati bezopasne zone. Poto se u tim jamama koriste specifine tehnologije, ureaji i postupci, koji povremeno ili u duem periodu, zahtijevaju da odreen prostor bude uinjen bezopasnim, elaborat moe dati kriterije, zasnovane na rezultatima ispitivanja i iskustvima referentnih laboratorija, za primjenu i kontrolu mjera sigurnosti u tim prostorima.

104 - 64 , 30. 12. 2013.

lanak 56. (1) Grafiki prilog iz lanka 51. stavak 3. ovog pravilnika -

Plan vjetrenja jame, treba imati odgovarajuu sastavnicu koja sadri: - naziv elaborata; - naziv priloga; - redni broj priloga; - ime, prezime i potpis autora elaborata; - datum izrade priloga; - razmjeru.

(2) Plan vjetrenja jame mora biti uraen sukladno Pravilniku o tehnikim normativima za izvoenje rudarskih mjerenja, izradu rudarskih planova i karata, njihovih razmjera, izbor sistema koordinata i voenje rudarsko-mjerake i druge dokumentacije koja se upotrebljava pri izradi rudarske tehnike dokumentacije ("Slubene novine Federacije BiH", broj 14/12), a isti mora biti: - oznaen datumom auriranja rudarskih radova koji

mora odgovarati datumu posljednjeg mjerenja; - potpisan od strane tehnikog rukovodioca jame,

izvrnog direktora za tehnike poslove ili pomonika tehnikog direktora za podzemnu eksploataciju.

(3) Svi grafiki prilozi moraju imati i odgovarajuu legendu. lanak 57.

Kategorisane jamske prostorije/radni prostor objekta separacije u pogledu opasnosti od eksplozivne ugljene praine se na grafikim prilozima 1. i 2. iz lanka 51. i prilogu 1. iz lanka 52. ovog pravilnika, oznaavaju kao:

- jamska prostorija/radni prostor objekta separacije ugroena/ugroen eksplozivno opasnom ugljenom prainom - bezbojno;

- jamska prostorija/radni prostor objekta separacije nije ugroena/nije ugroen eksplozivno opasnom ugljenom prainom - zelenom bojom ili odgovarajuom rafurom.

lanak 58. Na grafikim prilozima 1. i 2. iz lanka 51. i prilogu 1. iz

lanka 52. ovog pravilnika za definisanu jamsku prostoriju/radni prostor objekta separacije koriste se sljedee oznake:

- broj jamske prostorije/radnog prostora objekta separacije: (I);

- broj mjernog mjesta za uzorak iz sloja: (US1); - broj mjernog mjesta za uzorak nataloene praine:

(UN1); - broj mjernog mjesta za lebdeu prainu: (UL1); - oznaka kategorije opasnosti: (bojom ili rafurom).

VIII. OPREMANJE ELABORATA lanak 59.

(1) Elaborat se oprema na nain da se to lake moe pratiti njegov sadraj i uoiti bitni podaci o investitoru, nositelju izrade elaborata i odgovornim osobama.

(2) Stranice tekstualnog dijela elaborata oznaavaju se brojevima i uvezuju se zajedno sa prilozima koji su oznaeni brojem priloga.

(3) Naslovna stranica (korica) elaborata sadri: - naziv nositelja izrade elaborata; - naziv elaborata, - naziv investitora;

- datum izrade elaborata. lanak 60.

Unutarnja naslovna stranica elaborata sadri: - naziv nositelja izrade elaborata; - naziv elaborata; - naziv investitora; - ime, prezime i potpis s ovjerom odgovorne osobe

Nositelja izrade elaborata; - datum izrade elaborata.

lanak 61. Iza unutarnje naslovne stranice iz lanka 60. ovog

pravilnika u elaborat se obavezno ulau sljedee stranice i dokumenti, po naznaenom redosljedu:

1) Naziv nositelja izrade elaborata sa strunim timom odgovornih osoba (autor elaborata, nositelj mjerenja, nositelj laboratorijskih ispitivanja i drugi saradnici) i njihovim potpisima;

2) Rjeenje kojim se dokazuje da se izraiva elaborata nalazi na Listi nositelja izrade elaborata za ugljenu prainu, izdatoj od strane FMERI;

3) Rjeenje o imenovanju odgovornih osoba za izradu elaborata, u originalu;

4) Dokaze o ispunjavanju uslova iz lanka 10. Pravilnika o uvjetima i postupku odobrenja elaborata za odgovornae osobe (uvjerenja sa podacima o kretanju u slubi, radnom stau, poloenom strunom ispitu, da je uposlenik kod pravne osobe koja je nositelj izrade elaborata ili kod pravne osobe koja je angaovanapo ugovoru), u originalu ili ovjerenoj kopiji;

5) Pisana izjava da su mjerenja i uzimanje uzoraka vrile osobe koje ispunjavaju uvjete iz lanka 11. Pravilnika o uvjetima i postupku odobrenja elaborata, potpisana od strane autora elaborata i nositelja mjerenja u jami, u originalu;

6) Pisana izjava da su u elaboratu primijenjeni uvjeti iz lanka 64. Zakona, potpisana od strane autora elaborata, u originalu;

7) Programski zadatak, u originalu; 8) Sadraj tekstualnog dijela elaborata; 9) Popis tablica; 10) Popis priloga.

IX. PRELAZNE I ZAVRNE ODREDBE lanak 62.

Rudnici koji su prije stupanja na snagu ovog pravilnika izvrili klasifikaciju ugljenih slojeva i kategorizaciju jame po metodologiji koja nije obuhvatila postupak primarnih ispitivanja propisan l. 12., 14. i 18. ovog pravilnika, duni su obnoviti postupak ispitivanja sukladno ovom pravilniku u roku od dvije godine od njegovog stupanja na snagu.

lanak 63. Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana

objavljivanja u "Slubenim novinama Federacije BiH". Broj 06-34-2132/10

24. prosinca 2013. godine Mostar

Ministar Erdal Trhulj, v. r.

, 30. 12. 2013. 104 - 65

104 - 66 , 30. 12. 2013.

, 30. 12. 2013. 104 - 67

104 - 68 , 30. 12. 2013.

, 30. 12. 2013. 104 - 69

104 - 70 , 30. 12. 2013.