26
Warszawa 2011 PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE 4. WYDANIE redakcja naukowa Wojciech J. Katner Aleksander Kappes Wojciech J. Katner Urszula Promińska Wojciech Robaczyński Anna Rzetelska Zbigniew Świderski

PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

Warszawa 2011

PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE4. WYDANIE

redakcja naukowaWojciech J. Katner

Aleksander KappesWojciech J. KatnerUrszula PromińskaWojciech RobaczyńskiAnna RzetelskaZbigniew Świderski

krzysiek_kochanowski
profinfo poziomy
Page 2: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

5

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów 19

Słowo wstępne do czwartego wydania 25

Rozdział pierwszyWprowadzenie do prawa cywilnego i handlowego (Wojciech J. Katner) 271. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 272. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny 293. Zasady prawa cywilnego 304. Zasady prawa handlowego (gospodarczego prywatnego). Obrót gospodarczy,

obrót konsumencki, obrót powszechny 305. Systematyka prawa cywilnego i handlowego 316. Prawo gospodarcze i prawo handlowe w Unii Europejskiej i na gruncie międzynarodowym   32

7.  Źródła prawa cywilnego i handlowego   348.  Podstawowe piśmiennictwo   36

Rozdział drugi Wolność działalności gospodarczej (Wojciech J. Katner) 381.  Pojęcie działalności gospodarczej   382.  Zasady działalności gospodarczej   393.  Wolność podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej 

oraz jej ograniczenia 393.1. Zasada konstytucyjna 393.2.  Koncesjonowanie działalności gospodarczej   403.3. Zezwolenia 423.4.  Regulowana działalność gospodarcza   42

Rozdział trzeci Charakterystyka podmiotów prawa (Wojciech J. Katner) 441.  Istota zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych   442. Podmioty stosunku cywilnoprawnego 44

2.1. Osoby fizyczne 452.2. Osoby prawne 47

2.2.1.  Państwowe osoby prawne   482.2.2.  Samorządowe osoby prawne   49

Page 3: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

6

2.2.3. Inne osoby prawne 493.  Podmioty bez osobowości prawnej, mające zdolność prawną   504. Konsumenci 514.1.  Pojęcie konsumenta   514.2.  Skutki wyróżnienia obrotu konsumenckiego   51

Rozdział czwarty Przedsiębiorcy – zagadnienia ogólne. Przedsiębiorstwo. Firma 531.  Pojęcie i cechy przedsiębiorcy (Wojciech J. Katner) 53

1.1. Przepisy prawa publicznego 531.2. Stanowisko kodeksu cywilnego i innych ustaw 54

2.  Podejmowanie działalności gospodarczej przez podmioty niebędące przedsiębiorcami – odesłanie (Wojciech J. Katner) 55

3.  Przedsiębiorcy zagraniczni i inne podmioty zagraniczne (Wojciech J. Katner) 563.1.  Reguła ogólna na tle prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych   573.2.  Przedsiębiorcy w Polsce z krajów spoza UE   583.3.  Oddział przedsiębiorcy zagranicznego w Polsce   583.4.  Przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego   59

4.  Przedsiębiorstwo (Urszula Promińska) 594.1.  Wieloznaczność pojęcia „przedsiębiorstwo”   594.2.  Przedsiębiorstwo jako przedmiot czynności prawnej   604.3.  Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo   614.4.  Odpowiedzialność za zobowiązania związane z prowadzeniem 

przedsiębiorstwa   625.  Firma przedsiębiorcy i oznaczenie przedsiębiorstwa (Urszula Promińska) 625.1.  Uwagi wstępne   625.2.  Pojęcie firmy, jej funkcje i charakter   635.3. Zasady tworzenia firm 645.4. Ochrona firmy 665.5.  Oznaczenie przedsiębiorstwa   67

Rozdział piąty Kategorie przedsiębiorców i ich rejestrowanie (Aleksander Kappes) 691.  Przedsiębiorca jednoosobowy. Wspólnicy spółki cywilnej   691.1.  Osoba fizyczna jako przedsiębiorca jednoosobowy   691.2.  Wspólnicy spółki cywilnej   701.3.  Umowa spółki cywilnej   70

2.  Przedsiębiorstwa państwowe   742.1. Uwagi ogólne 742.2.  Organy przedsiębiorstwa i jego reprezentacja   75

3.  Komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstwa państwowego   774.  Spółdzielnie   78

4.1. Uwagi ogólne 784.2.  Organy spółdzielni   80

5.  Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego   81

Page 4: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

7

5.1. Zagadnienia ogólne 815.2. Gmina 825.3. Powiat 825.4. Województwo 835.5.  Formy prowadzenia działalności gospodarczej   83

6.  Stowarzyszenia i fundacje. Organizacje pożytku publicznego   846.1. Stowarzyszenia 846.2. Fundacje 856.3.  Działalność gospodarcza stowarzyszeń i fundacji   866.4.  Organizacje pożytku publicznego   86

7.  Rejestr przedsiębiorców   877.1. Istota rejestru 877.2.  Funkcje Krajowego Rejestru Sądowego   89

8.  Ewidencja osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą   908.1.  Ewidencja a rejestr przedsiębiorców   908.2. Wpis do CEIDG 91

Rozdział szóstySpółki handlowe. Przepisy wspólne. Spółki osobowe (Aleksander Kappes) 941.  Osobowe spółki handlowe. Uwagi ogólne   941.1.  Podmiotowość prawna spółek osobowych   941.2.  Podstawowe cechy spółek osobowych   941.3.  Zmiany przedmiotowe i podmiotowe w spółkach osobowych   95

2.  Spółka jawna   962.1.  Istota spółki jawnej   962.2.  Powstanie spółki   972.3.  Zagadnienia majątkowe spółki jawnej   982.4.  Prowadzenie spraw, reprezentacja spółki, uprawnienia kontrolne 

wspólników 992.5.  Odpowiedzialność za zobowiązania spółki   1012.6.  Wypowiedzenie udziału, rozwiązanie spółki i jej likwidacja   101

3.  Spółka partnerska   1033.1.  Istota spółki partnerskiej. Partnerzy   1033.2.  Powstanie spółki   1043.3.  Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki   1053.4.  Odpowiedzialność partnera za zobowiązania spółki   1053.5.  Wypowiedzenie udziału, rozwiązanie spółki i jej likwidacja   106

4.  Spółka komandytowa   1074.1.  Istota spółki komandytowej. Komandytariusz i komplementariusz   1074.2.  Powstanie spółki   1084.3.  Zagadnienia majątkowe spółki komandytowej   1084.4.  Prowadzenie spraw, reprezentacja spółki, uprawnienia kontrolne 

wspólników 1094.5.  Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Suma 

komandytowa 110

Page 5: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

8

5.  Spółka komandytowo-akcyjna   1105.1.  Istota spółki komandytowo-akcyjnej. Komplementariusze i akcjonariusze   1105.2.  Powstanie spółki   1125.3.  Zagadnienia majątkowe spółki komandytowo-akcyjnej   1135.4.  Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki, uprawnienia kontrolne   1135.5.  Odpowiedzialność za zobowiązania spółki   1155.6.  Wystąpienie wspólnika, rozwiązanie spółki i jej likwidacja   115

Rozdział siódmy Spółki kapitałowe. Zmiany strukturalne spółek (Aleksander Kappes) 1171. Zagadnienia wspólne 1171.1.  Uwagi wprowadzające   1171.2.  Spółka w organizacji   1181.3.  Wkłady do spółek kapitałowych   1181.4.  Kapitał zakładowy   1201.5.  Rozwiązanie i likwidacja spółek kapitałowych   123

2.  Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością   1242.1.  Istota spółki z o.o. Wspólnicy   1242.2.  Powstanie spółki. Umowa spółki   1252.3.  Udziały   1272.4.  Prawa i obowiązki wspólników   128

2.4.1.  Prawa i obowiązki majątkowe   1282.4.2.  Prawa i obowiązki niemajątkowe (korporacyjne)   129

2.5.  Organy spółki   1302.5.1.  Zarząd   1302.5.2. Rada nadzorcza. Komisja rewizyjna 1312.5.3. Zgromadzenie wspólników 1322.5.4.  Odpowiedzialność członków organów spółki   134

3.  Spółka akcyjna   1353.1.  Istota spółki akcyjnej. Akcjonariusze   1353.2.  Powstanie spółki. Statut spółki   1363.3.  Akcje   1383.4.  Prawa i obowiązki akcjonariuszy   139

3.4.1.  Prawa majątkowe   1403.4.2.  Prawa niemajątkowe (korporacyjne)   141

3.5.  Organy spółki akcyjnej   1423.5.1.  Zarząd   1423.5.2. Rada nadzorcza 1433.5.3. Walne zgromadzenie akcjonariuszy 144

3.6.  Zaskarżanie uchwał   1453.7.  Odpowiedzialność członków organów   146

4.  Łączenie, podział i przekształcanie spółek   1464.1.  Łączenie spółek   1474.2.  Podział spółek   1484.3.  Przekształcanie spółek   150

Page 6: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

9

Rozdział ósmyUpadłość przedsiębiorcy. Postępowanie naprawcze (Aleksander Kappes) 1521.  Istota upadłości   1522.  Zdolność upadłościowa   1533.  Przesłanki ogłoszenia upadłości   1534.  Osoby uprawnione i zobowiązane do zgłoszenia wniosku   1545.  Rodzaje upadłości   1556.  Skutki ogłoszenia upadłości   1556.1.  Skutki ogłoszenia upadłości co do osoby upadłego   1556.2.  Skutki ogłoszenia upadłości co do majątku upadłego   1566.3.  Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego   156

7.  Przebieg postępowania upadłościowego   1578.  Układ w postępowaniu upadłościowym   1579.  Podział funduszy masy   15810. Postępowanie naprawcze   158

Rozdział dziewiąty Przedmiot stosunku cywilnoprawnego (Wojciech J. Katner) 1601. Przedmiot jako element stosunku cywilnoprawnego 1602.  Pojęcie mienia i majątku. Dobra niematerialne   1603. Rzeczy 1613.1.  Pojęcie rzeczy   1613.2.  Rzeczy znajdujące się w obrocie i wyłączone z obrotu   1623.3.  Nieruchomości i rzeczy ruchome   162

4.  Części składowe rzeczy   1635.  Przynależności   1646.  Pojęcie i rodzaje pożytków   1647.  Przedsiębiorstwo według art. 551 k.c. 1658.  Nieruchomość rolna i gospodarstwo rolne   1669. Inne szczególne przedmioty stosunku cywilnoprawnego 1669.1.  Pieniądze   1669.2.  Papiery wartościowe   1669.3. Inne przedmioty (wzmianka) 167

Rozdział dziesiąty Prawo podmiotowe (Zbigniew Świderski) 1681. Istota i klasyfikacje praw podmiotowych 1681.1.  Pojęcie prawa podmiotowego   1681.2. Rodzaje praw podmiotowych 1681.3. Postacie normatywne praw podmiotowych 170

2. Nabycie prawa podmiotowego 1713.  Wykonywanie prawa podmiotowego i jego nadużycie   1724. Ochrona praw podmiotowych 1744.1.  Ochrona sądowa   1744.2.  Ochrona własna   175

5. Ochrona dóbr osobistych 176

Page 7: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

10

Rozdział jedenastyCzynności prawne. Przedstawicielstwo (Zbigniew Świderski) 1781.  Istota i klasyfikacje czynności prawnych   1781.1.  Pojęcie czynności prawnej i oświadczenia woli   1781.2.  Rodzaje czynności prawnych   179

2.  Forma czynności prawnych   1822.1. Formy szczególne 1822.2. Podpis elektroniczny a forma pisemna 1832.3. Skutki niedochowania formy 184

3.  Wadliwość czynności prawnych   1853.1.  Źródła wadliwości czynności prawnych   1853.2.  Skutki wadliwości czynności prawnych   185

4. Warunek i termin 1875. Istota przedstawicielstwa i podstawy jego umocowania 1895.1.  Pojęcie przedstawicielstwa   1895.2.  Udzielenie pełnomocnictwa   189

6.  Rodzaje pełnomocnictw i instytucje pokrewne   1906.1.  Klasyfikacje pełnomocnictw   1906.2. Instytucje pokrewne 192

7.  Wygaśnięcie pełnomocnictwa   1928. Prokura 193

Rozdział dwunastyZarys prawa rzeczowego (Wojciech J. Katner) 1951. Znaczenie, charakter prawny i rodzaje praw rzeczowych 1952. Posiadanie 1953.  Własność   1973.1.  Treść i granice prawa własności   1973.2.  Nabycie prawa własności   1973.3.  Ochrona własności   198

4.  Współwłasność   1995. Inne prawa rzeczowe 2005.1.  Użytkowanie wieczyste   2005.2. Ograniczone prawa rzeczowe 202

6.  Księgi wieczyste   205

Rozdział trzynastyZarys prawa zobowiązań (Wojciech Robaczyński) 2061.  Pojęcie zobowiązania. Źródła zobowiązań   2062.  Świadczenie   2072.1.  Pojęcie i rodzaje świadczeń   2072.2.  Świadczenia pieniężne   208

2.2.1. Uwagi ogólne 2082.2.2. Nominalizm i waloryzacja 2082.2.3.  Inne zasady spełniania świadczeń pieniężnych   210

Page 8: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

11

2.2.4.  Wykonywanie świadczeń pieniężnych przez przedsiębiorców   2122.2.5. Odsetki 212

3.  Świadczenia odszkodowawcze   2153.1.  Pojęcie i rodzaje szkody   2153.2.  Wysokość szkody majątkowej   2153.3. Naprawienie szkody 216

3.3.1.  Przesłanki żądania naprawienia szkody   2163.3.2. Sposoby naprawienia szkody 2173.3.3.  Szczególne zasady dotyczące naprawiania szkód na osobie   218

4.  Zobowiązania solidarne   2204.1.  Pojęcie i rodzaje solidarności   2204.2.  Źródła solidarności   2204.3. Roszczenia regresowe 221

5.  Wygaśnięcie zobowiązania   2225.1.  Wykonanie zobowiązania   222

5.1.1. Zaspokojenie interesu wierzyciela 2225.1.2.  Czas i miejsce spełnienia świadczenia   223

5.2.  Surogaty wykonania zobowiązania   2245.2.1. Uwagi ogólne 2245.2.2.  Potrącenie   2245.2.3.  Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego   2255.2.4.  Pozostałe surogaty   226

6.  Odpowiedzialność deliktowa   2276.1.  Pojęcie czynu niedozwolonego. Zasady odpowiedzialności   2276.2.  Związek przyczynowy – odesłanie   2276.3.  Odpowiedzialność za własne czyny   2286.4.  Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez inne osoby   2296.5.  Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch przedsiębiorstwa   2306.6.  Odpowiedzialność za szkody komunikacyjne   2326.7.  Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta i rzeczy   2346.8.  Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny   2356.9.  Odpowiedzialność przedsiębiorcy za szkodę w środowisku   2376.10. Współodpowiedzialność kilku osób za szkodę   238

7.  Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej 239

8.  Zmiana stron w zobowiązaniu   2418.1. Uwagi ogólne 2418.2.  Przelew wierzytelności   2428.3. Subrogacja 2438.4.  Przejęcie długu   2448.5.  Ustawowe przystąpienie do długu   245

9.  Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika   24510. Przedawnienie roszczeń. Terminy zawite   24710.1. Pojęcie i skutki przedawnienia   24710.2. Bieg terminu przedawnienia 24810.3. Terminy zawite 249

Page 9: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

12

Rozdział czternastyZagadnienia ogólne umów (Wojciech Robaczyński) 2511. Uwagi ogólne 2511.1.  Pojęcie umowy. Swoboda umów   2511.2. Rodzaje umów 2521.3.  Treść umowy   253

2. Zawieranie umów 2532.1. Uwagi ogólne 2532.2. Oferta 2542.3.  Aukcja i przetarg   2552.4. Negocjacje 2572.5.  Umowa przedwstępna   2572.6.  System zamówień publicznych   2592.7. Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość – wzmianka 261

3. Wzorce umowne 2623.1. Znaczenie wzorców umownych w obrocie gospodarczym 2623.2. Niedozwolone klauzule umowne w umowach z konsumentami 263

4. Wykonanie umowy 2654.1.  Zasady wykonywania umów – odesłanie   2654.2.  Zasady dotyczące wykonywania umów wzajemnych   2654.3.  Terminy płatności w umowach przedsiębiorców   2674.4.  Modyfikacje zobowiązania umownego   267

4.4.1.  Zmiana treści umowy przez strony   2674.4.2.  Zmiana treści umowy na podstawie orzeczenia sądu   268

5.  Odpowiedzialność kontraktowa   2695.1. Uwagi ogólne 2695.2.  Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej   2695.3. Kara umowna 272

Rozdział piętnasty Zabezpieczenie wykonania zobowiązań (Anna Rzetelska) 2731. Uwagi ogólne 2732. Zabezpieczenia rzeczowe 275

2.1. Zastaw 2752.2. Hipoteka 2762.3.  Przewłaszczenie na zabezpieczenie   277

3. Zabezpieczenia osobiste 2783.1.  Poręczenie   279

3.1.1.  Treść umowy poręczenia   2793.1.2.  Charakter prawny zobowiązania poręczyciela   2793.1.3.  Zarzuty przysługujące poręczycielowi   280

3.2. Umowa gwarancji bankowej 2803.2.1.  Pojęcie i istota   2803.2.2.  Zawarcie i treść umowy   2813.2.3. Samodzielny charakter gwarancji 281

3.3. Przelew na zabezpieczenie 2824. Zabezpieczenia wekslowe 283

Page 10: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

13

Rozdział szesnastyUmowy – część szczegółowa 2851.  Obrót towarowy. Umowa sprzedaży i dostawy (Wojciech J. Katner) 285

1.1. Rodzaje obrotu towarowego. Umowy 2851.2.  Pojęcie i cechy umowy sprzedaży   2851.3.  Rodzaje sprzedaży według kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych   2861.4.  Strony umowy sprzedaży   2881.5.  Składniki umowy sprzedaży   288

1.5.1. Przedmiot umowy 2881.5.2. Cena 2891.5.3. Accidentalia i naturalia negotii 290

1.6.  Treść i skutki umowy sprzedaży   2911.6.1.  Obowiązki sprzedawcy   2911.6.2.  Obowiązki kupującego   292

1.7.  Cechy charakterystyczne sprzedaży konsumenckiej   2941.8.  Rękojmia za wady rzeczy według kodeksu cywilnego. Gwarancja jakości   2951.9.  Rękojmia i gwarancja przy sprzedaży konsumenckiej   2981.10. Podstawowe informacje o sprzedaży międzynarodowej na podstawie 

konwencji wiedeńskiej   2991.11. Pojęcie i ogólna charakterystyka umowy dostawy (wzmianka)   299

2.  Umowy o używanie rzeczy cudzej (Anna Rzetelska) 3012.1.  Umowa użyczenia   3012.2. Umowa najmu 301

2.2.1.  Pojęcie i strony umowy   3012.2.2.  Prawa i obowiązki stron   302

2.3.  Umowa dzierżawy   3042.3.1.  Pojęcie, strony i przedmiot umowy   3042.3.2.  Prawa i obowiązki stron   305

2.4. Umowa leasingu 3062.4.1. Geneza i rodzaje leasingu 3062.4.2.  Pojęcie umowy. Uczestnicy leasingu   3072.4.3.  Prawa i obowiązki stron   308

3.  Umowy w pośrednictwie (Anna Rzetelska) 3093.1. Uwagi ogólne 3093.2. Umowa zlecenia 310

3.2.1.  Pojęcie i charakterystyka ogólna   3103.2.2. Zawarcie umowy 3113.2.3.  Prawa i obowiązki stron   312

3.3. Umowa agencyjna 3133.3.1. Uwagi ogólne 3133.3.2.  Prawa i obowiązki stron   3143.3.3.  Agent morski   315

3.4. Umowa komisu 3163.4.1.  Pojęcie i charakterystyka   3163.4.2.  Prawa i obowiązki stron   316

Page 11: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

14

3.5. Umowy maklerskie 3184.  Przechowanie i skład (Anna Rzetelska) 319

4.1. Umowa przechowania 3194.2.  Umowa składu   320

4.2.1.  Pojęcie i cechy umowy   3205. Umowa przewozu i umowy pokrewne (Anna Rzetelska) 321

5.1. Uwagi ogólne 3215.2. Umowa przewozu 322

5.2.1.  Pojęcie i strony umowy   3225.2.2. Przewóz osób 3235.2.3. Przewóz rzeczy 3245.2.4. List przewozowy. Konosament 326

5.3. Umowa czarteru 3265.4. Umowa spedycji 3275.5.  Umowa o podróż   328

5.5.1.  Biuro podróży i usługi turystyczne   3285.5.2.  Charakterystyka umowy o podróż   330

6.  Umowa o dzieło i o roboty budowlane. Inwestycje (Wojciech J. Katner) 3316.1. Znaczenie i rodzaje umów inwestycyjnych. Kodeks cywilny

i prawo budowlane 3316.2.  Umowa o dzieło   332

6.2.1.  Pojęcie, przedmiot, strony   3326.2.2.  Treść umowy o dzieło. Podstawowe prawa i obowiązki stron   332

6.3. Umowy o przygotowanie i wykonanie inwestycji 3336.3.1.  Umowa o prace geologiczne i geodezyjno-kartograficzne   3336.3.2. Umowa o wykonanie projektu w budownictwie 3346.3.3. Umowa o nadzór autorski 3346.3.4. Umowa o roboty budowlane 3346.3.5. Nadzór inwestorski 335

6.4.  Działalność deweloperów   3367.  Umowy z bankiem. Pożyczka (Anna Rzetelska) 336

7.1. Uwagi ogólne 3367.2. Umowa rachunku bankowego 338

7.2.1.  Pojęcie i zawarcie umowy   3387.2.2.  Treść umowy   338

7.3. Umowa kredytu bankowego 3407.3.1.  Pojęcie i charakterystyka ogólna   3407.3.2.  Prawa i obowiązki stron   341

7.4. Kredyt konsumencki 3417.5.  Umowa pożyczki   343

8. Umowa faktoringu. Forfaiting (Urszula Promińska) 3448.1. Istota i znaczenie gospodarcze faktoringu 3448.2. Strony umowy faktoringu 3448.3. Przedmiot umowy faktoringu 3448.4. Charakter prawny umowy faktoringu 346

Page 12: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

15

8.5. Forfaiting 3468.5.1. Znaczenie gospodarcze forfaitingu 3468.5.2. Umowa forfaitingu 347

9. Umowa franchisingu (Urszula Promińska) 3479.1. Istota i znaczenie gospodarcze 3479.2. Strony umowy i jej przedmiot 3499.3.  Treść umowy   3499.4. Charakter umowy franchisingu 351

10. Ubezpieczenia gospodarcze (Wojciech J. Katner) 35210.1. Funkcje ubezpieczenia, ryzyko ubezpieczeniowe, zdarzenie losowe.

Źródła prawa ubezpieczeń   35210.2. Rodzaje ubezpieczeń   35310.3. Stosunek ubezpieczenia i umowa ubezpieczenia 35310.4. Podmioty stosunku ubezpieczenia 354

10.4.1. Ubezpieczyciel 35410.4.2. Ubezpieczający, ubezpieczony, uposażony   355

10.5. Pośrednictwo ubezpieczeniowe   35510.5.1. Działalność agencyjna i brokerska   35510.5.2. Agent ubezpieczeniowy   35610.5.3. Broker ubezpieczeniowy 356

10.6. Zawarcie i treść umowy ubezpieczenia   35610.6.1. Zawarcie umowy 35610.6.2. Polisa 35710.6.3. Treść umowy ubezpieczenia   357

Rozdział siedemnastyZarys prawa papierów wartościowych (Zbigniew Świderski) 3591. Uwagi ogólne 3591.1.  Pojęcie papieru wartościowego   3591.2.  Rodzaje papierów wartościowych   3601.3.  Źródła prawa papierów wartościowych   361

2.  Zasadnicze postacie papierów wartościowych   3622.1. Weksle 3622.2. Czeki 3642.3. Obligacje 3652.4.  Akcje   3672.5. Certyfikaty inwestycyjne i jednostki uczestnictwa 3682.6. Listy zastawne 370

3.  Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych   3713.1.  Podstawowe pojęcia i reguły rynku kapitałowego   3713.2.  Dematerializacja papierów wartościowych   3723.3. Zasadnicze cechy rynku regulowanego 3733.4.  Firmy inwestycyjne i inni uczestnicy rynku kapitałowego   375

Page 13: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

16

Rozdział osiemnastyZarys prawa spadkowego (Wojciech Robaczyński) 3781.  Pojęcia podstawowe   378

1.1. Dziedziczenie 3781.2. Spadek 379

2. Dziedziczenie ustawowe 3803. Dziedziczenie testamentowe 381

3.1. Uwagi ogólne 3813.2. Rodzaje testamentów 3823.3. Zapis i polecenie 384

4.  Przyjęcie i odrzucenie spadku. Odpowiedzialność za długi spadkowe   3855. Zachowek 3865.1.  Pojęcie zachowku   3865.2. Wydziedziczenie 387

6.  Dział spadku   3877. Zbycie spadku 3888. Stwierdzenie nabycia spadku. Ochrona dziedziczenia 388

Rozdział dziewiętnastyZarys prawa własności przemysłowej (Urszula Promińska) 3901. Uwagi ogólne 3901.1.  Pojęcie własności przemysłowej   3901.2.  Ochrona własności przemysłowej   392

2.  Źródła prawa własności przemysłowej   3932.1.  Międzynarodowa regulacja prawna własności przemysłowej   3932.2.  Polska regulacja własności przemysłowej   395

3. Wynalazek i jego ochrona 3963.1. Wynalazek jako przedmiot patentu 3963.2. Uzyskanie patentu 4003.3.  Treść i zakres patentu   4013.4. Charakter prawny patentu 4033.5. Cywilnoprawna ochrona przed naruszeniami 4053.6. Ustanie ochrony 4063.7. Dodatkowe prawo ochronne na produkty lecznicze oraz produkty

ochrony roślin (Supplementary Protection Certificate – SPC)   4063.8. Patent europejski 407

4.  Wzór użytkowy i jego ochrona   4084.1.  Wzór użytkowy jako przedmiot prawa ochronnego   4084.2. Uzyskanie prawa ochronnego 4094.3.  Treść, zakres i ochrona prawa ochronnego   4094.4. Ustanie prawa ochronnego 410

5.  Wzór przemysłowy i jego ochrona   4105.1.  Wzór przemysłowy jako przedmiot prawa z rejestracji   4105.2. Uzyskanie prawa z rejestracji 4125.3.  Treść i zakres prawa z rejestracji   412

Page 14: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

17

5.4. Cywilnoprawna ochrona przed naruszeniami 4135.5. Ustanie ochrony 4145.6. Wzór Wspólnoty 414

6.  Topografia układów scalonych i jej ochrona   4156.1. Przedmiot ochrony 4156.2. Uzyskanie prawa z rejestracji 4156.3.  Treść, zakres i ochrona prawa z rejestracji   4156.4. Ustanie ochrony 416

7. Znak towarowy i jego ochrona 4167.1. Znak towarowy jako przedmiot prawa ochronnego 4167.2. Kategorie normatywne znaków towarowych 4197.3.  Zdolność rejestracyjna znaku towarowego   4217.4. Uzyskanie prawa ochronnego 4237.5.  Treść i zakres prawa ochronnego   4247.6. Cywilnoprawna ochrona przed naruszeniami 4267.7. Ustanie ochrony 4307.8. Znak towarowy wspólnotowy 431

8. Oznaczenia geograficzne i ich ochrona 4338.1. Przedmiot prawa z rejestracji 4338.2. Uzyskanie prawa z rejestracji 4358.3.  Treść i zakres prawa z rejestracji   4358.4. Ustanie ochrony 4368.5.  Ochrona oznaczeń geograficznych na podstawie rozporządzenia 

nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych   437

Rozdział dwudziesty Ochrona przed nieuczciwą konkurencją (Urszula Promińska) 4381. Uwagi ogólne 4382.  Pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji   4383. Typizowane czyny nieuczciwej konkurencji 4403.1.  Wprowadzające w błąd oznaczenia przedsiębiorstwa   4403.2. Czyn nieuczciwej konkurencji skierowany na oznaczenia geograficzne 4413.3.  Wprowadzające w błąd oznaczenia towarów   4423.4.  Ujawnianie tajemnicy przedsiębiorstwa   4433.5.  Naśladownictwo   4433.6. Nieuczciwa reklama 4443.7.  Oczernianie, utrudnianie dostępu do rynku, 

ingerencja w stosunki umowne 4453.8.  Sprzedaż premiowana, formułowanie ofert w loteriach promocyjnych, 

system sprzedaży lawinowej, nadmierna sprzedaż marek właściciela, system konsorcyjny 446

4.  Środki ochrony przed czynami nieuczciwej konkurencji   448

Literatura 449

Page 15: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny
Page 16: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

19

WYKAZ SKRÓTÓW

Akty prawne

dyrektywa 98/44/WE  – dyrektywa 98/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 1998 r. w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotech-nologicznych (Dz. Urz. WE L 213 z 30.07.1998, s. 13; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 20, s. 395)

dyrektywa 98/71/WE  – dyrektywa 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 r. w sprawie ochrony prawnej wzorów (Dz. Urz. WE L 289 z 28.10.1998, s. 28; Dz. Urz. UE Polskie wy-danie specjalne, rozdz. 13, t. 21, s. 120)

k.c.  – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

k.h.  – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. – Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późn. zm.)

k.m.  – ustawa z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 217, poz. 1689 z późn. zm.)

Konstytucja  – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)

konwencja ONZ  – Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodo-wej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu dnia 11 kwiet-nia 1980 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 45, poz. 286)

konwencja  – Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim), sporządzona w Monachium dnia 5 paź-dziernika 1973 r., zmieniona aktem zmieniającym artykuł 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Admi-nistracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grud-nia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z Protokołami stanowiącymi jej integralną część (Dz. U. z 2004 r. Nr 79, poz. 737 z późn. zm.)

konwencja paryska  – Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r. (Dz. U. z 1975 r. Nr 9, poz. 51)

k.p.c.  – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-nego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)

o udzielaniupatentóweuropejskich

Page 17: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

20

KPPUE  – Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 303 z 14.12.2007, s. 1, z późn. zm.)

k.r.o.  – ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.)

k.s.h.  – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)

nowela z dnia  – ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywil-ny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 z późn. zm.)

nowela z dnia  – ustawa z dnia 6 czerwca 2002 r. o zmianie ustawy – Prawo włas-ności przemysłowej (Dz. U. Nr 108, poz. 945)

nowela z dnia  – ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cy-wilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 49, poz. 408)

nowela z dnia  – ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo włas-ności przemysłowej (Dz. U. Nr 136, poz. 958)

nowela z dnia  – ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywil-ny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731)

nowela z dnia  – ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie dzia-łalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 141, poz. 888)

o.p.  – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.)

p.d.g.  – ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospo-darczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.)

pierwsza dyrektywa  – pierwsza  dyrektywa  Rady  89/104/EWG  z  dnia  21 grudnia 1988 r. mająca na celu zbliżenie ustawodawstw Państw Człon-kowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz. Urz. WE L 40 z 11.02.1989, s. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie spe-cjalne, rozdz. 17, t. 1, s. 92, z późn. zm.) – akt zastąpiony dy-rektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/95/WE z dnia 22 października 2008 r. mającą na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz. Urz. UE L 299 z 08.11.2008, s. 25)

porozumienie TRIPS  – Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własno-ści intelektualnej, stanowiące załącznik do porozumienia usta-nawiającego Światową Organizację Handlu z dnia 15 kwietnia 1994 r. (Dz. U. z 1996 r. Nr 32, poz. 143, zał.)

p.o.ś.  – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.)

pr. bank.  – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.)

pr. bud.  – ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.)

pr. czek.  – ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe (Dz. U. Nr 37, poz. 283 z późn. zm.)

28 lipca 1990 r.

6 czerwca 2002 r.

14 lutego 2003 r.

29 czerwca 2007 r.

30 maja 2008 r.

10 lipca 2008 r.

Page 18: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

21

pr. lot.  – ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696 z późn. zm.)

pr. not.  – ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 z późn. zm.)

pr. przew.  – ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 z późn. zm.)

pr. spółdz.  – ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.)

pr. stow.  – ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późn. zm.)

pr. weksl.  – ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 z późn. zm.)

p.u.n.  – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i napraw-cze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.)

p.w.p.  – ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysło-wej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.)

p.w.u.s.d.  – ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z późn. zm.)

p.z.p.  – ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.)

regulamin GPW  – Regulamin Giełdy w brzmieniu przyjętym Uchwałą Nr 1/1110/2006 Rady Giełdy z dnia 4 stycznia 2006 r., tekst ujednolicony według stanu prawnego na dzień 18 lutego 2011 r. dostępny: www.gpw.pl

rozporządzenie  – rozporządzenie Komisji (WE) nr 2790/1999 z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych (Dz. Urz. UE L 336 z 29.12.1999, s. 21; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 1, s. 364, z późn. zm.)

rozporządzenie  – rozporządzenie Rady (WE) nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych (Dz. Urz. WE L 3 z 05.01.2002, s. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 27, s. 142, z późn. zm.)

rozporządzenie  – rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodze-nia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 93 z 31.03.2006, s. 12, z późn. zm.)

rozporządzenie  – rozporządzenie Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz. Urz. UE L 78 z 24.03.2009, s. 1)

TFUE  – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolido-wana Dz. Urz. UE C 83 z 30.03.2010, s. 47)

u.d.p.p.  – ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku pub-licznego i o wolontariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.)

nr 2790/99

nr 6/2002

nr 510/2006

nr 207/2009

Page 19: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

22

u.d.u.  – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 z późn. zm.)

u.f.  – ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (tekst jedn.: Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 z późn. zm.) 

u.f.i.  – ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o  funduszach  inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 z późn. zm.)

u.g.k.  – ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236)

u.k.k.  – ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 126, poz. 715)

u.k.p.  – ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 z późn. zm.)

u.k.w.h.  – ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.)

u.l.z.b.h.  – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i ban-kach hipotecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 z późn. zm.)

u.o.  – ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 z późn. zm.)

u.o.b.a.  – ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administra-cyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 106, poz. 622 z późn. zm.)

u.o.i.f.  – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finanso-wymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 z późn. zm.)

u.o.n.p.k.  – ustawa z dnia 13 lipca 2000 r. o ochronie nabywców prawa ko-rzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w ozna-czonym czasie w każdym roku oraz o zmianie ustaw Kodeks cywilny, Kodeks wykroczeń i ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 74, poz. 855 z późn. zm.)

u.o.p.  – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowa-nego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 185, poz. 1439 z późn. zm.)

u.p.e.  – ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450 z późn. zm.)

u.p.p.  – ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwo-wych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 z późn. zm.)

u.p.t.z.  – ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbio-rowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13)

u.p.u.  – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczenio-wym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154 z późn. zm.)

u.s.d.g.  – ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodar-czej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.)

u.s.g.  – ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.)

Page 20: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

23

u.s.m.  – ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkanio-wych (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 z późn. zm.)

u.s.p.  – ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.)

ustawa o KRS  – ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądo-wym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 z późn. zm.)

u.s.u.m.  – ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o szczególnych uprawnieniach ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa oraz ich wykony-waniu w niektórych spółkach kapitałowych lub grupach kapita-łowych prowadzących działalność w sektorach energii elektrycz-nej, ropy naftowej oraz paliw gazowych (Dz. U. Nr 65, poz. 404)

u.s.w.  – ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.)

u.s.w.s.k.  – ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprze-daży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.)

u.t.z.t.h.  – ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w trans-akcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323 z późn. zm.)

u.u.t.  – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268 z późn. zm.)

u.z.n.k.  – ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji  (tekst  jedn.: Dz. U.  z  2003 r. Nr  153,  poz.  1503 z późn. zm.)

u.z.r.r.z.  – ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 z późn. zm.)

Inne

CEIDG  – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności GospodarczejGPW  – Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SAGSP  – Gdańskie Studia PrawniczeKDPW  – Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SAKRS  – Krajowy Rejestr SądowyM. Praw.  – Monitor PrawniczyPiP  – Państwo i PrawoPPG  – Przegląd Prawa GospodarczegoPPH  – Przegląd Prawa HandlowegoPr. Spółek  – Prawo SpółekPS  – Przegląd SądowyRPEiS  – Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznySC  – Studia CywilistyczneSN  – Sąd NajwyższySt. Praw.  – Studia PrawniczeSt. Pr.-Ek.  – Studia Prawno-Ekonomiczne

Page 21: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

24

TSUE  – Trybunał Sprawiedliwości Unii EuropejskiejZNUJ PWiOWI  – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wyna-

lazczości i Ochrony Własności Intelektualnej

Page 22: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

25

SŁOWO WSTĘPNE DO CZWARTEGO WYDANIA

Każdy z nas codziennie styka się z prawem cywilnym, a jeśli prowadzi działal-ność gospodarczą, to także z tą jego częścią, którą określa się mianem prawa handlo-wego. Zatem każdy powinien poznać chociaż podstawy prawa, wokół którego nie tylko obracają się relacje rodzinne, zawierane i wykonywane są umowy, płacone należne świadczenia, dochodzone odszkodowania, organizowane przedsięwzięcia gospodar-cze z angażowaniem sporych kapitałów – zwłaszcza przez spółki handlowe, w tym z udziałem zagranicznym – lecz także prowadzona jest działalność spółdzielni, fun-dacji, stowarzyszeń i licznego grona osób fizycznych. Tym wszystkim zagadnieniom, włącznie z podstawami prawa rzeczowego, spadkowego, zobowiązań, w tym umów oraz tak dzisiaj aktualną problematyką własności przemysłowej i ochrony konkurencji, jest poświęcone to opracowanie. 

Dobra opinia, jaką czytelnicy obdarzyli trzy poprzednie wydania podręcznika, skłoni-ły wydawcę do złożenia autorom propozycji przygotowania zaktualizowanego i poprawio-nego kolejnego wydania. Czynimy to z przyjemnością, zwłaszcza że poprzednie wydanie zostało nagrodzone. Pozostawione zostały dotychczasowy układ formalny, zakres tematycz-ny i objętość dzieła. Dokonujemy potrzebnych uzupełnień i zmian, wynikających zwłasz-cza z nowych regulacji prawnych oraz bardzo licznych nowelizacji ustaw. Weryfikacja nor-matywna obejmuje okres aż do końca lipca 2011 r., uwzględniając również – nowelizującą blisko sto ustaw – ustawę z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 106, poz. 622 z późn. zm.). Uzupełniona i popra-wiona została także bibliografia zalecana dla czytelników potrzebujących dokładniejszej wiedzy na tematy nieraz tylko sygnalizowane w podręczniku, zgodnie z jego charakterem.

Podręcznik jest zarysem prawa cywilnego i handlowego, a więc omówieniem w stopniu podstawowym ogółu zagadnień ważnych dla obrotu prywatnoprawnego. Chodzi zatem o zaznajomienie z podmiotami prawa cywilnego i ich stosunkami praw-nymi w tzw. obrocie powszechnym i gospodarczym (handlowym), w tym z relacjami między przedsiębiorcami oraz między nimi a konsumentami (obrót konsumencki). Pod-ręcznik może służyć prawnikom i administratywistom do łatwego zweryfikowania po-siadanych wiadomości, zwłaszcza co do aktualności regulacji prawnych w wyjątkowo szybko zmieniającym się systemie prawa, co dotyczy od kilku lat również prawa cywil-nego i obrotu gospodarczego.

Założeniem autorów było opracowanie podręcznika przeznaczonego głównie dla nieprawników: studentów administracji, ekonomii, zarządzania, finansów, bankowo-

Page 23: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

26

ści, ubezpieczeń gospodarczych itd. na poziomie magisterskim i licencjackim. Treść podręcznika powinna być szczególnie przydatna dla słuchaczy studiów podyplomo-wych w ramach przedmiotu podstawy (zarys) prawa cywilnego i/lub handlowego (go-spodarczego prywatnego), zwłaszcza na wydziałach prawa, administracji, ekonomii i zarządzania. Powinna również zainteresować praktyków, członków organów zarzą-dzających firmami i rad nadzorczych, kierowników działów handlowych i marketingo-wych, ekonomistów, pracowników banków i instytucji finansowych, funkcjonariuszy administracji rządowej i samorządu terytorialnego, podmioty indywidualnie zajmują-ce się działalnością gospodarczą, a także licznych menedżerów w przedsiębiorstwach, spółdzielniach, spółkach handlowych oraz prowadzących działalność gospodarczą fundacjach i stowarzyszeniach.

Działające w Polsce liczne firmy zagraniczne, w tym osoby zagraniczne prowadzące indywidualną działalność gospodarczą, oraz przedsiębiorców zagranicznych powinien zainteresować przystępnie przedstawiony zarys polskiego systemu prawnego, będącego wprawdzie dzisiaj częścią prawa Unii Europejskiej, ale w zakresie prawa prywatnego mającego samodzielny wyraz, o bogatej tradycji własnej.

Akademicki charakter podręcznika wynika ze sposobu prezentacji poszczególnych zagadnień, ze względu na krąg adresatów – ograniczenia do minimum dyskusji teore-tycznych, ale jednak ze wskazaniem podstawowego piśmiennictwa i orzecznictwa są-dowego. To umożliwia łatwe znalezienie dokładniejszych objaśnień oraz poznania prak-tyki stosowania prawa.

Autorzy mają wieloletnie doświadczenia dydaktyczne na kierunku prawa i poza-prawniczych kierunkach studiów na Uniwersytecie Łódzkim. To wskazało na zakres podręcznika, podzielonego tematycznie na dwadzieścia rozdziałów, w tym: część ogól-na prawa cywilnego (podmioty prawa, przedmiot stosunku cywilnoprawnego, prawo podmiotowe, czynności prawne, przedstawicielstwo i pełnomocnictwo), prawo rzeczowe i spadkowe, zobowiązania wraz z przedawnieniem roszczeń, zabezpieczeniem wyko-nania zobowiązań, odpowiedzialnością odszkodowawczą i licznymi umowami, prawo papierów wartościowych oraz prawo własności przemysłowej i ochrona przed nieuczci-wą konkurencją. W pierwszej części podręcznika zostały omówione zasady działalności gospodarczej przedsiębiorców, z przedstawieniem ich istoty oraz bardziej szczegółowym zaprezentowaniem spółek handlowych, a także upadłości przedsiębiorców. W całym toku wywodów zostały poruszone niezbędne kwestie z zakresu prawa gospodarczego publicznego, jeżeli wywierają bezpośredni wpływ na stosunki prywatnoprawne lub są z nimi związane.

Stan prawny zaktualizowany na 1 listopada 2011 r.

W imieniu autorów, prof. zw. dr hab. Wojciech J. Katner

Page 24: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

27

Wojciech J. Katner

Rozdział pierwszy

WPROWADZENIE DO PRAWA CYWILNEGO I HANDLOWEGO

1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne

1. Prawo cywilne jest podstawową dziedziną prawa prywatnego, a więc prawa, które cechuje się równorzędnością podmiotów występujących w obro-cie, z założenia reprezentujących własne interesy i własne mienie. Prawo han-dlowe tradycyjnie jest częścią prawa cywilnego, opiera się bowiem na takiej samej metodzie regulowania stosunków społecznych, jaka jest właściwa dla tego prawa (zob. pkt 2 tego rozdziału). Wyróżnienie prawa handlowego wy-nika głównie z kwalifikacji podmiotów, którymi są przedsiębiorcy (dawniej kupcy, podmioty gospodarcze), występujący po obu stronach stosunku praw-nego lub po jednej jego stronie. Mówi się wówczas o czynnościach handlo-wych, czyli umowach zawieranych w obrocie gospodarczym (handlowym), zob. pkt 4.2. Prawo handlowe poświęca też wiele uwagi przepisom o charak-terze ustrojowym, tzn. dotyczącym powstania, funkcjonowania, struktury organizacyjnej i ustania różnych postaci prawnych przedsiębiorców. Dawniej mówiło się, że prawo handlowe to prawo stanu kupieckiego, dzisiaj lepiej na-zwać je prawem gospodarczym prywatnym. Składa się na nie prawo przed-siębiorców oraz prawo obrotu gospodarczego, nazywanego pod rządem roz-porządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. – Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późn. zm.) czynnościami handlowymi albo obrotem handlowym.

Dziedzin prawa nie wyodrębnia się ze względu na usytuowanie prze-pisów. Dlatego do prawa cywilnego zalicza się działy prawa znajdujące się poza ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) i mające własne ustawy, jak właśnie ta część prawa handlowego, która dotyczy prawa spółek handlowych (dzisiejsza ustawa z dnia 15 wrześ-nia 2000 r. – Kodeks spółek handlowych, Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.), prawo ubezpieczeniowe, przewozowe, papierów wartościowych, prawo mię-dzynarodowe prywatne, prawo własności przemysłowej i inne.

Wyobrażenie o odrębności prawa handlowego w Polsce ukształtowa-ło się ze względu na powstanie, wzorem kodyfikacji niemieckiej, odrębne-

cechy prawa cywilnego i prawa handlowego

Page 25: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

28

Wojciech J. Katner

go kodeksu handlowego (z 1934 r.), obok pierwszej części przygotowywanej unifikacji prawa cywilnego, jaką było rozporządzenie Prezydenta Rzeczypo-spolitej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598 z późn. zm.). Losy tych regulacji, zwłaszcza zaś uchwalenie ustaw unifikujących kolejne działy prawa cywilnego w 1946 r., a następnie powsta-nie regulacji prawnych właściwych dla gospodarki uspołecznionej obok ko-deksu cywilnego, pogłębiły, jak się zdawało, rozdzielenie prawa cywilnego i prawa handlowego. Uchylenie w 1965 r. kodeksu handlowego, z obszerny-mi wprawdzie wyjątkami dotyczącymi spółek handlowych (art. VI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny, Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.), spowodowało wszczęcie dyskusji na temat jed-ności prawa cywilnego ze względu na odrębną regulację prawną stosunków w obrocie powszechnym (prywatnym) i gospodarczym (między funkcjonu-jącymi do zmian ustrojowych w Polsce w latach 1989–1990 jednostkami go-spodarki uspołecznionej).

2. Udało się obronić przeważające stanowisko w doktrynie i orzeczni-ctwie co do jednolitego prawa cywilnego dla ogółu stosunków prawnych dotyczących podmiotów prawa cywilnego, w tym stosunków gospodar-czych. Zdecydowało o tym posłużenie się metodą cywilistyczną regulacji prawnej, a więc oparcie jej na równości prawnej podmiotów w stosunku prawnym (np. w umowie). Wraz ze zmianami ustrojowymi po 1989 r. stra-ciło znaczenie wyróżnienie typów własności podmiotów prawa, które uzy-skały jednakowy status w obrocie gospodarczym, niezależnie od tego, czy reprezentują własność państwową, komunalną, czy prywatną osób fizycz-nych lub prawnych1.

Twierdzenie o jedności prawa cywilnego umocniły przepisy kodeksu spółek handlowych, który w art. 2 zawiera wyraźne stwierdzenie, że w spra-wach dotyczących spółek handlowych, nieuregulowanych przez ten kodeks, stosuje się wprost, a w pewnych tylko okolicznościach – odpowiednio, prze-pisy kodeksu cywilnego.

Przez całe lata zarzucony był podział prawa na publiczne i prywatne. W nowej rzeczywistości politycznej i gospodarczej nieraz się do tego rozróż-nienia powraca, uznając sferę prawa prywatnego za poddaną szczególnej ochronie przed ingerencją państwa, jego organów, a nawet poprzez przepisy o charakterze nakazów lub zakazów różnego rodzaju zachowań w stosun-kach międzyludzkich i w obrocie gospodarczym. Do prawa prywatnego na-leży prawo cywilne ze wszystkimi swoimi działami oraz prawo pracy, prawo na dobrach niematerialnych i prawo rolne, natomiast prawo publiczne to prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne, międzynarodowe publiczne, publiczne gospodarcze (ochrona konkurencji, prawo antymonopolowe) itp.

1  Zob. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne – zarys części ogólnej, Warszawa 2001, s. 25 i n.; Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 1998, s. 19–25; M. Safjan (w:) System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007, rozdział II § 2 i 3.

jedność prawa cywilnego

prawo publiczne a prawo prywatne

Page 26: PRAWO CYWILNE I HANDLOWE W ZARYSIE - gandalf.com.pl · 1. Prawo cywilne a prawo handlowe. Prawo gospodarcze publiczne i prawo prywatne 27 2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

29

Wojciech J. Katner

2. Istota prawa cywilnego. Stosunek cywilnoprawny

1. Prawo cywilne jest gałęzią prawa, która reguluje stosunki społeczne i gospodarcze występujące pomiędzy równorzędnymi podmiotami prawa. Gdy mówi się o cywilistycznej metodzie regulacji prawnej, to ma się na myśli równorzędność prawną podmiotów (osób fizycznych i prawnych), które wy-konują względem siebie i innych podmiotów (zwanych ogólnie osobami trze-cimi) przypadające im uprawnienia i obowiązki. Źródła tych uprawnień i obo-wiązków mogą być różne, choć najbardziej charakterystyczne dla prawa cywilnego są wola podmiotu i oświadczenie tej woli w celu wywołania okre-ślonych skutków prawnych. Skutki te, o czym dalej będzie mowa dokładniej, polegają na powstaniu, zmianie lub ustaniu stosunku cywilnoprawnego, a więc regulowanego przez prawo cywilne. 

Między podmiotami prawa cywilnego nie ma stosunku nadrzędności, właściwego np. prawu administracyjnemu (relacja między organem admini-stracyjnym a petentem) lub prawu karnemu (relacja między oskarżycielem a oskarżonym lub skazanym). Wskazana nierówność cechuje wspomniane wyżej prawo publiczne (uczestnikiem obrotu prawnego po jednej stronie jest organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej). Równość podmiotów, będącą cechą prawa cywilnego, a więc prawa prywatnego, po-twierdza art. 1 k.c., który stanowi, że kodeks ten reguluje stosunki cywilno-prawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Stosunki te mają charakter majątkowy i niemajątkowy, chociaż przeważają majątkowe. W czę-ści szczegółowej podręcznika będzie mowa prawie wyłącznie o stosunkach majątkowych, bo one dominują, co zrozumiałe, w obrocie gospodarczym.

2. Swoim zakresem prawo cywilne obejmuje ogólne zagadnienia pod-miotów prawa i czynności prawnych, problematykę praw rzeczowych, zobo-wiązań, prawa spadkowego, prawa rodzinnego, prawa na dobrach niemate-rialnych (autorskiego, własności przemysłowej). Występują też oddzielne działy prawa o charakterze kompleksowym, jak prawo górnicze, wodne, ochrony środowiska, budowlane i wiele innych, w których znajdujemy normy cywilnoprawne obok administracyjnoprawnych i coraz częściej – karnych. Mimo różnych zastrzeżeń do tej grupy należy też zaliczyć przepisy regulu-jące stosunki prawne w rolnictwie, bliskie w swej istocie prawu cywilnemu, ale z wieloma odniesieniami publicznoprawnymi2.

3. Stosunek cywilnoprawny jest stosunkiem prawnym normowanym przez prawo cywilne. To dalekie od precyzji określenie jest wyjaśniane przez swoje składniki. Elementami (składnikami) stosunku cywilnoprawnego są jego podmioty, przedmiot i treść. Podmiotami są osoby fizyczne, osoby praw-ne i jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej, ale którym ustawodawca przyznał zdolność prawną zgodnie z regułą wyrażoną przez art. 331 § 1 k.c. Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest wszystko to, czego dotyczy ten stosunek (umowa, czynność jednostronna), a więc rzeczy i dobra niebędące rzeczami, ale występujące w obrocie prawnym, na które 

2  M. Safjan, tamże, § 4.

istota prawa cywilnego

zakres prawa cywilnego

pojęcie stosunku cywilnoprawnego