PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE - Helion

PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE

Olga Maria Piaskowska Krzysztof Sadowski

Wydawnictwo C. H. BECK

Problemy:

1. Jakie powinno być rozstrzygnięcie sądu II instancji?

Rozwiązanie:

KAZUSY BECKA

KAZUSY BECKA

Prawo rodzinne i opiekuńcze

Wydawnictwo C.H. BECKWarszawa 2013

PRAWO RODZINNEI OPIEKUŃCZE

Olga Maria PiaskowskaKrzysztof Sadowski

Redakcja: Katarzyna Pudłowska

Wydawca: Joanna Ablewicz

Projekt okładki: Robert Rogiński

ISBN 978-83-255-4312-9

ISBN e-book 978-83-255-4313-6

© Wydawnictwo C.H. Beck 2013

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: TiM-PrintDruk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa

�O. M. Piaskowska, K. Sadowski, Prawo rodzinne i opiekuńcze

Spis treści

Wstęp_ ___________________________________________________________ IX

Wykaz_skrótów___________________________________________________ XI

Wykaz_literatury__________________________________________________ XIII

Rozdział I. Małżeństwo (Olga Maria Piaskowska)_ ___________________ 1

Kazus 1._ Zawarcie małżeństwa. Powództwo o ustalenie zawarcia małżeństwa___________________________________________ 1

Kazus 2. _ Zawarcie małżeństwa konkordatowego___________________ 6Kazus 3. _ Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem USC___________ 9Kazus 4. _ Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika________________ 11Kazus 5. _ Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika________________ 14Kazus 6. _ Przeszkody do zawarcia małżeństwa_____________________ 16Kazus 7. _ Unieważnienie małżeństwa_____________________________ 18Kazus 8. _ Unieważnienie małżeństwa a zasady współżycia _

społecznego___________________________________________ 21Kazus 9. _ Zawarcie małżeństwa. Wady oświadczenia woli___________ 24Kazus 10. _ Zawarcie małżeństwa. Wady oświadczenia woli___________ 27Kazus 11. _ Prawa i obowiązki małżonków__________________________ 30Kazus 12. _ Obowiązki małżonków. Brak realizacji obowiązku

alimentacyjnego na tle art. 28 KRO_______________________ 33Kazus 13. _ Ustrój majątkowy małżeński. Skład majątku dorobkowego__ 37Kazus 14. _ Wspólność majątkowa małżeńska. Odpowiedzialność

małżonków___________________________________________ 40Kazus 15. _ Wspólność majątkowa małżeńska________________________ 43Kazus 16. _ Zarząd majątkiem wspólnym_ __________________________ 47Kazus 17. _ Separacja małżonków__________________________________ 50Kazus 18. _ Obowiązek alimentacji, zabezpieczenie roszczenia _

a świadczenie nienależne_______________________________ 52Kazus 19. _ Rozwód. Żądanie orzeczenia o winie_____________________ 58

�I

Kazus 20. _ Zawarcie małżeństwa. Powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa___________________________________________ 61

Kazus 21. _ Zawarcie związku małżeńskiego. Brak jednego _z_wymaganych dokumentów____________________________ 67

Kazus 22. _ Zawarcie związku małżeńskiego. Instytucja okresu wyczekiwania_________________________________________ 71

Kazus 23. _ Prawo więźnia do zawarcia związku małżeńskiego_ _______ 74Kazus 24. _ Zawarcie związku małżeńskiego przez małoletnią _

a żądanie unieważnienia małżeństwa_ ___________________ 82Kazus 25. _ Żądanie unieważnienia małżeństwa. Bigamia. Transkrypcja

zagranicznego aktu stanu cywilnego_____________________ 86Kazus 26. _ Prawa i obowiązki małżonków. Ponoszenie kosztów _

sądowych_ ___________________________________________ 88Kazus 27. _ Prawa i obowiązki małżonków z art. 23 KRO. Odstąpienie_ _ 91Kazus 28. _ Separacja małżonków a obowiązek dochowania wierności_ _ 94Kazus 29. _ Wspólność majątkowa małżeńska a_nabycie akcji w_spółce

akcyjnej przez jednego z_małżonków_____________________ 98Kazus 30. _ Obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi _

małżonkami_ _________________________________________ 104

Rozdział II. Pokrewieństwo i_powinowactwo. Opieka i kuratela _(Krzysztof Sadowski)_____________________________________________ 107

Kazus 31. _ Dziecko z małżeństwa__________________________________ 107Kazus 32. _ Ustalenie macierzyństwa_ ______________________________ 111Kazus 33. _ Zaprzeczenie ojcostwa_ ________________________________ 114Kazus 34. _ Obalenie domniemania ojcostwa (1)______________________ 117Kazus 35. _ Obalenie domniemania ojcostwa (2)______________________ 119Kazus 36. _ Oświadczenie o uznaniu ojcostwa (1)_____________________ 122Kazus 37. _ Oświadczenie o uznaniu ojcostwa (2) ____________________ 125Kazus 38. _ Oświadczenie o uznaniu ojcostwa w razie _

niebezpieczeństwa (1) _________________________________ 127Kazus 39. _ Oświadczenie o_uznaniu ojcostwa w_razie__

niebezpieczeństwa (2)__________________________________ 129Kazus 40. _ Nazwisko_dziecka_____________________________________ 131Kazus 41. _ Wykonywanie władzy rodzicielskiej_ ____________________ 133Kazus 42. _ Sposób regulowania płatności rat alimentacyjnych_________ 135Kazus 43. _ Prawo ojca do widywania się z dzieckiem_________________ 138Kazus 44. _ Ustanowienie kuratora_________________________________ 140Kazus 45. _ Zarządzenia ograniczające władzę rodzicielską____________ 145

Spis treści

O. M. Piaskowska, K. Sadowski, Prawo rodzinne i opiekuńcze

�IIO. M. Piaskowska, K. Sadowski, Prawo rodzinne i opiekuńcze

Kazus 46. _ Zgoda dziecka przysposabianego________________________ 155Kazus 47. _ Pozwolenie na dokonanie czynności w imieniu _

podopiecznego________________________________________ 158Kazus 48. _ Uchylenie przez Sąd Najwyższy prawomocnego _

postanowienia sądu opiekuńczego_______________________ 161Kazus 49. _ Zezwolenie na dokonanie czynności prawnej______________ 166Kazus 50. _ Nieważność umowy przekraczająca zakres zwykłego _

zarządu_ _____________________________________________ 170Kazus 51. _ Wytoczenie powództwa przez kuratora___________________ 174Kazus 52. _ Zaprzeczenie ojcostwa. Brak zgody matki na pobranie krwi

swojej i dziecka________________________________________ 177Kazus 53. _ Cel procesu o zaprzeczenie ojcostwa_ ____________________ 181Kazus 54. _ Żądanie wykreślenia z aktu urodzenia danych _

dotyczących ojca______________________________________ 184Kazus 55. _ Ustalenie nieistnienia uznania dziecka____________________ 187Kazus 56. _ Osobista styczność rodziców z dzieckiem_________________ 191Kazus 57. _ Trwała przeszkoda uniemożliwiająca wykonywanie _

władzy rodzicielskiej___________________________________ 194Kazus 58. _ Zmiana miejsca urodzenia przysposobionego_ ____________ 196Kazus 59. _ Żądanie zmiany orzeczenia dotyczącego stosunków

alimentacyjnych_______________________________________ 198Kazus 60. _ Zakazanie rodzicom osobistej styczności z_dzieckiem_______ 201Kazus 61. _ Różnica wieku jako przesłanka przysposobienia___________ 204Kazus 62. _ Rozwiązanie stosunku przysposobienia_ _________________ 210Kazus 63. _ Zwolnienie rodziców od świadczeń alimentacyjnych_______ 214Kazus 64. _ Priorytet w wyborze osób zainteresowanych objęciem _

funkcji opiekuna dla osoby całkowicie _ubezwłasnowolnionej__________________________________ 217

Indeks rzeczowy__________________________________________________ 221

Spis treści

IX

Kazusy z prawa rodzinnego przewidziano jako formę podręcznika dla aplikantów i studentów, z którego – opierając się na opisanych przypadkach (mających zróżnicowany stopień trudności) – mogą oni nabyć i utrwalić wiedzę z tego zakresu.

Prawo rodzinne w ujęciu niniejszego zbioru obejmuje przede wszystkim regulację przewidzianą w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, tj. ustawie z 25.2.1964 r. W niektórych kazusach może znajdować się odwołanie również do nieobowiązującego już stanu prawnego (gdy jest on istotny dla przedstawianej sytuacji), a także do regulacji znajdującej się w ustawach szczególnych.

Opracowane dla niniejszej publikacji kazusy zawierają bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego (w tym liczne niepublikowane orzeczenia); część opisanych przypadków została także sformułowana w oparciu o niektóre z tych rozstrzygnięć. Takie przedstawienie problematyki ma pozwolić Czytelnikom nie tylko na zapoznanie się i utrwalenie przepisów prawa materialnego, lecz również najistotniejszego dorobku judykatury powstałego na tle wykładni i stosowania tych przepisów.

Warszawa, styczeń 2013 r. Olga Maria Piaskowska Krzysztof Sadowski

Wstęp


XI

1. Akty prawne

d. KPC __________ ustawa z 29.11.1930 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394 ze zm.)

EKPCz __________ Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)

KC _____________ ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)

KK______________ ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)

KKW____________ ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.)

KPC_ ___________ ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)

KRO_____________ ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788)

PrUSC __________ ustawa z 29.9.1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 ze zm.)

_2. Czasopisma

Biul. SN _________ Biuletyn Sądu NajwyższegoGSP _ ___________ Gdańskie Studia PrawniczeKPP ____________ Kwartalnik Prawa Prywatnego MoP ____________ Monitor PrawniczyNP _____________ Nowe PrawoNPN _ __________ Nowy Przegląd NotarialnyOSA ____________ Orzecznictwo Sądów ApelacyjnychOSN ____________ Orzecznictwo Sądu NajwyższegoOSNC _ _________ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba CywilnaOSNCK _________ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej i Izby KarnejOSPiKA _________ Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji ArbitrażowychOSNCP _________ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i PracyOSP ____________ Orzecznictwo Sądów Polskich

Wykaz skrótów


XII

PiP _____________ Państwo i PrawoProk. i Pr. _ ______ Prokuratura i PrawoRej. _____________ RejentRPEiS ___________ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznyR.Pr. ____________ Radca PrawnyRzeczp. _________ RzeczpospolitaSI _ _____________ Studia IuridicaSt.Prawn. _ ______ Studia Prawnicze

3. Inne skróty

Dz.U. ___________ Dziennik Ustawn. _ _____________ następna, eniepubl. _________ niepublikowane, ynp. _____________ na przykładNr_______________ numerpoz. ____________ pozycjar. _______________ _roks. _______________ stronaSN _ ____________ Sąd Najwyższyt. _______________ _tomtj. _ _____________ to jestt.j. ______________ tekst jednolity USC ____________ Urząd Stanu Cywilnego ust. _____________ ustępz. ______________ _zeszytzd. _ ____________ zdanieze zm. _ _________ ze zmianamizob. _ ___________ zobacz

Wykaz skrótów


XIII

A.K. Bieliński, M. Pannert, Prawo rodzinne, Warszawa 2011G. Bieniek, Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności,

NPN 1999, Nr 2, poz. 5I. Ciepiela, Zarząd majątkiem wspólnym a instytucja tajemnicy bankowej, Rej. 2000,

Nr_10R. Cieślak, Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, Jurysta 2005, Nr 6–7J. Ciszewski, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1995 r.,

III CZP 137/95, Problemy Egzekucji Sądowej 1996, Nr 18J. Ciszewski, Zniesienie małżeńskiej wspólności ustawowej, Problemy Egzekucji

Sądowej 1996, Nr 20B. Deszkiewicz, Udział prokuratora w postępowaniu o zaprzeczenie pochodzenia

dziecka poczętego w drodze sztucznej inseminacji heterologicznej, Prok. i Pr. 2009, Nr 7

B. Dobrzański, Przegląd orzecznictwa SN, NP 1972, Nr 4 [Autor odniósł się w tej publikacji krytycznie do uchwały (7) SN z 6.6.1970 r., III CZP 27/70]

R.A. Domański, Konstytutywny czy deklaratywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa w USC w przypadku małżeństwa konkordatowego, PiP 2006, z. 3

A. Dyoniak, Wpływ woli osób bezpośrednio zainteresowanych na powstanie stosunku prawnego rodzicedzieci w przypadku nienaturalnej prokreacji, St.Prawn. 1993, Nr 2–3

M. Działyńska, Pochodzenie dziecka od rodziców, [w:] T. Smyczyński (red.), Konwencja o Prawach Dziecka. Analiza i wykładnia, Poznań 1999

R. Giler, Kodeks rodzinny i opiekuńczy w praktyce notarialnej. Wybrane zagadnienia, NPN 2000, Nr 3–4

E. Gniewek, Umowa wyłączenia wspólności majątkowej małżeńskiej w praktyce notarialnej, Rej. 2000, Nr 2

J. Gwiazdomorski, Glosa do uchwały SN z dnia 30 sierpnia 1966 r., III CZP 67/66, NP 1967, Nr 6

J. Gwiazdomorski, Uznanie ojcostwa dziecka, Warszawa 1976H. Haak, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Pochodzenie dziecka. Komentarz, To

ruń 1997J. Haberko, Kilka uwag na temat zgody na zabieg medyczny wyrażonej przez mał

żonka w trybie art. 68 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, RPEiS 2010, Nr 1

Wykaz literatury


Wykaz literatury

XI� O. M. Piaskowska, K. Sadowski, Prawo rodzinne i opiekuńcze

J. Halberda, Separacja – wybrane zagadnienia materialnoprawne (przesłanki, skutki), Rej. 2001, Nr 11

J. Ignaczewski, Samodzielność i współdziałanie małżonków, Rzeczp. PCD 2004, Nr_12

J. Ignaczewski, Wiara a wina za rozkład związku, Rzeczp. PCD 2005, Nr 9B. Janiszewska, Zwrot kwoty uiszczonej tytułem zabezpieczenia roszczenia ali

mentacyjnego na czas trwania procesu o rozwód, R.Pr. 2011, Nr 2A. Kidyba, Zakaz dokonywania czynności prawnych „z samym sobą” a jedno

osobowa spółka z o.o., PiP 1991, z. 1M. Kłoda, Wybrane problemy międzyczasowe ostatnich nowelizacji prawa ro

dzinnego, Palestra 1999, Nr 11M. Krawczyk, Unieważnienie małżeństwa, Zeszyty Naukowe Akademii Podla

skiej w Siedlcach. Administracja i Zarządzanie 2009, Nr 83 K. Krzekotowska, Uprawnienia małżonków do mieszkania a rekomendacja Komi

tetu ministrów Rady Europy, PiP 1993, z. 11–12A. Mączyński, Konkordatowa forma zawarcia małżeństwa, Rej. 2003, z. 10A. Mezglewski, Jedno małżeństwo czy dwa? Rzecz o istocie małżeństwa konkor

datowego, MoP 2003, Nr 18E. Michniewicz-Broda, Majątkowe skutki separacji sądowej, Rej. 2000, Nr 6M. Nazar, Małżeńska wspólność spółdzielczych praw do lokali mieszkalnych,

KPP 2003, z. 2M. Nazar, Zawarcie małżeństwa według prawa polskiego z uwzględnieniem po

stanowień podpisanego 28 lipca 1993 r. konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, KPP 1996, z. 3

M. Nesterowicz, Błąd co do osoby jako przyczyna unieważnienia małżeństwa (uwagi de lege ferenda), PiP 2009, z. 4

M. Nesterowicz, Ochrona osobowości, prokreacja medycznie wspomagana i inżynieria genetyczna w prawie francuskim, Zeszyty Naukowe UMK 1998

M. Nesterowicz, Problemy prawne nowych technik sztucznego poczęcia dziecka, PiP 1985, z. 2

M. Nesterowicz, Prawo, etyka, religia, polityka w legislacji prokreacji medycznie wspomaganej, Prawo i Medycyna 2009, Nr 35

J. Panowicz-Lipska, Instytucja separacji w polskim prawie rodzinnym, PiP 1999, z. 10

Z. Szczurek, Separacja, Problemy Egzekucji 1999, Nr 2J.S. Piątowski, Przegląd orzecznictwa, NP 1978, Nr 11–12H. Pietrzak, Odmowa sporządzenia aktu małżeństwa, [w:] Ius Matrimoniale,

t. 12, Warszawa 2011K. Pietrzykowski, Glosa do wyroku SN z dnia 4 lutego 1985 r., IV CR 557/84,

NP 1986, Nr 10K. Pietrzykowski, [w:] M. Sajfan (red.), Standardy prawne Rady Europy, Warsza

wa_1994 A. Piotrowski, Majątkowe skutki orzeczenia separacji, NPN 2004, Nr 3

X�O. M. Piaskowska, K. Sadowski, Prawo rodzinne i opiekuńcze

T. Smyczyński, Nowelizacja prawa małżeńskiego, PiP 1999, z. 1T. Smyczyński, Odpowiedzialność odszkodowawcza duchownego z powodu na

ruszenia prawa przy zawieraniu małżeństwa, RPEiS 2002, Nr 2T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2009T. Smyczyński, Separacja małżonków, St.Prawn. 2000, Nr 1–2R. Sobański, Zaświadczenie urzędu stanu cywilnego a przesłanki małżeństwa

„konkordatowego”, PiP 2003, z. 5T. Sokołowski, Charakter szerszej postaci obowiązku alimentacyjnego względem

rozwiedzionego małżonka, St.Prawn. 1990, Nr 1T. Sokołowski, Skutki prawne rozwodu, Poznań 1996T. Sokołowski, Wynagrodzenie za pracę i inne zarobki małżonka w ustroju wspól

ności ustawowej małżeńskiej oraz nakaz ich zapłaty do rąk małżonka, artykuł, GSP 2007, Nr 2

T. Sokołowski, Zawarcie małżeństwa przez chorego na ciężką chorobę zakaźną, GSP 2003, Nr 10

J. Strzebińczyk, Glosa częściowo krytyczna do uchwały 7 sędziów SN z dnia 9 maja 2002 r., III CZP 7/02, OSP 2004, Nr 1, poz. 1

J. Strzebińczyk, Glosa do wyroku SN z dnia 29 marca 1972 r., III CRN 585/71, OSP 1974, Nr 3, poz. 50

J. Strzebińczyk, Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu, Rej. 1999, Nr 4

A. Sylwestrzak, Glosa do wyroku SN z dnia 25 sierpnia 2004 r., IV CK 609/03, GSP – Prz. Orz. 2006, Nr 1

S. Szer, Glosa do wyroku SN z dnia 22 września 1966 r., I CR 544/66, OSP 1967, Nr 9, poz. 225

A. Szponar, Glosa do wyroku SN z dnia 4 lutego 1985 r., IV CR 557/84, NP 1986, Nr_6

M. Świderska, Przemiany polskiego prawa rodzinnego w ostatnim dziesięcioleciu w świetle standardów międzynarodowych, SI Toruniensia 2002

P. Wójcik, Wpływ woli małżonków na przynależność nabywanych przedmiotów do poszczególnych majątków, Rej. 2009, Nr 10

J. Zabłocki, Małżeństwo konkordatowe, SI 1999, Nr 37A. Zielonacki, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 1985 r.,

IV CR 557/84, OSP 1987, Nr 7–8, poz. 13

Wykaz literatury


Kazus �.Zawarcie małżeństwa. Powództwo o ustalenie zawarcia małżeństwa

Stan faktyczny

W związku z ciężką chorobą Tomka, z którym Kasia pozostawała od wielu lat w konkubinacie, zawarli oni, 1 października 2001 r., ślub kościel-ny, którego udzielił im, w miejscu zamieszkania nupturientów i w obec-ności dwóch świadków, duchowny katolicki Piotr Nowak. Fakt zawarcia małżeństwa wyznaniowego zarejestrowano w księdze zaślubionych para-fii rzymsko-katolickiej pod numerem 1/2001. Tomek zmarł 15 paździer-nika 2001 r.

ProblemKasia wniosła do sądu powszechnego pozew o ustalenie istnienia „małżeństwa konkordatowego” w trybie art. 189 KPC. Czy zostały spełnione warunki pozwa-lające na uznanie, że doszło do zawarcia małżeństwa konkordatowego? Czy Kasia ma interes prawny w żądaniu takiego ustalenia oraz czy w świetle przepisów pra-wa materialnego, regulujących sposoby zawarcia związku małżeńskiego, jej żąda-nie może zostać uwzględnione?

Wskazówki• W judykaturze wyjaśniono, że przepis art. 189 KPC, mimo usytuo

wania wśród przepisów prawa procesowego, ma charakter materialnoprawny, gdyż stanowi źródło uprawnień do dochodzenia ochrony praw podmiotowych.

OdpowiedźW polskim systemie prawnym istnieją trzy rodzaje zawarcia związ

ku małżeńskiego, tj. śluby: cywilny, kościelny i konkordatowy. Pierwszy,

Rozdział I. Małżeństwo

2 O. M. Piaskowska, K. Sadowski, Prawo rodzinne i opiekuńcze

tzw. ślub cywilny, to związek małżeński zawierany przed kierownikiem USC, zawarty w momencie złożenia przez nupturientów oświadczeń woli o wstąpieniu w związek małżeński. Drugi, tzw. ślub kościelny, to związek małżeński zawarty zgodnie z prawem kanonicznym oraz obrządkiem kościoła, do którego należą osoby go zawierające. W świetle prawa cywilnego zawarcie takiego związku małżeńskiego nie jest jednak skuteczne. Trzeci, tzw. ślub konkordatowy, to związek małżeński zawierany przed duchownym, który wywiera skutki w świetle prawa cywilnego, po spełnieniu warunków określonych w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Rozstrzygnięcie postawionych problemów w pierwszej kolejności wymaga ustalenia, czy Kasia i Tomek złożyli przed duchownym oświadczenie woli jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu. Jak wynika z treści przedstawionego przykładu, takiego oświadczenia nie złożyli. Złożyli jedynie oświadczenia woli o zawarciu związku małżeńskiego w obrządku kościelnym, a zatem zgodnie z przepisami prawa kanonicznego. Zawarli zatem związek małżeński skuteczny jedynie w świetle prawa kanonicznego (tzw. ślub kościelny). W konsekwencji nie było także możliwe sporządzenie przez właściwego kierownika USC aktu małżeństwa, ponieważ nie mogło do tego urzędu wpłynąć zaświadczenie, o którym mowa w art. 8 § 2 KRO, a które stanowi podstawę do jego sporządzenia. W sposób niebudzący wątpliwości nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 1 § 2 KRO, a warunkujące skuteczność małżeństwa kanonicznego na płaszczyźnie prawa polskiego.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może być uwzględnione tylko wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki: istnieje interes prawny oraz wykazana jest prawdziwość twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, od spełnienia pierwszej z wymienionych przesłanek zależy skutek wytoczonego na tej podstawie prawnej powództwa i decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda (zob. orzeczenie z 27.6.2001 r., II CKN 898/00, niepubl.). Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość ustalenia nieistnienia małżeństwa w art. 2, co nie oznacza jednak, że nie jest dopuszczalne powództwo o deklaratywne ustalenie stanu cywilnego na podstawie art. 189 KPC. Zarówno w literaturze, jak i w orzecznictwie dopuszcza się powództwa o ustalenie nieistnienia małżeństwa z innych przyczyn aniżeli wymienione w art. 1 § 2 KRO (zob. orzeczenie SN z 7.5.1967 r., I CR 657/66, OSNCP 1967, Nr 11, poz. 201), a także ustalenie istnienia małżeństwa zawartego przed unifikacją prawa cywilnego w formie wyznaniowej. Takie stanowisko jednak nie przesądza o dopuszczalności dochodzenia ustalenia istnienia małżeństwa konkordatowego, co jest przedmiotem niniejszego przykładu.

Stosownie do treści art. 1 § 2 zd. 1 KRO, małżeństwo zostaje zawarte również wtedy, gdy mężczyzna i kobieta, zawierający związek małżeński

Zawarcie małżeństwa. Powództwo o ustalenie zawarcia małżeństwaKazus 1


podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego, oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik USC sporządzi następnie akt małżeństwa na podstawie zaświadczenia sporządzonego przez tego duchownego, małżonków i dwóch świadków obecnych przy złożeniu tych oświadczeń i przekazanego przezeń do USC przed upływem 5 dni od zawarcia małżeństwa (art. 61a ustawy z 29.9.1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 ze zm.). Jeżeli zaświadczenie wpłynie po upływie tego terminu, wówczas kierownik USC odmawia sporządzenia aktu małżeństwa. Ponadto art. 1 § 3 KRO uzależnia zawarcie małżeństwa w sposób określony w art. 1 § 2 KRO od tego, czy ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a kościołem albo innym związkiem wyznaniowym przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu tego kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem USC. Polska zawarła taką umowę ze Stolicą Apostolską, tj. Konkordat podpisany w Warszawie 28.7.1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318 i 319). Stosownie do treści art. 10 Konkordatu, od chwili zawarcia małżeństwo kanoniczne wywołuje takie skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim, jeżeli między nupturientami nie istnieją przeszkody wynikające z prawa polskiego, złożą oni przy zawieraniu małżeństwa zgodne oświadczenie woli dotyczące wywarcia takich skutków i zawarcie małżeństwa zostało wpisane w aktach stanu cywilnego na wniosek przekazany USC w ciągu 5 dni od zawarcia małżeństwa, przy czym termin ten ulega przedłużeniu, jeżeli nie został dotrzymany z powodu siły wyższej – do czasu ustania tej przyczyny.

Podkreślenia zatem wymaga, że decydujące znaczenie dla wywarcia skutków cywilnoprawnych małżeństwa zawartego w trybie przewidzianym w art. 1 § 2 KRO ma chwila sporządzenia aktu małżeństwa przez kierownika USC, stosownie do wymogów § 6 ust. 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26.10.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i protokołów (Dz.U. Nr 136, poz. 884 ze zm.). Zatem dopóki nie zostaną spełnione przesłanki z art. 1 KRO, dopóty oświadczenia woli nupturientów nie wywołują skutków prawnych. Sporządzenie aktu małżeństwa jest jedną z niezbędnych przesłanek zawarcia małżeństwa w formie wyznaniowej.

Należy zwrócić uwagę, że sankcją za niezachowanie przesłanek warunkujących skuteczne zawarcie małżeństwa konkordatowego jest brak istnienia małżeństwa. Z tego też względu Sąd Najwyższy postawił tezę, że w razie niesporządzenia aktu małżeństwa, mimo spełnienia pozosta

Kazus 1Zawarcie małżeństwa. Powództwo o ustalenie zawarcia małżeństwa

Documents

PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE - Helion