Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
CONCEPCIÓN ARENAL (1820-2020)
UNHA XEOGRAFÍA
XEOGRAFÍA ARENALIANA
1.Placa do primeiro centenario
1.Placa do primeiro centenario
Donación do Centro Gallego de Buenos Aires
Rúa Rubalcava, lateral do Concello de Ferrol
Conmemoración do centenario do seu nacemento: 31 de xaneiro de
1920
Baixo relevo en bronce
“Emprazada inicialmente no primitivo edificio do Concello, no
Cantón de Molíns, ostenta unhas artísticas alegorías: unha matrona
representando á Historia, a Xustiza coa espada e a balanza e o escudo
da Universidade Literaria de Santiago” Llorca Freire. Concepción
Arenal e Hispanoamérica
Primeiro recoñecemento monumental en Ferrol
2.Casa Natal
2. Casa Natal
Rúa Real 177
Aquí nace o 31 de xaneiro de 1820
Localizada polo investigador Carlos Martínez Orero
en 1997
A familia ocuparía dous andares do edificio
Revela a condición acomodada da súa contorna
familiar
Contradice a localización anterior no popular barrio
de Ferrol Vello
3.Bautismo en S. Xiao
3.Bautismo en S.Xiao
Igrexa (entón) parroquial de S. Xiao
Texto da partida bautismal
Familia relacionada coa fidalguía galega e a baixa
nobreza cántabra e asturiana
Vínculos que determinan a súa xeografía vital nas
terras do norte
Anna Caballé sitúa o bautismo na Igrexa castrense de
S. Francisco
“El primero de febrero del año mil ochocientos veinte don Jaime O’Rafterry, capellán
párroco castrense de Segundo Batallón de Infantería de Burgos, bautizó solemnemente
en la iglesia parroquial de esta villa de El Ferrol, una niña, hija legítima del sargento
mayor de dicho Cuerpo, don Ángel del Arenal y de la Cuesta, y de doña María de la
Concepción Ponte Ferreiro; púsole por nombre María de la Concepción Jesusa Luisa
Petra Vicenta; son sus abuelos por parte de padre, el mayorazgo don Vicente José
Antonio del Arenal y Cossío, natural de Armaño de Liébana (Asturias), y su legítima
esposa doña Jesusa de la Cuesta y García de Miranda, del noble solar montañés de
Tudanca. Abuelos maternos don José Ponte y Mandiá, caballero del hábito de Santiago,
y doña María de la O Juana Ferreiro y Bermúdez de Castro. Fue madrina la referida
abuela paterna, y en su nombre doña María Luísa Montenegro de Ponte, a la que
advierto lo necesario.”
MARTÍN, Elvira. Tres mujeres gallegas.
4.O espectáculo punitivo “ (…)quedou moita xente sen traballo. Os traballadores desesperados saíron ás rúas
anoxados. Antonia Alarcón, viuva dun traballador, púxose á fronte da sublevación
obreira. Os traballadores entraron no Arsenal e sacaron a golpes ao xeneral do
departamento e xefe da escadra, José de Vargas, a quen acusaron de ter oculto o diñeiro
para saldar a maior parte do crédito destinado para os traballos navais da maestranza.
Nun xuízo sumarísimo, as masas executarono e o seu cadáver foi arrastrado polas rúas
da cidade..
Despois destes sucesos a Audiencia de Galicia castigou aos gardas do arsenal pola súa
pasividade e Antonia Alarcón foi decapitada na Coruña e acusada de ser a principal
dirixente da revolta. É así como en xaneiro de 1811 a Audiencia da Coruña emitía
sentenza contra dúas mulleres e un home acusados de ser xefes do motín, establecendo
que unha delas fora colgada na forca ‘ata que naturalmente morra e, de así executada,
sexa cortada e dividida a súa cabeza dos ombreiros por man do executor de xustiza, [e e
se poña nun pau coa súa escarpia fronte á Porta do Dique […e alí] publicar os delitos
que cometeu e a pena en que incorreu a sobredita por voz do mesmo oficial”.
Antonio Pérez Leira
4.O espectáculo punitivo Xerez da Fronteira.”(…) a siete [xornaleiros] los ejecutaron en público a garrote vil
en Junio de 1884.” Paul Preston. Un pueblo traicionado
Derradeira execución pública: “El 29 de Octubre de 1893 más de 30.000 personas
presenciaron en Murcia cómo Josefa 'La Perla' era sometida al garrote vil y su
cadáver se exponía durante 7 horas” La Verdad de Murcia 5 octubre 2015
4.O espectáculo punitivo
Un cuarto de século antes, en 1867 Concepción Arenal publica
Ejecución pública de la pena de muerte, cuxo contido sintetízase na
súa frase ” nunca puede haber espectáculo en la muerte de un
hombre”
5. Os cárceres: Cárcere Público
5. Os cárceres: Cárcere Público Cárcere Público: Pª da Constitución
Realizada polo enxeñeiro de Mariña José López Llanos en 1801
“Todo él se organiza en torno a un pequeño patio central cerrado por tupidos
muros en los que, a modo de saeteras, se abren pequeñas y estrechas ventanas de
iluminación. Pensado como edificio multicompartimentado para albergar las
distintas categorías de presos, así como a los propios carceleros”
Alfredo Vigo Trasancos. Arquitectura y Urbanismo en el Ferrol del XVIII.
Moi modificado no século XX para acoller outras funcións, especialmente pola
adición dos dous andares superiores.
Foi o primeiro Instituto de Ferrol(1927), cumpríndose así o imperativo da escritora
“abrid escuelas y se cerrarán cárceles”
6. Os cárceres: Penal de San Campio
6. Os cárceres: Penal de San Campio Arsenal do Dique
Diseñado por Julián Sánchez Bort en 1765
No reinado de Fernando VI (1748) suprímese por inútil o servicio nos galeotes da
Mariña do Mediterráneo pasando a prestalo nas obras de contrución dos arsenais
[…]de entre todas las labores a realizar, era sin duda la del achicado de los diques la
que requería de mayores esfuerzos y más ingente cantidad de presos[…] se
requerían, nada menos que un total de 528 penados al mando de 10 capataces y que
tardaban unas 50 horas en vaciar cada dique. Dado que que hasta 1799 no se
empleó el sistema de bombas aspirante-impelentes, el peso del achique recayò en
los presidiarios[…].
[…] todavía en 1807 había en el Arsenal algo más de 1000 presidiarios[…]
[…]el Presidio del Arsenal configura un largo rectángulo en el que se inscriben dos
pequeños patios cuadrados perimetrados por largas crujías[…]
[…]En fin,una apariencia sobria y mural que entona perfectamente con el carácter
penitencial del edificio.
Alfredo Vigo Trasancos. Arquitectura y Urbanismo en el Ferrol del XVIII
7.Estatua de Concepción Arenal
7.Estatua de Concepción Arenal Morta en Vigo o 4 de Febreiro de 1893 , comeza unha verdadeira carreira de
recoñecementos monumentais en forma de estatuas ou grupos escultóricos.
Avenida de Esteiro confluencia con Carlos III
Obra do ourensán Xosé Cid en 1986
“un bloque sólido formal, fuertemente asentado en la tierra. Nos trasmite el espíritu
recio de la humanista su voluntad de hierro que le hizo romper moldes
convirtiéndola en una feminista “avant la lettre”. Su único motivo iconográfico lo
constituye un libro, perfecto atributo simbólico para la prolífica escritora”
P.J. González Rodríguez La escultura publica en Ferrol
Compre citar como mostra de agradecemento popular o xesto dun penado en
Ferrol, Xosé Otero Gomez , que aportou para a construción do mausoleo no
cemiterio de Vigo a xenerosa cantidade de 45 céntimos en sellos de correos por que
,remataba o preso, “en todas las prisiones de España, después de Dios, se venera a
doña Concepción Arenal”.
7.Estatua de Concepción Arenal: Mausoleo en Vigo (Cº de Pereiró)
Bibliografía
Arenal y Cuesta, Ángel del. Memoria y relación circunstanciada del pueblo y
hermoso Arsenal del Ferrol
Caballé, Anna. Concepción Arenal, la caminante y su sombra. Premio Nacional de
Historia 2019
González Rodríguez, Pedro. La escultura publica en Ferrol
López Souto, África. Unha voz rompedora: Concepción Arenal, a visitadora de
cárceres
Llorca Freire. Concepción Arenal e Hispanoamérica (Caderno Ateneo Ferrolán,14)
Llorca, Guillermo. Ferroláns
Martín, Elvira. Tres mujeres gallegas
Ocampo, Eva; Piñeiro, Esperanza. Concepción Arenal. Unidade Didáctica
Vigo Trasancos, Alfredo. Arquitectura y Urbanismo en el Ferrol del XVIII.