2
Presentada de sa bidda Tramatza est una bidda de azumai milli bividoris de sa provìntzias de Aristanis chi si pesat pagu a tretu de su Montiferru, oru oru de s’arriu Tzìspiri, unu frùmini chi at tentu importàntzia manna po s’istòria e s’economia de sa bidda, su prus po sa produtzioni de cannas. Difatis in su tempus passau s’economia de Tramatza fiat su prus de traballadura de cannas, connotas in totu sa Sardigna po sa resistèntzia insoru e po sa bellesa de custus traballus, chi totus cheriant po sa calidadi insoru chi no tenit pari. In particolari, a prus de atras ainas, si produsiat s’òrriu, est a nai un’arretrogu de cannas chi in passau fiat s’ùnicu materiali chi si teniat po ammuntai sa bòvida de sa domu, a suta de sa crabitura, in prus fiat baratu zai chi de cannas si ndi produsiant in abbundàntzia. Oi no est abarrau meda de custa traditzioni e is taballus prus praticaus funt cussus de su ramu agropastorali. Fortzis su nòmini de sa bidda benit de su Tramatzuuna mata chi s’agatat meda in su satu a canta de sa bidda, custu nòmini cumparit po sa primu borta in su 1130 in s’atu de nàssida de su Monasteru de Santa Maria de Bonacatu. S’òmini at incumentzau a bivi in custus logus zai de su Neolìticu, difatis de insaras funt is duas biddigheddas chi s’agatant in logu de Su Sarrigheddu e de Is Launeddas. In su satu tramatzesu ddui funt fintzas una pariga de arrastus de època nuràzica: su nuraghi Atus, su nuraghi Mannu, su nuraghi Aurras , Pellidos o de Santu ‘Anni e su nuraghi Pitzibi, su prus piticu. In su nuraghi Tzuddas, inguni a canta ant agatau arrastus de orìzini pùnica. A canta de s’arriu Tzìspiri si podit biri su chi est abarrau de unu Ponti Romanu de is tempus de sa repùbblica tarda o de su primu impèriu. Custu de Tramatza, praticau fintzas a s’incumentzu de su sèculu passau, est s’ùnicu ponti romanu de sa provìntzia de Aristanis chi in sustàntzia est abarrau intrenu. Su ponti est longu unus 200 metrus e fiat praticau fintzas a pagu annus a immoi. Bella meda est sa Crèsia Manna titulada a is santus Maria Maddalena (sa patrona de sa bidda), Santu Srabadori e Santu Zimilianu, chi oi portat s’afachiada totu fata a nou. Cunsacrada in su 1388, in sa sagrestia s’agatat unu baullu de su tempus de su zudicau totu decorau a ànghelus e iscudus. In s’essida de Tramatza si pesat sa cresiedda titulada a Santu ‘Anni Batista de su XVI sèculu, chi dd’ant torrada de pagu tempus a su cultu (1988), s’agatat in sa parti prus arta de sa bidda fachi a su campusantu e est totu inziriada de matas de oia betzas de sèculus.

Presentada de sa bidda - WordPress.com · s’agatant in logu de Su Sarrigheddu e de Is Launeddas. In su satu tramatzesu ddui funt fintzas una pariga de arrastus de època nuràzica:

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Presentada de sa bidda - WordPress.com · s’agatant in logu de Su Sarrigheddu e de Is Launeddas. In su satu tramatzesu ddui funt fintzas una pariga de arrastus de època nuràzica:

Presentada de sa bidda

Tramatza est una bidda de azumai milli bividoris de sa provìntzias de Aristanis chi si pesat pagu a tretu de su Montiferru, oru oru de s’arriu Tzìspiri, unu frùmini chi at tentu importàntzia manna po s’istòria e s’economia de sa bidda, su prus po sa produtzioni de cannas.

Difatis in su tempus passau s’economia de Tramatza fiat su prus de traballadura de cannas, connotas in totu sa Sardigna po sa resistèntzia insoru e po sa bellesa de custus traballus, chi totus cheriant po sa calidadi insoru chi no tenit pari.

In particolari, a prus de atras ainas, si produsiat s’òrriu, est a nai un’arretrogu de cannas chi in passau fiat s’ùnicu materiali chi si teniat po ammuntai sa bòvida de sa domu, a suta de sa crabitura, in prus fiat baratu zai chi de cannas si ndi produsiant in abbundàntzia.

Oi no est abarrau meda de custa traditzioni e is

taballus prus praticaus funt cussus de su ramu agropastorali.

Fortzis su nòmini de sa bidda benit de su “Tramatzu” una mata chi s’agatat meda in su satu a canta de sa bidda, custu nòmini cumparit po sa primu borta in su

1130 in s’atu de nàssida de su Monasteru de Santa

Maria de Bonacatu.

S’òmini at incumentzau a bivi in custus logus zai de su Neolìticu, difatis de insaras funt is duas biddigheddas chi s’agatant in logu de Su Sarrigheddu e de Is Launeddas. In su satu tramatzesu ddui funt fintzas una pariga de arrastus de època nuràzica: su nuraghi Atus, su nuraghi Mannu, su nuraghi Aurras , Pellidos o de Santu ‘Anni e su nuraghi Pitzibi, su prus piticu. In su nuraghi Tzuddas, inguni a canta ant agatau arrastus de orìzini pùnica.

A canta de s’arriu Tzìspiri si podit biri su chi est abarrau de unu Ponti Romanu de is tempus de sa repùbblica tarda o de su primu impèriu. Custu de Tramatza, praticau fintzas a s’incumentzu de su sèculu passau, est s’ùnicu ponti romanu de sa provìntzia de Aristanis chi in sustàntzia est abarrau intrenu.

Su ponti est longu unus 200 metrus e fiat praticau fintzas a pagu annus a immoi.

Bella meda est sa Crèsia Manna titulada a is santus Maria Maddalena (sa patrona de sa bidda), Santu Srabadori e Santu Zimilianu, chi oi portat s’afachiada totu fata a nou.

Cunsacrada in su 1388, in sa sagrestia s’agatat unu

baullu de su tempus de su zudicau totu decorau a ànghelus e iscudus.

In s’essida de Tramatza si pesat sa cresiedda titulada a Santu ‘Anni Batista de su XVI sèculu, chi dd’ant torrada de pagu tempus a su cultu (1988), s’agatat in sa parti prus arta de sa bidda fachi a su campusantu e est totu inziriada de matas de oia betzas de sèculus.

Page 2: Presentada de sa bidda - WordPress.com · s’agatant in logu de Su Sarrigheddu e de Is Launeddas. In su satu tramatzesu ddui funt fintzas una pariga de arrastus de època nuràzica:

Fintzas a su 1388 sa crèsia manna de Tramatza fiat cussa de Santu Sadurru posta innui oi s’agatat su campusantu. No issideus meda in contu de custa crèsia, fintzas a su 1655 si narriat ancora missa ma de insaras dd’iant lassada e is arruinas ddas iant sciusciadas candu iant ammanniau su campusantu.

A intru de sa bidda funt de interessu mannu is domus antigas totu fatas a matonis de “Làdiri” est a nai unu ammesturu de paza e ludu sicau a su soli. Custas domus, a bortas, tenint ancora is portalis e is cortis antigas tìpicas de is domus de is massajus.

A propòsitu de s’ambienti naturali, Tramatza est posta a làcana de sa prana manna de Aristanis, in sa regioni antiga de su Campidanu de Milis, in s’oru de s’arriu Tzìspiri chi ndi calat de sa baddi de Pauli. Tretu tretu de su frùmini cressint matas e bivint animalis de interessu mannu: intra de is matas primu de totu est de arregorai su tramatzu, poi su juncu, su sàlighi, s’iris biancu, su nartzisu, su ranùnculu e su piumeddu.

Is Animalis de frùmini prus de interessu funt pischis e pillonis, comenti de pischi: ambidda, grapu, lisa e pischi arrùbiu, e comenti de pillonis: anadi, bicantza, istori de pauli e mangoni murru.

Festas e manifestatzionis

� Su 14 de Grannazu, candu iscurigat su soli, s’alluit su fagalloni in onori de Sant’Èfisi

� Po Pasca Manna: Ritus de sa Chida Santa

� Su 24 de làmpadas impari cun sa festa de Santu ‘Anni

Batista ddui est sa sagra de sa petza de brabei . Fiat usàtzia de sa bidda a si ponni in pari totu cussus is chi tenint custu nòmini a fai su comitau po cuncordai sa festa.

� Su 22 de trèulas s’afestat a Santa Maria Maddalena

sa patrona de sa bidda:

� A sa fini de s’istadi si fait sa sagra de sa chibudda

� In su mesi de Donniasantu si fait sa sagra de

su binu nou