Good practice

aantastingen

voorkomen en aanpakken

Vereniging Voor Openbaar Groen vzw

Aantastingen

Mogelijke

oplossingen

Wanneer

ingrijpen

Vormen van

aantasting

Planten

Vormenvan aantastingVormen van aantastingen

groengroen

GEVOELSMATIGE

HINDER

GEVOELSMATIGE

HINDER

Aantasting Aantasting

ECHTE

HINDER

ECHTE

HINDER

Vormen van aantastingen

n Echte hinder

n Dit is hinder voor zowel mensen, planten, dieren als milieu. Of een combinatie van verschillende.

n Gevoelsmatige hinder

n De hinder kan er hinderlijk uitzien en ook tijdelijke hinder teweegbrengen maar het is meestal van voorbijgaande aard. Er is onvoldoende impact om van een plaag te kunnen spreken.

n Hinder

Echte Gevoelsmatige

Plaag Tijdelijk

Kost tijd, geld en/of moeite Lost vanzelf op

Vormen van aantasting: algemeen

Indeling? Indeling?

Vormenvan aantasting

voorbeelden

n Aantastingen

n die mensen hinderenn die planten hinderenn aan de infrastructuur n met economische schade n met hinder voor andere planten

Vormen van aantasting:concretevb’n

n Aantastingen die mensen hinderen

n Eikenprocessierupsn Bladval

n Schimmel

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Uitleg Uitleg

n Aantastingen die planten hinderen

n Taxuskevern Hagelschot

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Uitleg Uitleg

Uitleg Uitleg

n Aantastingen aan de infrastructuur

n Druipen n Bladval

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Uitleg Uitleg

n Aantastingen met economische schade

n Bacterievuurn Roest

n Uitzicht

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Uitleg Uitleg

n Aantastingen met hinder voor andere planten

n Paardekastanjemineermot n Korstmossen

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Uitleg Uitleg

Mogelijke oplossingen

Algemeen

Mogelijke oplossingen: algemeen

Behandelen Behandelen

Groen

inrichting

Groen

inrichting Helpers Helpers

n Preventief

n Voor dat het een plaag wordt

n Schadedrempel voorkomen

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief

n Groen in goede conditie n Nuttige organismenn Chemische/biologische producten

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief: Groen in goede conditie

n Beter bestand tegen aantastingen

Mogelijke oplossingen: behandelen

Plantenkeuze

Aanleg

Beheer

Creëren &

behouden

n Preventief: nuttige organismen

n Aantasting voorkomen, onder controle houden

Mogelijke oplossingen: behandelen

Aantrekken

en/of

uitzetten

In stand

houden

n Preventief: nuttige organismen

n Aantrekken - voorbeelden

n Lieveheersbeestjes bladluizen en co

n Sluipwespen luizen, bladmineerders

n Roofmijten spint, trips

n …

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief: nuttige organismen

n Uitzetten - voorbeelden

n Lieveheersbeestjes bladluizen en co

n Sluipwespen luizen, bladmineerders

n Roofmijten spint, trips

n Aaltjes slakken

n Aaltjes larve van Taxuskever

n Bacteriën eikenprocessierups

n …

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief: chemische/biologische producten

n Selectief spuiten

n In openbaar groen?

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief: chemische/biologische producten

n Bestrijding processierups – voorbeeld

n Middel op basis van Bacillus thuringiensis (Bt)n Gespoten in 3de larvale stadium

n 15°C, Windstil, 24 uur geen neerslag

n Niet schadelijk* voor andere(on)gewervelden

Mogelijke oplossingen: behandelen

*Vegetatieve Bt kan wel toxines vrijgeven waarvan

het effect op de gezondheid niet bekend is.

n Preventief

n Curatief

n Na dat het een plaag is geworden

n Schade beperken

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief

n Curatief

n Groen in goede conditie n Nuttige organismenn Chemische/biologische producten

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief

n Curatief: Groen in goede conditie

n Groeiomstandigheden verbeterenn Bijv. ???

n Voor volgend jaar?

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief

n Curatief: Groen in goede conditie

n Groeiomstandigheden verbeterenn Aangetaste planten(delen) verwijderen

n Bijv. hagelschot wegsnoeien

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief

n Curatief: Groen in goede conditie

n Groeiomstandigheden verbeterenn Aangetaste planten(delen) verwijderenn Aangetaste planten(delen) bewerken

n Bijv. processierups branden, zuigen

Mogelijke oplossingen: behandelen

n Preventief

n Curatief: nuttige organismen

n Aantasting aanpakken, onder controle krijgen

Mogelijke oplossingen: behandelen

Aantrekken

en/of

uitzetten

In stand

houden

n Preventief

n Curatief: nuttige organismen

n Aantrekken?

Mogelijke oplossingen: behandelen

TE LAAT!

n Preventief

n Curatief: nuttige organismen

n uitzetten?

Mogelijke oplossingen: behandelen

Moeilijk te beheersen

Te koud

Gaan weg

Verkeerde soort

…

n Preventief

n Curatief: chemische/biologische producten

Mogelijke oplossingen: behandelen

0% Welke?

Mogelijke oplossingen: algemeen

Behandelen Behandelen

Groen

inrichting

Groen

inrichting Helpers Helpers

n Plantkeuze

n Goede aanleg

n Goed beheer

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

KENNIS

n Plantkeuze

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

Aangepast aan de omstandigheden

De juiste plant op de juiste plaats

Eindbeeld Groeiplaats

omstandigheden

BeheerOK

n Plantkeuze: voorbeeld (studiebureau)

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

Boom Straat

Smal Medium Large

1ste grootte 1 1 + 2 2 + 3 + 4

2de grootte 5 5 + 6 5 + 6

3de grootte 7 7 + 8 8 + 9 + 10

Eindbeeld Groeiplaats

omstandigheden

BeheerOK?

n Plantkeuze

n Kwaliteit plantmateriaal n Inheems vs. exoten n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelign Planten voor nuttige organismenn (waard)planten voor schadelijke

organismen beperken

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

Uitleg Uitleg n Plantkeuze

n Goede aanleg

n Goed materiaal

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

Planten

Keuze Kwaliteit

Standplaats

Verbeteringen Structuur

n Plantkeuze

n Goede aanleg

n Goed materiaaln Tijdstippen - voorbeeld

n Iedere boom die voor Kerstmis geplant wordt, heeft voorsprong op diegenen die na Nieuwjaar worden geplant

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

n Plantkeuze

n Goede aanleg

n Goed materiaaln Tijdstippen n Opvolging – voorbeelden

n Begeleidingssnoei,

n Water geven

n Onkruidvrij houden, …

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

n Plantkeuze

n Goede aanleg

n Goed beheer

n De juiste methode op het juiste tijdstip -voorbeelden

n Snoeien van hagen, heesters, enz

n Wonden op tijd laten dichtgroeien => ken uw planten!

n Snoei van meidoornhagen

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

n Plantkeuze

n Goede aanleg

n Goed beheer

n Methodes kennen + kunnen toepassen –voorbeelden

n Conditiebeheer

n Korstmossen tegengaan

n Snoeiafval, bladeren en dood hout ter plaatse laten

n

Mogelijke oplossingen:groeninrichting

Mogelijke oplossingen: algemeen

BehandelenBehandelen

Groen

inrichting

Groen

inrichting HelpersHelpers

n Natuurlijke vijanden bevorderen

n Natuurlijke vijanden uitzetten

Mogelijke oplossingen: helpers

Wat zij doen, …

hoeven wij niet te doen !

n Natuurlijke vijanden bevorderen

n Natuurlijke vijanden uitzetten

Mogelijke oplossingen: helpers

voorzieningen treffen om ze in stand te houden…

anders is het effect van korte duur !

n Natuurlijke vijanden bevorderen

n Aantrekken vs. wegjagenn Migratiemogelijkhedenn Voedsel, schuilplaats, nestgelegenheid

Mogelijke oplossingen: helpers

n Natuurlijke vijanden bevorderen: aantrekken

n Niet wegjagen n Niet sproeien

Mogelijke oplossingen: helpers

n Natuurlijke vijanden bevorderen: migratie

n Migratie mogelijk makenn Verbindingen aanleggen, kan zowel

via openbaar als ander groenn Diversiteit in planten en groenobjecten

n Bijv. gemengde hagen, houtkanten, bermen

Mogelijke oplossingen: helpers

Migratie Corridors, verbindingen Migratie Hoogtes, soorten, volume

Migratie Natuurlijke vijanden processierups

Koekoek broedparasiet

Grote poppenrover

1900

n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel

n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Op voorhand n Nadien – in stand houden

Mogelijke oplossingen: helpers

n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel

n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Op voorhand n Nadien n Verandering van voedsel i/d levenscyclus

Mogelijke oplossingen: helpers

bladluis nectar en stuifmeel

n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel

n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Nectar en stuifmeel – bloeiboog

n : foto fluitenkruid in Nederland

Mogelijke oplossingen: helpers

n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel

n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Alternatieve prooien of gastheren

Mogelijke oplossingen: helpers

n Natuurlijke vijanden bevorderen:

Schuilplaats en/of nestplaats

n Plantenn Diversiteit

Mogelijke oplossingen: helpers

Soorten Toepassingen Beheer

Voorbeelden Voorbeelden

n Natuurlijke vijanden bevorderen:

Schuilplaats en/of nestplaats

n Plantenn Diversiteit

Mogelijke oplossingen: helpers

Voorbeelden Voorbeelden

n Natuurlijke vijanden bevorderen:

Schuilplaats en/of nestplaats

n Anderen Dood houtn Strooisellaag Mogelijk in openbaar groen?

Mogelijke oplossingen: helpers

Voorbeelden Voorbeelden

n Natuurlijke vijanden bevorderen

n Natuurlijke vijanden uitzetten

n (Quasi) dezelfde voorwaarden als bij “bevorderen”

Mogelijke oplossingen: helpers

n Natuurlijke vijanden bevorderen/uitzetten

Mogelijke oplossingen: helpers

bladluizen rupsen

mijten kevers

vogels

sluipwespengaasvliegen

roofwantsen

zweefvliegen

spinnen?

galmuggen

roofmijten

lieveheersbeestjes

plant

aaltjes

Mogelijke oplossingen

voorbeelden

n Aantastingen die mensen hinderen

n Eikenprocessierupsn Preventief

n Uitleg

n Curatief n Uitleg

Uitleg Uitleg

Mogelijke oplossingen: concrete vb’n

n Aantastingen die planten hinderen

n Taxuskevern Preventief

n Uitleg

n Curatief n Uitleg

Uitleg Uitleg

Mogelijke oplossingen: concrete vb’n

n Aantastingen die planten hinderen

n Hagelschot n Preventief

n Uitleg

n Curatief n Uitleg

Uitleg Uitleg

Mogelijke oplossingen: concrete vb’n

n Aantastingen aan de infrastructuur

n Druipen n Preventief

n Uitleg

n Curatief n Uitleg

Uitleg Uitleg

Mogelijke oplossingen: concrete vb’n

n Aantastingen met economische schade

n Bacterievuurn Preventief

n Uitleg

n Curatief n Uitleg

Uitleg Uitleg

Mogelijke oplossingen: concrete vb’n

n Aantastingen met hinder voor andere planten

n Paardenkastanjemineermot n Preventief

n Uitleg

n Curatief n Uitleg

Uitleg Uitleg

Mogelijke oplossingen: concrete vb’n

Planten

n Planten als voorbeeld

n GALK-lijst

n PCS – proefplanten

n Van Den Berk – info (bomenboek)

n Andere

3 planten

Echte? Gevoelsmatig?

Spinselrups

Spinselrups Linde

Echte? Gevoelsmatig?

Druipen bij

linde

Linde standplaats

n Waar in de tabel?

Echte Gevoelsmatige

Plataan

Lieveheersbeestjes,

Vuurwansen,

Korstmossen,

…

Indeling

Vormen van aantasting: concrete

vb’nn Aantastingen die mensen hinderen

n Eikenprocessierups Oplossing(en) Oplossing(en)

Processierups

n Risicoanalyse

Planten Planten

Dieren Dieren Mensen Mensen

Processierups

n Risico?

n Gevoelige plantenn Inlandse eik zomer/wintereik/gemengd

Studiebureau:

“Vervang de ene eikensoort door een andere”

Processierups

n Risico?

n Gevoelige plantenn Inlandse eik Quercusrobur/Q.petraea

Q x rosacea

n Zomereik Quercus robur

n Wintereik Quercus petraea

n Amerikaanse eik Quercus rubra

n Moeraseik Quercus palustris

n Hongaarse eik Quercus frainetto

n Risico?

n Mensen n Bomen behandelen

n Bomen verwijderen

Processierups

Epicentrum?

Budget?

n Risico?

n Dieren n Boerderijdierenn Manege n Kinderboerderij n Dierentuin n Fokkers

Processierups

Vormen van aantasting: vreemdevb’n

n Aantastingen die mensen hinderen

n Bladval?

Verkeerde tijdstip ? Ambetant

Ziek?

n Aantastingen die planten hinderen

n Taxuskever

n Uitleg PCS

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Oplossing(en) Oplossing(en)

n Aantastingen die planten hinderen

n Hagelschot

n Uitleg PCS

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Oplossing(en) Oplossing(en)

n Aantastingen aan de infrastructuur

n Druipen

n Uitleg PCS

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Oplossing(en) Oplossing(en)

Vormen van aantasting: concrete

vb’nn Aantastingen aan de infrastructuur

n Bladval

Verkeerde

tijdstip

Probleem? Controle + werk

n Aantastingen met economische schade

n Bacterievuur

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Oplossing(en) Oplossing(en)

n Waardplanten in het openbaar groen

n Meidoornhagen n (subsidies landschapsbehoud)

n Andere: Zie folder

Bacterievuur

n Waardplanten in het landschap

n Meidoorn

Bacterievuur

Vormen van aantasting: concrete

vb’nn Aantastingen met economische schade

n Roest n Populier

n Aantastingen met economische schade

n Uitzicht: invloed op de wijde omgevingn Bijv. Toerisme; landschap

n Uitzicht: invloed op de directe omgevingn Bijv. Ho.Re.Ca; terras in het groenn Bijv. immobiliën; groen verkoopt

Vormen van aantasting: concrete

vb’n

Uitzicht GROEN

= GELD!

Vormen van aantasting: concrete

vb’nn Aantastingen met hinder voor andere planten

n Paardenkastanjemineermot Oplossing(en) Oplossing(en)

Paardenkastanjemineermot

Lente: diepe schaduw

Einde zomer: zon!

Onderbegroeiing?

Vormen van aantasting: concrete

vb’nn Aantastingen met hinder voor andere planten

Korstmossen

Groei forceren!

Groeninrichting n Kwaliteit plantmateriaal

Groeninrichting: plantkeuze

Gezond

Goede conditie Vrij van ziekten en plagen

Sterk

n Kwaliteit plantmateriaal

n VVOG kwaliteitsboekje n PCS plantenlijsten n Artikel: “bomen kopen is vertrouwen”

Groeninrichting: plantkeuze

n Inheems versus exoten

n Zie artikels GROENCONTACT

n “Eigen plant eerst”

n en 1 van de (tegen)reacties op dit artikel:

n “Het waarom van eigen plant eerst”

Groeninrichting: plantkeuze

n Inheems versus exoten

Groeninrichting: plantkeuze

Biodiversiteit Biodiversiteit

Nuttige &

schadelijke

Minder van

beide

Evenwicht Minder aantastingen

Buddleja –

vlinderstruik

Bewakingslijst

Via beheer => niet laten uitzaaien

NU: bloei in juni => PROBLEEM!

Verplaatsing

Zwarte

lijst

Bewakings

lijst

Alerte

lijst

Cotoneaster horizontalis

Rhododendron ponticum

Rosa rugosa

…

Amelanchier lamarckii

Buddleja davidii

Prunus laurocerasus

…

Phytolacca

americana

…

Groeninrichting: plantkeuze

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

Groeninrichting: plantkeuze

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

n Voorbeeld: Druipen bij linde

Groeninrichting: plantkeuze

Tilia cordata Tilia cordata

‘Greenspire’

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

n Voorbeeld:Meeldauw bij esdoorn

Groeninrichting: plantkeuze

Acer campestre Acer campestre ’Elsrijk’

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

n Top 10 minder gevoelige

Groeninrichting: plantkeuze

Monocultuur

Top 10 gevoelige

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

n Voorbeeld: Platanus x acerifolia – plataan

Groeninrichting: plantkeuze

Geen aantastingen => geen problemen

In Engeland*: 60% van de laanbomen

*cijfers 2002

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

n Voorbeeld: Platanus x acerifolia – plataan

Groeninrichting: plantkeuze

Geen aantastingen => geen problemen

Nu: ?PROBLEMEN!

Groeninrichting: plantkeuze

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

n Voorbeeld: Platanus

n Masarian Oude bomenn Dikke takken

Groeninrichting: plantkeuze

n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig

n Voorbeeld: Platanus

n Masarian V-vorm

Groeninrichting: plantkeuze

Overal langs grote wegen, kom je platanen tegen

n Planten voor nuttige organismen

n Zie deel: “helpers”

Groeninrichting: plantkeuze

n (waard)planten schadelijke beperken

n Lijst van waardplanten

Groeninrichting: plantkeuze

n (waard)planten schadelijke beperken

n Lijst van waardplantenn Hedera – klimop

n Amelanchier – krentenboompje

n Euonymus – kardinaalsmuts

n Prunus – sierkers

n Juglans – okkernoot

n …

Groeninrichting: plantkeuze

Wat is die waard?

n (waard)planten schadelijke beperken

n Verspreidingsmogelijkheden tegengaan

Groeninrichting: plantkeuze

Diversiteit

Geen overaanbod

n (waard)planten schadelijke beperken

n Verspreidingsmogelijkheden tegengaan

Groeninrichting: plantkeuze

Diversiteit

Soorten Toepassingen Beheer

Mogelijke oplossingen

natuurlijke vijanden

schuil- en/of nestplaats: planten

n Schuilplaats en/of nestplaats: planten

n Heesters, hagen (gemengd) n Bermen, grasmat

n alternatief maaien en/of op verschillende hoogtes

n Bloemstroken (bloeiboog) n Slootkantenn Windsingelsn …

Natuurlijke vijanden

Diversiteit Hoogtes, soorten

Dood hout

Diversiteit Hoogtes, soortenNectar, stuifmeel

Diversiteit BloemenweideNectar, stuifmeel

Mogelijke oplossingen

natuurlijke vijanden

schuil- en/of nestplaats: andere

n Schuilplaats en/of nestplaats: andere

n Strooisellaagn Dood hout n Insectenhotel, nestkasten n Stro n Schuren, …

Natuurlijke vijanden Natuurlijke vijanden

n I

Fraxinus

americana

Exoot

Geen/minder aantastingen

NU: toch gevoelig!