+

Lezen en taalontwikkeling: effecten meten in de samenwerking tussen school en bibliotheek

Kees BroekhofSardes

+ Centrale vragen

Wat is de context in het onderwijs waarbinnen scholen en bibliotheken samenwerken?

Wat is het effect van (vrij) lezen op de taalontwikkeling? Welke kansen biedt dit voor de samenwerking met de bibliotheek?

Hoe kan de monitor De Bibliotheek op school ingezet worden om de samenwerking tussen bibliotheek en school te optimaliseren vanuit een opbrengstgericht perspectief?

Wat vraagt dit van school en bibliotheek?

+ Context voor scholen

Kwaliteitsagenda PO “Scholen voor morgen” (2007)

Commissie Meijerink

Commissie Dijsselbloem

Basisvaardigheden: rekenen en taalReferentieniveaus

Opbrengstgericht werken

+ Wat is opbrengstgericht werken?

+ Inhoud voor het beleid van de school: aandachtspunten taal Woordenschat Begrijpend lezen (in mindere mate) Technisch lezen

Woordenschat staat op de eerste plaats, waarom?

+ Veel kinderen horen te weinig woorden Een kind uit een gezin met ongeschoolde/

laaggeschoolde ouders hoort ca. 615 woorden per uur. Een kind uit een gezin met ouders met een redelijke

opleiding hoort 1251 woorden per uur. Een kind uit een gezin met hoogopgeleide ouders hoort

2153 woorden per uur.

+ Verschillen in woordenschat

02000400060008000

1000012000140001600018000

4 5 6 7 8 9 10 11 12

autochtoonallochtoon

+ Consequenties

Weerbarstige achterstanden Woordenschatonderwijs biedt slechts een gedeeltelijke

oplossing (400-800 woorden per jaar)

+

Vrij lezen – een remedie?

Aantal minuten vrij lezen per dag

Aantal gelezen woorden per jaar

65,0 4.358.000 21,1 1.823.000 14,2 1.146.000 9,6 622.000 6,5 432.000 4,6 282.000 3,2 200.000 1,3 106.000 0,7 21.000 0,1 8.000 0,0 0

Cunningham & Stanovich (2001), ‘What reading does for the mind’, Journal of Direct Instruction, 1/2, 137-149.

+ Vrij lezen en woordenschat

Kinderen die 1 miljoen woorden per jaar lezen, kunnen per jaar hun woordenschat uitbreiden met ca. 1000 woorden.

Dit komt overeen met ongeveer een kwartier per dag. Voor ‘middle class’ kinderen is dit een gemiddelde hoeveelheid.

Nagy, W., R. Anderson & P. Herman (1987), ‘Learning word meanings from context during normal reading’. American Educational Research Journal, 24, 237-270; Anderson, R., P. Wilson & L. Fielding (1988), ‘Growth in reading and how children spend their time outside of school.’ Reading Research Quarterly, 23, 285-303.

+ Vrij lezen is niet alleen goed voor woordenschat, maar ook voor … begrijpend lezen schrijfstijl spelling kennis van grammatica

 

Stephen Krashen (1993), The Power of Reading: Insights from the Research.

Suzanne Mol (2010), To read or not to read

+ Kansen voor de samenwerking met de bibliotheek Partner bij uitstek om vrij lezen te stimuleren. Bibliotheek kan school zo ondersteunen bij de

belangrijkste aandachtsgebieden voor taal: woordenschat en begrijpend lezen.

Bibliotheek in de school biedt enorme voordelen qua bereikbaarheid, toegankelijkheid en mogelijkheden voor intensieve samenwerking.

+ De bibliotheek in de school

Makkelijk aansluiten bij de vraag van de school (collectie, advisering, ondersteuning)

Toegankelijk voor alle leerlingen Bibliotheek in de school, professioneel gerund, heeft

positief effect op leerresultaten (onderzoek Lance, USA: 8700 scholen, met 2,6 miljoen leerlingen)

+ Belangrijke vragen

Kan de bibliotheek meetbare resultaten bij leerlingen realiseren?

Kan de bibliotheek aansluiten bij het opbrengstgericht werken van de school?

Wat vraagt dit van de school en de bibliotheek?

+ Monitor De Bibliotheek op school

+ Meetbare resultaten

Leengedrag Leesmotivatie Leesgedrag Leescultuur thuis Leesbevorderend gedrag van leerkrachten Uitvoering leesbevorderingsbeleid

d.m.v. digitale vragenlijsten voor leerlingen, leerkrachten en leesconsulenten

+ Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 1Stap 1: resultaten analyseren Kerngegevens uit de monitor selecteren en

interpreteren. Wat is het verhaal bij de cijfers? Waarom is dit gegeven belangrijk? Wat betekent deze score voor de school? Wat kan een verklaring zijn? Is er aanleiding voor beleid/actie?

+ Leesplezier

Leespleziermeisjes jongens

+ Boekentips

+ Gem. aantal leningen per leerlingper maand

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

groep 3 groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8

aug-dec 2010

aug-dec 2010

+ Leesbevorderende activiteiten lkr.

0102030405060708090

100

VL SB OB BI BK TOL

onze schoollandelijk

+ Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 2Stap 2: (nieuwe) doelen stellen De leesconsulent en de lees- of taalcoördinator

presenteren de gegevens aan het team tijdens het teamoverleg OGW. Zij lichten de cijfers toe. Het team krijgt de gelegenheid om te reageren.

Samen met het team worden er (nieuwe) doelen gesteld.

+ Voorbeelddoelen

1. Het aantal nulleners in groep 8 is onacceptabel hoog; dit moet ten minste gehalveerd worden.

2. Weinig leerlingen krijgen ideeën voor boeken van de leerkracht. Leerkrachten gaan kinderen meer boekentips geven, vooral aan jongens; voor groep 7 en 8 is extra aandacht nodig.

3. In groep 6 gaat iets heel goed. 2,5 boek per maand is haalbaar. Dat wordt ook het streven voor de andere bovenbouwgroepen.

+ Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 3Stap 3: afspraken maken over (nieuwe) werkwijzen

1. De leerkracht groep 8 gaat per week een half uur over boeken te praten met de kinderen, met speciale aandacht voor de nulleners. De leesconsulent geeft boekentips op basis van informatie van de leerkracht.

2. De leerkrachten gaan wekelijks een boekintroductie doen. De leesconsulent zorgt voor geschikte boeken. De leerkracht groep 6 en de leesconsulent gaan een Boekenbende opzetten voor de jongens in groep 7 en 8.

3. De bovenbouwleerkrachten gaan in groep 6 kijken naar de leeskring en gaan dat uitvoeren in hun eigen groep.

+ Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 4Stap 4: werkwijzen uitvoeren Jaar (of half jaar) uitvoeren, daarna opnieuw kijken naar

de resultaten. De lees- of taalcoördinator houdt de vinger aan de pols

bij de leerkrachten. Door de werkwijze regelmatig te herhalen, worden

trends zichtbaar, ook in de taalprestaties van de leerlingen.

+ OGW door de bibliotheek

+ Wat vraagt dit alles van de bibliotheek en de school?Beleidsvisie: samenwerking bibliotheek-onderwijs intensiverensamenwerking sterker richten op versterking van leerresultaten taalwerken op basis van resultaatgegevens

+ Wat vraagt dit alles van de bibliotheek en de school?Beleidsbeslissingenintensivering samenwerking faciliteren (inzet taal/leescoördinator, leesconsulent)“bibliotheek gaat/komt meer de school in”: organisatorische consequentiesvisie delen met medewerkers

+ Wat vraagt dit alles van de bibliotheek en de school?Organisatieniveaudirectie stuurt aanverdeling verantwoordelijkheid school en bibliotheek voor uitvoering leesbevorderingsbeleid en monitor

+ Wat vraagt dit alles van de bibliotheek en de school?Uitvoerend niveauuitvoering leesbevorderingsbeleidinvoering monitorrapportage door bibliotheektaakverdeling leesconsulent-taal/leescoördinator-team