Programit për Decentralizim dhe Zhvillim Lokal (dldp)

Mbeshtetje teknike per menaxhimin e mbetjeve urbane (Prill– Dhjetor 2012)

PREZANTIM 3

ASPEKTEVE TEKNIKE TË ORGANIZIMIT EFEKTIV TË SHËRBIMIT TË GRUMBULLIMIT TË MBETJEVE,

MUNDËSITË DHE PENGESAT PËR REDUKTIMIN E KOSTOS DHE RRITJEN E CILËSISË

Shkoder, 11 Maj, 2012Shkoder, 11 Maj, 2012

Cfare synohet?

• Identifikimi i elementeve kryesore qe mundesojne nje organizim efektiv të shërbimit të grumbullimit të mbetjeve;

• Vleresimi i mundësive dhe pengesave për reduktimin e kostos dhe rritjen e cilësisë;

• IIlustrim nepermjet praktikave te mira dhe te dobta te hasura ne rajon apo me gjere;

• Nxitja dhe orientimi i eksperteve vendore te zhvillojne modele/ praktika te sukseshme sipas kontekstit te tyre vendor

Elementet kryesore te grumbullimit te mbetjeve

• Besueshmeria e te dhenave per mbetjet• Pikat e grumbullimit dhe kontenieret• Shpeshtësia e ri-grumbullimit• Kontenierët dhe kamionët e mbetjeve• Optimizimi i përdorimit të kamionëve teknollogjike• Burimet njerëzore (personeli)• Mirembajtja e konteniereve dhe kamioneve

Saktesia e informacionit mbi mbetjet• RENDESIA dhe impakti ne

koston e sherbimit dhe MMU;

• REALITETI: Sasia e mbetjeve te grumbullohen ne raport me planifikimin apo me standartet kombetare;

• SHKAQET: te dhena jo te sakta per konsumatoret, mbetjet nuk maten apo mungesa e sondazheve, kompostimi i mbetjeve ne zonat rurale, etj;

Si mund te saktesohen te dhenat rreth mbetjeve

• Kur mungon peshoret e standartizuara ne landfill, te behen sondazhe (stinore, vjetore), rasti bashkia Shkoder, Fier, Dajç, etj;

• Verifikimi dhe perditesimi i te dhenave per konsumatoret dhe ballafaqimi i tyre (me burime te ndryshme, ujesjellesi, CEZ, zyrat e gjendjes civile, etj);

• Kryerja e sondazheve (perberja e mbetjeve) per konsumatore te veçante kur objektivi eshte ndarja e mbetjeve per efekt riciklimi apo kompostimi.

Pikat e grumbullimit dhe kontenieret

ELEMENTET QE NDIKOJNE:•Sa praktike dhe te aksesueshme jane PGM-te;•Dendesisie se PGM;•Konsiderata te tjera: a eshte ne proporcion me densitetin urban, kordinimi me pastrimin e rrugëve, ndryshime te medha nga rrjeti ekzistues i PGM.

PROBLEMET DHE PASOJAT:•Rrjeti i PGM nuk aksesohet nga konsumatoret, rrjedhimisht kemi mbetje jashte konteniereve, pika ilegale, vonesa te teperta dhe rritjen e kostos… kosto e rritur;

• Skema e vendosjes se PGM (sipas planit) duhet verifikuar ne funksion te niveli te perdorimit te tyre; (shembuj Fier, Shkoder, Kuçove, etj)

• Pwrcaktimi dhe miratimi I standardeve dhe rregullave vendore (psh. Bashkia Kuçove), shpeshtesia sipas tipologjise urbane te zones (shih planet);

• Te fillohet me pak PGM (vetëm në rrugët kryesore ku ka me shume akses) dhe te progresohet gradualisht sipas nevojave;

• Te perzgjidhet modeli i pershtatshem i PGM qe lidhet me objektivin prioritar (psh. qe te mundesoje ndarjen e mbetjeve (Lezhe) apo kompostimin e tyre (zonat rurale).

Mundesite per rritjen e efektivitetit te sherbimeve nga PGM

Distancat midis PGM

Lloji i zonës (m) Shumë i dendur

I dendur Mesatar I rrallë

Distancat mesatare (m) 100 100-150 150-250 250-400

Është e rekomandueshme që për komunat me financa të pamjaftueshme dhe që nuk kanë eksperiencë në MM , të fillojnë shërbimin me një rrjet jo të dendur të PGM (distancat midis PGM prej 400 m ose më shumë). Ndërsa sistemi fillon të funksionojë dhe të fitojë eksperiencë, në një fazë të dytë mund të rritet numri i PGM dhe kontenierëve sipas nevojave.

Shpeshtësia e ri-grumbullimit te mbetjeve

• A perputhet frekuenca e ri-grumbullimit (sipas planit ) me realitetin;

• Numri i konteniereve ne dispozicion;

• Kushtet specifike (klima, infrastruktura, etj);

• Konsiderata te tjera (sipas zonave urbane, konsumatoreve, kushtet higjeno-sanitare);

PASOJAT: kemi mbetje jashte konteniereve, pika ilegale, vonesa te teperta dhe rritjen e kohes… kosto e rritur;

• Zgjidh frekuenca sa me te rralla, konsiderata te tjera (zonat rurale) kur kushtet klimatike, lloji i mbetjeve e lejojne kete;

• Vlereso perdorimin e konteniereve (niveli i mbushjes se tyre), ndrysho frekuencen vetem nese ndrysh. i numrit te konteniereve nuk eshte i pershtatshem.

Rekomandim: zgjidhja më e lirë është të kesh një frekuencë më të vogël shërbimi me një numër më të madh kazanësh; zgjidhni shpeshtësinë më ekonomike të rigrumbullimit, që përmbush kushtet dhe pastaj percaktoni numrin e kontenierëve. Kjo do ta ulë koston e operimit disa herë për sa ulet frekuenca e grumbullimit.

Mundesite dhe alternativat per korrigjimin e frekuences se sherbimit

Kontenierët dhe kamionët e mbetjeve

ELEMENTET QE NDIKOJNE NE KOSTON E SHERBIMEVE:

•Zgjedhja e tipit të përshtatshëm, (sipas kapacitetit, materiali) qe ofron aksesin maksimal per konsumatoret sipas sasise dhe llojit te mbetjeve;•Standartizimi dhe cilësia e konteniereve dhe kamioneve: qendrueshmeria dhe teknollogjia;•Sasia e kazanëve dhe kamionëve: percaktimi i nr. duhur te konteniereve redukton kostot;

Optimizimi i përdorimit të kamionëve teknollogjike

• Monitoro kohen e grumbullimit te mbetjeve nga kontenieret dhe vlereso shkaqet e vonesave: nevojitet 1-3 minuta për të shkarkuar në kamion një kontenier me volum 1.1 m3, por te duhet 2-5 here nese kemi mbetje ne toke;

• Ngarkimi i plote i kamioneve dhe koha/ largesia e transportit te mbetjeve: zgjidhja më ekonomike është përdorimi i kamionit në kohë të plotë brenda ditës (duke bërë 2 ose 3 rrugë në ditë dhe mundësisht deri në 2 turne në ditë

Organizimi i rrugeve dhe shmangia e barrierave fizike dhe urbane;

• Pozicionimi i duhur i PGM dhe aksesi per sherbim duke shmang ndalesat e teperta, parkimin, etj;

• Grumbullimi efektiv i kontenierwve: duhet të grupohen në PGM të caktuara sesa të shpërndahen gjatë gjithë rrugës. Kjo do të kursente kamionin nga kryerja e një numër të madh proçesesh NDALO dhe EC, që do të sillte rritjen e kohës së operimit dhe kostos së punës.

Iteneraret e levizjes se kamionit

• Vlereso dhe zgjidh rruget me te pershtatshme qe shmangin trafiku i dendur apo barrierat natyrore/ infrastruktures;

• Iteneraret duhet monitoruar (psh.MTM), per te gjetur rrugen me te shkurter qe grumbullon me shume mbetje;

Burimet njerëzore (personeli)ELEMENTET QE NDIKOJNE NE KOSTON E SHERBIMEVE:•Numri i duhur i personelit•Efektiviteti i punes (psh. ore pune/kontenier zbrazur ose per ton mbetje)•Standartet e punes se personelit dhe zbatimi i tyre•Organizimi dhe kordinimi •Disiplina ne pune dhe kontrolli i tyre•Stimulimi dhe efekti I tyre•Kushtet e punes dhe kushtet e sigurise•Sa ndikojne elementet e organizimit teknik te skemes tek efektiviteti I personelit

Elementët që çojnë në rritjen e numrit të personelit Masat e duhura për reduktimin e numrit të personelit

Mungesa e kontenierëve: Një pjesë e mbetjeve depozitohet në tokë dhe kërkon më shumë kohë për mbledhjen dhe grumbullimin e tyre

Verifiko mbushjen e kontenierëve dhe numrin e nevojshëm të konteniereve për çdo PGM

Kontenierët jo të përshtatshëm ose jo uniform: Nëse kapaciteti I kontenierëve nuk është I përshtatshëm, (të vegjël), ose ndryshojnë sipas formës apo kapacitetit, atëherë do të duhet më shumë kohë dhe ndoshta kamion shtesë për grumbullimin e mbetjeve.

Përdor vetëm kontenierë të standartizuar dhe me kapacitet prej 1100 litra

Kamion jo i përshtatshëm: Vëtëm përdorimi I kamionëve teknollogjikë me system hidraulik ngjeshje ofron efiçenc e nevojshme për grumbullimin e mbetjeve.

Përdor kamion teknollogjik për grumbullimin e mbetjeve urbane; përdorimi I kamionëve të hapur rrit shumë koston e operimit;

Mungesa e mirëmbatjes së kamionëve: Nëse sistemi I ngarkimit të kamionit ose vetë kamioni nuk funksionojnë mirë atëherë koha e punës do të jetë më e gjatë.

Mirëmbajtja rregullt dhe periodike e kamionëve

Mungesa e mirëmbatjes së kontenierëve: Nëse kontenierët nuk funksionojnë mirë (rrota të dëmtuara), atëherë kërkohet më shumë kohë për kryerjen e shërbimit.

Mirëmbajtja sistematike e kontenierëve

Organizim i dobët ose moskordinim midis pastrimit të PGM dhe I shërbimit të pastrimit të rrugës: Nëse stafit të që merret me grumbullimin e mbetjeve I kërkohet të pastrojë edhe rrugën, do të kërkojë më shumë kohë.

PGM duhet të jenë të pastruara përreth, nëmënyrë që kamioni të ndalojë vetëm për të ngarkuar kontenierët

Mungesa e mjeteve ose ato janë jo të përshtatshëm: Personelit do ti duhet më shumë kohë për të kryer punën nëse nuk përdor mjetet e duhura të punës.

Mundëso pajisjen e personelit me pajisje dhe mjete të përshtatshme pune

Mungesa e mjeteve dhe e rregullave të sigurisë në punë: Aksidentet, të cilat çojnë në rritjen e kostos së personelit.

Mundëso pajisjen e personelit me pajisje dhe mjete të përshtatshme për sigurinë në punë dhe rregulla strikte

Menaxhimi i mirë i kohës së punës: Personeli nuk angazhohet në mënyrë efektive, psh. Kur kamioni shkon të shkarkojë në landfill.

Kur shoferi shkon në landfill, punëtorët duhet të angazhohen me ndonjë tjetër operacion. psh. fshirjen e vendit rreth PGM, etj;

Dilema qe kerkojne te vleresimin e eficences

Madhësia/numri optimal i personelit: 2, 3 apo 4 punëtorë për kamion:

•Merren ne konsiderate aspektet e organizimit teknik te sherbimit si dhe specifikat e infrastruktures se mbetjeve dhe se si hidhen mbetjet;

•Nevojitet vleresimi dhe krahasimi i kostove: diferencat e kostos se personeli vs. diferencat

e kostos se materialeve (karburant, etj)

Mirembajtja e konteniereve dhe kamioneve

• Gjendja dhe kontrolli teknik i kamioneve dhe konteniereve;

• Rregullsia e mirëmbajtjs se pajisjeve dhe kamionëve;

• Procedurat e mirembajtjes, e duhur/profesionale, e kushtueshme;

• Kosto e riparimit, si dhe kostot e tjera qe lidhen me prishjen apo mosfunksionimin e kamionit dhe konteniereve;

• Konsiderata të shëndetit dhe sigurisë.

Jetegjatesia e perdorimit dhe reduktimi i kostove

• Caktimi i grafikëve specifike për mirëmbajtjen e kamionëve dhe ngritja/ ose kontraktimi i kompanive (garazheve) cilësorë;

• Sherbimet e mirembajtjes dhe riparimit: Publik vs. Privat

• Eksperienca ne rajon? (Borshi apo Kadeli)

Shenim: eksperienca nderkombetare- per NjQV mbi 300,000 banorë, mund të jetë me leverdi ngritja dhe operimi i një ofiçine të specializuar nga vetë autoritete vendore ;

Pyetje dhe diskutime