Prezentacja maturalna z j ęzyka polskiego - dbp.wroc.pl · • Nie nale ży przesadza ćz ilo ści ątekstów - maksymalnie 4 pozycje • Prezentacja trwa tylko 15 minut • Nale

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu


Oprac. Urszula Tobolska

Agnieszka Keplinger

Sebastian Węgrzynowski

Prezentacja maturalna

z języka polskiego


Cel zajęć

• Przedstawienie informacji dotyczących

egzaminu ustnego z języka polskiego

• Przygotowanie do samodzielnego sporządzenia

prezentacji maturalnej


Informacje ogólne

• Część ustna egzaminu z języka polskiego ma

formę prezentacji

• Egzamin jest obowiązkowy i wszyscy zdają go

na tym samym poziomie

• Całość trwa 25 minut i składa się z dwóch

etapów


Informacje ogólne

Etap 1. Prezentacja wybranego tematuWypowiedź trwa 15 minut. Nie jest przerywana przez egzaminatorówKomisja ocenia sposób ujęcia tematu przez ucznia, merytoryczną wartość jego wypowiedzi oraz kompetencje językowe abiturienta

Etap 2. Rozmowa z zespołem egzaminacyjnym

Trwa 10 minut.

Komisja ocenia kompetencje językowe abiturienta oraz merytoryczną wartość udzielanych odpowiedzi


Wybór tematu

• Nauczyciel tworzy listę tematów proponowanych na część ustną egzaminu z języka polskiego. Tematy

zostają umieszczone na wspólnej liście podzielonej na kategorie

• Z przygotowanych zagadnień uczeń wybiera jedno, a następnie określa sposób jego realizacji. Jeden temat

może zostać wybrany przez kilku uczniów.• Pisemną deklarację wyboru tematu prezentacji

maturalnej składa się w szkole do 30.09.• Najpóźniej na miesiąc przed egzaminem należy

dostarczyć nauczycielowi bibliografię, z której maturzysta zamierza korzystać.

• Najpóźniej tydzień przed egzaminem należy przedstawić nauczycielowi ramowy plan prezentacji.


Wybór tematu

• Przy podejmowaniu decyzji należy wziąć pod

uwagę:

Własne zainteresowania

Znajomość proponowanych zagadnień

Dostępność materiałów pomocniczych oraz literatury

podmiotu i przedmiotu

• Nie należy sugerować się wyborem kolegów!


Kategorie tematów

Literatura

Korespondencja sztuk

(związki literatury z innymi dziedzinami sztuki)

Język


Kategoria Literatura

Lekcje języka polskiego przygotowują

w największym stopniu do grupy tematów

z literatury

Najłatwiejsze są tematy dotyczące literatury

jednej epoki

Prezentację można oprzeć na tekstach:

A. Poznanych w szkole

B. Wykraczających poza ramy programowe


Literatura

Ad A Teksty poznane w szkole

• Znany schemat

• Prezentacja opiera się na sformułowanych już wcześniej wnioskach

• Nie ma możliwości zaskoczenia ze strony komisji

• Dla osób ukierunkowanych np. na nauki ścisłe, które nie potrzebująpodczas rekrutacji na studia wysokiej punktacji z języka polskiego

Ad B Teksty wykraczające poza ramy programowe

• Temat oryginalny, wychodzący poza ramy szkolne, z tego względu wyżej oceniany przez komisję

• Wymaga przedstawienia własnego punktu widzenia i kreatywności

• Dla osób, które dużo czytają, potrafią łączyć wątki i motywy, ciekawie interpretować dzieła literackie i którym zależy na wyższej punktacji


Kategoria Korespondencja sztuk

Wymaga prezentacji tekstów literackich w kontekście

innych tekstów kultury (malarstwa, filmu, muzyki, fotografii itd.)

Daje możliwość stworzenia ciekawej prezentacji

Tematy wykraczają zazwyczaj poza program nauczania

i wymagają ilustrowania omawianych zjawisk

Są wyżej punktowane, ale trudniejsze, ponieważ trzeba

przyswoić sobie wiedzę z danej dziedziny, przynajmniej

podstawową

Dla osób, których zainteresowania wykraczają poza

program języka polskiego, umieją syntetyzować różne zjawiska w sztuce


Kategoria Język

Uważana za jedną z trudniejszych kategorii. Wymaga poznania wiedzy i terminologii z zakresu nauki o języku

(w szkołach jest ona omawiana w mniejszym stopniu)

Tematy dotyczą określonego problemu, który należy opracować przedstawiając szczegółową analizęprzykładów

Można prezentować własne zdanie i skutecznie go bronićna podstawie zebranego materiału

Szeroki wybór tematów: od języka Internetu, przez język komiksów, telewizji, radia, prasy, propagandy, reklamy,

polityki po komentatorów sportowych

Dla osób, które lubią ściśle wskazany zakres problemowy, mają zdolności analityczne i nie przepadają za lekturą


Sposób rozumienia tematu

• Właściwe zrozumienie tematu ma wpływ na budowę tezy i dobór literatury podmiotu

i przedmiotu

• Należy zwrócić uwagę na zakres i zasięg tematu:

Granice czasowe określone w temacie (np. Obraz kobiety Młodej Polski)

Odniesienia do innych tekstów kultury (np. Portret kobiet w literaturze i malarstwie Młodej Polski)


Sposób rozumienia tematu

• Obraz człowieka w twórczości Wisławy

Szymborskiej. Omów na przykładzie wybranych

utworów• W. Szymborska bardzo ciekawie kreuje postać człowieka

i przedstawia odmienne spojrzenie na kondycję ludzką.

W wierszu "Radość pisania" pokazuje nam moc możliwości twórczych człowieka. Inny utwór pt. „Rozmowa z kamieniem”traktuje o ograniczeniach ludzkich. Zaś istotą wiersza „Na wieży Babel” jest brak porozumienia między dwojgiem najbliższych sobie osób.


Właściwe zrozumienie tematu ma wpływ

na budowę tezy i dobór literatury podmiotu

i literatury przedmiotu.


Budowa konspektu prezentacji maturalnej

Imię i nazwiskoTemat

• Literatura podmiotu • Literatura przedmiotu • Ramowy plan wypowiedzi• Materiały pomocnicze (np. kartka z cytatami, prezentacja w

programie PowerPoint )

Podpis (!) – prawy dolny róg kartki

Konspekt powinien zmieścić się na jednej stronie formatu A4. Może mieć formęwydruku lub być napisany ręcznie. Należy go przedstawić nauczycielowi najpóźniej na tydzień przed egzaminem.


Dobór literatury

• Bibliografia załącznikowa - spis wszystkich

tekstów kultury wykorzystanych do

przygotowania prezentacji.

Składa się ona z dwóch części:

Literatury podmiotu

Literatury przedmiotu


Literatura podmiotu

• Literatura podmiotu - bezpośrednie źródła, na których opiera sięprezentacja. Teksty poddawane analizie i interpretacji: proza, poezja, dramat, publicystyka, eseje i inne gatunki prasowe

• Nie należy przesadzać z ilością tekstów - maksymalnie 4 pozycje• Prezentacja trwa tylko 15 minut

• Należy wykazać się znajomością prezentowanych lektur

• Złota zasada: 1 duża pozycja (np. powieść) reszta utwory mniejsze (liryki, nowele)

• Dobrze jest sięgać do różnych gatunków

• Należy rozważyć różne ujęcia zagadnienia, np. bohaterowie pozytywni i negatywni


Literatura przedmiotu

• Literatura przedmiotu – Literaturę przedmiotu stanowią

publikacje, które mają pomóc w analizie i interpretacji

tekstów kultury, wskazanych w literaturze podmiotu.

Są to:

opracowania ogólne (encyklopedie, słowniki, leksykony)

opracowania szczegółowe (książki, artykuły

z czasopism)

• Powinno się wybierać w miarę możliwości publikacje najnowsze


www.dbp.wroc.pl


Katalog online


Wyniki wyszukiwania – baza Edukacja


Ramowy plan wypowiedzi

– Określenie problemu (teza)

– Kolejność prezentowanych treści

(argumenty)

– Wnioski (podsumowanie)


Teza

• Teza określa to, co należy w prezentacji

udowodnić

• Teza jest zdaniem oznajmującym

• Teza nawiązuje do tematu, ale go nie powtarza;

stanowi konkretyzację tematu


Teza - przykłady

Temat: Motyw ogrodu w literaturze. Omów na

wybranych przykładach

Teza: Ogród jest symbolem miejsca szczęśliwego


Teza - przykłady

Temat: Portret kobiet w literaturze i malarstwie

Młodej Polski. Omów temat w oparciu o wybrane

przykłady

Teza: W literaturze i malarstwie Młodej Polski

kobieta ukazywana jest jako postać

ambiwalentna


Teza - przykłady

Temat: Ekspansja języków obcych na język polski

w XXI w. Omów zjawisko na podstawie

obserwacji prasy, telewizji, radia, reklam

Teza: W pierwszej dekadzie XXI wieku największy

wpływ na język polski miał język angielski


Kolejność prezentowanych argumentów

• Ważne jest dokładne przemyślenie formy

swojego wystąpienia

• Kolejność argumentów pomaga w wypowiedzi

• Argumenty można podać w punktach, ale

można też rozwinąć, uszczegóławiając

w podpunktach.


Wnioski

Stanowią zwięzłe podsumowanie

przytoczonych argumentów


Materiały pomocnicze

• Użycie materiałów pomocniczych to sposób na

uatrakcyjnienie prezentacji (cytaty, reprodukcje

dzieł sztuki, nagrania muzyczne itd.)

• Trzeba pamiętać, że nie każda prezentacja

potrzebuje materiałów dodatkowych, które

uatrakcyjnią wypowiedź.


Przykładowy temat prezentacji

„Adaptacja filmowa utworu literackiego. Omów na wybranym przykładzie”


Teksty kultury użyte do prezentacji


Adaptacja filmowa utworu literackiego

Panny z Wilka (1979) Andrzeja Wajdy są

ekranizacją opowiadania Jarosława

Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem,

napisanego w Syrakuzach w 1932 r.


Bohaterowie

Bohaterem opowiadania jest

Wiktor Ruben, mężczyzna dobiegający czterdziestki, który odwiedza Wilko, majątek kuzynów, gdzie bywał w młodości. Od ostatniej wizyty, tuż przed wojną 1914 roku, minęło 15 lat.Z sześciu panien, z którymi Ruben przeżywał swoje pierwsze fascynacje miłosne i erotyczne wtajemniczenia, pozostało pięć kobiet: Julia,Jola, Zosia, Kazia i Tunia. Fela, do której Wiktor najbardziej tęsknił, już nie żyła.


Ważne terminy

Utwór literacki „Przekaz słowny, mówiony lub pisany, spełniający obowiązujące w danym czasie kryteria literackie”1

Adaptacja filmowa„(…) w najbardziej potocznym rozumieniu, dzieło filmowe, które stanowi efekt przeniesienia utworu literackiego na ekran” 2

----------------1. Literatura, wiedza o kulturze : encyklopedia szkolna WSiP. Red. Andrzej Makowiecki. Warszawa 2006. Utwór literacki, s. 858.

2. Literatura, wiedza o kulturze : encyklopedia szkolna WSiP. Red. Andrzej Makowiecki. Warszawa 2006. Adaptacja filmowa, s. 8.


Charakterystyczną cechą filmu Wajdy

jest przetworzenie

wszystkich retorycznych planów

opowiadania Iwaszkiewicza

Przykładowa teza do prezentacji


Kolejność prezentowanych argumentów

1. Retoryczne plany tekstu kultury (inventio,

dispositio, elocutio).

2. Adaptacja filmowa utworu literackiego.

3. Przetworzenie retorycznych planów

opowiadania Iwaszkiewicza na język filmu

Wajdy.


Retoryczne plany tekstu kultury

Zgodnie z zasadami retoryki każdy tekst, w tym oczywiście tekst kultury, składa się z trzech planów:

• planu idei (inventio) wyszukanie, zebranie materiału• planu zdarzeń (dispositio) uporządkowanie elementów

nadające kształt całej kompozycji • planu wyrażania (elocutio) nadanie odpowiedniej formy

stylistycznej

Adaptacja filmowa utworu literackiego stanowi przejęcie planu idei (inventio), przy jednoczesnej reorganizacji planu zdarzeń (dispositio) i planu wyrażania (elocutio)


Plan idei u Iwaszkiewicza

• Opowiadanie Iwaszkiewicza stanowi artystycznie

wyrażoną refleksję nad ulotnością szczęścia

i nieuchronnością przemijania.

• Mówi o utracie złudzeń, o rozczarowaniach, których

nie da się uniknąć. Spostrzeżenia pisarza pozostają w

bezpośrednim związku ze słynną myślą Heraklita

z Efezu – panta rhei (wszystko na świecie jest zmienne)

oraz ideą vanitas, głoszoną przez Koheleta (Marność

nad marnościami i wszystko marność).


Plan idei i plan zdarzeń u Wajdy

• Przedstawioną przez Iwaszkiewicza refleksję nad

przemijaniem i próbą wskrzeszenia dawno minionego

świata przenosi reżyser na drugi plan.

• Panny z Wilka według Wajdy to bardzo przenikliwy

portret pięciu kobiet zakochanych w tym samym

mężczyźnie. W celu podkreślenia dramatyzmu tychże

relacji reżyser wprowadza elementy niewystępujące

w literackim pierwowzorze np. próbę samobójczą Tuni.


Istotną różnicę widać pomiędzy literacką

a filmową kreacją głównego bohatera


Wiktor Ruben u Iwaszkiewicza

• Bohater opowiadania jest zgorzkniałym, przedwcześnie postarzałym

mężczyzną, wiodącym nudny żywot zarządcy folwarku. Jego próba

przywrócenia świata młodości staje się przede wszystkim inspiracją do

rozmyślań nad sobą i sensem swojego życia. „Przyszedł, ale za późno, już to wszystko,

co mogło na niego czekać, stało się popiołem”.

• Główny bohater ma z początku błędne przeświadczenie, że jest w

stanie zawrócić czas. Wydaje mu się, że może przeżyć to, czego nie przeżył

będąc młodym chłopcem. Magia wieku młodzieńczego jednak minęła,

a próba powrotu do świata młodości okazuje się niemożliwa.

„Lato się we mnie przełamało”.(Wiktor Ruben)


Wiktor Ruben u Wajdy

Wajda uwypukla charakterystyczne dla Rubena działanie pod wpływem lęku.

Jego podróż do Wilka staje się rozpaczliwą próbą powrotu do życia,

podyktowaną przemożnym lękiem przed śmiercią. Podczas pobytu w Wilku

uświadamia sobie, że przegrał życie nie z powodu wypadków dziejowych, jak

to sobie zawsze tłumaczył, ale wyłącznie za sprawą własnego tchórzostwa.

„Nie kochał nigdy nikogo, ale nie dlatego, że nie było

po temu sposobności, tylko dlatego, że stchórzył”

Wajda słowami jednej z bohaterek demaskuje konsekwencje inności głównego

bohatera, uznawanej zresztą przez samego Wiktora za świadectwo

wyjątkowości i powód do dumy. „Ty zawsze byłeś inny. Od samego początku

oddzieliłeś się od innych ludzi, zawsze byłeś oddzielony”


Andrzej Wajda o swoim filmie

„Jakaś cienka nitka łączy nas z tym

opowiadaniem, jakbyśmy w sobie odgrzebywali

coś dawnego, coś z dzieciństwa, coś lepszego,

coś piękniejszego. W Pannach z Wilka pojawia

się świat wartości. Te kobiety wiedzą dokładnie,

czego nie wolno im przekroczyć. Ale wyrażenie

tego na ekranie nie było łatwe.”


Opowiadanie a film

• W filmie Wajdy dostrzec można zdecydowanie mniej niuansów niż w opowiadaniu. Jest to jednak konsekwencją odmienności środków wyrazu, którymi dysponują kino i literatura.

• To, co jest sugerowane w literackiej narracji, na ekranie musi przynajmniej częściowo zamienićsię w obraz.

• Film daje inne możliwości, ale też stwarza pewne bariery w odniesieniu do oryginału. Osobną kwestią pozostają ponadto niezależne decyzje adaptatora.


Wniosek

Porównując film Wajdy z opowiadaniem

Iwaszkiewicza zauważyć można, że reżyser

przetworzył wszystkie trzy retoryczne plany

tekstu. Z tego powodu filmową adaptację

Iwaszkiewiczowskich Panien z Wilka nazwać by

można przeróbką-hybrydą, łączącą cechy

adaptacji i parafrazy.


Literatura podmiotu

1. Iwaszkiewicz, Jarosław. Panny z Wilka :

opowiadania. Wyd. 8. Warszawa 1979.

2. Wajda, Andrzej (reż.). Panny z Wilka. [film

fabularny na płycie CD]. 1979.


Literatura przedmiotu

1. Bąk, Zbigniew. Czas - śmierć - miłość : (czyli o ,,Pannach z Wilka” i ,,Brzezinie” Iwaszkiewicza). „Polonistyka” 1988, nr 8, s. 589-598.

2. Brzozowski, Tadeusz. ,,Panny” okiem kamery rozebrane (o filmowym czytaniu literatury na przykładzie ,,Panien z Wilka’’ Andrzeja Wajdy). „Polonistyka” 1996, nr 5, s. 283-288.

3. Citko, Katarzyna. Tradycja, kultura, egzystencja w „Brzezinie” i „Pannach z Wilka” Andrzeja Wajdy. Kraków 1998. Czas i przemijanie jako istota istnienia człowieka w „Pannach z Wilka” A. Wajdy, s. 113-120.

4. Drabarek, Barbara, Rowińska, Izabella. Dzieło filmowe jako tekst kultury : gimnazjum, liceum. Kielce 2004. Panny z Wilka, s. 131-138.

5. Gryszkiewicz, Bogusław. ,,Panny z Wilka” Jarosława Iwaszkiewicza jako opowieść o postrzeganiu świata. „Ruch Literacki” 1997, z. 3, s. 373-385.

6. Kuśmierczyk, Seweryn. ,,A śmierć odmiga się w stawie...” : ,,Panny z Wilka” Andrzeja Wajdy. „Twórczość” 1998, nr 7, s. 53-75.

7. Literatura, wiedza o kulturze : encyklopedia szkolna WSiP. Red. Andrzej Makowiecki. Warszawa 2006. Adaptacja filmowa, s. 8.

8. Literatura, wiedza o kulturze : encyklopedia szkolna WSiP. Red. Andrzej Makowiecki. Warszawa 2006. Utwór literacki, s. 858.

9. Rutkowska, Teresa. Pięć nieszczęśliwych kobiet z Wenus i zmęczony mężczyzna z Marsa. „Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18, s. 142-152.

10. Wajda, Andrzej (reż.). Panny z Wilka. Rec. Barbara Mruklik. „Kino” 1979, nr 6, s. 16-20.


Cytaty

„Ale ten cały nastrój lata, szczęścia i niefrasobliwych spotkań, pełnych pomysłów i żartów, byłbardzo podobny do miłości”.

„Nie kochał nigdy nikogo, ale nie dlatego, że nie było po temu sposobności, tylko dlatego, że stchórzył”.

„Wszystko, co wtedy się działo, to były nieuświadomione zapowiedzi rzeczy, których nie zrealizował”.

„Przyszedł, ale za późno, już to wszystko, co mogło na niego czekać, stało się popiołem”.

„Lato się we mnie przełamało” (słowa Wiktora po rozmowie z Zosią)

„Wielki to grzech nie umieć spostrzec własnego szczęścia”.

„Była to jednocześnie gra starości i młodości, wspomnień i rzeczywistości, życia i śmierci, Tuni i Feli”.

Jakaś cienka nitka łączy nas z tym opowiadaniem, jakbyśmy w sobie odgrzebywali coś dawnego, coś z dzieciństwa, coś lepszego, coś piękniejszego. W Pannach z Wilka pojawia się świat wartości. Te kobiety wiedzą dokładnie, czego nie wolno im przekroczyć. Ale wyrażenie tego na ekranie nie było łatwe”.

Andrzej Wajda o swoim filmie


Przykładowy konspekt

Imię i nazwisko: Filip Kowalski Klasa: III a

Temat: Adaptacja filmowa utworu literackiego. Omów na wybranym przykładzie

I. Literatura podmiotu1. Iwaszkiewicz, Jarosław. Panny z Wilka : opowiadania. Wyd. 8. Warszawa 1979.2. Wajda, Andrzej (reż.). Panny z Wilka. [film fabularny na płycie CD]. 1979.

II. Literatura przedmiotu1. Bąk, Zbigniew. Czas - śmierć - miłość : (czyli o ,,Pannach z Wilka” i ,,Brzezinie” Iwaszkiewicza). „Polonistyka” 1988, nr 8, s. 589-598.

2. Brzozowski, Tadeusz. ,,Panny” okiem kamery rozebrane (o filmowym czytaniu literatury na przykładzie ,,Panien z Wilka’’ Andrzeja Wajdy). „Polonistyka” 1996, nr 5, s. 283-288.

3. Citko, Katarzyna. Tradycja, kultura, egzystencja w „Brzezinie” i „Pannach z Wilka” Andrzeja Wajdy. Kraków 1998. Czas i przemijanie jako istota istnienia człowieka w „Pannach z Wilka” A. Wajdy, s. 113-120.

4. Drabarek, Barbara, Rowińska, Izabella. Dzieło filmowe jako tekst kultury : gimnazjum, liceum. Kielce 2004. Panny z Wilka, s. 131-138.

5. Gryszkiewicz, Bogusław. ,,Panny z Wilka” Jarosława Iwaszkiewicza jako opowieść o postrzeganiu świata. „Ruch Literacki” 1997, z. 3, s. 373-385.6. Kuśmierczyk, Seweryn. ,,A śmierć odmiga się w stawie...” : ,,Panny z Wilka” Andrzeja Wajdy. „Twórczość” 1998, nr 7, s. 53-75.

7. Literatura, wiedza o kulturze : encyklopedia szkolna WSiP. Red. Andrzej Makowiecki. Warszawa 2006. Adaptacja filmowa, s. 8.8. Literatura, wiedza o kulturze : encyklopedia szkolna WSiP. Red. Andrzej Makowiecki. Warszawa 2006. Utwór literacki, s. 858.

9. Rutkowska, Teresa. Pięć nieszczęśliwych kobiet z Wenus i zmęczony mężczyzna z Marsa. "Kwartalnik Filmowy" 1997, nr 18, s. 142-152.

10. Wajda, Andrzej (reż.). Panny z Wilka. Rec. Barbara Mruklik. „Kino” 1979, nr 6, s. 16-20.

III. Ramowy plan wypowiedzi TezaCharakterystyczną cechą filmu Wajdy jest przetworzenie wszystkich retorycznych planów opowiadania IwaszkiewiczaKolejność prezentowanych argumentów1. Retoryczne plany tekstu kultury (inventio, dispositio, elocutio).2. Adaptacja filmowa utworu literackiego.3. Przetworzenie retorycznych planów opowiadania Iwaszkiewicza na język filmu Wajdy.Wnioski Porównując film Wajdy z opowiadaniem Iwaszkiewicza zauważyć można, że reżyser przetworzył wszystkie trzy retoryczne plany tekstu. Z tego

powodu filmową przeróbkę Iwaszkiewiczowskich Panien z Wilka nazwać by można przeróbką-hybrydą, łączącą cechy adaptacji i parafrazy.

IV. Materiały pomocnicze- cytaty- komputer z programem do odtwarzania pokazu multimedialnego i filmów na dvd

Podpis


Dziękuję państwu za uwagę

Documents

Prezentacja maturalna z j ęzyka polskiego - dbp.wroc.pl · • Nie nale ży przesadza ćz ilo ści ątekstów - maksymalnie 4 pozycje • Prezentacja trwa tylko 15 minut • Nale