Prezentacja programu PowerPoint - koziej.plkoziej.pl/wp-content/uploads/2018/12/BM-Cz-I-Podstawy-ewolucja-i... · Konflikt –to szczególny (konfrontacyjny) typ relacji podmiotu

www.koziej.pl 1

www.koziej.pl

@SKoziej

@SKoziej

http://www.koziej.pl/

www.koziej.pl @SKoziej 2

LITERATURA PODSTAWOWA (1)

▪ Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku, red. nauk. R.

Zięba, Wyd. POLTEXT, Warszawa 2018

▪ H. Kissinger, Porządek światowy, Wyd. Czarne, Wrocław 2017

▪ F. Fukuyama, Historia ładu politycznego, DW REBIS, Poznań 2012

▪ Bezpieczeństwo międzynarodowe, WN Scholar, Warszawa 2012

▪ K. Żukrowska (red. nauk.), Bezpieczeństwo międzynarodowe.

Przegląd aktualnego stanu, Wyd. IUSatTAX, Warszawa 2011

▪ Podstawy bezpieczeństwa narodowego (państwa): Podręcznik

akademicki, red. naukowa J. Pawłowski, Akademia Sztuki

Wojennej, Warszawa 2017

▪ Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego, BBN, Warszawa 2013;

http://www.spbn.gov.pl/

▪ Globalna strategia UE: Shared Vision, Common Action: A Stronger

Europe. A Global Strategy for the European Union’s Foreign And

Security Policy, June 2016;

https://europa.eu/globalstrategy/sites/globalstrategy/files/eugs_revi

ew_web.pdf


LITERATURA PODSTAWOWA (2)

▪ R. Kupiecki, Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, MSZ, Warszawa

2016

▪ System euroatlantycki i bezpieczeństwo międzynarodowe w

multipolarnym świecie. Miejsce i rola Polski w euroatlantyckim systemie

bezpieczeństwa. Pod red. nauk. J. M. Fiszera, ISP PAN, Warszawa 2013

▪ Wojny Zachodu. Interwencje zbrojne państw zachodnich po zimnej wojnie,

red. naukowa M. Madej, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2017

▪ R. Shirreff, 2017: Wojna z Rosją. DW REBIS, Poznań 2016

▪ T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Wyd. Akademickie i

Literackie, Warszawa 2015

▪ T. A. Aleksandrowicz: Podstawy walki informacyjnej, Editions Spotkania,

Warszawa 2016

▪ S. Koziej, Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI

wieku, Wyd. Marszałek, Toruń 2006

▪ S. Koziej, Wstęp do teorii i historii bezpieczeństwa, Skrypt internetowy,

Warszawa/Ursynów 2010; http://koziej.pl/wp-

content/uploads/2015/05/Teoria_i_historia_bezpieczenstwa.doc

▪ S. Koziej, Strategiczne środowisko bezpieczeństwa międzynarodowego i

narodowego w okresie pozimnowojennym, Skrypt internetowy,

Warszawa/Ursynów 2010; http://koziej.pl/wp-

content/uploads/2015/05/Srodowisko_bezpieczenstwa_-_skrypt.doc


LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

▪ B. Balcerowicz, O pokoju. O wojnie, Wyd. Rambler, Warszawa

2013

▪ P. Buhler: O potędze w XXI wieku, WA DIALOG, Warszawa 2014

▪ Podstawowe kategorie bezpieczeństwa narodowego, red. A.

Żukowski, M. Hartliński, W.T. Modzelewski, J. Więcławski, INP

UWM w Olsztynie, Olsztyn 2015

▪ S. Koziej, Rozważania o bezpieczeństwie,Uczelnia Łazarskiego,

2016

▪ S. Koziej, Rozmowy o bezpieczeństwie, Uczelnia

Łazarskiego,2016

▪ S. Koziej, Studia o bezpieczeństwie, Uczelnia Łazarskiego, 2017

▪ S. Koziej, Teoria sztuki wojennej, Wydawnictwo Bellona,

Warszawa 2011

▪ Strony internetowe – bbn.gov.pl (zwłaszcza Kwartalnik

Bezpieczeństwo Narodowe); msz.gov.pl; mon.gov.pl (zwłaszcza

Kwartalnik Bellona); msw.gov.pl;


www.koziej.pl

@SKoziej

http://www.koziej.pl/

www.koziej.pl 6@SKoziej

Wstęp - hipoteza/synteza/ściągaBezpieczeństwo to teoria i praktyka

zapewniania egzystencji (przetrwania) danego podmiotu w niepewnym środowisku, przy zachowaniu przezeń swobody realizacji własnych interesów.

Wraz z rozwojem cywilizacji ewoluowało od prostych form bezpieczeństwa indywidualnego, rodowego do współczesnych systemów bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego.

Od wieków w sprawach bezpieczeństwa dominuje siła fizyczna. Obecna fala rewolucji cywilizacyjnej zmienia radykalnie tę sytuację. Coraz większego znaczenia nabierają czynniki pozamaterialne (wiedza, informacja). www.koziej.pl 7@SKoziej

Pojęcie bezpieczeństwa

▪ Bezpieczeństwo w sensie statycznym -

jako stan braku zagrożeń dla podmiotu,

stan spokoju, pewności (stan obiektywny

i subiektywny: uświadomiony i

nieuświadomiony)

▪ Bezpieczeństwo w sensie dynamicznym

(działanie podmiotu na rzecz

bezpieczeństwa) – jako proces osiągania i

utrzymywania stanu braku zagrożeń i

swobody działania


Rodzaje bezpieczeństwa(wg rodzaju podmiotu)

▪ indywidualne (osobowe, personalne)

▪ grupowe (rodowe, plemienne, zawodowe, korporacyjne itp.)

▪ narodowe - państwowe (lokalne, terytorialne, krajowe)

▪ międzynarodowe (regionalne, globalne)


Rodzaje bezpieczeństwa(podział przedmiotowy)

▪ Polityczne▪ Militarne▪ Ekonomiczne (w tym np.

energetyczne)▪ Informacyjne i

cyberbezpieczeństwo▪ Społeczne▪ Kulturowe▪ Ekologiczne▪ ….


OCHRONA

NARODOWA =

BEZPIECZEŃSTWO

POZAMILITARNE

(CYWILNE)

BEZPIECZEŃSTWO

SPOŁECZNO-GOSPODARCZE =

SPOŁECZNO-GOSPODARCZE

WSPARCIE BEZPIECZEŃSTWA

OBRONNOŚĆ =

OBRONA NARODOWA

= BEZPIECZEŃSTWO

MILITARNE

WOJSKOWOŚĆ

(w tym np.

sztuka

wojenna)

BEZPIECZEŃSTWO

NARODOWE =

BEZPIECZEŃSTWO

PAŃSTWA

BEZPIECZEŃSTWO

MIĘDZYNARODOWE

(regionalne, globalne)

STRUKTURA BEZPIECZEŃSTWA POLITYCZNEGO

OCHRONA NARODOWA =

BEZPIECZEŃSTWO

POZAMILITARNE

(CYWILNE)

BEZPIECZEŃSTWO

SPOŁECZNO-

GOSPODARCZE =

SPOŁECZNO-

GOSPODARCZE WSPARCIE

BEZPIECZEŃSTWA

OBRONNOŚĆ =

OBRONA

NARODOWA =

BEZPIECZEŃSTWO

MILITARNE

WOJSKOWOŚĆ

(w tym np.

sztuka wojenna)

BEZPIECZEŃSTWO

NARODOWE =

BEZPIECZEŃSTWO

PAŃSTWA

BEZPIECZEŃSTWO

MIĘDZYNARODOWE

(regionalne, globalne)


TYPOLOGIA BEZPIECZEŃSTWA POLITYCZNEGO

Kluczowe kategorie pojęciowe

▪ interesy (narodowe), misje organizacji oraz wynikające z nich cele,

▪środowisko (warunki) - szanse, wyzwania, ryzyka, zagrożenia,

▪koncepcje - zasady i sposoby działań,

▪systemy bezpieczeństwa – zasoby podmiotu wydzielone do realizacji przyjętych koncepcji, odpowiednio do tych zadań zorganizowane i przygotowane.www.koziej.pl 13@SKoziej

PODMIOT

BEZPIECZEŃSTWA

(i jego interesy)

ŚRODOWISKO

(szanse, wyzwania, ryzyka,

zagrożenia)

SPOSOBY DZIAŁANIA

(koncepcje, doktryny

strategiczne i

operacyjne)

ŚRODKI, ZASOBY

(skład, struktura i

przygotowania systemu

bezpieczeństwa)

BEZPIECZEŃSTWO JAKO PROCES

Strategia bezpieczeństwa (operacyjna i preparacyjna)

Interesy• Interesy danego podmiotu

(społeczności międzynarodowej,

narodu, grupy, osoby itp.) – to wyraz

jego tożsamości, wyznawanych

wartości, historycznego dorobku,

tradycji, bieżących potrzeb oraz

dążeń i aspiracji przyszłościowych

• Interesy żywotne i drugorzędne: • żywotne – to interesy dotyczące istnienia,

przetrwania podmiotu w danych warunkach

(niestopniowane, „zero-jedynkowe”)

• drugorzędne – to interesy związane z jakością owego

istnienia, trwania (stopniowalne, negocjowalne)www.koziej.pl 15@SKoziej

Misje organizacji

• Misja – przeznaczenie: kategoria

stworzona (wygenerowana) przez

członków danej organizacji

• Misja organizacji międzynarodowej

(międzypaństwowej – np. NATO, UE) -

synteza interesów narodowych państw

członkowskich. Problem: eliminacja

sprzecznych interesów

• Misja organizacji krajowej (elementu

państwa – np. samorządu, instytucji

państwowej lub pozarządowej) – ustalona

przez prawo www.koziej.pl 16@SKoziej

Cele strategiczne▪ Cele strategiczne w dziedzinie

bezpieczeństwa - to

zoperacjonalizowane interesy i misje

(określone stosownie do danych

warunków, ujęte w określonym

czasie i miejscu, z uwzględnieniem

zewnętrznych i wewnętrznych

potrzeb i możliwości)

▪ Cele operacyjne i preparacyjne –

elementy celu strategicznego;

dotyczą konkretnego działania i

przygotowaniawww.koziej.pl 17@SKoziej


Misje

Tożsamość narodowa

Interesy narodowe

Racja stanu

Cele strategiczne

Potrzeby

Społeczeństwo globalne?

Warunki bezpieczeństwa - szanse

• Szanse – okoliczności sprzyjające realizacji interesów oraz osiąganiu celów.

• Sztuka dostrzegania i wykorzystywania szans!!!


Warunki bezpieczeństwa -ryzyka• Ryzyko – związane z aktywnością

podmiotu (planowaną lub realizowaną);

stopień prawdopodobieństwa

spowodowania niekorzystnych dla

podmiotu skutków działania w dziedzinie

bezpieczeństwa.

• Sztuka redukowania ryzyk!!!!

Opanowywanie ryzyk (zarządzanie

ryzykiem): korygowanie balansu między

celami, środkami i sposobami działania

poprzez modyfikowanie któregoś z tych

elementów.www.koziej.pl 20@SKoziej

Warunki bezpieczeństwa - wyzwania

• Wyzwania – dylematy

decyzyjne, przed jakimi stoi

podmiot (społeczność

międzynarodowa, państwo)

w rozstrzyganiu spraw

bezpieczeństwa.

• w korzystnych warunkach mogą

stwarzać dodatkowe szanse, w

niekorzystnych – mogą rodzić

dodatkowe zagrożenia.www.koziej.pl 21@SKoziej

Warunki bezpieczeństwa - zagrożenia

• Zagrożenia – pośrednie lub bezpośrednie destrukcyjne oddziaływanie na podmiot.

• potencjalne i realne;

• subiektywne i obiektywne;

• zewnętrzne i wewnętrzne;

• militarne i niemilitarne (polityczne, ekonomiczne, społeczne, informacyjne, ekologiczne itp.)


Kryzysy i konflikty▪ Kryzys – to szczególny

(nadzwyczajny i niekorzystny),

odbiegający od normalnego, stan

podmiotu

▪ Konflikt – to szczególny

(konfrontacyjny) typ relacji podmiotu

z otoczeniem, z innym podmiotem

▪ Wojna – jako konflikt: zorganizowana

przemoc zbrojna jednostek

politycznych przeciwko sobie

(kłopoty z tą kategorią: zimna wojna,

wojna z terroryzmem itp.)www.koziej.pl 23@SKoziej

Kryzysy

Kryzysy – jako stany zakłócenia

mogą być powodowane zarówno

czynnikami wewnętrznymi (np.

własną nieudolnością), jak i

zewnętrznymi (np. konfliktem z

innym podmiotem). Mogą być

następstwem także zdarzeń

losowych (przypadkowych), np.

klęsk żywiołowych, katastrof

itp.www.koziej.pl 24@SKoziej

Koncepcje bezpieczeństwa

▪ Koncepcja bezpieczeństwa zawiera

ogólne zasady i myśl przewodnią

(zamiar) postępowania podmiotu

(przygotowania i prowadzenia

działań) w dziedzinie bezpieczeństwa

oraz zadania etapowe lub

dziedzinowe prowadzące do

osiągnięcia celów strategicznych

▪ Koncepcje operacyjne i preparacyjne

(przygotowawcze)


Doktryny

Doktryny - obowiązujące ustalenia (regulacje prawne, przepisy, instrukcje, regulaminy) dotyczące procedur przygotowania i działania konkretnych elementów systemu bezpieczeństwa (np. doktryny wojskowe) www.koziej.pl 26@SKoziej

Systemy bezpieczeństwa

▪ System bezpieczeństwa - to

zasoby (siły i środki)

wydzielone do realizacji

interesów/misji w dziedzinie

bezpieczeństwa,

zorganizowane i

przygotowane odpowiednio

do charakteru zadań i

warunków ich wykonywaniawww.koziej.pl 27@SKoziej

Systemy bezpieczeństwa międzynarodowego

• Porozumienia - są “miękkimi” systemami bezpieczeństwa, ustanawiają pewne zasady współdziałania autonomicznych (oddzielnych) podmiotów w dziedzinie bezpieczeństwa

• Koalicje są bardziej zorganizowanymi systemami bezpieczeństwa i obejmują nie tylko współdziałanie na poziomie kierownictw podmiotów, ale także tworzenie wspólnych sił wykonawczych

• Najwyższą formą systemów bezpieczeństwa są współcześnie sojusze. W sojuszach istnieją nie tylko wspólne siły wykonawcze, ale także wspólne kierownictwa odpowiedzialne za bezpieczeństwo sojuszników.

@SKoziej 28www.koziej.pl

SYSTEMY WSPÓLNEGO

BEZPIECZEŃSTWA

a) porozumienia

b) koalicje

PKPK*)

PW*) PW

PW

PKPK

PW

c) sojusze

PKPK

*) PK - podsystemy kierowania

PW - podsystemy wykonawcze

PKPK PW



www.koziej.pl 31

Źródło: Bridgeman Art Library: „Adam i Ewa”, obraz Lucasa Cranacha Starszego, 1526

@SKoziej

Geneza bezpieczeństwa

▪ Historia bezpieczeństwa jest tak długa, jak długa jest historia ludzkości

▪ Biblijny raj - Adam i Ewa (nieuświadomione interesy, brak celu, są wyzwania i zagrożenia - brak koncepcji i systemu bezpieczeństwa)

▪ Kain i Abel (błędnie zdefiniowany interes i cel

oraz błędna koncepcja bezpieczeństwa, wraz z jej wykonaniem)

▪ Potop biblijny - Noe (dobrze określony

interes i cel, prawidłowa koncepcja i skuteczny system bezpieczeństwa w postaci arki)www.koziej.pl 32@SKoziej

Ewolucja uwarunkowań bezpieczeństwaKoncepcja fal cywilizacyjnych (Toffller)

▪ Materialny (energetyczny) i niematerialny (informacyjny) wymiar bezpieczeństwa

▪ Epoka agrarna - równowaga energetyczno-informacyjna na poziomie biologicznym

▪ Epoka industrialna - dominacja energii

▪ Epoka informacyjna - zmierzanie do równowagi energetyczno-informacyjnej na poziomie technologicznymwww.koziej.pl 33@SKoziej

rozwój

środków

walki

zbrojnej

Dominacja energii nad informacją

Teoria Clausewitza

Względna równowaga energetyczno-

informacyjna

„Neoklasyczne” teorie wojen

Energetyczny

(materialny)

potencjał

walki zbrojnej

Dominacja informacji?

Informacyjna teoria wojen?

poziom

biologiczny

(cywilizacja

agrarna)

poziom

mechaniczny

(cywilizacja

przemysłowa)

rewolucja

informacyjnarewolucja

przemysłowa

XVIII/XIX w. XX/XXI w.

poziom

informatyczny

(cywilizacja

informacyjna)

czas

Informacyjny

potencjał

walki zbrojnej

Harmonia (równowaga) energetyczno-

informacyjna

Klasyczne teorie wojen (Sun-Tzu)

?

HISTORYCZNA EWOLUCJA ŚRODOWISKA BEZPIECZEŃSTWA

(na przykładzie sztuki wojennej)


Wojna jako kategoria polityczna

Clauzewitz:

Wojna to dalszy

ciąg polityki

prowadzonej innymi

środkamiwww.koziej.pl 36@SKoziej

Źródła wojen▪ Personalne

▪ Agresywność charakteru przywódców,

błędy w ocenie, niezdolność

komunikowania się

▪ Państwowe/społeczne

▪ Niedemokratyczność państw, polityka

wewnętrzna, rywalizacja między

grupami i klasami społecznymi

▪ Międzynarodowe

▪ Rywalizacja państw, anarchia, brak

arbitra światowego lub regionalnego,

gra siłwww.koziej.pl 37@SKoziej

Kategoryzacja wojen

▪ Wojna nieograniczona

(totalna): pobicie i okupacja

▪ Wojna ograniczona:

politycznie, przestrzennie,

co do sił (w tym hybrydowa)

▪ Wojna domowa (obecnie ich

umiędzynarodowienie)

▪ Zimna wojnawww.koziej.pl 38@SKoziej

Wojna jako usprawiedliwione narzędzie polityczne

▪ Uzasadniony (uprawniony formalnie i moralnie

przekonujący) powód: np. odparcie agresji

▪ Uprawnione kierownictwo (np. Rada

Bezpieczeństwa ONZ)

▪ Publiczne wypowiedzenie

▪ Słuszny zamiar (np. obrona)

▪ Proporcjonalność użycia siły (szkody

spowodowane przez wojnę powinny być tego

warte)

▪ Ostateczność (po wyczerpaniu innych środków)

▪ Racjonalna szansa na sukces (nie

awanturnictwo)


Usprawiedliwione zasady prowadzenia wojny

(kodyfikacja w czterech konwencjach genewskich z 1949 r. i dwóch protokołach dodatkowych z 1977 r.)

▪ Rozróżnianie

▪ Kombatanci – tylko oni mogą być obiektem

celowego ataku

▪ Niekombatanci – powinni być chronieni na

ile tylko można, mogą być ofiarami tylko

przypadkowych, nieintencjonalnych ataków

▪ Proporcjonalność

▪ atak powinien być proporcjonalny do

militarnej wartości celu (obiektu)

▪ Unikać zadawania nadmiernego cierpienia i

używania najokrutniejszych broniwww.koziej.pl 40@SKoziej

Koncepcje zapewniania bezpieczeństwa

▪ Liberalne (eksponowanie roli instytucji

międzynarodowych)

▪ Bezpieczeństwo zbiorowe (wyrzeczenie się

działań zbrojnych, nieuchronność

dyskredytacji agresora)

▪ Kontrola zbrojeń i rozbrojenie (ABM, START,

CFE, NPT itp.)

▪ Realistyczne (eksponowanie roli siły

państw)

▪ Równoważenie sił (przez wysiłki wewnętrzne

lub sojusze)

▪ Odstraszanie (założenia: decydenci działają

racjonalnie, zagrożenie zniszczeniem jest duże

– np. MAD, istnieje alternatywa dla wojny)www.koziej.pl 41@SKoziej

Metody zapewniania bezpieczeństwa

▪ Unilateralne

▪ Neutralność (samoobrona w

razie agresji)

▪ Izolacjonizm (dziś nierealny)

▪ Multilatelarne

▪ Sojusze

▪ Systemy bezpieczeństwa

zbiorowego

▪ Współpraca międzynarodowawww.koziej.pl 42@SKoziej


Prawo użycia siły▪ The Charter of the United Nations

prohibits the use of force against

another state except where

▪ the Security Council has authorised

the use of force to maintain or restore

international peace and security;

▪ and where a state is exercising its

inherent right of individual or

collective self-defence recognised by

Article 51 of the Charter.

▪ Wg: PRINCIPLES OF INTERNATIONAL LAW ON THE USE OF FORCE BY STATES IN SELF-

DEFENCE, Chatham House , The Royal Institute of International Affairs, 2005


Prawo do samoobrony

▪ The law on self-defence encompasses more than the right to use force in response to an ongoing attack.

▪ Article 51 preserves the right to use force in

self-defence “if an armed attack occurs”, until

the Council has taken the necessary measures.

▪ On one view, the right is confined to

circumstances in which an actual armed attack

has commenced. But the view that states have

a right to act in self-defence in order to avert

the threat of an imminent attack - often

referred to as ‘anticipatory self-defence’ - is

widely, though not universally, accepted.



www.koziej.pl 47

Istota strategiiStrategia – świadomie ustalony i

przyjęty sposób (metoda)

ustanawiania i osiągania celów przez

dany podmiot

a) w wąskim znaczeniu: … przy

użyciu siły

b) w pierwotnym, jeszcze węższym znaczeniu: … przy użyciu siły zbrojnej

@SKoziej

www.koziej.pl 48

Istota strategii = kompozycja interesów (i celów) oraz środków

(zasobów) i sposobów, warunkowana przez środowisko

(zewnętrzne i wewnętrzne warunki) strategiczne

Środki

(zasoby)

Sposoby

działania

Interesy (misje) i

cele

wyzwania

szanse

ryzykazagrożenia

@SKoziej

www.koziej.pl 49

Geneza strategii

▪ Strategia (grec.) – dowodzenie

siłami zbrojnymi sprawowane przez

naczelnego (najwyższego) dowódcę

(strategos – grec.)

▪ Strategia: przygotowanie i wykorzystanie bitwy dla celów wojny

▪ Taktyka: uszykowanie na polu walki, prowadzenie bitwy

@SKoziej

www.koziej.pl 50

Ewolucja strategii

▪ Strategia wojskowa – sposób użycia sił zbrojnych jako całości dla celów wojny

▪ Strategia wojenna – sposób użycia zasobów danego państwa (koalicji) dla celów wojny

▪ Strategia obronna (obronności) – sposób użycia zasobów państwa dla zapobiegania i rozstrzygania konfliktów i kryzysów polityczno-militarnych

▪ Strategia bezpieczeństwa – sposób użycia zasobów danego podmiotu dla zapobiegania i rozstrzygania wszelkich konfliktów (kryzysów)

@SKoziej

Klasycy teorii strategii ▪ Sun Tzu – „psycholog” wojny, lis wojny, strategia

pozasiłowych rozstrzygnięć, strategia informacji

▪ Tukidydes – „polityk” wojny, wojna w stosunkach

międzynarodowych

▪ Clausewitz – filozof i „fizyk” wojny, strategia

masy, energii

▪ Jomini – „matematyk” wojny

▪ Ludendorf – strategia wojny totalnej

▪ Liddell Hart – neo- Sun-Tzu, judo, wytrącenie z

równowagi, działania pośrednie

▪ Beaufre, Brodie – teoretycy odstraszania

nuklearnego i kompleksowego podejścia

(comprehensive approach)www.koziej.pl 51@SKoziej

Klasycy praktyki strategicznej

▪ Militiades – Maraton (siła miejsca)

▪ Epaminondas – Leuktry, Mantinea

(tworzenie siły)

▪ Aleksander Macedoński (operacje

połączone)

▪ Hannibal – Kanny (manewr

okrążenia)

▪ Cezar (kampanie)

▪ Napoleon (mistrz manewru: dziel i

bij)www.koziej.pl 52@SKoziej

Typologia strategii bezpieczeństwa

▪ Konceptualnie: deklaratywna, rzeczywista

(realna), idealna (teoretyczna)

▪ Proceduralnie: działań kolejnych

(sekwencyjnych), działań jednoczesnych, działań

skumulowanych

▪ Wg metod: rozbicia (pokonania w walce),

wyczerpania (pozasiłowego, pośredniego),

zniszczenia

▪ Odstraszania (powstrzymywania), wymuszania,

ubezpieczenia (zapewniania)

▪ Wg środków (dziedziny bezpieczeństwa:

dyplomatyczna, ekonomiczna, informacyjna,

militarna itp.)

▪ Operacyjna, preparacyjnawww.koziej.pl 53@SKoziej

Instrumenty strategii bezpieczeństwa

▪Dyplomacja polityczna

(publiczna i prywatna)

▪Siły zbrojne

▪Służby i straże

▪Potencjał ekonomiczny

▪Potencjał społeczny


www.koziej.pl 55

Cykl (procedura) strategiczny

▪ Zdefiniowanie interesów i celów strategicznych

▪ Ocena środowiska strategicznego

▪ Sformułowanie operacyjnej koncepcji strategicznej

▪ Sformułowanie preparacyjnej koncepcji strategicznej (koncepcji przygotowania, w tym transformacji zasobów strategicznych - systemu bezpieczeństwa)

@SKoziej


Metody osiągania celów przy pomocy sił zbrojnych:

▪ Pokonanie (fizyczne rozbicie,

pobicie) przeciwnika▪ Obrona (odparcie ataku)

▪ Ofensywa

▪ Kontrofensywa (przejście do ataku po początkowej fazie obronnej)

▪ Atak uprzedzający (reakcja na groźbę natychmiastowego ataku)

▪ Atak prewencyjny (reakcja na nieuchronny atak w przyszłości)

▪ Przymuszanie (wykorzystanie siły

bez jej użycia)▪ Odstraszanie (ewentualne zyski nie są warte kosztów, które

są nie do zaakceptowania; oparte na groźbie kary za akcję

lub na upewnieniu przeciwnika, że nie uzyska swych celów

poprzez użycie siły)

▪ Powstrzymywanie i przymuszanie do zmiany działania


www.koziej.pl 58

Zasady działania, w tym zasady strategii walki

▪ Prakseologiczne wskazówki (reguły) sprawnego (ekonomicznego –wydajnego, oszczędnego - i skutecznego) działania

▪ Zasady strategii – historycznie ukształtowane reguły sprawnego przygotowania i prowadzenia walki (kooperacji negatywnej), zwiększające prawdopodobieństwo uzyskania w niej sukcesu (zwycięstwa) przy jak najmniejszych kosztach (stratach własnych - Fuller: „stały czynnik taktyczny”)

▪ Są one podstawą racjonalnego postępowania dowódców

@SKoziej

www.koziej.pl 59

Przewaga – istota zasad

▪ Wszystkie zasady mają prowadzić do uzyskania, utrzymania i wykorzystania przewagi

▪ Przewaga narzuca sposób walki. (Sun-Tzu: jeśli przeważasz przeciwnika 10x – okrąż go; 5x –atakuj; 2x – podziel; równowaga – możesz walczyć; jeśli słabszy – zapewnij sobie wycofanie)

▪ Zwycięża silniejszy (jak w naturze –Arciszewski).

▪ Napoleon – jak zwyciężyć liczniejszego przeciwnika? – manewrem, kolejne rozbijanie częściami

▪ Wymiary przewagi: materialny i niematerialny (Sun-Tzu – mnożniki siły: rozpoznanie, fortel, zaskoczenie, manewr, działania pośrednie, presja psychologiczna)

@SKoziej

www.koziej.pl 60

Lista zasad

▪ Sun-Tzu – j.w,

▪ Clausewitz – klasyczne 9: zmasowanie, cel, ekonomia sił, prostota, zaskoczenie, jedność dowodzenia, ubezpieczenie, ofensywa, manewr

▪ Mnożenie zasad?

▪ Optimum@SKoziej


Znaczenie badań i analizw dziedzinie bezpieczeństwa

▪ Bezpieczeństwo wymaga twórczego

podejścia

▪ Potrzeba wykorzystywania doświadczeń

historycznych i wniosków z bieżącej

praktyki

▪ Dużo niewiadomych co do przyszłych

warunków środowiska bezpieczeństwa

– znaczenie prognoz, przewidywań

▪ Konieczność ciągłego uaktualniania

strategii, planów i programów oraz

doskonalenia systemów

bezpieczeństwa, w tym kadrwww.koziej.pl @SKoziej 62

Kategorie metod badań w dziedzinie bezpieczeństwa

▪ Badania (analizy, studia) strategiczne

▪ Określanie celów i strategii

▪ Badania (analizy, studia) systemowe

▪ Badania zasobów i struktur (SYSTEMÓW)

▪ Badania (analizy, studia) operacyjne

▪ Badania sposobów realizacji konkretnych

zadań (PROCESÓW BEZPIECZEŃSTWA)

Uwaga: Wszystkie metody stosować łącznie, potrzeba zintegrowanego podejścia



Etapy analizy strategicznej

Przygotowanie ram koncepcyjnych

• Zdefiniowanie problemu

• Identyfikacja interesów, celów i opcji

• Wybór obszarów analizy

Przeprowadzenie analizy

• Proces rozważań

• Procedury analityczne

Prezentacja wyników

• Prezentacja pisemna

• Briefing

Cykl badań i analiz w dziedzinie bezpieczeństwa

1. Przygotowanie badań

2. Realizacja badań

3. Kontrola wyników


Koncepcja analizy badawczej

1. Geneza problemu (uzasadnienie

potrzeby analizy badawczej) – jeśli

jest to własna analiza!!!

2. Cel i problematyka badawcza

(zagadnienia do analizy)

3. Założenia i hipotezy

4. Procedura analizy badawczej (tok

– harmonogram - i metody badań)

5. Prezentacja wyników (układ

pracy, referatu)www.koziej.pl 66@SKoziej

Geneza problemu

▪ diagnoza stanu rzeczy

▪ identyfikacja obszaru niewiedzy -

stwierdzenie istnienia problemu

▪ problemy subiektywne (dydaktyczne) i

obiektywne (badawcze)

▪ obiektywizacja

(„odsubiektywizowanie”) niewiedzy -

przegląd literatury

▪ uzasadnienie obiektywnej potrzeby

(teoretycznej lub praktycznej)

usunięcia niewiedzy (luki w wiedzy)


Cel analizy badawczej

▪ „druga strona” potrzeby badań

▪ zdecydowanie się na realizację

potrzeby - na rozwiązanie problemu

w drodze badań naukowych -

prowadzi wprost do ustanowienia

celu badań

▪ Cel: po co się prowadzi analizę

badawczą, co zamierza się osiągnąć

w jej rezultacie


Problematyka badawcza (zagadnienia do analizy)

▪ Problemy, zagadnienia

badawcze - ”przeszkody” na

drodze do celu

▪ logicznie podporządkowane

celowi badań

▪ forma - pytania badawcze


Rodzaje pytań badawczych

▪ pytania rozstrzygnięcia -

zamknięte (czy?)

▪ pytania dopełnienia -

otwarte (dlaczego, jak,

jaki, ile, kiedy, gdzie? ...)


Założenia badawcze

▪ Wiedza „nadsystemowa”

wobec problemu (np. wyniki

innych badań, wiedza

podręcznikowa)

▪ coś, co nie będzie podlegać

badaniom, przyjmowane jest

takie, jakie jest - a

jednocześnie stanowi

podstawę, ograniczenie lub

część rozwiązania problemuwww.koziej.pl 71@SKoziej

Hipotezy

▪ Przypuszczenia co do

rozwiązania problemu

▪ próbne (wstępne) odpowiedzi

na pytania badawcze

▪ tezy, które będą weryfikowane

w toku badań

▪ hipotezy wstępne, robocze,

rozwinięte, końcowe


Procedura badań

▪Tok (harmonogram)

badań

▪Metody badawcze

▪Teren (miejsce,

przestrzeń) badań


Podejścia badawcze

„Teleskop”

„Mikroskop”


Ogląd „zewnętrzny”: rola

wśród innych zjawisk,

cele, funkcje, relacje …

Ogląd „wewnętrzny”:

skład, struktura, zasady

funkcjonowania …

Tok (harmonogram) badań1. Faza przygotowania badań (opracowanie

koncepcji i zorganizowanie badań) - hipoteza

wstępna

2. Faza badań właściwych:

a) Etap badań teoretycznych - rozwinięcie

hipotezy wstępnej w hipotezę roboczą

b) Etap badań praktycznych - weryfikacja

wybranych elementów hipotezy roboczej i

korekty cząstkowe badań

c) Etap syntezy badawczej – ustalenie

ostatecznych wyników badań (finalna hipoteza

naukowa)

3. Faza opracowania rezultatów badań i

redakcyjnego ujęcia ich w postaci pracy

naukowejwww.koziej.pl 75@SKoziej

Rodzaje metod badawczych

▪ Metody teoretyczne

▪ Analiza (krytyczna i

porównawcza), analogia,

synteza, dedukcja, indukcja ...

▪ Metody empiryczne

▪ pomiary, eksperymenty,

symulacje, ankiety, wywiady,

konsultacje, dyskusje ...



System

Granice systemu

Relacje

wewnętrzne

WejścieWyjście

Elementy składowe

Badania historyczne

Ponieważ nie można badać w

laboratoriach: przydatną metodą

może być eksperyment myślowy

„rozumowanie wbrew faktom”

(twierdzenia kontrfaktyczne –

sprzeczne z rzeczywistością zdania

warunkowe); co by było gdyby,

któryś z faktów nie zaistniał lub

zaistniał?• J. S Nye jr., Konflikty międzynarodowe. Wprowadzenie do teorii i historii, WAiP, Warszawa

2009


Metody badań operacyjnych ▪ Techniki statystyczne

▪ Modelowanie działań oparte na

prawdopodobieństwie (prawdopodobnościowe

modele działań)

▪ Modelowanie zderzenia sił (walki, w tym

dynamiczne symulacje komputerowe)

▪ Analizy wielo-atrybutowej użyteczności

(przypisywanie ilościowych „wag” cechom

jakościowym)

▪ Analizy decyzyjne (drzewo decyzyjne)

▪ Teoria gier (wybór optymalnych strategii)

▪ Programowanie liniowe (osiąganie wielu celów

przy ograniczonych zasobach)www.koziej.pl @SKoziej 79


Wg: R. L. Kugler, Policy Analysis in National Security Affairs: New Methods for a New Era, NDU, Washington, 2006, p. 467

Teren badań

▪ Badania teoretyczne

▪biblioteki, media, internet

▪ Badania empiryczne

▪badane wycinki

rzeczywistości (rzeczy,

organizacje, procesy)

▪ laboratoria


Układ pracy naukowej(referatu analitycznego)

▪Wstęp

▪Rozdziały merytoryczne

▪Zakończenie

▪Bibliografia

▪Aneksy, załączniki


Wstęp

• Wstęp - podstawy

metodologiczne badań

• Treścią wstępu jest koncepcja

badań. Czytelna informacja o

genezie problemu na tle krytyki

dotychczasowej literatury oraz o

celach i zagadnieniach

badawczych, założeniach i

hipotezach, procedurze badań i

układzie pracy


Rozdziały merytoryczne (1)

▪ Tyle rozdziałów ile

głównych zagadnień

(problemów) badawczych

▪ Każdy rozdział to

prezentacja wyników

badań nad danym

zagadnieniem


Rozdziały merytoryczne (2)

Układ rozdziału:

–wprowadzenie - charakterystyka

zagadnienia (pytania)

badawczego; rozbicie na

podzagadnienia

–część główna - sprawozdanie z

badań (materiał badawczy)

–podsumowanie - synteza w

postaci odpowiedzi na pytanie

badawczewww.koziej.pl 85@SKoziej

Zakończenie pracy naukowej

▪ Nawiązanie do wstępu

(lustrzane odbicie)

▪ Synteza syntez z

poszczególnych rozdziałów

merytorycznych

▪ Krytyczne spojrzenie na

przebieg i rezultaty badań i

ewentualne sugestie dalszych

badańwww.koziej.pl 86@SKoziej

EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA

▪ Szkolnictwo – specjalistyczne i ogólne

▪ Szkolenie kadry i instytucji

wyspecjalizowanych ogniw systemu

bezpieczeństwa (kształcenie, kursy

doskonalące, gry, ćwiczenia, treningi)

▪ Powszechne szkolenie w dziedzinie

bezpieczeństwa (kadr

administracyjnych, ludności)

▪ Popularyzowanie spraw

bezpieczeństwa (stowarzyszenia,

media)www.koziej.pl @SKoziej 87

www.koziej.pl 88

PODSUMOWANIE

▪Strategie

▪Zasady

▪Studia i analizy

@SKoziej

Documents

Prezentacja programu PowerPoint - koziej.plkoziej.pl/wp-content/uploads/2018/12/BM-Cz-I-Podstawy-ewolucja-i... · Konflikt –to szczególny (konfrontacyjny) typ relacji podmiotu