Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Wspieranie miękkich kompetencji dziecka

Hanna Micińska

EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL

Akademia Ekonomiczna w Katowicach8 marca 2010 r.

"Nasza młodzież lubi wygody, źle się zachowuje i nie uznaje autorytetu; nie szanuje osób starszych i woli gadać niż pracować. Dzieci stały się tyranami w domu, nie wstają kiedy do pokoju wchodzi starsza osoba, sprzeczają się z rodzicami, zabierają głos w obecności gości, nabijają się z nauczycieli i tyranizują ich."

Sokrates, V wiek przed naszą erą.

Każdy, kto kiedyś zrobił dla nas coś dobrego, kto powiedział choć słowo zachęty, przyczynił się do tego, jacy jesteśmy i co myślimy, a zatem przyczynił się również do tego, co nazywamy sukcesem.

G.M.Adams

O czym będziemy rozmawiać?

O dorastaniu naszych dzieci O dorastaniu nas do roli rodziców O kompetencjach społecznych,

niezbędnych dla pokolenia naszych dzieci

O zachowaniach społecznych i dobrze pojętej asertywności

O wszechobecnym stresie i radzeniu sobie z nim

Rozwój tożsamości wg Eriksona

Niemowlęctwo – do 1 roku – konflikt: ufność-nieufność, osiągnięcie zaufania do matki lub innego opiekuna,

Wczesne dzieciństwo – od 2 do 3 roku – konflikt: autonomia-wstyd i zwątpienie, osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej odrębności,

Wiek zabaw – od 4 do 5 roku – konflikt: inicjatywa-poczucie winy, ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywa w działaniu,

Wiek szkolny – od 6 do 12 roku – konflikt: pracowitość-poczucie niższości, osiągnięcie poczucia własnych kompetencji,

Adolescencja – od 13 do 18 roku – konflikt: tożsamość-rozproszenie tożsamości, osiągnięcie odpowiedzi na pytanie „kim jestem?” i „kim mogę być?” oraz wierność sobie,

Wczesna dorosłość – od 19 do 25 roku – konflikt: intymność-izolacja, osiągnięcie zdolności do miłości bez utraty poczucia własnej tożsamości

Dorosłość – od 26 do 40 roku – konflikt: generatywność-stagnacja, potrzeba opieki nad młodymi ludźmi i troska o los młodszej generacji,

Dojrzałość – powyżej 41 roku – konflikt: integralność ego-rozpacz, osiągnięcie mądrości życiowej w wyniku pozytywnego bilansu życia.

Erikson zwraca uwagę na: okres dojrzewania, ponieważ wówczas

następuje przejście od dzieciństwa do wieku dojrzałego. To, co dzieje się w tym stadium ma ogromne znaczenie dla osobowości człowieka dorosłego.

doświadczenia z wczesnego dzieciństwa, ponieważ są ważne ze względu na tożsamość. Owe dziecięce doświadczenia, w których dużą rolę odgrywa przede wszystkim identyfikowanie się z dorosłym, trzeba postrzegać jedynie jako przygotowanie do tworzenia własnej tożsamości

trudne przejście od dzieciństwa do wieku dojrzałego – zdarza się często, że dorastający chłopak czy dziewczyna w tym stadium kształtowania się tożsamości cierpią bardziej niż kiedykolwiek przedtem czy potem wskutek pomieszania ról, czyli „pomieszania tożsamości”

Erikson zwraca uwagę na:

to, że będą się czuli izolowani, puści, niespokojni i niezdecydowani. Czują, że muszą podjąć ważne decyzje, lecz nie są w stanie tego uczynić. Mogą mieć poczucie, że społeczeństwo wywiera na nich nacisk, by podejmowali decyzje i właśnie dlatego stają się bardziej oporni.

Są bardzo zainteresowani tym, co inni o nich sądzą, często przejawiają ogromną nieśmiałość i zakłopotanie.

Zachowania są niekonsekwentne i nieprzewidywalne. W danym momencie cechuje ich wewnętrzna rezerwa, niechęć do angażowania się wynikająca z obawy, że spotyka go rozczarowanie, że zostanie odrzucony. W następnej chwili może chcieć być zwolennikiem, kochankiem lub uczniem bez względu na to, jakie mogą być następstwa takiego zaangażowania.

Erikson zwraca uwagę na:

Jaka jest rola rodziców?

Uważna obserwacja dziecka Tworzenie klimatu miłości

i bezpieczeństwa Otoczenie dziecka Właściwe reagowanie Świadomość własnego zachowania Rozmowa i aktywne słuchanie dziecka Czas na bycie razem z dzieckiem - uwaga Poczytać też warto…

Miękkie kompetencje czyli osobiste, społeczne…

U każdego z nas są różne, bo wynikają z naszych życiowych doświadczeń

Sprawiają, że potrafimy funkcjonować w społeczeństwie

Nabywamy je dzięki udziałowi w sytuacjach społecznych zdarzających się w naszym codziennym życiu

Dziecko stara się wywierać wpływ na osoby z najbliższego otoczenia i dążąc do zaspokojenia własnych potrzeb krzyczy, płacze lub grzecznie prosi, obserwuje reakcje rodziców i uczy się, który sposób oddziaływania na otoczenie gwarantuje sukces.

Starsze dzieci wiedzą, że zachowania w domu często nie skutkują sukcesem w grupie dzieci, czy w szkole, a wtedy trzeba zachować się inaczej

Zatem umiejętności społeczne to:

Zdolność do skutecznego działania Osiąganie celów w życiu społecznym Zdolność do budowania więzi

emocjonalnych Empatia Świadomość uczuć i punktów widzenia

innych, zainteresowanie innymi Inspiracje, umiejętność współpracy Zdolność do refleksji

Samoocena kluczową kompetencją człowieka

Skupia uwagę, emocje i myśli na samym sobie.

Jest czynnikiem motywującym do działania, uczenia się

Pozwala na wzmacnianie pewności siebie

Buduje szacunek i życzliwość do samego siebie

Wyzwala wiele dążeń

Co to jest asertywność?

Szacunek dla siebie i innych Przeświadczenie, że moje zdanie,

przekonanie, myśli i uczucia są równie ważne jak czyjekolwiek…

i, że inni ludzie mają również prawo mieć takie przeświadczenie

Szczerość jest warunkiem podstawowym!

Asertywność

Powiedzenie nie, gdy są ku temu powody

Żądanie lub proszenie o pomoc czy przysługę

Wyrażanie zarówno pozytywnych, jak i negatywnych emocji

Rozpoczynanie, prowadzenie i kończenie rozmowy

Stres Selye, czyli dr Stress mówił zwykle o dwóch

rodzajach stresu. Siedząc w fotelu u dentysty, przeżywamy taki

sam stres, jak podczas namiętnego pocałunku.

Bez znaczenia jest przy tym to, że pierwsza z tych sytuacji nie jest dla nas przyjemna, a druga – tak

W każdym z tych przypadków w organizmie przebiegają jednakowe procesy biochemiczne. Zarówno ból, jak i najwyższa radość są w stanie wywołać stres.

O stresie jeszcze słów parę … Selye dokonał odkrycia, że ludzki

organizm dysponuje systemem ogólnej obrony.

Przy dużym obciążeniu ciało zaczyna dążyć do równowagi, rozwija, według Selyego, tzw. energię adaptacyjną.

W wyniku jej wytwarzania organizm nastawia się na nowe wyzwanie i jest w stanie powrócić do stanu równowagi samoczynnie, bez energii pochodzenia zewnętrznego (np. jedzenia).

Stres jest wyzwalany zarówno przez rozmaite obciążenia natury psychicznej, jak i fizycznej.

Stresujące mogą być na przykład upały, zimno, wzmożony wysiłek fizyczny, utrata krwi, a nawet przejedzenie.

Jeśli do obciążenia cielesnego dochodzi jednocześnie obciążenie psychiczne, rezerwy organizmu są szybko zużywane – znajduje to odzwierciedlenie zarówno w zachowaniu, jak i w wyglądzie zewnętrznym człowieka.

O stresie jeszcze…

Reakcje na stres

Dystres jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora.

Eustres to stres pozytywnie mobilizujący do działania.

Neustres to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy

Objawy ostrego stresu pobudzenie emocjonalne, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, ból głowy, ból brzucha, przyspieszenie oddechu, suchość w ustach, “gęsia skórka”, wzrost stężenia cukru we krwi;

Fazy stresu wg Selye’go Faza alarmowa - początkowa reakcja zaskoczenia

i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją. Stadium szoku. Stadium przeciwdziałania szokowi.

Jednostka podejmuje wysiłki obronne. Faza przystosowania (odporności). Organizm

uczy się skutecznie radzić sobie ze stresorem, jeśli poradzi sobie wszystko wraca do normy.

Faza wyczerpania. Stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych. W szczególnych wypadkach prowadzi nawet do śmierci

Stresor

W psychologii - wewnętrzne lub zewnętrzne zdarzenie lub bodziec, który wywołuje stres

Pomocne w radzeniu sobie ze stresorami jest przekonanie, że ma się zdolność wpływania na przebieg lub następstwa jakiegoś zdarzenia czy doświadczenia, nazywane spostrzeganą kontrolą (tzw. poczucie umiejscowienia kontroli, co jest związane z wewnątrzsterownością).

Co wpływa na siłę stresu? niska samoocena unikanie sytuacji związanych ze

stresem błędne interpretowanie sytuacji jako

zbyt zagrażającej. Z każdym z tych czynników można sobie

poradzić zamieniając stres paraliżujący w taki, który „dodaje skrzydeł”. Często wymaga to jednak właściwego treningu lub psychoterapii.

Przyczyny stresu dziecięcego

Wymagania szkoły Postawy i wymagania rodziców Poczucie winy Wymóg dorosłości Presja społeczna i presja mediów Świat budzący lęk

Dzieci uczą się tego, czego doświadczają ... Dorothy Law Nolte

Dziecko krytykowane uczy się potępiać.

Dziecko otoczone wrogością uczy się agresji.

Dziecko żyjące w strachu uczy się lękliwości.

Dziecko doświadczające litości uczy się rozczulać nad sobą.

Dziecko wyśmiewane uczy się nieśmiałości.

Dziecko otoczone zazdrością uczy się zawiści.

Dziecko zawstydzane uczy się poczucia winy.

Dziecko zachęcane uczy się wiary w siebie.

Dziecko otoczone wyrozumiałością uczy się cierpliwości.

Dziecko chwalone uczy się wdzięczności.

Dziecko akceptowane uczy się kochać.

Dziecko otoczone aprobatą uczy się lubić siebie.

Dziecko darzone uznaniem uczy się, że dobrze mieć cel.

Dziecko żyjące w otoczeniu, które potrafi się dzielić, uczy się hojności.

Dziecko traktowane uczciwie uczy się prawdy i sprawiedliwości.

Dziecko żyjące w poczuciu bezpieczeństwa uczy się ufności.

Dziecko otoczone przyjaźnią uczy się radości życia.