KINO DOMOWE Wzmacniacz A/V

TEST

52 wrzesień 2013 www.audio.com.pl

Primare zajęło się sprzętem kina domowego kilka lat temu, wchodząc na rynek z ciekawą, wręcz unikalną propozycją. Nie chodzi o konkretne urządzenie, ale o cały segment. Za chwilę zajmiemy się nowym wzmacniaczem SPA23 i łatwo będzie dojść do wniosku, że podobnych propozycji jest jak na lekarstwo. Ale podobnie jest z innymi produktami szwedzkiej fi rmy, są one generalnie droższe od tego, co znamy z katalogów japońskich fi rm, jednocześnie ich ceny nie osiągają astronomicznych poziomów; wypełniają lukę między ofertą Denona, Yamahy czy Pioneera a wielokanałowym hi-endem, głównie amerykańskim.

TEST

WZMACNIAJĄCE SPA

TEST

Primare unika ”swojskich” amplitune-rów, swobodniej projektuje „dzielone” zestawy - procesor plus końcówka mocy - lecz ma też w zanadrzu zin-

tegrowane wzmacniacze linii SPA. Już chyba zapomnieliśmy o modelach SPA20 i SPA21, gdyż były to urządzenia ery sprzed HDMI, wyłącznie z analogowym torem sygnału wi-deo; producent zmierzył się z tym problemem już w poprzednim modelu SPA22… „zapomi-nając” jednak o dekoderach HD i skalerach obrazu; najnowszy model – SPA23 – przedsta-wiony światu w te wakacje, uzupełnia braki.

Będziemy się powtarzać, lecz trudno nie wspomnieć faktu, że Primare wypracowało swój styl wzorniczy w postaci kilku elementów. Pierwszy to odsadzona na dużej dylatacji przednia ścianka, drugi – charakterystyczne, zaokrąglone pokrętła i przyciski, a trzeci – trzy (zamiast czterech) nogi, na których stoją te urządzenia. Nawet tak duże i ciężkie jak SPA23. Na wysokim froncie umieszczono tylko

dwa pokrętła (regulacja głośności i selektor źródeł), pomiędzy nimi skromny dwuwierszo-wy wyświetlacz, a poniżej cztery niewielkie, funkcyjne przyciski. To zupełnie inny widok, niż ten, do którego przyzwyczajają nas ampli-tunery (japońskie), skandynawski styl świetnie oddaje ducha nowoczesnego hi-endu, jest zarazem minimalistyczny i luksusowy.

Z nowymi wersjami wielokanałowych konstrukcji bywa różnie, czasami zmiany są spore, innym razem zupełnie kosmetyczne. Wygląda jednak na to, że producent wziął sobie do serca krytykę, jaka niewątpliwie pojawiła się po premierze SPA22 i wymienił wiele podzespołów. Nie mniej ważna wydaje się koncepcja umieszczenia kluczowych układów na wymiennych modułach. Świetną ilustracją jest tylny panel wzmacniacza z wy-różnionymi trzema sekcjami, wkręconymi do tylnej ścianki. Są wśród nich najważniejszy panel HDMI, moduł wejść cyfrowych audio oraz sekcja wyzwalaczy i sterowania.

Zrezygnowano z analogowych gniazd dla obrazu, pozostawiono tylko HDMI – pięć wejść i dwa wyjścia. Wszystkie obsługują sygnały Full HD 3D, jest też skaler obrazu 1080p. W cyfrowej części audio zainstalo-wano trzy wejścia optyczne, trzy elektryczne współosiowe i po jednym wyjściu w każdym z tych standardów.

W obszarze analogowych wejść audio znajduje się aż osiem par gniazd RCA; cztery z nich można, posługując się konfi guracją, przekształcić w pojedyncze wejście 7.1. Chociaż w amplitunerowym świecie pełne analogowe 7.1 jest coraz rzadziej spotyka-ne, to Primare ma także komplet tego typu (pozwalający na wyprowadzenie sygnału do zewnętrznej końcówki mocy i oczywiście do subwoofera). W tej samej grupie znaj-duje się także niskopoziomowe wyjście dla drugiej strefy oraz wyjście dla analogowego rejestratora.

53wrzesień 2013www.audio.com.pl

Terminali głośnikowych jest „tylko” pięć par, bowiem wewnątrz znajduje się pięć koń-cówek mocy, ale równocześnie zainstalowano cały komplet dekoderów HD, z Dolby TrueHD i DTS HD Master Audio. Zapis w tych standar-dach obejmuje dodatkowe efektowe kanały tylne (a więc 7.1), jednak są one miksowane do formy 5.1. Producent słusznie zauważa, że w absolutnej większości systemów, pomiesz-czeń i konfi guracji ustawienie siedmiu kolumn jest przerostem formy nad treścią, czymś niewygodnym i niepraktycznym, a dodatkowo kosztownym. Gdyby się jednak ktoś upierał, to bardzo proszę – przygotowano stosowne wyjścia niskopoziomowe, można dokupić do-datkowe końcówki mocy dla kanałów tylnych albo… zostawić dla SPA23 wszystkie kanały, oprócz najważniejszych, i wyjść sygnałem dla kolumn przednich (lewej i prawej) do zewnętrznego wzmacniacza, jeszcze wyższej klasy – aby mieć stereo najwyższej jakości. Gniazda głośnikowe są typowe dla Primare, solidne, z dużymi plastikowymi nakrętkami. Bardziej intrygują napisy pod każdym z wyjść – 8 omów – czyżby klątwa amplitunerów z ich ograniczeniami impedancyjnymi sięgnęła aż tutaj? Jednak w specyfi kacji technicznej producent „zmienił zdanie” i podaje, że SPA23 ma mieć moc 150 W przy 8 omach rosnącą do 300 W przy 4 omach. Skoro tak, czujemy się upoważnieni (i zobowiązani), aby sprawdzić to w naszym laboratorium.

Primare chwali się także nowym menu ekranowym – ustawienia są czytelne, menu logicznie rozplanowane, choć sama grafi ka nie pokazuje fajerwerków. Najistotniejsze funk-cje w menu dotyczą niezależnego traktowania każdego z wejść, dla którego możemy zdefi -niować szereg parametrów, w tym kalibrować obraz. Primare niezależnie traktuje także każde z wyjść HDMI, pozwalając na optymali-zację gniazd np. do współpracy z telewizorem i projektorem.

Wzmacniacz nie ma natomiast układów automatycznej kalibracji, wszystkie ustawienia audio trzeba wykonać ręcznie; nie jest to skom-plikowane, ale użytkownicy przyzwyczajeni do

pełnej automatyki, która jest w dzisiejszych am-plitunerach standardem, mogą się przestraszyć koniecznością defi niowania choćby opóźnień sygnału (odległości do głośników).

W teście poprzedniego modelu (SPA22) na-rzekałem na szarobury plastikowy sterownik, który nie przystawał do klasy wzmacniacza. Nowy pilot jest smukły, bardziej nowoczesny, nie jest także przeładowany przyciskami (choć bardzo duży); w komplecie pojawia się jeszcze drugi, mniejszy pilot do zdalnej strefy. Ponieważ wzmacniacz nie ma modułu sieci LAN, nie ma też mowy o wirtualnych sterowni-kach dla smartfonów i tabletów – obecnie tak popularnych w wielu amplitunerach A/V.

Główna dolna płyta, na której umieszczono zasilacze i komplet impulsowych końcówek mocy, wygląda podobnie jak w poprzednim modelu SPA22, choć nie znaczy to wcale, że nie zaszły jakieś zmiany. Zupełnie nowym mo-dułem jest natomiast ten obsługujący sygnały z wejść HDMI. Primare posługuje się bardzo dobrymi procesorami obrazu Anchor Bay Technologies, w roli przełączników sygnału stają niestrudzone scalaki Silicon Image. Pew-nym odstępstwem od najnowszych trendów jest natomiast umieszczenie cyfrowej sekcji audio na zupełnie innym module i transfer sygnałów przewodami (taśmy). Dekodery umieszczono bowiem w pionowej sekcji za gniazdami optycznymi i współosiowymi (nie wiem po co, bo te nie potrafi ą przecież prze-syłać sygnałów HD). Same procesory są już bardzo dobre, rodzina Sharc Analog Devices sprawdza się w tych aplikacjach znakomi-cie. Na modułach z dekoderami surround nie ma jednak przetworników, więc sygnały muszą „przeskoczyć” na kolejny moduł – tym razem umieszczoną pod sekcją wideo płytkę z wyjściami i wejściami audio (analogowymi). Dopiero tam natrafi my na baterię znakomi-tych, stereofonicznych konwerterów Wolfson 8740. Zarówno ten moduł, jak i obwody dekoderów audio mają symbol… SPA22 – a więc poprzednika – jednak z umieszczony-mi tuż obok oznaczeniami bieżącego modelu SPA23.

Dołożenie dekoderów HD oznacza wzmocnienie sekcji HDMI, teraz jest aż pięć wejść, wciąż aktualna pozostaje koncepcja wymiennych modułów.

R E

K

L

A M

A

KINO DOMOWE Wzmacniacz A/V

TEST

54 wrzesień 2013 www.audio.com.pl

Laboratorium Primare SPA23

Moc każdej z końcówek wynosi aż 162 W przy 8 omach i dwukrotnie więcej, bo 323 W przy 4 omach. Wynik znakomity! Bez większych zmian udaje się wzmacniaczowi przebrnąć test stereo (2 x 159 W przy 8 omach i 2 x 298 W przy 4 omach), a wyraźne spadki mocy rozpoczynają się dopiero później, by w trybie pięciokanałowym utrzymać wciąż znakomite 5 x 127 W przy 8 omach i 5 x 143 W przy 4 omach.

Wyjątkowo wysokie wzmocnienie przekłada się na rekordową wręcz czu-łość, ponieważ do wysterowania wzmacniacza wystarczy sygnał o napięciu zaledwie 0,1 V. Poziom szumów nie jest najniższy (to konstrukcja impulsowa), wskaźnik S/N wynosi 78 dB, a dynamika 99 dB. Najmniejszych problemów ze wzbudzaniem się układu (co jest, niestety, dość częste w konstrukcjach impul-sowych) nie zdradza pomiar pasma przenoszenia (rys.1). Urządzenie pracuje idealnie już od 10 Hz, spadek poziomu rozpoczyna się powyżej ok. 30 kHz, ale punkty -3 dB można wyznaczyć przy wysokich 70 kHz dla 4 omów i 77 kHz dla 8 omów.

Wysokie szumy dają się we znaki na rys. 2, najsilniejszą harmoniczną w spektrum jest druga przy dość wysokich -70 dB, trzecia leży przy -86 dB, a czwarta tuż poniżej -90 dB.

Potrzeba relatywnie wysokiej mocy wyjściowej (powyżej 4 W przy 8 omach i 5,2 W przy 4 omach), by znaleźć się w obszarze THD+N poniżej 0,1 % (rys.3). Charakterystyki obydwu obciążeń leżą jednak bardzo blisko siebie, co oznacza, że wzmacniacz równie dobrze poradzi sobie z kolumnami 4 - jak i 8-omowymi. Godny zauważenia jest także fakt dość delikatnego, jak na układ półprzewodnikowy, przesterowania.

LAB

Moc zna mio no wa (1% THD+N, 1 kHz) [W][Ω] 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 8 162 159 157 136 127 4 323 298 225 174 143Czu łość (dla mak symalnej mo cy) [V] 0,1Sto su nek syg nał/szum (filtr A-ważony, w odniesieniu do 1 W) [dB] 78Dy na mi ka [dB] 99Współ czynnik tłu mie nia (w od nie sie niu do 4 Ω) 78 Rys. 3. Moc

Rys. 2. Zniekształcenia harmoniczne

Rys. 1. Pasmo przenoszenia

Mimo wysokiej mocy wyjściowej, nie ma ogromnego transformatora,

ponieważ układ bazuje na koń-cówkach impulsowych o wysokiej

sprawności.

końcówki mocy 5Dekodery DD-TrueHD, DTS HD MA, DD,

DD Plus, DD eX, DTS, DTS eSkonwerter wideo takSkaler obrazu 1080pWejścia wideo 5 x HDMiWyjścia wideo 2 x HDMiWej./wyj. analogowe audio 8 x RcA /1 x RcAWej. podręczne -LAN -USB -Wej. gramofonowe nieWyj. na subwoofer 1 xWej. na zewnętrzny dekoder 7.1Wej. na zewnętrzne końcówki mocy 7.1Wej. cyfrowe 3 x opt., 3 x coaxWyj. cyfrowe 1 x opt, 2 x coaxWyj. słuchawkowe niezaciski głośnikowe zakręcanepilot uniwersalny nieipOD nieObsługa ii strefy RcA, wyj. głośnikowekomunikacja nie

55wrzesień 2013www.audio.com.pl

R E K L A M A

Konstrukcja wzmacniacza SPA23 opiera się na impulsowych modułach wzmacniających UFPD (Ultra Fast Power Device), będących własnym opracowaniem Primare. Punktem wyjścia był układ w klasie D, który charaktery-zuje się wysoką sprawnością, ale nie zawsze satysfakcjonującym brzmieniem i parametrami. Według konstruktorów firmy, największym problemem klasy D był zakres średnio-wyso-kotonowy i na nim skupiono się najmocniej, dbając również o stabilne zachowanie wzmac-niacza, niezależnie od obciążenia. Producent wprowadził więc zaawansowany układ pętli sprzężenia zwrotnego, który pozwolił, jeśli nie wyeliminować, to wydatnie zredukować problemy układu impulsowego.

Drugą kwestią, jaką trzeba było rozwią-zać, było odpowiednie zasilanie, na które wzmacniacz impulsowy jest wrażliwy (choć teoretycznie nie musi pobierać wielkiej mocy, bo ma wysoką sprawność). Opracowano więc układ o nazwie PFC zapewniający stabilność parametrów zasilania, który dodatkowo ma za zadanie ograniczać szum wynikający z pracy układów impulsowych, jaki mógłby się także przedostać na zewnątrz i wpływać negatywnie na pracę innych komponentów audio.

UFPD

Niewielkie tranzystory są szybkimi przełącznikami w układzie impulsowym, na wyjściu pracują filtry rekonstrukcyjne.

Ciekawa aranżacja analogowych RCA – część z nich możemy skonfigurować jako wejście 7.1.

Dwa wyjścia HDMI można traktować rozdzielnie, menu pozwala na ustalenie różnych parametrów dla każdego z nich.

W sekcji wideo – po raz pierwszy w Primare – pojawiły się procesory Anchor Bay Technologies.

KINO DOMOWE Wzmacniacz A/V

TEST

56 wrzesień 2013 www.audio.com.pl

ODSŁUCHWielokanałowe urządzenia japońskie

imponują bogactwem funkcji i w tej dziedzi-nie trudno je przeskoczyć, a nawet dogonić (biorąc pod uwagę określoną cenę urządze-nia), więc szansą dla firm takich jak Primare i urządzeń takich jak SPA23 jest oczywiście jakość dźwięku. To z kolei może się kojarzyć ze zrównoważeniem, neutralnością, wyrafi-nowaniem... Primare idzie jednak w innymi kierunku albo w wielu kierunkach. Gdybym miał podkreślić jedną grupę cech brzmienio-wych, charakterystycznych dla SPA23, wcale nie byłyby to przymioty wymienione powyżej, a raczej dynamika, swoboda w całym pasmie i specjalna siła niskich częstotliwości.

Bas sprawia wrażenie absolutnie nieogra-niczonego. Co prawda, SPA23 jest dużym i ciężkim wzmacniaczem, ale to, co można usłyszeć, skłania do porównań z najlepszymi końcówkami mocy, również monoblokami, a nie urządzeniami zintegrowanymi, a już zwłaszcza takimi, które mają w jednej obu-dowie aż pięć kanałów. Moc najniższych reje-strów jest porażająca i jednocześnie świetnie kontrolowana. Czytelności co prawda sprzyja pewne utwardzenie dźwięków, lecz znamy to z wielu referencyjnych wzmacniaczy – nie oczekujmy tutaj miękkości i zaokrąglenia. Chociaż... Przecież w kinie domowym włączy-my subwoofer aktywny i on będzie w najwięk-szym stopniu determinował charakter basu, a nietrudno znaleźć subwoofer grający tłusto; trudniej, niestety – grający dokładnie. W pew-nym sensie klasa SPA23, moc jego końcówek, jakość jego własnego basu, ocenianego powy-żej, utrudnia znalezienie adekwatnego subwoofera – uzyskać bas miękki, nawet niski, nie będzie sztuką, lecz tak potężny i zwarty nie pojawi się

CENA: 2100 ZŁ

DYSTRYBUTOR: voicewww.voice.com.pl

WYkONANiERozpoznawalne zawsze i wszędzie. Styl i klasa. Konstrukcja z pięcioma impulsowymi końcówkami mocy, oddzielony moduł audio z dekoderami Analog Devices i konwerterami Wolfson. Układy cyfrowe na wymiennych modułach – moż-liwość rozbudowy urządzenia w przyszłości.

FUNkCJONALNOŚĆDwa wyjścia HDMi ze skalerami 1080p, komplet dekode-rów dźwięku HD pozwala rozbudować system do 7.1, prak-tyczna konfiguracja wejść i wyjść analogowych, czytelne menu ekranowe. Brak automatycznej kalibracji i sieci LAN. Bezproblemowa obsługa kolumn 4-omowych!

pARAmETRYBardzo wysoka moc w stereo (2 x 162 W / 8 Ω, 2 x 323 W / 4 Ω), wysoka w trybie wielokanałowym (5 x 127 W / 8 Ω, 5 x 143 W / 4 Ω), szumy i zniekształcenia na umiarkowa-nym poziomie.

BRzmiENiEProwadzone fantastycznym basem – niskim, mocnym, dokładnym. W trybie wielokanałowym średnica „kinowo” ocieplona, w stereo zróżnicowana i bezpośrednia, góra pasma – bogata i gładka. Połączenie dynamiki, swobody oraz łagodności, chociaż bas zawsze zasadniczy.

SPA23

z pierwszej lepszej skrzynki za tysiąc kilkaset złotych. Piękny bas z SPA23 możemy w pełni wykorzystać tylko przy odsłuchu stereofo-nicznym i to mając odpowiednie kolumny. Natomiast w kinie domowym, nawet gdyby udało się przekierować sygnał LFE do kolumn przednich... w filmowych momentach grozy, „normalne” kolumny by tego nie wytrzymały!

To komentarz rodzący się z uznania dla możliwości SPA23, które jednak do końca nie załatwiają sprawy – to tylko element większej, hi-endowej układanki, w jaką pakujemy się posiadając tak mocny wzmacniacz wieloka-nałowy. Załóżmy jednak, że kolumny przednie mamy „odpowiedzialne”, a nie musimy słuchać baaardzo głośno. Wtedy jest cacy! Darujmy sobie subwoofer albo odłóżmy jego zakup na moment, kiedy będzie nas stać na bardzo dobry, i zostawmy wszystkie zadania związane z mocą w gestii SPA23.

Nie będziemy już mieli żadnych dylematów w zakresie średniotonowym, zróżnicowanym, lekko ocieplonym (a jednak!), co wpływa na przejrzystość w stopniu minimalnym, nie pozwalając może mówić o krystaliczności, ale ani trochę nie psuje neutralności. Wokale i dialogi są plastyczne, nie eksponują sybi-lantów, odrobina oleistości wręcz uatrakcyjnia materiały filmowe, dając smak „kinowego” brzmienia. Stąd też góra pasma może wy-dawać się zaokrąglona i osłodzona, jednak kiedy włączymy muzykę (podając sygnał z odtwarzacza CD na wejścia analogowe), od-czujemy bardzo bezpośredni przekaz, dobrze nasycony detalami, a mimo to wciąż gładki i płynny, nigdy drapieżny w przykry sposób.

Primare przedstawia SPA23 jako wzmac-niacz idealny do systemu kina domowego, bogato wyposażony w nowoczesne układy wideo i audio, ale – co nie mniej istotne – łatwy w obsłudze. Trudno się nie zgodzić, zwłaszcza z tym ostatnim, bo przeładowanie funkcjami na pewnym etapie zaczyna szko-dzić (nawet jeśli nie musimy ich wszystkich na

Wreszcie przekon-struowane piloty,

smukłe i lekkie. Oprócz głównego

sterownika jest także mniejszy,

przeznaczony do drugiej strefy.

co dzień używać). Szkoda tylko, że zabrakło autokalibracji. Jestem również zdania, że nie wypada już szydzić i lekceważyć smartfonów (według producenta: „jeśli chcecie gadżetów, kupcie sobie smartfon”); pomijam już fakt, że absolutna większość produkowanych dzisiaj telefonów komórkowych jest w mniejszym lub większym stopniu „smart”, ale idąc za tą błyskotliwą radą, użytkownik SPA23 nie będzie mógł danego smartfona wykorzystać w symbiozie z systemem A/V, na co pozwa-lają dzisiaj… dziesięciokrotnie tańsze od Primare amplitunery. Najlepszą obroną jest atak, ale Primare nie musiałoby się w ogóle tłumaczyć z tych braków, ponieważ możliwo-ści brzmieniowe SPA23 są bezkonkurencyjne wśród wszystkich amplitunerów, a to chyba dostatecznie dobry argument również dla użytkowników smartfonów...

Radek Łabanowski