Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Primbon, Ramalan Jawa, Kebatinan, Ronggowarsito

Citation preview

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    1/33

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    2/33

    . "'JANGKA RONGGOWARS ITA

    1. SA,8DAfRANAWA1. JAKALODHANO1. KALA TIORA "

    KajarwakakenIt, Rg. SASTRASADARGA

    f i{zwl;waihao KALATIDA - WAURASA.

    /~ ,

    +" /+" + . "E" ",- "- -""--"---"-""-" "----"-- ------c--~----." KAK PENGARANGDIPERLINDUNGI OLER UN DANG - UNDANG -

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    3/33

    Sabda Pranaw aLugunipuTI

    I.. Rasanlng tyas kajungyun ngaya ti,lukitan ing seka r dhandhang-._ gula, l inalar srana wengane , krentek osiking kalbu, katarbuka.weninging budi, kang nedya maharjeng tY8S , sarwi web pitutursum ingkir m ring para cidra .myang m irongrong murang jog rehkrama - nit], tinila r ing jr o eipta,

    , J (l r W_I nip u aS abda - pangandlka ," pranaw a - padangiug manah , dado s teges-ipun t Pangandika ingkang ndadoraken padanging manah .M enggah gantukipun ka liyan w asitaning ngelm i, maka ten wauw inastan : Pangsndikaning A llah .

    ~ Dados w osipun nerangaken bilih karangan serat Sabda_-pranawa( ......J angka ) .punika m endhet w ew aton saking dhaw uh pangandi-kaning A llah ,Dene "Sabda pranawa" wiwi t pada 1 suraosipun makaten,.

    1, - Larasing panggalihipun Sang Pujangga kaseagsemngadani badhemedharaken sasmitaning jarnan, kanthi rinengga (ki~anggit) jog'sekar Dhandhanggula, menggah tuwuhing sasmita wau sampunkalimbang - limbang ngentos durnugi kabukaning _ raos krentek

    . I - .sah a o sik ing manah ingkang sam l'un tinarbuka manjing k awe-ningan sarta padbang pikiranipuu.anggening badhe sumedya natakarahayoning hudi saranaipiwulang saged a sumingkir sak ing tin-dak pa ra - cidra, punapa rua lib pandamel piaw on, 'iugkang nyirn-pang saking pa trap kasusilan, sadaya w au sampun ngao to s au-mimpen iog man~h . . .

    ..2. Den anedya am ituhu mating;' ga ib ing Hyang jroning-iaman edaniku w us dadi ka rsane, Gusti Hyang Maha Agung anggung manehatiaing kapti, tata tataning gesang kataliwar mawut ru ....et~ sayaandradra jdipun sarni nyenyuda a rdanlng budi, ulah titising sedya .

    2. lng salebetipun jaman ewab, kawontenanipun tetiyang kathah ingka tig rernen go.oh ngapus -vapusi sa rta bedhangan, ka th ah tiyang

    2

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    4/33

    I

    inSItaDII kuwal ik panganggepipun prat ingkab aw on angsepipu.n~ l ie, tuw in sapj.nunggtlenipun, M ugi Dsaadhah aM aodya . ingkanrtum em en anggening tiiJ esto ka keo ka pa rengiug Pangeran inakllDetaksib sinengker,' IIm argi tuw uh ins jam an w au. sampun kinodra t[p ina sth i] dening Gustl lngll:an ll M aha Agung m ila tansah tuw uhlelampahan ingkang dame! atising ke:lilijeoian. tumraplnt puna ran w sjibing geSl l .Dg sampun mawul ketnl" -tula . k isruh lngIelampahan saya ndadta , aw it saking punika dipun lami nye.,nyudaa Jcekajooglo ingkang ng&mbra- ambra, lajeng ksparenganggegulang pratitisiDI tekadipun,Nga jap m ating rabavu ngayern l, ng.yomana samining jumitah ,Dgcm dllak arda ktllnurklln., ngendh angken tindak dud'), den du,waa tumlbeng tebih, bablas ken(as anatas, .y"sing pra tumuwub-ht8rbuka mung anedya , tum indak mrins rahayu anrusiR8 blldidurnadi yogya fama~ .

    3. M angesth iya dh a teng karabavon iDglc~ng nyram bah i da rnel all'e_ping msneh, sa rta o ga yo Rla ll1 'l sassmlning tUlIlltab, puna,. malihngendhakna o .iking rnanah ingkang adreng tu.in kamurhninlhawa-nepsu .inskang ndadosaken pepeteng nyingkirak.n tind a ll;ogJtang nyimpang i ng ta le re l~n . bduwsa ngaoto l dhumawah iOIltebih, bablas [ebur sadaysnipun Lajenlss'gun. domt.dos mana-hipua SIImi tinsrbuka. lair batostpun nam.unl!l Bumedya tumin-dara dba teag ta fl\bayon. io g w asana Ilaw ontouanipuo dado s prayogi .sarta Marui.

    4. Beda Ian hog p!!.Dgaj"ping kapti, IIgaji pupung mupunj dadigesang , "sadina-dina dentutke, rubedaning tyal olumbr.', gungtin inth il mung a tut w uri, riwut mawu t ing nala . ,raWl dahurn.ko rup kuelfung tyas a row ah wahanane gfjrohnya Slye andadi,sadaya muo~ yun cidra,

    4. "Beds ka liyan iJ 1glt~ng pangesth lnlpun remen ftlla ji pupung, mu-pung tak~ ih tiultoh gesengio8 sadinten "",dinto n dipun toea tenfubedanio8 m lI.\!lb. warni-warni DlanCos ngumbrus kathl lh unlet,tanssh kininth il, nam ung tilt w inglljng kamaw o n, tumindakfpuDriw ut nganto s mow ill - m aw ut gesangipun. m anah ipun kcbdl reresah , 1!Iet!uift sJkling korup Iiadhesek eupeting budi DSlgengaiken p ara cidra , uda)'a nmi pinJer goreh,

    3 .

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    5/33

    6, llang DglaY I!Da brdllyenir.g urlp, tar pa bBYU weyane ndelll} ' saeipta- ciptaning tYUI, muol IlllW. gawe gidbub, mbebayanisamining urlp, b,udil1e ,Iayi fus~lI. pedone ta n payu' ajine WuSora Ina, analutuh lukcwuhe say a ndadi, dumadi ttasangsara,Budi,c.:1ayanipuil labur leal, badan cape', t'pen iog panggreite,ciptanillg menah saben jumeduJ namungtansah darnel gldbub,]8 J O B S dado! ama ingkang be,bayani tum ra p sa samining gesaug,Bmsfai budinipun saya risak, rembaglpuabotenpejeng (awi'in glean" pitadQs)ajiniol badan sampun boten wonten,dja]aran~epatuh ing piaw on, .mna pakew edipun 98 1lgsaya adado s. ingtemahau gesangipun manggih sangsa ra ,Rongeh tung'1I1t utamanmg urip, riog~. ringa I I : ad ura- uradbandhanggula' mribagewe, Iejar eDIHiaring kalbu &nglelorjleluhur nguai;

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    6/33

    tungga l. M ila puoganJ :gitipun kya] Pujangga ing pangga lih tanlab sumelang sauget , "bok manawi kalintu iog pamawasipuD'" 'dhateng karahayon sarta kamu lyaning :esllng a margt katari~seking sangeting nandhang prih a to s, ingkang tansah nggubelbg panggalih,

    8 ; W artanira pra ambek linuw ih w aw asaning Data w us tetela , m i-turut ing kahanane, ran jaman owah tuhu, keh ngow~hi sagungpakart i pakewuh saya ndadra ,sadaya tumuw uh , mung e;,..uh - ayatyasira, ngeres macek sesambate tanpa uwis, uwas kaworsn maras.

    8. Miturut pangandikanipun para liuangkung, mendbet saking wa-w asaning panggalih jumbuh ipun kaliyan kaw ontenan sampun -"saged cetha saestu, nerangaken bilih badhe tuwuhing jaman.kawastanan jaman ew uh , tegesipun ing jarnan wau tumindakipuntiyang kathah innkang maleset cidra ing [a nji lajeng tuwuhipunpakewed saya ndadra manahipun sagung dumados namungt .nsah ewuhaya badhe tumindakipun, kanthi nos ngercsatill rsauget ka liyan sesambat melas ~Ils:h .

    9. S inasaban rahayuning budi, nging dukane jaman sangsayarda ,nglimputi sakeh panggawe, kang mar ing mbek rahayu, kranasaking uwus ta n keni, sinirep kabudsyan, budiman "mar ta- rum,yen durung kala- masanya, malah ~8"Yll maweh sangsara ngra-.nuhi, wuskarsaning Hyang Suksma,

    9, S anadyan dipun a ling- a lingana alus'ng bebuden nanging ka ta rikja rnanipun saw eg kenging deduka, dados tuw uh ipun inggih rnalah sangsaya sauget nglirnputi saka th ah ing pandarnel ingkangtumuju dh steng ka rah s yo.a mila inggih bo ten kenging,kllendhakaken sarana ks langkunganing budi sa rta berbudi a rnbek para ;"marta . ,ad~ya" W

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    7/33

    r.tananing pra ja tsnsah J um tntutum rap anggenipun ogagengaken kamurkan kant h i pamelua. tumlndakipun saged ka lampahanjalaran nyarengi ing kala mangsanipun, mila osiking sedyanipunboten mawi ewed pakewed, langkung cetba taapa tedheng aliugaling, kesupen datheng kautamen. tumindakipun para jiyang satnlriwut ogowat awu t te ta ngge la ntpun , IDlkangwatek budi candbaJ amakaten wau lajeng kat bah panunggilanipun. tansah rame pasulayan udreg - udregan.. kaliyan ingkang .wates jail tuwind/eng~i jalaran -;akillg meri, . i o g wasana ~~lah nam,bahiJQ llsaogsa r,m ipU D . "

    J 1. Ing-antara laju saya keksi::lelamuking jaman katingalau, rupakrumpil kahanane, sayadreng weh wulangun, pang uri pan amorat-mar it, s irna -tentr eming niila, wong ubrasa manggung, gaw~ngaD

    , , enggonir.: nyeyet sarnunsesuoare suk OJ -kapti tansah kapile'susah, ~ . -, .

    10.

    \

    1 J . ,Kalampahanipl . in~ngan,t :I8 sawataWis lami say~ katin,allamuking[aman, lelarnpahaning tiyang laogkung mepet t!:l~bah rump'Jl (riw i! ) tumindakipun, amargi Desch ' tansah keraos- raos.lam _.

    . pahing parrggesangan boten kanten-kan tenen. ical katentreman. i.PU I l; itl~ saenggen-enggen ka'h~b .tiyang nlln,.is salebeting batosanggening tarisab gaw anggaw angan (ka tioga l ceth a ) kagubel ingkasusaban, sadaya katl~gal nyenyei sepi samun boteo wonten

    . s~inllDipun 'tiyangscneng.. ,.~ ' .12. Kekah kukuh tan kena den ~ngkjh, sangaarsning sagung pra-

    ngsgesang, kehin~srana tanpa gawe, kernat isyirllt lebur, bubur .,hubar tin '.ndayani. angles kekesin~ n,ia,' sangsaya '~ngJint4r,,""tumutur' saparan- paran, mahanani tidhem- ta~dhaningdum"di .

    ',_..'begjane sing- den uja.12,' Kuarig$ar~-~iplm kekah boten keDging dipun angluh murih ic ,1

    , inggth punika ingkang tumrap tetiyangkathah, Saka thah ipun':sarana ka 'ngge ngica ll ~!lngsa ra w au samp~n. t wpa - da rn el, 'k ema t',(penI3sihan}isyarat sami lebur b u J m r tanp'8 dayll ,dhateng manah"ngantos angles "ke~e$"a j 'a da~gu' saya . nglantur- 'ng~tu'takensapurug-purug, wahananipun I jeng darnel ical (sima y~jpat'ingkam a-nasanipun.vbegjanipun .. tiyang io .skar ig Ituweg.jillurung.

    - ;

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    8/33

    U , Dhungkar M aring gunnng giri- giri. ingbn Icueng padha jinu4grungan) ta il p lsan ana kang nyruw e, w edi yen dipun sretu, yektikabur kabuncang tebih , w it lagi w inong Dews, widigdaya pun-jul, sasaminira tumitah, slol' mawas mesthl lebur tanpa dadi-odlaruog u\aiu -kana.

    1l. Dhungkar ,ununi giri.,iri carta njugrug! Ingka ng geneng- geneng,punika ibaratlpun para ( prlyantun ageng ) dipun riuk dara-ja tipun utaw i panguw aoa ipun, la rta ingkang hartaw an dipun kc~ruk. ew a dene bo ten pisan w onten ingkang nya ruw e. amargia jrih manaw i dipun srutu mesth i kabucal dha teng tanah Ingkangtebih, lahtiyang saweg wlnongwong ing Jawata dh.s.r lang-kung digdayanipun ngungkuli pa ra tum itah , . sinten kemaw oningkang ngula t - ula taken badhe darnel pakewed mesti tanpadados mila odJarung sakarsa - kana,

    14. Kolongane ina Isal ta n kongkih, kekah - kukuh tanna w an]ngrsutae. luri ngenes ogfuakake. ing ba tin mung anggumun,wewarahe ssrJloa budi, den kudu awas mulat, tuladan Iinu-

    , hung. jrih' asihe mring Hyang Suksma, hog kuwala akaryabumi langit piotaneo luntur sihnya,

    14; Sanadyan kasaranipun boten w onten ingkang w ani ngebah -ebah punapa malih-ngeutasaken, pancen kekah santosa yektos,:mila para prikonca kantun , ngraosakeD ngenesing manahi pun.ing, ba tes namung gumun, m iturut piw ulangipun tiyang saged,kedah ingkang mula t anggenipun nio ,a ll tu ladan utam i, a jrihaliha dha teng Pangerau ingkang kuwaos nitahaken -bum] lablangit, dipun suwuna supadol luntur sih ipun,

    1S .' Supayantuk awas lawan eling, nitetroa Ielejeming j aman, kanabakal linakon tembe yeku sajroning taunt windu kuning kODOkacksi w ew e putih amawa , gaman tebu w ulung, yun ki~narya amrajaya, wedhon ingkang idune kaliwat mand! dadyaesuh sirnanya ,

    1 S . P ina ringsn awas law an enget, sa rta nya titekna :dha tcng sulakutawi keelaping [arnan ingkang kadhe linampahan iag tembe,in g gih punika salebeting taun w indu kuning (wikdu "neaDa=-

    1

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    9/33

    L ' [aman l::enc;:ana . !ng,ih punika jamanipun manusa .ami jejegadil netepl jejeriug 'kasatriyan. Dene menggah. seneng J a n nikma tipun, 'k ita , bo teo ' sngednggambarakeoIng angen-sangen. namung ibangsa ingkang sampun ngrao s-aken Ieginipun jaman kencana .kem awQ ~ . ingkaag sagedkojah klawan gamblang lan eeples. Kf ngge kiti. kados deqejo g mass w au. "ing" sapoenika sampun wiwit katinga l trontong- 'trontong kado s '_ sira tipun ' S a n g h y k n g 'S umo ro t' ing wand

    ,_ bangun (eh jing '). 'io g: 'ng'riku badhe kalingalipun.: Wewo"~putih, 'i .n~lJena dedarnel'teS 'u wuIhng~' b ' a q b ' e mrajaya ( natoni )

    . " "w ed 'hon ~irl'tk't lhg " jdu '&- iput ii 'a ilipufi~;'teA ia ha n ~da do sa ken I ebur,:. tuwio'tslrua, ,,',;" , , " :' ',>:; , , ., ,, . : : ) " ' L ; ~ A t R A ' N Q A N ;: ; . . .

    a : W ew e = Mernedi ~aIJ1~lipun~,a jrih i, 'b. Putih = Suci.c. Tebu w ulung' =' mb akrrianaw i '~ wuluhmg s~~jata. ,;. ' , ; . , , 1d.;. Wedhon """ Baugsa-pethek h~~t t?',.' .,e- ; J du, ampuh "'" 'parentah liilg~ang rnesthi 'kelllm pa liani'pun; utaw i

    m esth ] .dipun, gega, sa'mirripU'll : t tdu=geni, pumKa: tiyaug ' ing 4ka _Dg saw eg dipun gega< 'OllrjY M ipuD .' ';-~ ,

    16. . ,~ as,a llir,a wu s- karasa. yekti, kesuk sak.ingpang:llwasa:mM; lIyaligMab~.M.p lya , kang gawi.:l,ah\:-~lawan a yu r sa dnY l/n iti 'S 'tin iia h iJ IJW. .wahyune, gya rurniba .. ' barkahe H~IHlg')~Uilg( tyasirasagung, Rgesang",,~U : .k,uh baku,Q.mbekl.a,rj

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    10/33

    17 . K rentel< ing'b lanah na tnung tumuju .da teng kaayeman ( ka ten-., t rem an) ing sesam inipun kaw ul,a , tuw in kayuw anan sapiturutipun,Iiya n p ra ja sami sa yuk a nggeo ipun rumeli:sa ing gesangipun, kuwanenipun (mengsah] sirna larut, ing saenggen- enggen manggihhormat, kajen keringan, pawitanipun sami rahayuning budil a jeng" ndadosaken -w ilujeng tuw in mulya ,

    - ,' , )Ta tu - ta tu samya tuntum sam i, lelarane waluya suh sirn al tya s'kang mung prihat ln bae, ginatityan luk~ng ka lbu. saparanguug weh seneng kapti, tanana ambek arda, ngantuk ,nemukethuk, kang isi dinar kawuryan, -suka suka sagunging para.'dum adi~~b!,g ja~e w uv .;uh prapta , ..)'T e'tiya n'g -in gk ~ng k eia to n (k~du\Van) i I , a m i pulih , sa kiting 'm anahleal. ingka~g tansah prihll tos san tun dado! bingah, sapurug purugipun ' na mung da rnel seneng kemaw on, amb~kangltia ramurka baten wonten ' bebasan ngaJJtulll nemu keJhuk, tegesipunmanggih J:jegja bo ten nyan~,' w arn! 'dinar ' : i=J' raja 'brll.na. darnel'pingahing manahipuh pa ra tum itah (tetiya~g kathqhj , ' kabegjanjpu-n t@ .os3:hU ew ah '-w ~w ah~ , " ~ .,'

    'l~~,Amung padh a tin~mpUkan" sam i, ba ,~dha dunya tanna rina reksa,) rerusuh 'wud .sirna eutet. dadya sad!lyanipuu" raj:akaya cinancang ,nja w i, 'tim srana dipun t e l l g g a . salarnet lestantue, tan ana kang,muaasika.; durtaning ra t w us la rut m irut angisis, sum ingkitlangkupg tebih, r

    ;,

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    11/33

    20. Kadibyan (peng - penganlpun ) durjana tuwin piawen plawonsima, gampil malikingpanggraita, namung nedyabadhadamelayem Ian tentreming manah, ltayuwanan sadaya ingkang tinitabgesang, kamurkan sirep, kadayan anggenipun manah adrengkapengin memayu ayuning budi., dene ingkang pancen sam punsac (rahayu) manahipun sami merangi ingk:ang gadhah manahnistha, kasingkiral i :e dhurnswah ing tebih,

    It. Ninggal maring pakarti tan yuktl, tcteg tata Dsaltuti parentah. ,tansah saregep mrlng gawe, ngandhap-Ian luhur jnmbuh, boya. an~ cengil cinengil, tut-runtut golong kana, sakehing tumuwuh,wantune wus katarbuka, tyase wong sapraja .Iliabeh mung ar-janti, titi .mring reh utama,

    21. Nilar laldnZ pandamel awon, manah tetek [sentose) R!antbi tat aanggenipun .bekti dhateng pamarentah, sregep nyambut darnel,jumbuh (cocog ) ngandhap Ian. nginggilipun, boten wonten ee-ngil-ctnengil, atut runtut sagolong ing kars.a ( tunggal karep )tumra~ sadaya titah, wantu-nlpua sampan binuka ( angsal we-wengsn ). tetiyang sapraja sadaya manahipun namung nedyawilujel l J i tuwin titi dhateng ksutaman,Ngrataoi mrlng saindeaging bumi, keh log para manggalaningpraja, norakewean nandukake, pakartl agal Iembut, putih kadl .dult [aman aguni, tyase wong sanagara tetek teguh-teguh, taDg~gon sabarang ainedya, datan pisao nguelre ing lair. betin,.kang kesthi mung reh a rje,

    22.

    22. Waradln ngebeki saisining j agad, sakathshicg parapangagengnagari ugi boten kewran nandukaken pandamel agal tuwin remitdado! putih kados nalika jaman rumiyin, manahipun tetiyangsanagari, sami tetek-tetek. teguh tanggon, samubarang ingkangslnedya botenpisan - pis an tilar gelanggang coloag playu (me.dhot banyon J nanging mantep sanger lair dumugining batos,ingkang kaesthi namung dhateng tindak tata raharja,

    10

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    12/33

    S ANDI ASMANIPU N JAKALODHANG *)RONGER JLEG TUM IBAGAGA RAN SANTOSAWARTANE MEH TEKAS IKARA KARODHAlATAGE TAN KATONBA.R/\ NO BARANG NGERONOSAGUH TANPA RAGAKATALI KAW AW AR. DHADHAL AMEKAS ITONDHA MURANO TATA

    log nginggil punika 'saudi - a sm a , m anaw i kaw ao s saw anda -sawanda saking nglnggil mangandhap (ingkang nga jeng ) mungel :RONG GA WARS I TA , BA SA KA DHA TON

    Manawi ingkang w ingking ( wekasaniog ukara ) mungel :BA SA KA DHA TON RANG GA WAR S I TA

    Kados pundi kapa rengipun ingkang kagungan ka rangan ingnginggt) punika , punapa pasernon tumrap kaw ontenanipun pa ra panjenengan Na ta , wiwit sajumeneng Dalem Ingkang S inuhun PB , ka -pisan nganto s dumugi kayrng sadasa (tumrap para kawulanipun 7)Punapa tumanja pra lambang kaw ontenaning jaman ingkang dereng-tuw in ingkang sampan kalampahan kados jangka sanes sanesipunpunik a ? lo g ngriki dereng saged netepaken, sagedipun saw eg ngo tam ath ik ga thuk anipun ka liyan J akalodhang sakedhik, sarta kaw ontenaning jarnan ingkang sam pun sam i dipun a lam i, d ados namungaawarni gagsp gagap tiyang gagap gagap makaten dereng kantenan . jkacepeng (nyandak) kados karsanipun ingkang ngarang Rongeh jlegtumiba, terkadhang kaliyan ps manggihipun para saged sanesipun kemaw on nga lerngid u 1 . ewadene meksa badhe kula gela raken kadosing ngandh ap punika ,*) Wonten ingkang nggadahi parnanggih bilih saudi - asma punika sanes

    karangaripun R Ng. Ranggawarsita, nanging karanganipun sawenehingp r i y a n t u n a h l i , k a s u s a s t r a ig S u r a k a r t a ,

    11

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    13/33

    1. Rongeh [leg tum iba Ebah ebahaning tetiyang ingkang sampun. \keJumrah ingakathah punlka ~erjnjpun karsa I'ljlempa liD Illjengdado s kum arsning jaman dene dum aw a hipun mak jlo tl tanpa.eangkan bo ten w onten lngkang mangreto s ugi nggadah i teges,R aw uh lpun laka lo dh ang w onten ing sa lebetlpun jam an rongeh( = jam ao dereng anteng utaw f dereng tentrem )'1nglea og ksju jug wonten ing pang. (gurnandul) punika kadcsso lah ipun kelh ek Anoman na lika lampah duta da th eog Nga lengka dira ja kepanggih ka liyan Dew i S inta , jumujug wonten jogwit. nagasari, J aka lodh ang w au inggih w a rni kethek- pac slangna lika B ath ara W isnu m anjanma badhe kapanggih hliyllntitlsing Dewl S ri (Mirsanlloa serat Kethek Ogleng), dados Ja ~ka lodh ang punika a teges duta ( utusan ) Ding Pangeran ing-bog dhatengipun kalayan dadakan (jleg ) taopa sangkan .

    .2 . . Gagaran santo sa -- W ew a toning jam an w au santo sa , sanget, te,geaipun Itetiyang Indonesia punika paw ltantpun kantun ka -. santo saning mariah ( bunderi ng tekad ).

    3. Wartane meh teka tegeslpun iiagglh w arto s era - eruning ja -m an perBDSe reribetin g .pra ja ) punika kedah simi aantosaing tekad.

    4. S ikara karodha tegeslpun iingkang nedya nyikaka ra sam ingadeg kasuranlpun nanging kapllndh es ( kalindh ik ) sana-dyan tiyana sugih utaw l bangsa luhur ugi A la lindh ih .6 . "Ta tage tanka ton tegasipun tetiyang ka th ah lngkang bo tenteteg m anah ipun, dening jam an saw eg era - em.

    6. Barsrig barang ngerong - Sumrambahipua dh a th eng kaw ontesnan samubarang bo ten ka tinga l tegesipunj ka th ah samukaw i-ingkang kaurnpetaken, da lah tiyang sam i lumebet io g guw a .

    7 . S aguh tanpa raga tegesipun I kathsh tlyang cidra ing janjisagah da ten" nenging bo ten ndh a tengi (raganlpun bo ten ka tl-nga l sagab nyukani ba rang, nanging ba rang ingkangkasagsh akeu bo tea w onten,

    8. Katali kaw aw ilr, tegesipun rembag rernbag lngkang rsampunka tangsulan (_Perjanjian konjrak, sam i pecah utaw i wudha r .

    12

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    14/33

    9: . D hadha\ ametasi. tegesipun: manaw i pangangkab kita ngantosdhadhal ( = boten : mencok ) ingriku dhumawahing [amanpamungkas.

    10. Tondba muraog ta ta , tegesipun : tetiyang ingkang sam i murangta t a punika minangka dados tetenger tum rap jarnan tentrem utawibotenipun, dene ingkang ta rntu kernaw on, sok ugl tiyaoi ingksngnyingkur dhateng piwulang e-murang tata (kurang ajar ). Inggihtondha manawi jaman boten kertaNsrnung durnugi samvnten pinauggih ing pango tbak-a t hik, wasana

    kacondhongsn utaw i bo ten rum rap para nupiksa , kula tansahdhedhasar nyuwun pangapunten,SASTRASADA RGA

    JAKALODHANG-KAWEDHARBEBU K A

    Nuwun, ser a t J aka lodhang punika sarnpun kathah ingkang nguningani , bilih punika saw arni jangks utaw i pra lampitantng jaman ingkang sa rnpun sarta ingkang badhe dipun alami, karanganipun suw atgi -;R. Ng. Ranggawarsira, pujangga m isuw ur ing naga ri surakarta

    Sapunika sent J aka lodhang badhe Ihw edharaken surao sipunmbokmanaw i s-ged m irib, pintenbanggi nyeplest ke dos karsanipuniogkang kagungan karaugan suwargi, ing wasana sumangga,

    LUOUNIPUN

    "Sekar Gambuh"1. J aka lodhong gumandhul praptanlng pang ngethengkrang sru-

    muw us eling - cling pasth i k a rsaning Hyang W rddh i gunungmendhak jurang brenjul, iugsusrr prsja prang kasor,W BWBDHARANiPUN

    1, J aka lsdhong p-inika d u taning l1wnta (utmaning Pangeran ), ingkang boten kasurnerepan dhatengipua, surneep-sumerep sa mpunngeihengkrang w onten ingngepang.

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    15/33

    Paog punikakajeng ingkang eaw anl - eaw ana ateges pee,hiol'arep, inggih ingriku ingkang dipun gandull JahlQl1hanl. nDa-wuhaken pepeuget atas karsaning Pangerantumrap kula daya,bab papesthen ingkang sam pun dado! kananing pangeran.Guouog mendhak jurIng mbrenjul tegesipun : para luhur Simikeplorot darsjatipun, nanging darahing sudrs IE mi sinung darajat(kamuIYln), ssemper kadosdene tcmbung pari ~ baUD: Tunl.alljarall mrajak, tunggat' jati mati,Iaguslr praja pring kssor, tegeslpun : bWontcn8n ingkang kadosmakatcn waul praja ( nagari ) boten saged naogaulangl ( meranll )amargi kabekta majenging jaman ngaben kuaged.n dhasar prajambetahaken tiyang pinter, temshan ]ajcng boten mawang asorluhuring darah pundi In.k llng langkung pi nter me nang angla]darajat kaluhuran, dados praj r IIlSoran denial pandhesekingjamaa ingkang sampun majeng waul1. lakalodhang asung penget ! Papestheningkang sampun dado.karsanin. .Pangerang punika sampun kinodrat in, benjing parasarjana .uj.oa ingkang ahli budi punika kendbak prabawBnipunsaml kadesek ina: k1hardalli~un para ingkang boten ahli budi,( .aweg nyarengi muncul kaw anenlpun ) lngriku annor - annoriDahukum nagar] ( Praja ) kalindhih dening plndhelcking angkathahiDghn botcn dhedhasar ahli budi wau,2. Nangiog aywa ka liru. sum urupa kandha kang tinamtu, nadyanmendhek : mendhaking gunung WJS pasth l makslh lIaton tabet'pun, bcda lawan jurang gesong,2, Nanging sampan kanntu illg panampi sumerepa pangandikaingfaang sampun tamtu kalampahan, (ujuiog papesthen I, sanadyanmendhalra : gunung, tamtu taksih btlola] tapak til .. ipun, teges-ipun : sanadyan para luhur kasoraD darajat kawoo pangkat ulliWikawon kahartan, ewadene tamtu t.bib temawon bilih puoikadarabiog witaradya, katitik aaking sesebutan.2. Sanadyan kadadosaning Ielampahan kados mabten, nangiossampun kalintu ing pamawas, pan ahli budi ( gunung 1samimeudhak (Iuda ,. .wadene dbedha.aring budinipun sarjaoa botenIcal mUSDa, tegeripun taksih sasod katingal utawi katitik, bed.14

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    16/33

    kRHyan ingkang 'sarnl rnuncul katana saking bdcrcng harda-ning k:anepson, inggih boten wonten lelamuklng tandang pa.kartinipun manawi ambek budi Isu miyatani,

    3. Nadyan bisa mbarenjul tanpa tawing enggal jugrugipun, 1Q81a-kotlc karsaning Hyang wus plnasthi, yen ngidak saogkalani-pun, S irna tata esthtning v w o n g ( = [8 50 ). .

    ,. Beds tinimbang kaliyan pun jurang gesong => darahing SIId(a . ,upami (iyan, a lit tuwin aslinipun saking alit, mangka sageddados priyantun, nanging tanpa pager bandha (kemlaratan ), 'punika cepak utawi enggal kalorotipun. lajeng sirna tanpa tilas,Dene ka leksananipun kaparenging Pangersn ingkang makstenwau sampun pinasthi, bilrhsarnpun ngidakl taun Jawi ciaandr.sang kala !Sirna tata esthining wong ( = 1850 ).

    3. Sanadyan saged katingal illggil ( mbrenjul ) nanglng kabektatanpa dhedhasa r budi luhut ( budining sarjana sujana )boteodangu mggih lengser, namung saged kacepeng dumugi ingkangkinajengaken ing hawanapsu boten saged dados pambengkasi-epun kalabendu malah njalari saya ndados, kathah rubeda ieg-kang dame! ruwed ribeting lelampahan, temahan ieal lipattataning k a mauusan, ,

    3. Para ahli augen- angeo ( idealist) ingkang santosa kades gu-nung pepes dayanipun ( suda drajatipun ), dene ,para ambekangkara murka ingkang boten gadhah pamarem ~ados jurangsaya. ndados, ~Inggih pun angkara murka wau ingkang marentah pra jaNanging sanadvan katinga lipun pepes dayanipun ( Para idea list )ewadene taksibwonten tabetipun santosa beda kaliyan ing-kang katin'gillipLlu kuw aos kados jurang ( Pun Kamurkan )b idhe engga] jugrug Tahun Masehi 1919. 16:0.

    "Sinnm"Sasedyane tanpa dadva, sacipta , cipta tan polih, kang reraton-,raton rantas, mrih Iuhur asor pinanggih bebendu gung nekani-kongas ing lcanisthanipun, W003 agung nis gungira , sudirengw iraug jrjh lahs ingka ' g cilik tllD to lih riDS cilikra .." is

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    17/33

    4. '-.

    4 .

    } ngkang sinedya 'bo fen dado s.ingkang cinlpts bo ten plkantuk,ingfl:Rng reraton ra nra s, (p)J kempa la nsami bibar), ingkang ngang-kah luhur rnalah keplorot dhawah ngaodhap,dedukanitlg Pange-ran ndatengi, temah, sami ngatingalaken kanlsthanipun, priyantun luhur ica l luhuripun umargi kathah in ekang sampun botenremen uggegaojar. kathah ,.ingkang w aniing w irang , nangingajrih pcj~h,tuwin. tiyang alit boten sumerep alitipun;. .'Ingkang kinsjengaken (nggayuh tatatertb Ia n 'adiling bebrayan) .boten kasembadan, awlt gegsyuhanipun batin boten cocog kali-yen ingblng kagayuhing lah ir, m ila ingkang sajak nggayuh luhur malah plnanggih aso r, pakempalan ingkang nggayuh agengIan santo sa rna lah buyar, saking kaw ontenan w au, ma lah nja-lui kadbawahan bebendu, surnebar ing ( loking) akathah samimastani ka tinga l kanisthanipun. Pars priagung i c ~ i ambeking k~agunganipun, narnung sami negayuh gesang. sanadyan g esangalit uger bo ten ka tamberan. bo ren rumaos sadra ja ting kam anusanipun. nanging rumaos sami-) samudayanipun .

    . '4 ; Gegayuhanipun para panunrun bo ten kadumugen, bo ten ang-sa l da rnel.- ., ..,'Pakempalan- pakernpalanipun para kawula sarni katindhss (8 T.bagian B P K I Ian saner - sanesipun), Panuntun Ian w arga

    .Jngkang piyat (purun nyarnbut darnel) samidtnun kuniara uta. wi k akendhannak en Kadossamnun karsanipun Gusti Allah. de'ne .sawea ndatengaken deduka, kados pundi menggah kanisthanipun ? Lan para pangageng ingkang mesthinipun ngayorni dhateng para k awula Ian dados bspa ~ babunipun para kawula sami dado s lelengenipun para ambek angkara rnurkn io'~kll.ngngeruk rezekiIaa nelukaken adeging - gesangipun bangsa [im-perialisrne). ajrih manaw i dipun kendcli ka lenggahanipun: pa rakawu la wiwi t kabuka pikiran ipun. mangretos manaw i ingkang, . .ngemudeni ,!beng - ingering (ruwet rentenging ) prsja punlkapaneenipun kedah .kaw ula (Rakyat) .

    . ,. W ong a lim -a lim ' pulasan, nvaba purih njer o kuninz . ngulsmamangsah maksiyat, mada t .nbdon minum main, kaji - ka ji ambanting. dulban kethu putih mamprung , w adonnir w adoniraprabawa salaka rukmi, kabl'b - kabeh mung m arono tinga lira

    16

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    18/33

    \

    Tiyang a lim ( 'PlhU pangsjara n '} Ja m!!' k~m i 1WO I 1 , njawi ~hllknglebctipun jene, ngularni nglarnpah iduraka . mada t, m adon,minurn sarta main, kaji-kaji nyelehaken 'dulban tuw in kethuni-pun peth ak ( ingkang ka thah , bo ten sadaya ), upa rninipu n nyla -mur ngilDgge cara J aw i: udheng- udhengan tuw iu sanesipun.Tiyang estr] boten netepi anggenipun dados estri, deulng kata rikdayao ing mas sa laka ( bandha ). sadaya- sadaya namung mrikutujuwanipun,Tiyang ah li pitutur bo ten saged terus ing lah ir dumugining bates,tegesipun : S adaya ingk ang kll pi tu turaken bo ten medal sakin gsanubari Ian ka lantipaning budi. nanging ingkang kath ah namungsaking gethok tular ( angon rungu), dsdos bo ten s",kingpangre-to san ingkang lebet Para 'U l ama ingkang mesthinipun kawajiban nyegah (npemutaken) la rnpah maksiya t sam i tum indak bo ten./ ' ,nyegah , terkadhang rna lah ngrujuki, ingkang lampah m3ksiY ctsanadyan bo ten tumut tum indak nglarnpah i Para w anita ingkangIeresipun sa rw a w inados sam i ica l wewadosipun (sipa ting kasu-silan )', sawenea w onten ingkang fanpa t:dh eflg allng-allng. ja la-ran san get .anggenipun nga jengsken gebyaring mas lan arta , m ilaw ew ado s da lah budi sarta kasusilanlpun gsmpang kalintonanana, inggih sariadyan kados punapa , uger tampi arta ( bandha ),nsmung punika ingkang kaanggep w igato s tum rap gesanglpun,Pun Im peria list ( Panguw aosing nafsu kamisuwuran 'kangge nge-'ruk rezeki.nelukaken bangsa) nedha bar.tuwanipun parangularuapula san. sarana ngadegaken Pakernpa lan Islam w arnl=w arui ingkang tujuw anipun nglaw an S . l,sup?dog p un Irn pe ria !istw a ulestari nyepeng panguwaos. w oh ing pia won (prostitutieJ sayangrebda =ndados inggih kados milkaten punika daya- pangaruh-ipun cara nsfsu ka rnurkan sa rana m igunakaken arta = raja-brana, Irmrahpnn ngalca th ah sarnl. ma tadhuw iten, njaw f sudnanging nglebetipun i,si pepenginan.

    6 . Para 8udl!.gH in'g:H~ya )roning jaman keneng sa rik , rnarrnanesaislning rat, sangsarane saya mencit. nir sad esthinirig urip, J, ;=.1~60 ) ikiu ta sangkalanipun. pantog ing nandhang sudra ,yen w us .robat ranpa monk sru na langsa na rima ngacdel

    S ., ' :

    s .

    11ing S uksma.

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    19/33

    .:/ ~..\'

    d . Para . sud agar dlpun hurmati, [amanlpun saw eg risak ( kenglogsesiku) mila kasangsaran ing jagad sa ngS lya amget, ingglh punikakala taun Jawi sinangkalan .Nir sad esthining urip ( = 1860),pan tog utaw i telas - telasanlng rekaos punika manaw l tiyaogsa rnpun purun toba t ing Pangeran kanth i eneng . eningin cipta ,s auge t p ana langs an ipun , narimah sarta pirados dhateng ing-hog darnel gesang.

    6 ! Para sudaga r ingkang suglh-suglh dJpun unggulaken dening nga~ka th ah ( ingkang kaunggulaken bandanipun ) bo ten tusetu Iuhur-ing budlnipun (budi sarjans sujana ), mangka bandha puuika'mbekta daya kamurkan kategelan, manaw ) kaluh uran durnunungio g bandha ingkang ngandhung kamurkan 'an ka tegelan la jengdipun aji - aji denlng ngakathah punika pratandha dados pepe-nglnan, dado s gegayuhanlpun nga ka tbah , nsmung m riku purug-:lpun : manaw i is; kamurkan Ian ka tegelan lsjeng mratah dhatengbebrayan sarnpun ta rntu nja la r! kasangsaranipun, m iw iti io grabun 1860 (Sirna rasa esthining wong ), Pentogipun kaasoranIan kssangsa r an punika rnanaw i tetiysng sampun purun nalangsapitabos dhateng Gusti Allabs. b, w, saking .panguwaos tuwin- 'adili!l8 Pangeran, iagrikul,a jeng sam i tum lndak ta '~t dha-teng ingkang Maha Kuwasa,

    6. . J ag praja ingkang a rabekipun angkara murka ( Kapitelis Isch )pllnika namung para ingkang nyepeng panguwaos (Kapitalist )Ian para bebahunipun ingkang sakeca angsal kahur matan utawl,paugajt- Ilji saking da ya panguwaoslpun Lah inggih jarnanipunsaw eg bibrah . m ila prasasat tetiyangsabuw ana nandhang sangssr adenlngcayaning j e man ssweg kenging sarik,taun Mil E e , h i 1929-1930. Ebah - ebahanipun para kaw ula {Pergeraksn Ra 'ya t )pepes. nanging angen - angenipun bo ten sim a ngento si w ah -,yaningmasa kala kanthi pitados dhumateng Gusti Al lah .

    I

    "Magatruh"1. mBok paraw an ungg!'lwang. duhkiteng ka lbu. J aka lodhang

    nabda malib, nanging ana marmanipun, iog w eca kang w uspinasth i, esth ineng murih kelakon,

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    20/33

    I S angka lane maksih nungga l ja rnanipun, neng lajroriiDIl mad),aakhir, wiku .. pta ngesth i ra tu ( = = 18 77 ), ngadil plrim armeo ldasih . ina : kono karsao iog M anon.

    3. T inemune wong ngantukanemu kethuk, rna lenuk samargi-margi,marmane bungah kan, nemu, marga jr ouing ketiluk isl, keacanasesotya abyor.

    J. mBok para w an ingkang mirengaken sabdanipun Jakalqdhang,sangga - w ang bnth i prlhatos (Ingkan, kasebut mbok praw an pu-nika. bokmanawi aiken Limaran anakipLln mbok randha, Dhadhspan rnirsanana serat Kethek - ogleng"]. S aw eneh w onten inakinanuadbahi pamanggih bilih ingkang kasanepakaken mbok parawanpunilla badan j..mani inggih punika sarirauipun R Ng, Ra .ngga .warsita, ing wekdsl w au saweg sisah kantht trenyuhlng manahdene Dgraosaken badhe hdadosilnipun jaman wall, ewadencpangga ljh ipun taksih saged menep ( w ening ). nunten wooten dhawuhing Sang Our" Ja tt, bilih kadadosan wau wonten kaw el .. anin. Psngeran

    2. Taksib nunggil ja ruan punika (aa jam ln - 1800 dumugi 1900)inggih punika salebetipun tengab - tengahaning tabun dumugiw ekassuipun tahun J aw i 18 71 lMasehi U 146 ). hnanipuD GUIHAllah ing wekdal punika pa ra hwula l imrahipun saoadyan bo tentumut ambyur ing p.praoaan ( rcribetiol prlja ). jallran liaklte"utaw i sampun sepuh pikun, ingkang dereng maDjCrtol tembuogSocialis ( Socialisrne = pangretosan pnnatanipun praja uta w i ta~tanegara ingke ng ternen ternen saged murakabi tumrap bebrayan),jalaran kirang aesraw ungan J s. p Wosipun unadyao in.kingngantuk piSll n sami ngajeng -ajeng ngrao.aho tabesJ.o, acaangw onten ing jamao "Merdeka" ioahng adhedhasar pambeogokio.para kaw ula ( Kedaula r.n Ra 'ya t ). Jakdodhans ngJajenaakcnaabdanipun :

    3. Kinten - tic ten labdanipun makaten :Aja susah ibu Pratlw] (Nulakita), dalr bacutake kandh aku : Karsaning GUi t~ Allah inl faunik u, Pramugan] Presiden) kits Il:Ikancanc gumregah naadclllho

    .) Wedalan Toko Buku "SADU-BUDl" Solo.

    19

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    21/33

    kumpulan kebangsan (P.N I.) hng oleh syafatl lat (sympha tle= .sarujuk) banget saka para . kawula (Ra'yat), [e r kits kabeh w isl awas anggons ngenteni, muIane rew ang-rew angana nenuw un,supaya sedyane para kaw ula kabeh : 1 4 M e r dele a" iku bisakasembadan. Ing ngriku Pangeran paring pangapunten IlIj~ngtuw uh jaman adil Ian parimarma dhaten kaw ula inggih puntka para kaw ula sa rana gampil panggesanganipuu mirah sandhrmg,tuw in tedha , ngandhap ngingg]] pauggalihipun saged gumo longparibasan ngantuk nemu kethuk, nanging inggih pilih-pilih (bo ten sadaya , namung ka th ah cacabipun, dene w ontenipunsaged tampi kelhu~ w au klltarik saking le1abetanipun dhsteng-sesarni ageng-sanget dado, wosipun ing jarnan waukstbah tiyan gingkang nindska ken kautamaning bebudenipun tegesipun : botenrum ao s ninda kake pakarti jebul menggih kabegjalflng samargimargi, tam tu kemaw on bingah, amargi angsaf "~barang" mas .'intenabyo r tanpa .sa rana reka 'bs .''','',Sam pun tarnal surasanipun serat jmgka Jskalodhang 9 pada

    menggsh cocog utaw i botcnipun turnrap pangga lih ipun para maos in lpanyuraos namung-nyums nggakaken nanging mugi kapar enga nit!sarta nandh ing ka liyan serorah iugkang kaw edharaken w onten ing'R adio nvlika tangga l 5 Ianuari 194 6 , kados makaten : Tahun 19.4 6punika tah un katerntuw an. sa la jeng ipuu,

    Dene ka tem tuw an w au lair ba tes kedah k aesthi, murih ka-larnpahanipun.

    SUPPLEMENTSERAT lAKA';;' LODHANO'

    Pinanggih w onten ing da lern buku sera tan tangan, a~li'~kingkagunganipuj; Raden Tumenggung A rungbinang ing S urakarta k r . s era t na lika i o g taun J aw i 18 18 Masehi 1917.

    Supplement I .S umambet ing sekar Oambub.4 . W usicg, nabda turnurun, lrncak - lincak ue-ig tepi delanggung,nengeng. wiyat munggel oyoding w aringin , kinarya gege:langkal . .YH ;~ '

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    22/33

    S. Kang m iyau& tumayu, Dgean ngidul ngulon g'dmarubyug w e-6eb nga lo r tandber kraoadeo aw erl. sa temah caoakeJak wan.sui, nCEli t.neah kumpul andhepruk,

    6. NoplIJe m eier m liJ gkus. lir bhnmakcm (a8 bisa amnw us, tanbisoblh lirpendaa katibao $all, maDB Ilu kimuy, tanSiulpep8 l1ere~Y IB preba to ll.

    1. J ake. LodhlDi gumoyu, IIfwl mungel gelang kaluR gipuD , -a lomnabds \ylnoll'inlJ tembcna memani.. kaog sia lb l: iaQ SU kOD ILIoaibu, miyafsa luwclioil pa~laUlon.

    Supplement IISumambe iDj Ichr slnora,

    4 . Jakie Lodhang malib nasda : Y on rembu. empun Jawurl, 011~CD malih k:l'lnS bebusan, daweg endika $i$eni. ttsih anungailw ara i teiJgu lilltindh ih lll w atu, sadyan lob kasudiran,_mellgkoni6118ot ik~o buddi, pame:os3UlIllfJ nb doya CaD w un pallsJ ra .

    6 . K i WUfIl9i1 l I :agya t mYIHi\& D@U U p jaia an fjsntf ink i. (ema il asl.aturira : KaboB yeopmoujw.t1g kepU.kulo arsa mudaar], bebasan 8ndiK~ .wsu Meslilm Ki Ilks Lolinang maluJe ,omburigmemanis, sB lw i f)(j&cuogakcn ing plnudhuh ! dWB.6 . S a tenou jeJ im tilll . lula regcdCl ireng D .yaHrit. m ao jlo s linuoiCrAn sira m angke katoae jejen'ik. yeo mcnskang leia maDisf !umebYllf P\~fih kang ~uku llulw b earita hoa. ilaoge basaDpua lki yen WIA I ngrcda te t l lDSu tumumpang sela,

    Suppi0ment IUpjnB ilggil1 w onten ing S . ef a t ! lenta llG ll l.D6an asli salliioa Man2~unagaran, ka~~ra t ll& lik!a ins teun 1861 lawl=19Jl Messh! Mang-

    3(m ipuo sum lunbe in i-subplemenj I seser Gamtmb 4 psda, il ' ljeoynyandek Supplement HI seser AanHm.danfl 4 p~da punika,1. Lan w uutua jam iln samanga io , urip iku nrup - urupan yen

    tan !turup ,aoggaw ene. yekti t

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    23/33

    3. Kawulam dhep iog gusti. gusti asih lo g. lu ,w utB , santosa lu-hur krato:1e. iog jaman mengko pan ora kaliag an lib' donyarta, sirna.aicring aluhur, w it guati tingga l kaw uls.

    4. BAal karsaae tao dadi, satemahan siya-liya. iya mring kalu-hurace. mung tum rap h ad,an sapats, pnbadi tan tumular, w allyaning ,rah tekeng besuk, lsbet wus nir santosaoya.

    NaIikil taun Milsehi 1940,Ihli kiteb Jllogh R. Tanoyo S8m~pun mratelakaken babwarni-warnining kawonteaanipan sent JakaLedhaog ingkang : taksihJ ;er~tan hmgan l laCeral lgaken wonten lngd~dungk:apardpull i!;lg larot J augka Keth 'ek-Ogleng. ingkang tawed'llliken d ening To !1.O B tll!u .~.S adu- B udi " Surakarh'pUilika taun 1940Masehi, kalerllnganipu.n kados ing ngan4bap punika .

    . S era t J aka LodBans,puo ika sampun. m isuw ur yen ka ranganRl'logg&wafsita. iketanipun mlO.wisekar tigang pupuh : GsmbuhSinom tuw .in Dudukw uluh . sarnl nigang pad a : medhareken w ecan]pun lang J aka Lodhang , bab kaw ontsnan ing aalebetipun [aman . 1 i I. neng uri!:: ngantos durnuginisg masa .dhumawabipun parmaningHyang S e r a l w an sa~p\lDkawedatil.keo 'Iay pengeeapan, dene, we.,dalipun iogkllog rurniyinpiya .mbak ins pangecapanN V . B udiutarnaSurakarta D81i~a aWl 'I llpun .tauu Mdsebi 19 23. uta w iing MUD J aw i 18 53

    . S~rat7 serat Jaka- Lodheng ingkang'taksih seratan- tangan, ing-tang sampun kasumerepan, keserat nalika'ing taun Jawi 1848, H{5018 53. tuw in 1

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    24/33

    Toogn katlndhihao. w atu, nadyan fob kaK iJ diran. mcngtang aagen,'ing~I!B buddi, pamengkaD,c D 'r deya fan wun palastra, - NlllibnyaPem impln - pem impin kita , - Pads m llsa yang lampau Pem ilDpi~l ..pemimpin fliea 4itindal seberat - berarn),a, melkipun belia u berdayateras, berllsaha U D t U I a x'cmerdek!lsn deagan Illkud cenaga J I I O I ad~padaoya, 0 1 1 1 1 0 t'Sapi usshanya s c h l l u bnds. sahaja.

    'SaCeoau j.jenJhik: Ilul~. regede irens j a l i r U . _ manjioi linuet ,~o. Ilrna - R!l'ya t-M !uba lIebaovakan mesth beragu ragu belum insJDrbe~la l aka n pentiognya tujuan peracrakan klta baDgla' , lndoneliaumumnya.

    MangTi. kstoncjejenthik, yon mengllsD8 sela maals, Sumeb)'81'putih kaog lauku' ku"klub carita has . - S ampailah w ax'unya , Ra 'ya t - Murbl b,ron,lloft, mengonjukkan'pamur kcsuciyanny., a lla n R i~ ~udelta an Nas&suci daD BaD II" asH,. menurut sejarah, ialah. kedudU:kln kit" Y 8 D I J ~cD.ausaj yans moman .diwl'lriskllD oleb leluhur kitl .cbermula sec1ui zam an PurbAblaultuk kita ,. Y en wus ngreda ,clengn t t)mumpang sela Sifelah Manl-Ac$i.berw ujud.lla 'ya t-M urba berdaula t,Pcm impln,pim impio kila berkua la ,18daDI Kelllor4ek .. n terclplli sepenuh-penuhnya, (Tllbun kep;altiandari Sang Pujangga adatAil didalam tahuo Jaw. ; Wjll~-aapJa-Dsesth i- ra ta .,. 1871 . : : : a Mago lli 194 6 ).

    KALATIDHA :: JAMAN CACAO-BBB U KA

    W ahY llning erda rubedo ,. kipuj6nggA .monlo li! melo cip'h.mati ragamedhar waranAniua ghsib ananira sakalir, fllwedioa s~rwatumuw uh , w iw aling kiaog w arana , d~dj bada ling Hyang W icldh l, a rne-dharken paribawlningbn/&na.

    lARWANIPUNP.ft.nJenooglnipull R, Ng.Rt'IOsg,w ara !ta ~flparenl menscH badhe

    ....dumadosing, lelampahan, fuwt.lhipuQ rsrlbet iDgkanjJ ngambra-ambra,mllOSis ,h wewa'Olliptl3 satin, w llll,erin, pa .nge'lh i sauns man. tung

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    25/33

    .puja - samadl, ingriku saged C miyak .w arananing ghaib, inggih punlkaralam iugksng .pating gembuleng tansah nglirnputi ing' kawonteuanghaib, lajeng katingal kawontenan warnl-warni gumelar ing alam ka-halusan. suka 'pra!ambang" badhe tuw uh ipun reribet sadaya dumadosDene pethalioll pepeteng ,wau tetep dados wadal : (caos korba'n)dhumateng Gusti A lt"ah ta ta mulyaning jaman w ail manaw i sampunkalampahau-wedaliqg rerlbet 'ingkang ngambra-arnbra inggih reribet-w a u ingk ang minangka wadal.unensgah ebah osiking baw ana ingkang.ndadosaken ruwet-rentenging praja punika kawedaraken kadosjog ngandhap punika j.

    . f ' I ~KALALIDHA ..JARWA'-( Sekar . Slnom

    L.UGUNIPUN~r ~1. Mangkya darajating praja, kawuryan WUII sunyarurl. rurah pang, .rehing ukara , karana tanpa palupi, atil~r silastuti, 8Ujana

    .1; ,", ,sarja'nakelu"kalulun . Kalatidha") tidhem tandhaning dumadi. _' "_. ,,' .' I'hardayengrat dening karoban rubeda .. C,",' .

    2.~ARWAN'IPUN~

    Sapunikakek~wungutawi ,wahyu'ning praja sampun 'katingal .suw ung tidhem premanem .vguru basa (tumindaking tatanan)

    . risak, amargi boten wonten ingkangtinurut; para naraprsjaboton karsa ngagem piwulang tetula dh au kinaingk~ng prayogiTurnrap tiyang, 'wasll;itha raOSili& panggalih vsanget na langsasangkip8 kadhesek kawontenaning jaman cacad ( Kalatidba).ngsntos -tintrim praja kadosboteu' wonten sabawaning tu-.mitah,. jagad katarnan .rerlbet : sa n get '. dening kaurungansakathahing rubeda (tuv/'uhlng 'paprangaa waradin =pahggodha). .. Atilar silastuti sujana 'sarjana ~elu kah~lun I Kalatidha =Nilar kasaenan(tatanan:panembah ingkang leres) para tiyang pinter Ian linilDgkungsamtnllar' kasaenan .Ian panernbah kelu dateng jaman cacad' ./...

    \ . ~

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    26/33

    ]ta't"1n'~ tatu utarm, 'patihb patih linuwih, pra nsyaka tyas'!;' 'raharjii/'panskarebecik becik, parandene-ran dadi, paliyasing

    , l fa IAuer idu ' j, nialah , mailg~in 'and'ddnt. r ' u b 6 c l . l 'k an g- ' n grerib eti-beds .;bedaarq_aning~ wong sanagara ,/

    (,2~, Ratunipuntumindas utarni remen nggegaujar, papatihipun lina-r, ngkuna.: pauggalib-muraid gaged ngrangk ani Nata, paranayaka

    setya tuh~lambek . raheyu, para pungg wa ( panekar i pun),sae-sae sami pangajaran.tsuprandosipun boten saged dados pa-nulaking jaman ingkang :'saweg" kenging sarik ( dedukaniug

    - r : -,;, -P~.~gef-an. ), ,'nangi'ng' " ,n,rHla!~.saYl, nd idos tuw Jh i;,yg 'rubeda ingk a-ig dame l. ' , , 3 ~ : ,f9.ribeti o g praja, -wonten=wonten utawi W J r 'n t - warni kemawon

    ,,' kamurkanj.pun.tiyang sanagari: Punikatkawotenan kala jam all'--' , "sJln;ii.1nte~ Sang Puj 8nggaraksih -sugeng, " ;;-'3 . ,KatS ransi tangi~irii sira . sang,.paqlmeng k:awL kaw.let ing tyasr~"-duhki't~, iat~mau ing fe'll" v . : i r a ) . 1 g i . , dening upaya sa'i1di,'suma--, \r~~nA"anala\~u8g~;'~~~i'~l;;~a:_nuarCl~", '- ri jet ~ 'l l~~~ih meuk-pa-.

    k~llh temah suha ing karsa tanpa \ve~eka .'" ,~,~~S'~ng pujatrgga~~ulilads'dipun~ngis' - 'ngjs~>k~gubel 'ing k~susali:-'

    .' ~n ingkangsnjalari Itaw:iralfgan, laking psndauielipun tiyangcidr~:! .>, s. ~ng~a'ng,lampan dhedlielt)i'(ao~r'=silndi ':upaya ) aampun

    tumanduk dhateng sarlft;1l1p:bl1' s'ln't 'iftlj 'angga" sarana sesra-,\un,gan ngl e\i ,l -l u ~ . ~gasjh-asih -Jng. SM1U' ndadosaken pr~-;~c I - r . ,;;yogi/li~,ul!,)ebulsa~mg':; ap)~genip~R paQo~,pl1>mdh, temab,an ',e-. : ~tyanip~n, Sll\lg ,puj'llngg(t Iebur. botenkadadosan -labet kirang

    ;,? , p ' r a Y i ! r i i t ' . ' : ; ' ; - , . . ' . . , , ' " ' " > '4:'''' D,aS'at"'ka:to'i)-aflp-lwatti bebaratan ujar lan:,is,_'pin,pdya dadya, ', ', , " paclg~rsb\ iekYsar r~ ir i! a IJh 'ka \Vhr j: y e ' n p h i 1 k i r sayekti, mundhak;';"~'

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    27/33

    5 .

    . lali, kefep aweb deduka. uwohiag deduka bj~a dad; pralambaDIbilka l uuw ubake pak~w u.h w arne- w arne (tuw in dados panasjengpimi.ta alriDg kadunungan kamclilta n la jeo ~ kesupen, didos betaUjar ing Paniti=sastra, awewarab asuna pelinj, iOBjamao keneD,,!musibat, WODg ambes jatmika kootU mall.kono y'eo niteni, pedabspa amituhu. pawarta lalllwora. muudhas angreranta ali, angurbay. fiB 'ikcta cariteng tun',SurBo.ipun teral Paniti-s8Itra sampun we.arab luta pepenge ttumr1p tog JB IDaa keneng musibat (j l lman keoeng IlIlllt) tlyaug,lernbah mans h utaw i ula b ka jia em a n( sacw a sareh ) ~uoranlandbing kaliysn jaman musibat, sasat jcathi!c mengsah jernpolcawoll candhioi sang.t,punika iogkanll tatembungaken : Konti tlia liy a,) .man aw i 'iyang purun niteni dbatong piwulaD'iI. lajsn.paedabipun pUDapa ng~ega pawartcs lalawora(ngayawara =nglempara ) punikica , m indbaktiw aa karaos-raoslag maoab( Dgon~r;;o-ong!il0' ,mbolc augur ngike8 (ngao8si1-lnggit) cad-yos "ing jaman kinl.Keal k ina ry .. d a rs a ll ll ,p aogl imbaog iog ala becil!:, Slye},i asehkewsta Maloo kang dadl ta rnsiI, m ssa la .b log ngaurip, w ah 1_naniia tinemu. temahan anarima, IlIUpUS pepcsthenioa takdir,puluh - puluh ao slakoni kaelokan,Tur konging kB J JU e. __tuladha utaw i Ielimbangen tumrap pan-yuingina bab piawon 'uwi kssaenan. i~r seyektesrpun kathahcariycs-cerlyos utswi lelampahan ingkartll mlkilltuki. ebaa- osikang ngaw ,csaD I tam tu, ksw entenanipuu badhe plnanggib , iO].lr;"ku lajeng narimab. mupus chateog papestheoin& kodrst. puluh-pa luh w us begjane deue J agidikon nglako ui, kaelokan (punika pamupusipun sang pujangga ).Amcnangi [ aman e.au. ewuh aya I D W J 'l l lmDudl. melu edaa noralah aD , yeo tan melu aaglakoni; bo ) a h-dl man DJeLk, talmu

    . w ckasanipun, dila llah hua AU 8b, begj.~ - 'begjane' kanB la li uwjhbegjali: l~ng e l IDa lawn w aspada, 'Saged nyumerepi ewahlng jamantegestpun : [amen wau kath, hpara gil-drs, raoslng mar ah cw ub aya (ntrewub.ke)b~dhe I,!IDL; t

    7.

    7 ,

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    28/33

    .ew ah (ugew ah i ada tjbo ten tah an utaw i bo ten ksconggah , nangi'nllyen boteua tumut bade bo ten an gsa I panduman ksmeli kanw ekasan ka liren ew adene sampun dila llah sa pinten k abeg ja nip un, t iyang kasupen. taksih kaw on kaliyan kabegjanipun tiyaog inakang en get sa rta w askith a (aw as dbateng ka leresan). Ka trangan lBegjanipun tiyang kasupen punika ja la r an saking tum indak cidra

    , sa rnpun tam tu la jeng saged muw ah - muw uh uw oh ing panda rnelw au tum snjanipun namung ngagengaken dha teng kamurkan. Denebegjanipun tiyang enget punlka ja la ran tum iadak leres tuwinsaedados inggihsspikantukipun, uwoh ing panda mel sae w au turnan-janipun aaged nggigah rao I ka w eni ngan enget dha teng G ustiAllah ing w asana saged tetep lestari pamanah ipun, 'S imona ik u bebasan, padu-padune kepengin nggih makot- npaman dboplang bener iogkang anga rani. nanging sa jroning batinsaiatine nyamut-nyamut , w us t uwa a rep apa . muhung mahas .ing asepi supaj antuk pangksamaning I1Y l1og S uksma.Makaren w au bebasanipun, padu-padune kepengin '(saog pujanggaingkang kadakw a kepengin) dene ngandikanipun ug] ngleresakendhateog ingkang ndakw a. ternbungipun : nggih mako teo msw ipaman ndhoplang, punika bokmanaw i namung kangge rerangaken 'relining w onten ternbung : nggih mak o ten , nunten ka la jengakenpisan , parnan ndhoplang (D ipu n semantbakaken tiyang tkethahracakipun sa rn i n gle resa k enmakaten w au) Nanging saternenipuning da lem bates nyamut- ny rmut (tangeh lamun] tiyang sa rnpunsepuh kemaw on badhe punapa , bok.a luw ung sum lngktr dh a-teng panggen m ingkarig sepi (tansah nulangsa ) supados ang-sa l pangapuntening Pangeran,Beda 1-1II kani( w us s ,ntos a , kan arilan ing Hyang W iddh i,sariba m dang meya, t, n su sah ngupaya k asil, laking mangu ~nah pr apti, Pdllgerun P iri ng p.tulung. marga sarnining t itahrupa saba rang pako lih , par andene maksih taberi ikh tiya r,Beda, kal.ya ingkarig sarnpun saritosa iD a tckad datneng kanahayon, gess ngipun tansa h jinangkung eekinarilan lug Pangeran(kap~rellg panyuw unipun} , sadhaw ah .dhaw ah ipun bab adi sam-pun boten susah dpu n padosi kanthi ngaya-ava, parnpun samidhateng p.)';am b..Lk, r u pi sa mukaw is ingkang, maedabi ( namung

    27

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    29/33

    _laking ebahiog .cipta kemawon Gustl Allabmltuluugi lumantargaldni t iyang ),pu~apa ingkang kinajengaken kadumugen (kang

    . cinipta teka, kang siaedya -rawuh ). suprandortpuntaksih sregepsetiyar nyambut darnel.

    10. Sakadare : linakonan, mung tumindak mara ati, uger tan dadiprakara, karana wirayat muni, ikhtiyariku yekti, pamilihing rehrabayu sinambi mbudidaya, kanthi awas lawan eling, kang ka-esthi antuka parmaning S uJurna .

    /' . 10: Sak~conggabipun pandamelan ingkang dipun tindakakeo, botenketang narnung clptanipun ingkang mlampah, angger boten nu-wuhaken prakaw is, aw it sampun kasebutaken wonten ing piwulang ibilih ikh tiya r punika saja to sipun ateges lampahing pamilihturnuju dha teng kaw ilujengan (syaratipun tiyang badhe wilujengpunika setiyar) sambenipun memikir ingkang ndayani utaw inyarnbut darnel kanthi awas enget, supados angsal pituluoganingPangeran,

    11.: Y li A llah ya Rasulullah , 'kang sipat murah Ian asih, mugi-rnugiaparinga , pitulung ingkang nartani, ing alam aw al akh ir, durnu-nunging gesang ulun, mangkya sampun aw r eda , iog WekaSIH1,kadi pundi, mila mugi woutens pitulung Tuwan.

    ] 1 .1 Inggih Gusti A llah inggih K ao~jeDg'Nabi Rasulullah [pamuji)ingkang sipat mirah (ingdonya) Ian asih (Jng akhirat ), 'rnugi-mugiparing vkamulyan ingkang nurnrapi w onren ing gesang kawuladooya dumugi ngakh ir, jer sapunika sampun sepuh (sang pujangga l, kados pundi b:i-dhe kaw usananlpun, badhe tumut SOlCHU-nipun tiyang kathah boten sage! nglampahi, mila mu,i - mugiangsala pitulungan saking Pengeran.

    12.Sageda sabarsantosa, mati ssjroning ngaurip, kalis ing reh aruaramurka augkara sumlngkir.jar len meleng malatsih , sanityaseng

    s . jyas mernasuh , badharing Ispl1dhe~dha.aotuki mayar sawatawis ., borong angga sawarga m-si martaya,.. . , '

    12., Sageda sabar tawekal tumrap lair batos'pun punapa ms li h pejahsalebeting gesang, tegessipun 'tumindak ing kthhiran tr an: wiwonten catur muujkur.Rateman sakserik nar.mah, te n remenb angsa nin g k arameyaD ,.k 'a ba to sa ~ip un nindakna patrap mane-

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    30/33

    kung puia-samsd! IIgesthiya ~a!,_~d.d"mugi illl hsjden j.ii, (!incIampah - ]ampal1ipun tageda Dp.cndabktm g9B8 slin ingkanp: nglem para tuw in_ hmurkaninR manah inehng ngambra-arnbra ( meja!J.iJlafn. bawa t supados [epat ing pan~!l 'odlls-rerc8n!!l , s,ut~ suminJ tkir taking kamuf'lI:an. ngemunana Roggen kaw ula gumeleng tansaboyeoY lIdhang lumunturing . sib, tuw in le,Cariya an~g'en klwulan6 lgegulan. murib cabar deduk8 ninilPanl!edn, luw arinll do lS .Sola jeng anssat hm~y~ran saw a taw is w l!8 !1nl'1 lajenll muubaho I. sarira (pB8rBh bongttohn utaw i sumarab = borong angra kantun.nges t] 'k a te ntreman ina asa lipun . u\caw it ( gb,w ~r8 a mestl mula)'"1= sakukuban isi katentreman sa ja tl ).

    Namung samanten gadukiDg panyur8 0s tDs1cang njarw.k.8k~D'umrap ssndi & lma:Boron, angga sawarga mesi msrtaya,

    KALATIDHA' WALl - RASAGtibahanlpun Sao" Pujangga Ag~ng

    R. Ng. RANGGAWARSITAJ ngkang, nyuplikR. TA'NOYOPAM8UKA

    S ~ra t T{ah tidh i;J . in~k~nlt ka iket maw i selur sinom 12 p!!ldII .punika klarBnganipull RN!I. RIlDBg8wr.nite, na lika taun 1769 J aw i 'alamipun Sri P~"ub\lWa1a V[I.S urao li"un sera t 'K II!a tidh a punih minangkll panyandra hwon

    tenan obah - osiRJ uta wi Ra!ll .! lat 'ng pr3j~. duk panjenengan da lemSri Pakubuwana vn. plpatib. datem Raden Adipa ti S anadlningra lingkang sutD lre Irnagirl .

    . Nahka taun 178 0 1t1w i, sera t K a la tidba kapendbet luraosl"uDnamung ingkang dados panyandra bwooten.nins prajakemllwookagUb3h mawi sck:arP'ICU~1J kabbehlce'liog j lni'~' Jayabsya hngIe mungk,its. ka~o!l.enanipun j sman Kala bendu, ingtllng kasc&elakcn

    29

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    31/33

    wenten ing serat Ceb o lang .ingg ih pUDi~1I K~aubahlD pania,urieg pU rwdanipun rerat Centhini, denioN RI NS. RaDSgawarsita; dene sunoljPUD serat Kalatidha ingkaag nI,mllng dados pauyandra racs-pangraosipun Sang Pujangga ptyambak, katilar beten kalebeealen iog Jangk.jayabaya, Kajlwi lakins punika , suraosipun sera . K a la tidh s iogklnsdildos panyand.ra kiawontcnllnil1 g praja, ugilsjeng ~agubah kawaU raSalestantun sekar S inom ' minangka panyandrak 'aw ontenanlpuR , iamanM a*erttm duk panjeuengan 'da lem S ri S ultlln Agung, uli1l kaseselaxenwon'co iog sera t Cebo lang, deulng, R. Nil. Rauggllwlluila.

    hi ngriki kula eupltkake u :1. 8 ura osipu.n sera l K ala tidh a, gubshau sekar PuclIn" iogkaoll kill:.

    betaken Ing Jangka Jayabaya, fnekllng kawrat ing sora' Ccbo-lang, m insngka panyandra kaw onteuantpuu jamao ,Surakarlaa lam ipun S ri Pakubuw ena V It.'. '2. Suraoiipun sera t K a la tid ha,selur S in om. inglcanl ne.mullg dado .panysndra rao s-pangrao slpun S lU lg Pujangga piyambaJ r,

    J. S urausipen sera t K a la tidh a , ingkang kagubah kaw a li- rasa, ta'-sib lestantun setar S in-om , m inangka paoyandra kaw ontenaa-ipun jaman M ata ram , a la rnlpun S ultan Agung.

    Surakarta, 17 luli 1946R.TANOYO

    , Dalajatlng praja Surakarta, jamanSri Pakubuwana VII

    I I D,lla jtting, pra js kaw urjan w us suw uug: lebur pangreh ta tak.irana tanpa palupi , 1)11l \.vU I U tllr silalluti titi tata.II pra 'S ujana S arjsne sstemah lelu, kluluG, Kalatidha, tidnem tan-dbaaina d rm a di, ~ ..da ya ng ra t deuing liia ro aan rubeda , ,H S,tipati Nsreprabu utamestu, patlhe uindits, pra nlyatu ty aSbasulc.i,p lnekare bilCik - beo ill:

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    32/33

    I I anaraw ung mangimur manuhar eku, mantheng mangupaya , ingpamrih melik pako lih tem ah suka ing ka rsa tenpa wewoka .n lng panitisa stra w ew arnh lung pemut ing ja rnan musibajwongambek jatrnika konti t , kang rnangkono yon nite ni 'h Ilam pa ba n

    o Naw ungkrida K ling menangi ja rnsn gemblung, iya jam an edanew uh - aya ing pambudi, yen meluw a edan yekti no ra tah an,II ' Y en tan melu anglakoni w us tartsmtu, boys kadumanan meU ~ka l ing donya ik i, ing sa tem ah ka liren w ek asanir a .

    n Wus d.la lah karsaning K ang Among tuw uh , kang la li kabegjanarranging sayektinski, luw ih begja kang el.ng law an w aspada ,Sang Pujangga anggenipun mapan mrenahakan hudi pakertinipun piyamhak wont en ing salebetipun jaman musrbat.

    Dhasa r k aroban paw arta , bebara tan uja r Ia rn is p inudya dadyapangrasa puw ara ma lsh k aw usi yen pin ikir sayekti, pedah apaaneng ngayun andhedher kaluputan, sinirarn ing banyu lall, lamuntuw uh dadi kekembanging beka .II ,pedah apa arnituhu, paw arta la law ora , mundhakangrerontog ati, angurbaya ngaketacariteng kuna,II Keni kinarya darsana, par.gl imbang a la becik, sayekti akehk ew a la , le lak on kang dadi m isil. m asa lah ing 'aurip wabananiratinemu. w ek asan anarima, mupus papastening takdir, puluh . puluhanglak ani kaelokan.

    S amano iku bebasan padu pa dune k apengin r ah nggih nga tenta M3n Doplang? bener ingkang anll.~rani. nanging. 5ajro~ini ,ati.sayekti nY 8111ut - nys mut w us tuw a arep apa , muhung _mBhas i ngasepi, supayantuk pangaksarnahing Hyang Suksrna

    B e da Ian kang w us sanro sa kinarilsn jog Hyang W idh i sa tibam -Ianganeya tan susah ngup~ya ta rnsil saking mangunah prapti,Panj eran . paring pitulung , m.rrga sarna ning titah, rupa &:ibarangpakolik supranderie maksih tsber iik htiyar,II S akadsre lina tonan , mung turnindak marek- a ti, angger tandadi pr a kara karana Yiwayat muni ikhtiyar ik u yekti. pam ilih ingre h rahayu, Iinaw a n budidaya, kanth i aw as Iaw an eliog panedhau-antuka parmaning Suksma .

    31

  • 5/10/2018 Primbon Jawa Jangka Ronggowarsito

    33/33

    D Y a Allah yaR.sulull~h kang sipa t ra)hm!lD Ian ~akh im mugimugi apariega, pHuIuD, illg.kang nartani ing 'alam awal .knir du,munung jng ge,aDg ulun, mangkya sampun aw redha ing paw arakadi pundi, IIlID l!n boten w ontena pitulung Tuwan.

    n Sageda sabar santoaa , mat! sa jroning 'aurip kalis in a rebBruhara,. murka angkara aumingkir ,tar 'Ian meleng . malatsih ,sa-nityaseng tyaa mernasuh badharing sapudhendha , antuk mayar S.4watawis, borong angga sawarga mesi martaya.

    Dalajating praj. Mataram, J amsDSri Sultan AgU.DS

    U Reh mangkya dlajatinll praja, kawuryan respa ti, w ingit sarehruruh ing ukara, krana met palupi sidik, tan tilar silastuti sujanaSarjana Sarju, memuj'a mrih w idada, tentrem ing saiung duruadi,ascaryeng tyas karoban deniag utama.I! S sng Prabu WaH Khalifah , patih . nayaka Iinuw ih prapa+Jl~ageng tyas raharja, pauekar pacekar, mratah prayogi, punika'tang dumadi, paliyaning reh rahayu, mila maagkin andadra, rahar-[aning kang nagar i tomah suh sukur sanggyaning kaw ula .I! Katetangi ring sarnpurna para Sana: paramakawi. kawiletingtyas, ascarys, kataman in g tyas majernih , denya ngupaya saudi,sumaruna anaraw ung angimur ,manuhara, met pam rih amrih pa-kolih dadya luka ing kana manadukara.If Kasos k~roban ing w arta , bebaratan uJa r yekti, binudidadya pangarss, puw ara kathah nemahi, ginilut anetepi, katamanpangayun, 'andhedber lIa terelan, siniraman toy aarin" bilih tuw uhdadya kembangiog nugraha,U '. Wicara ran Nitisastra , aw ew arah alun, peling ina& ih in gaman Dupara,kuwat denya man gun jurit tateluh praja tintrimtrentrem sakehlng tumuw uh . k& di paran sageda, durjana nagriMatawis, saking nalar lestantun salaminira.

    Lajeng nyandhak sabdajati pranawajati/