Bankarstvo10

PLATNI PROMET

Definicija platnog prometa

Karakteristike platnog prometa

Klasifikacija platnog prometa

Subjekti platnog prometa

Unutrašnji platni promet

Međunarodni platni promet

Elektronski platni promet

DEFINICIJE PLATNOG PROMETA

PLATNI PROMET (payments, payment operations, money transfers)

Zbir svih gotovinskih i bezgotovinskih plaćanja u jednom vremenskom periodu između domicilnih pravnih i fizičkih lica kao i između domicilnih i stranih pravnih i fizičkih lica sa svim mogućim oblicima i instrumentima plaćanja.

Osnovni subjekti pp - fizička i pravna lica koja stupaju u određene finansijske odnose izmirivnja obaveza i naplate potraživanja bez obzira na osnovu uspostavljanja tih odnosa

Proces izvršenja tih transakcija obavljaju banke za sebe i za svoje klijente kako u zemlji tako i u inostranstvu.

Uslov za kvalitetno funkcionisanje funkcije pp jeste dobra organizacija, uz istovremeno poštovanje principa efikasnosti i ekonomičnosti kojom se omogućava društvena reprodukcija, povećava opšta likvidnost i smanjenje obima korišćenja kredita uopšte. ???

Cilj funkcije pp => brzo i efikasno izmirivanje obaveza brza i efikasna naplata potraživanja

Pp važna karika u uspešnom funkcionisanju ne samo finansijskog nego i celokupnog ekonomskog sistema jedne zemlje što ima značajan uticaj i na finansijsku stabilnost zemlje

Svaki poremećaj = Prekid pp??? = Poremećaj u likvidnosti banke... Opšta blokada

Kontaminacija FS => Modeli i tehnike sprečavanja => regulatori u bankarstvu, fin tržištima, sistemu pp => dosledna primena propisa, pravilan izbor oblika plaćanja

KARAKTERISTIKE PLATNOG PROMETA

KLASIFIKACIJA PLATNOG PROMETA

Prema mestu izvršenja: Unutrašnji i Međunarodni pp

Prema načinu izvršenja: Neposredni i Posredni pp ili (neutralni pp)

Prema vrsti plaćanja: Gotovinski i Bezgotovinski pp (10 : 90%)

Zemlje tržišne privrede: Polugotovinski pp ???

SUBJEKTI PLATNOG PROMETA

Nosioci platnih transakcijaZainteresovani učesnici transakcija

NosiociPrema zakonu o pp:Narodna (centralna) bankaPoslovne bankeOvlašćeni agentiPTT preduzeća

Zainteresovani učesnici u ppPravna licaPreduzetniciFizička lica

PP obuhata:

otvaranje, vođenje i gašenje računa učesnika pp,izradu i dostavljanje naloga za plaćanje,prijem i kontrolu naloga za plaćanje,izradu i evidentiranje podataka iz naloga za plaćanje,praćenje likvidnosti učesnika i nosilaca pp,izveštavanje učesnika u pp,međubankarski obračun i kliring plaćanja,reklamacije i isporuke nastalih grešaka iarhiviranje dokumenata pp

Uslovi za nosioce PP:

da imaju otvoren račun kod CB da poslove vode u skladu sa propisima,da uspešno posluju i da održavaju likvidnost,da vode ažurno i uredno knjivodstvo računa svojih klijenatada raspolažu sa savremenom IT i IS za obavljanje platnog prometa,da o svom radu i IT i IS imaju pozitivno mišljenje eksterne revizije ida raspolaže odgovrajućim kadrovskim potencijalom za obavljanje pp

Principi za nosioce pp:

BIS – (Bank for International Settlements)poštovanje propisa,primenu međunarodnih standarda, sigurno i racionalno transferisanje novč sr između učesnika pp,jedinstvenosti komunikacione mreže za prenos novč sredstava primenu jedinstvenih instrumenata platnog prometa

Platni sistem svake zemlje mora da sadrži tri osnovna elementa:  

Autorizacija i inicijalizacija plaćanja,

Razmena instrumenata plaćanja između banaka (kliring kod neto obračuna)

Plaćanje - poravnanje (setltlement) između banaka učesnica u prenosu

Ostali učesnici u pp podnose zahtev sa prilozima:

Rešenje o upisu kod Agencije za privredne registre Obaveštenje organa za poslove statistike o razvrstavanju po delatnostima Karton deponovanih potpisa, ažurnu listu o do sada otvorenim rn, Overu potpisa lica ovlašćenih za zastupanje

CENTRALNA BANKA KAO NOSILAC PLATNOG PROMETA

POSLOVNE BANKE KAO NOSIOCI PLATNOG PROMETA

Međunarodni pp putem SWIFT sistema (preko rn banaka otvorenih u inokorespodentnim bankama)

Međubankarski pp preko RTGS sistema i žirokliring sistema CB

Interni pp između klijenata iste banke

PREDUZEĆA PTT SAOBRAĆAJA KAO NOSIOCI PLATNOG PROMETA

Delokrug rada:

primanje uplata i vršenje isplata primanje uplata dnevnih pazara primanje, obračun i naplata čekova obvaljanje drugih poslova

ovlašćeni agent banke

prednosti: razvijena mreža šaltera, kadrovi, telekomunikacije i ifotmatika

UNUTRAŠNJI PLATNI PROMET

UPP - sva plaćanja koja se obavljaju u okviru granica jedne zemlje, sa nacionalnom ili domaćom valutom

UPP u užem smislu (posrednici) širem smislu (sva plaćanja)

UNUTRAŠNJI PLATNI PROMETSistem UPP-a uključuje:

1.Platni sistem kliringa (neto obračun) čekova izdatih po tekućim računima građana gde se poslovna banka javlja u ulozi nosioca pp

2.Platni sistem kliringa (neto obračun) izmirivanja obaveza u nacionalnoj valuti po osnovu izdatih platnih kartica gde se kao nosilac pp javlja centralna banka

3.Platni sistem kliringa (obračun) i trgovine hartijama od vrednosti gde se u ulozi nosioca pp javlja centralna banka i centralni registar hartija od vrednosti.

4.Prinudna naplata ( SWIFT porukom preko RTGS => Naredba svim bankama

Međubankarski pp

Sve transakcije plaćanja koje se realizuju preko poslovnih banaka i njihovih klijenata posredstvom RTGS sistema i Žiro kliring sistema CB

RTGS -Real Time Gross Settlement - sistem plaćanja - sva plaćanja koja se trenutno izvršavaju, u realnom vremenu, bez obzira da li su u pitanju velika ili mala plaćanja.

RTGS plaćanja se smatraju i velikim plaćanjima jer se izvode porukom SWIFT formata, mogu da budu u obliku:

MT 103 (klijent I banke izmiruje obavezu klijentu d II banke),MT 202 (I banka izmiruje obavezu II banci) iMT 102 (limitirana plaćanja inicirana od klijenta I prema klijentu II

Sva plaćanja do određenog limita (npr. do 200.000,00 dinara u Srbiji) koja se izvršavaju u procesu neto poravnanja u određenom odloženom vremenu

INSTRUMENTI PP(obrasci)

Prema vrsti plaćanja:

Gotovinske Bezgotovinske

nalog za uplatu nalog za prenos nalog za isplatu nalog za naplatu

INSTRUMENTI PLAĆANJAOsnovni instrumenti plaćanja Ostali specifični instrumenti plaćanjaČekPL,FL-gotovina, trasant, trasat, remitent1 primer, na ime, donosioca, po naredbiPrenos: cesija, indosament, predajaAval, Plaćanje po viđenju ili po dospeću Menica Platne kartice Bezgotoinski, debitne, kreditne, Unapred plaćene ili Čip karticePIN, sa magnte trakom, Smart Garancija Akreditiv

Običan, dokumentarni, Opozivi NeopPremanentni, 4 primerka