PRINCIPI NA PRINCIPI NA ZDRAVSTVENATA NEGAZDRAVSTVENATA NEGA

(CELI NA ZDRAVSTVENATA NEGA)

Проф. Мирјана Шошолчева

Клиника за Хируршки болести “Св. Наум Охридски”

Принципи:Принципи:

“карактер на обавезни упатства”

Променлива вредност зависно од ситуација

Принципи = патокази кон постигнување на целите

Потекло на принципитеПотекло на принципите

Принципите имаат своја историја

Потекнуваат од педагогија (дидактика)

Се користат во области кои практикуваат работа со луѓе

Образовно-воспитни принципи

OSNOVNI CELI NA OSNOVNI CELI NA ZDRAVSTVENATA NEGAZDRAVSTVENATA NEGA

1. Пosvetenost na zdravjeto na luѓeto

2. Уnapreduvawe na zdravjeto i prevenirawe na bolesta

3. Зazdravuvawe i ozdravuvawe

4. Оlesnuvawe od stradawe

DOBRA SESTRINSKA PRAKTIKADOBRA SESTRINSKA PRAKTIKA

Пridrжuvawe na principite na zdravstvena nega koi se rezultat na prethodnite analizi (so doka`an uspeh)

Пrilagoduvawe na principite spored potrebite na poedinecot ili grupa

Кoristewe na principite koi se patokaz za efikasno ostvaruvawe na celta

ССestrata vo rabotata so edinkaestrata vo rabotata so edinkasi postavuva celi koi se stremi si postavuva celi koi se stremi

da gi ostvarida gi ostvari

Рazvojot na teorijata i praktikata na sestrinstvoto se temeli na principi na Zdravstvena nega

Пoчituvaweto na principite na Z.N. dobra organizacija dobro vodewe na Z.N.

1. PRINCIP NA HUMANOST1. PRINCIP NA HUMANOST (а) (а)

so~uvstvo, ~uvstvitelnost i temelnost vo komunikacijata so lu|eto OVOJ PRINCIP E EDEN OD OSNOVNITE

neophoden vo sostojbi na bespomo{nost na korisnikot, koga toj e bespomo{en, trpi bolka ili e zavisen od tu|a pomo{

ZN ne trpi ramnodu{nost, neosetlivost i povr{nost

svesnost za posledicite od neizveduvawe na soodvetna nega (pr. важност од изведување ve`bi kaj paraplegi~ar)

1. PRINCIP NA HUMANOST1. PRINCIP NA HUMANOST (б) (б)

Техничката страна на пружање помош е недоволна

Се поврзува со принципите: на индивидуализација на нега, на доброволност, на социјализација на негата

Се заснова на професионалниот кодекс на етика

2. PRINCIP NA PO^ITUVAWE NA 2. PRINCIP NA PO^ITUVAWE NA LI^NOSTALI^NOSTA (а) (а)

profesijata e povrzana so rabota so drugi lica

sekoja li~nost treba da se prifati so po~it

tendencija da se vlijae vrz li~nosta i nejzinoto odnesuvawe za da ima pozitiven odnos kon zdravjeto

razvivawe na mo}ta na prepoznavawe na osetliva li~nost (ima za cel da ne se povredi li~nosta na bilo koj na~in)

2. PRINCIP NA PO^ITUVAWE 2. PRINCIP NA PO^ITUVAWE NA LI^NOSTANA LI^NOSTA (б) (б)

Најосетливи категории: деца, стари лица, инвалиди, тешки болни, трудници и ранети

Последици: губиток на доверба, емоционално патење, губење на контакт, пад на имунитет, склоност кон инфекции и фебрилност, ↑ морбидитет

Преку Едукација и вежби по методика (психо-драма и социо-драма)

3. PRINCIP NA SOCIJALIZACIJA (a)3. PRINCIP NA SOCIJALIZACIJA (a)

bara {irok dijapazon na razmisluvawe na sestrataправило на СЗО: “размислувај глобално, делувај локално”

po~ituvawa na na~elata za ednakvost i pravda pravo na li~en kontakt na korisnikot so

sestrata so cel da se ostvarat ~ovekovite potrebi

3. PRINCIP NA SOCIJALIZACIJA (b)3. PRINCIP NA SOCIJALIZACIJA (b) Globalno=op{ti interesi Lokalno=pravilna procenka za individualni

potrebi Humanizacija na negata i bolnite = podobro

razbirawe na ograni~eni resursi Bolnite u~at da primaat od drugi i da

pru`aat na drugi = atmosfera na zaedni~ko pomagawe

“ многу образовани и добро ситуирани луѓе треба повторно да ја учат спонтаноста и природноста зошто во раното детство ја оставиле некаде позади себе” (забелешка

на предавачот)

4. 4. ППRINCIP NA POMORINCIP NA POMOШШ ZA ZA SAMOPOMOSAMOPOMOШ (а)Ш (а)

edukacija za samonega

poznavawe na li~nosta

pribli`uvawe na ZN do poedinecot, domot semejstvoto, zaednicata

prilagoduvawe na ZN so sposobnostite na bolniot, intelektot, mo`nostite na familijata, познавање на kulturnите навики i познавање на materijalnaта состојба

4. 4. ППRINCIP NA POMORINCIP NA POMOШШ ZA ZA SAMOPOMOSAMOPOMOШ (б)Ш (б)

Значи поставување програм за нега

Примена на процесот на ЗН како метода

Улога на Патронажни МС (принципот често се “заборава” во технолошки развиена институционална нега)

Институционална нега: болничкиот простор да биде еластичен, да има просторен и технички стандард, мин. простор за друштвен живот на болниот

5. PRINCIP NA DOBROVOLNOST5. PRINCIP NA DOBROVOLNOST Пrifa}awe na ЗН од страна на сестрата и болниот po

princip na dobra voqa

Pринцип на присилување треба да e tu| za sestrata

Многу интервенции се неприфатливи за болниот

Оbjasnuvawe za da se postigne dobrovolnost

Мotiviranost za da se prifati negata без обѕир на нивната тежина

Клуч на успех: професионален јазик, прифаќање, разбирање

6. PRINCIP NA POZITIVNI 6. PRINCIP NA POZITIVNI DO@IVUVAWADO@IVUVAWA (а) (а)

emocionalno reagirawe i do`ivuvawe/спротивно на рационално

rezultat na tradicija, kultura i odnesuvawe podgotovka za bolni do`ivuvawa doverba gaewe na pozitivni ~uvstva pravilen verbalen kontakt informiranost, zainteresiranost, za da se

nadmine otporot, a da se namalat rizicite

6. PRINCIP NA POZITIVNI 6. PRINCIP NA POZITIVNI DO@IVUVAWADO@IVUVAWA (б) (б)

Кризни моменти: Како се однесува фамилијата, колегите и пријателите

спрема болеста

Како е примен во ЗУ – однос и постапки

Како е сместен и каков е контактот со другите болни

Како го припремаат за тешки интервенции

Како се поставуваат здрав. работници спрема: канцер, сида...

Викенди и празници во болница

7. PRINCIP NA FLEKSIBILNOST7. PRINCIP NA FLEKSIBILNOST (а) (а)

Пrilagoduvawe kon planot na ZN Пrilagoduvawe spored situacijata Давање prioritet Кompromis Дogovor za podobro zdravje

Новонастаната ситуација:- Влошување на состојбата на болниот- Потреба од приоритет на некој друг програм- Промена на општата состојба на одделението

7. PRINCIP NA FLEKSIBILNOST7. PRINCIP NA FLEKSIBILNOST (б) (б)

- Флексибилност е потребна заради координација и

кооперација со другите членови на тимот

- Важна е проценката за општиот интерес и интересот

на корисникот

- Флексибилност # непринципиелност и недоследност

Флексибилноста не смее да се сведе на попуштање

под притисок (проблем со кој се соочуваат помлади сестри)

8. 8. ППrincip na ekonomirincip na ekonomiччnost i nost i racionalnost (a)racionalnost (a)

Ekonomi~nost e razli~no od doma}insko - servisna praktika (glavnata sestra ne e samo dobra doma}inka) Podignuvawe na principot na nivo na najvisoko

profesionalno znaewe i mudrost - do stru~no filozofski koncept

↓ Selekcija na prioriteti vo :

Planirawe, programirawe i izveduvawe na ZN

Коцепт “Здравје за сите до 2000 година”!

(?)

8. 8. ППrincip na ekonomirincip na ekonomiччnost i nost i racionalnost (b)racionalnost (b) Оrganiziranost

zadovoluvawe na potrebite na negata i potrebite na poedinecot i familijata

Рacionalnost obezbeduvawe na soodvetna nega so pomal

broj na personal, efikasnost i efektivnost, bez naru{uvawe na kvalitetot na ZN

Принципот на рационализација е поширок, а економичност

е само еден негов аспект

9.9. PRINCIP NA UMERENOST (a)PRINCIP NA UMERENOST (a)

procenka na sostojba i potreba na korisnikot na zdravstvena nega: da napravi sam toa {to mo`e (repertoar na samostalni

aktivnosti) ako ne mo`e - kolku?

korisnikot razumno da go prifati anga`iraweto vo negata (ne kako pomo{ na sestrata), tuku kako del od programata za nega, so jasna cel zo{to toa se sproveduva

нeiskusni sestri - problem pri odredeni aktivnosti kade bolniot е pasiven dozirano opteretuvawe so postepeno zgolemuvawe so

podobruvawe na sostojbata

9.9. PRINCIP NA UMERENOST PRINCIP NA UMERENOST (b)(b) ODNESUVAWE SPORED REALNATA

SOSTOJBA: Broj na medicinski sestri Struчnost i iskustvo na MS Tehni~ki i tehnolo{ki uslovi na

oddelenieto Drugi bolni so isti problemi

Принципот на умереност е многу близок со принципот

на реалност – алтернативен израз за иста работа

9.9. PRINCIP NA UMERENOST (PRINCIP NA UMERENOST (цц)) JAZIK NA KOMUNIKACIJAJAZIK NA KOMUNIKACIJA

jasno, razbirlivo bez stru~ni zborovi da se proveri dali korisnikot razbral, da ne

se poprava sogovornikot, (toa go poni`uva i go zatvora sogovornikot за вербална комуникација), toa mu li~i na kritika i komunikacijata prekinuva

UMERENOSTA se uskladuva so принципот на postapnost, individuilizacija, i pozitivnи доживувања = sigurnost i realnost

10. PRINCIP OD POSTOE^KI KON 10. PRINCIP OD POSTOE^KI KON NOVI INTERESINOVI INTERESI Pr. vo interes na ~uvawe na zdravjeto, lu|

eto se podu~uvaat da gi menuvaat navikite i obi~aite se menuva stilot na `ivotot ne smee da se povredi li~nosta, sredinata i

kulturata od koja poteknuva

AFEKTIVEN i KOGNITIVEN тип (млади и неискусни vs. зрели, возрасни особи)

Кај когнитивен тип се применува principot na svesna aktivnost

11. PRINCIP NA SVESNA 11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOSTAKTIVNOST (а) (а)

dolgo vo zdravstvoto i vo ZN, bolnite se prifa}ani kako objekt na deluvawe, od niv se baralo da se poslu{ni i da rabotat ona {to }e im se ka`elo

Промена на ставот - deklaracijata na SZO-bara zgolemena odgovornost na samite lu|e za sopstvenoto zdravje kako li~en pridones na sekoj gra|anin

Активна партиципација – што го довело во таква состојба, кои се факторите на ризик и како да се поправи стилот на живеење

11. PRINCIP NA SVESNA 11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOSTAKTIVNOST (б) (б)

Поттикнување, учење и оспособување за интелектуален напор во чување и унапредување на здравјето на поединецот и групата

AKTIVNO U^ESTVO НА БОЛНИОТ I DOBROVOLNOST

INTERNA KONTROLA NA ZDRAVSTVENOTO ODNESUVAWE

pronao|awe na faktorite na rizik koi go

naru{uvaat zdravjeto pronao|awe na potrebata za promena nao|awe na praviot motiv za promena

promenata zna~i: odreknuvawe, li{uvawe od nekoi zadovolstva,

promena na sistemot za vrednost seto toa se postignuva so svesno i odgovorno

opredeluvawe za promena pomo{ od semejstvoto, prijateli, okru`uvawe polesno prifa}aat li~nosti koi se vospitani za

prilagoduvawe i promena VOSPITUVAWETO E KOMPONENTA NA

SVESNATA AKTIVNOST

11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOST11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOST (В) (В)

11. PRINCIP NA SVESNA 11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOSTAKTIVNOST (г) (г)

Промена на системот на вредност (пр. болен со прележан инфаркт - ризик фактори: Одговорна и сложена работа Преобилна исхрана, пушење, алкохол Замор

Навиките треба да се сменат, системот

на вредностите треба да се промени

12.12. Princip Princip ннa a ппovrzuvawe ovrzuvawe ннa a ТТeorijata eorijata ии Praktikata Praktikata (а) (а)

Istoriski, negata zna~ela praktika bez teoretska osnova, zatoa ZN zaostanala vo svojot razvitok

bile koristeni teoriite od grani~nite nauki praktikata poka`ala deka ako se praktikuva

po nekoja teorija, taa slu`i za proverka na teorijata za da se otkrijat site nedostatoci na teorijata, gre{no e da se misli deka vo teorijata e edno a vo praktikata drugo

toa e rezultat na nemo} i nedovolna naobrazba во неразвиени институции

Тeorijata i praktikata se nadopolnuvaat, usovrшuvaat i se neraskinliv sistem koj vlijae vo razvitokot na З.Н.

12.12. Princip Princip ннa a ппovrzuvawe ovrzuvawe ннa a ТТeorijata eorijata ии Praktikata Praktikata (б) (б) Ставот на сестрите практичари спрема

теориските основи на на ЗН и поврзаноста на теоријата и практиката е многу важен

Сестрите со практиката треба да допринесат за развојот на теориските основи на ЗН

Водечките сестри мораат да бидат одговорни не само за тумачење на теоријата во пракса, туку и за создавање услови за нивна примена

13. 13. ССistem na sistematiistem na sistematiччnost i nost i postapnostpostapnost (а) (а)

novoto znaewe sekoga{ se nadograduva na prethodno dobro sovladano znaewe

se zasnova na psiholo{ki zakonitosti za u~ewe, ja pottiknuva motivacijata i obezbeduva trajnost vo steknatoto znaewe

Oсnovopolo`nici Komenski i Pestaloci

4 pravila koi se koristat vo школската настава и во praveweто na programata za Z.N. :

PRAVILA ZA PROEKT KOJ ]E SE PRIMENI VO PRAKTIKATAPRAVILA ZA PROEKT KOJ ]E SE PRIMENI VO PRAKTIKATA

1. se poa|a od poznato kon nepoznato

2. od polesno kon pote{ko3. od ednostavno kon poslo`eno4. od blisko kon podale~noZN kako retko koja profesija bara vreme za

sovladuvawe na ve{tinite (на млада сестра ú треба искуство)

Pove}eto ve{tini baraat integracija na mnogu slo`eno znaewe koe se steknuva so rabota so postarite stru~ni lica

13. 13. ССistem na sistematiistem na sistematiччnost i postapnostnost i postapnost (б) (б)

14. 14. ППrincip na rincip na ОчОчiglednostiglednost (Коменски, Песталоци, Русо, (Коменски, Песталоци, Русо, Ушински) (а)Ушински) (а)

koristewe na ~ulata vo osoznavaweto na stvarnosta

toa se informacii koi se prifa}aat so visok stepen na doverba i vistinitost audiovizuelno:

sluh vid

~ulo na vkus i miris dopir

14. 14. ППrincip na rincip na ОчОчiglednostiglednost (Коменски, Песталоци, Русо, (Коменски, Песталоци, Русо, Ушински) (б)Ушински) (б)

Примената на овој принцип е значајна во наставата и обуката со особи со помалку развиено или неразвиено апстрактно мислење (необразовани, деца, ментално заостанати, оштетувања на ЦНС)

Со примена на овој принцип сестрата ја олеснува својата работа: има поголем степен на сигурност, преносот на знаењето е поуспешен, слушателите се позадоволни, а со тоа доаѓа и личната сатисфакција

15. 15. ППrincip na trajnost na rincip na trajnost na znaeweto i veznaeweto i veшшtinitetinite se postignuva so aktivno u~estvo vo

procesot na u~ewe, povrzano so pozitivni do`ivuvawa i kako rezultat na principite na o~iglednost

upotreblivost i primena na steknatoto znaewe

podgotovka za dinami~nost na steknatoto znaewe

Памтењето зависи од сите горе наброени фактори

16. PRINCIP NA INTEGRALNOST16. PRINCIP NA INTEGRALNOST potencijalot na individuite e razli~en

programata za nega treba да gi integrira raznite okolnosti (sredina, kultura, subkultura) osobeno ako ima za cel da vlijae vrz nekoi naviki (пр. со мајка со новороденче...)

programata za ZN mora da se prilagodi so programata od drugi vidovi na stru~ni lica (тимско делување)

me|usebnoto vlijanie pridonesuva vo razvitokot na strukata i na sekoe stru~no lice posebno (интерактивен однос)

17. 17. ППrincipi na rincipi na ДДinamiinamiччnost i nost i РРaznovrsnostaznovrsnost

Овој принцип е императив кој произлегува од потребата за индивидуализација на негата

Покрај рутина во изведувањето на медицинската работа, потребно е прилагодување кон различни болни и нивната индивидуалност

osobeno kako metod e va`en za nega na lica kaj koi te{ko se zadr`uva vnimanieto (деца, стари, неразвиени возрасни)

Оvozmo`uva izleguvawe od ramkite na monotonija

METODI NA Z.N.METODI NA Z.N.

(strate{ki pristap)