BSc. Ing. Damir Malkočević

Procjena rizika od eksplozije u

industriji

Uvod Potražnja za materijalima poput prehrambenih

proizvoda, hemikalija ili farmaceutskih materijala, uzrok je ubrzanog rasta prerade zapaljivih materijala na industrijskom nivou

Podsjetnik da svakodnevni materijal može predstavljati opasnost za sigurnost zaposlenika i postrojenja kako u razvijenim industrijskim zemljama tako i u zemljama u razvoju su nesreće u šećerani Savannah (Georgia, SAD-u), Februara 2008. sa 14 smrtnih slučajeva, kao i eksplozija u škrobnom pogonu u Kini, 26 Februara 2010. sa 19 smrtnih slučajeva.

OSHA Kao preventivnu mjeru OSHA je pokrenula program

pregleda stanja zaštite od eksplozivnih atmosfera u

industriji na nivou SAD-a., koji je trajao u periodu od

Oktobra 2007 do Marta 2009, gdje je predmet

inspekcija bilo 30 000 objekata.

Prikupljeni podaci:

U 813 inspekcija registrovano je 3 662 sigurnosnih

prekršaja što iznosi 4.5 prekršaja po inspekciji, 73 %

od prekršaja su ocjenjeni kao “ozbiljni”, a samo 18 %

inspekcija su ocjenjene kao “zadovoljavajuće”.

OSHA

Prirode prekršaja su uključivale:

Neadekvatno održavanje opreme,

Nepridržavanja standarda za električne instalacije,

Unutrašnji kolektori prašine bez odgovarajuće zaštite od

eksplozije,

Nedostatak “izolacionih sistema” opreme za sprečavanja

širenja eksplozivnih atmosfera,

Prostor gdje se nakuplja prekomjerna eksplozivna

prašina nije opremljena sa sigurnosnim ispusnim

ventilima od eksplozije,

Prostor dizala/liftova nezaštićen od eksplozije,

Sigurnosni ispusni ventili usmjereni u radni prostor, itd.

Metodologija Potreba za sistematskim pristupom procjeni rizika i

periodičnim inspekcijama upravljana rizikom od

neovisnih institucija ili laboratorija je od velikog

značaja kako za povećanja sigurnosti zaposlenih tako

i u osiguranju neometane proizvodnje.

U radu je opisana metodologija procjene rizika od

eksplozivnih atmosfera koja se primjenjuje u Italiji a

zasnovana je na EN normama.

Tehnički parametri Vrsta supstance,

Agregatno stanje,

Eksplozivne granice (DGE,

GGE),

Prosječna veličina čestica,

Specifična težina,

Tačka paljenja sloja

Tačka palenja i oblaka,

Vlažnost,

Klasa eksplozivnosti,

Provodnost,

Minimalna energija

paljenja,

Kst i Pmax.

Tehnički parametri Kst i Pmax se eksperimentalno određuju u

neovisnim certificiranim labaratorijama i jasnim procedurama

ASTM i EN standarda. Indeksi Kst i Pmax vrijednosti ne samo

da potvrđuju da postoji rizik od eksplozivnih atmosfera, oni

predstavljaju i osnovu u određivanju preventivnih mjera i

odabiru zaštitnih tehnologija.

Klase eksplozivnosti

Procjena rizika Procjena rizika od eksplozije se satoji od pet koraka:

1. Identifikacija eksplozivnog hazarda i procjena

vjerovatnoće nastanka eksplozivne atmosfere

2. Identifikacija izvora paljenja i procjena vjerovatnoće

od upale

3. Određivanje mogućih posljedica od eksplozije u

slučaju upale

4. Procjena rizika i nivoa trenutne zaštite

5. Potrebne mjere da se rizik smanji

Procjena rizika Analitička procjena rizika se može odrediti na osnovu

formule:

R = P × C × D

gdje je:

R – rizik

P – indeks hazarda; vjerovatnoća prisustva hazarda

C – indeks kontakta; vjerovatnoća da hazard izazove

štetu

D – indeks štete; šteta koja se može desiti

Identifikacija eksplozivnog hazarda i procjena

vjerovatnoće nastanka eksplozivne atmosfere

Identifikacija se vrši na osnovu metode klasifikacije zona u

skladu sa BAS EN 60079-10-1:2010 i BAS EN 60079-10-

2:2010, gdje je korelacija između faktora P i zone

klasifikacije je predstavljena u tabeli:

Identifikacija izvora paljenja i

procjena vjerovatnoće od upale

Ovaj korak se mora završiti na način da se dobije lista svih mogućih izvora upale po zonama za koju se radi procjena rizika. Nakon čega se određuje vjerovatnoća događaja gdje se uvrštava i mogućnost upale tokom redovnih servisa, popravki i čišćenja.

Koleracija između faktora C i vjerovatnoće upale je prikazana na tabeli:

Izvor paljenja se mora uporediti sa osobinama zapaljive supstance koja je moguća u toj zoni.

Određivanje mogućih posljedica od

eksplozije u slučaju upale

Određivanja uticaja eksplozije uključuje faktore koji se

moraju uzeti u razmatranje kao što su; plamen, vreli

gasovi, termalna radijacija, promjena pritiska, leteći

objekti, i ispuštanje hazardnih supstanci tokom

degradacije materijala.

Neke od posljedica od navedih faktora su povezane sa;

Fizičkim i hemijskim osobinama zapaljive supstance

Količine i načina zatvorenosti eksplozivne atmosfere

Geometrije okruženja, i uzimanja u obzir prepreka

Čvrstine prostora i nosećih dijelova objekta

Zaštitne opreme koju nosi osoblje koje je ugroženo

Fizičkih osobina ugroženih objekata

Određivanje mogućih posljedica od

eksplozije u slučaju upale Koleracija između faktora D i parametara posljedica

eksplozije su prestavljeni u tabeli:

Na osnovu određenog indeksa D, vrši se određivanje indeksa D"

koji preciznije definiše posljedice na osnovu parametara

prisutnosti radnika (Wp), indeksa Kst, indeksa KG12,

zapremine oblaka (Vz), debljine sloja prašine (Ld),

zatvorenosti oblaka (Cc).

Određivanje mogućih posljedica od eksplozije u slučaju upale

Vrijednosti D" se određuju na osnovu formula:

Za prašinu:

D" = D + Wp + Kst + Vz + Ld + Cc

Za gas:

D" = D + Wp + KG + Vz + Cc

Parametri i indeksi za određivanje D" su prikazani u tabeli:

Procjena rizika i nivoa trenutne zaštite

Numerička vrijednost rizika od eksplozije se određuje na

osnovu indeksa iz tabele koji se dodaje proizvodu

P×C×D"

Procjena rizika i nivoa trenutne zaštite

Na osnovu formula:

Za prašinu:

R = (P*C*D") + Wp + Kst + Vz + Ld + Cc

Za gas:

R = (P*C*D") + Wp + KG + Vz + Cc

se vrši klasifikacija nivoa rizika od eksplozije čije

vrijednosti uvrštavanjem u tabelu nivoa rizika određuju

mjere koje se poduzimaju.

Potrebne mjere da se rizik smanji

Zaključak

Upravljanje rizicima ne prestaje s primjenom savremenih tehnologija, njihova učinkovitost i funkcionalnost moraju da budu ocjenjivane periodično kao i u slučaju promjene procesa odnosno radnog okruženja.

Implementacija standarda i izrada procjene rizika služi za pomoć operaterima u upravljanju rizicima jer na taj način mogu adekvatno odgovoriti na sigurnosne izazove.

Iz analize rizika će neminovno proizaći odgovarajući prioriteti za rješavanje, eventualne opcije rješenje problema, kao i odgovarajuće informacije prihvatljivog rizika, nivoa rizika koji se da postići "ALARA“ kao i nivou uslovno tolerantnog rizika "ALARP", što uveliko smanjuje uložena sredstva.

.

Skromna ulaganja koja su potrebna da bi se dobili tačni

podaci omogućavaju donošenje optimalnih sigurnosnih

odluka koje su primjenjive.

U cilju povećanja sigurnosti zaposlenika, stanovništva kao i

sprečavanja prekida proizvodnje potrebno je da

inspekcijske službe nadležne za industrije u kojima postoji

opasnost od formiranja eksplozivnih atmosfera vrše striktne

preglede primjene mjera dobijenih tokom izrade procjene

rizika kao i vršenja periodičnih ispitivanja eksplozivnih

parametara

HVALA NA PAŽNJI !

PITANJA ?