Prof. Dr. Nesrin HASIRCI

ODTÜ - Kimya Bölümü

Biyoteknoloji EABD

‘25.Yıl’ımızı kutlamak için bir etkinlik düzenleyelim’fikri ortaya çıktığı an hepimiz çok heyecanlandık.

Amacımız, ‘ODTÜ-Biyoteknoloji’ paydaşlarının tümünü mütevazibir etkinlik çerçevesinde bir araya getirmek, şu anda farklıyerlerde bulunan elemanlarımız arasında iletişimi artırmak veküçük bir kitapçık ile sizlere bilgi vermekti.

‘geçmişte neler olmuş – şu anda neler varmış’

Bölümümüzün Tarihçesi1989 - 2014

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü BiyoteknolojiAnabilim Dalı, 1989 yılında, ODTÜ içindeki beş bölümün katkısı iledisiplinler arası lisansüstü bir program olarak kurulmuştur.

1989 - Programa katkı veren bölümler

Fen-Edebiyat Fakültesinden• Biyoloji

• Kimya

Mühendislik Fakültesinden• Çevre Mühendisliği,

• Gıda Mühendisliği, ve

• Kimya Mühendisliği

Genel Bilgi

• ‘Geleneksel biyoteknoloji’nin, bakteri, maya, mantar kullanımı ilefermentasyon teknolojileri uygulayarak yoğurt, peynir, alkol, ekmekgibi gıda ürünlerinin üretimi çok eski çağlara uzanmaktadır.

• ‘Modern biyoteknoloji’nin önem kazanması 20.yüzyılda olmuştur.

• 1950’li yıllarda, DNA’nın yapı analizi ile ‘Genetik Bilimi’ yükselmiştir.

• 1960 sonrası yıllarda pek çok laboratuvar, genetiği değiştirilmiş bitki vediğer canlı çalışmalarına başlamıştır.

• Genlerin bakterilere yerleştirilmesi ve rekombinant insan insuliniüretimi ilk kez 1982 yılında Genentech tarafından gerçekleştirilmiştir.

Türkiye: 1980’li Yıllar

• Türkiye’de, ‘Geleneksel Biyoteknoloji’ çalışmaları var olmakla birlikte,‘Modern Biyoteknoloji’nin yerleşmeye başlaması 1970’li yıllarda olmuş ve1980’li yıllarda ivme kazanmıştır.

Yıl 1983 Dr. Alaeddinoğlu, 5-14 Eylül 2014 tarihlerinde Çeşme’de ‘Industrial Aspects of Biochemistry and Genetics’ başlığında bir NATO yaz okulu düzenlemiş.

Yıl 1983

• 1983 yılında TÜBİTAK ‘Biyoteknoloji İhtisas Komitesi’ oluşturmuş veTÜBİTAK Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Merkezi bünyesindebir ‘Biyoteknoloji Birimi’ kurulmuş.

• Bu birim ‘Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü'ne bağlı Biyoloji Bölümüolarak Moleküler Biyoloji alanında temel ve uygulamalı özgün araştırmalaryapmak üzere kurulmuş.

Bu birim daha sonra, 1992 yılında, ‘Gen Mühendisliği ve BiyoteknolojiEnstitüsü (GMBE)'ne dönüştürülerek MAM Başkanlığı'na bağlanmış.

• Bu merkezin çalışmalarında da, büyük atılımlar yapabilmek için belirli birplan, kaynak ve özellikle beyin gücü gereksinimi ortaya çıkmış.

1983’den başlayarak ODTÜODTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Bölümleri ile Darmstadt Technische Hochschule

(Darmstadt Teknik Üniversitesi) arasında ortak çalışmalar yürütülmeye başlanmıştır.

Yıl 1985

• ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet Gönlübol, Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr.Tuğmaç Sayraç ve Darmstadt Technische Hochschule (Darmstadt Teknik Üniv.) üyeleriarasındaki işbirliğinin ‘Biyoteknoloji’ alanında olması konusunda girişimler başlatılmış,

• Darmstadt ‘Organik ve Biyokimya Bölümü’ ile ODTÜ ‘Biyoloji Bölümü’ arasında işbirliğikonusunda adım atılmış,

• Darmstadt Teknik Üniversitesi Organik ve Biyokimya Bölümü üyesi Prof. H. GüntherGassen ile ODTÜ Biyoloji Bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Gürdal Alaeddinoğlu veDoç. Dr. Vasıf Hasırcı arasında ‘Biyoteknoloji’ konusunda ortaklık kurma görüşmeleribaşlatılmış.

Yıl 1986• Görüşmelerin sonucunda oluşturulan ‘The Establishment of a Genetic

Engineering Unit at METU (Turkey) Through the Cooperation ofDarmstadt Technische Hochschule (F.R.G.)’ başlıklı rapor iki kurumunRektörlüklerine sunulmuştur.

• Taraflarca oluşturulan ‘Cloning of Glucose Oxidase Genes from Aspergillusniger, Development of a Model System’ projesi her iki kurum tarafındanilgili makamlara sunulmuştur. (Ek 1)

Yıl 1987• Bu projeye Alman Araştırma ve Teknoloji Bakanlığı (BMFT) tarafından 1

Mart 1987 tarihinde başlamak üzere 3 yıl için 991.500 Alman Markıdestek sağlanmıştır.

• Mayıs 1987'de ODTÜ ve Darmstadt Üniversiteleri rektörleri tarafından birprotokol imzalanmıştır.

• Bütçenin 130.000 Marklık kısmı ODTÜ cihaz alımları için ayrılmış. Bütçeninbir kısmı, elemanların diğer kurumları ziyareti ve eğitilmesi için, bütçeninbir kısmı yeni bir ‘Biyoteknoloji Merkezi’ kurulması için ayrılmış.

ODTÜ ve Darmstadt Teknik Üniversiteleri arasındakiişbirliği neticesinde temelleri atılan ‘BiyoteknolojiAraştırma Birimi’ 1988 yılında tamamlanmış, projeçerçevesinde alınan cihazlar bu binaya taşınmıştır.

Yıl 1988• Yürütülen çalışmalar ile ilgili hazırlanan, ‘Darmstadt Teknik Üniversitesi-

ODTÜ Gen Teknolojisi Ortak Projesi Gelişme Raporu’, 4 Mart 1988tarihinde ODTÜ Rektörlüğüne sunulmuş.

• Prof. Günther Gassen’a gönderilen mesaj, Biyoteknoloji Birimi olarakkurulmakta olan yeni binanın inşası ile ilgili bilgi vermekte, ODTÜRektörünün Ağustos 1987’de değiştiğini bildirmekte ve projede çalışmaküzere bir elemanın Almanya’dan ODTÜ’ye gelmesini istemektedir. (Ek 4)

Yıl 1988• FEF Dekanı Prof. Dr. Tuğmaç Sayraç’ın 2 Eylül 1988 tarihli raporunda 1983

tarihinden itibaren, FEF’nin değişik birimleri ile Darmstadt TeknikÜniversitesi arasında yürütülen çalışmalar, özetlenmiştir. (Ek 12)

Yıl 1988

• ‘Biyoteknoloji Projesi, Biyoteknoloji Araştırma Birimi ve BiyoteknolojiMerkezi’ şeklinde değişik olgular gelişirken...

insan gücü yetiştirmek için eğitimin şart olduğu...

ve ...

‘Biyoteknoloji Anabilim Dalı’ kurmanın önemi

gündeme gelmiştir.

Mayıs 1988

• 31 Mayıs 1988 Tarihli ‘Üniversite Senatosu Toplantısı’ tutanağında, Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü’ne bağlı olmak üzere ‘Biyoteknoloji’ adıaltında yeni bir anabilim dalı açılması teklifi görüşülmüş.

• ‘Biyoteknoloji’ isminin Mühendislik Fakültesi’ndeki Gıda ve KimyaMühendisliklerinin bazı alanlarını kapsadığının belirlenmesi üzerine,

• Biyoloji Bölümüne bağlı lisans düzeyinde bir anabilim dalının ‘GenetikBilimleri’ adı altında açılmasının,

ve ayrıca,

• Fen Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı lisansüstü bir ‘Biyoteknoloji EnstitüAnabilim Dalı’nın açılmasının Yükseköğretim Kurulu’na önerilmesine kararverilmiş. (Ek 6)

31 Mayıs 1988

Haziran 1988

• 1.6.1988 tarihli yazıda TÜBİTAK başkanı Prof. Dr. Mehmet Ergin, ‘Center ofExcellence’ sayılabilecek üst düzeyde çalışmaları olan Birimlere destekverileceği belirtilmiş. (Ek 7)

• ODTÜ’de kurulacak Mükemmeliyet Merkezlerinden birinin ‘Biyoteknoloji’alanında olması önerilmiş.

• ODTÜ Rektörü olan Prof. Dr. Ömer Saatçioğlu koordinatörlüğünde veRektörlükte yapılan çeşitli toplantılara, FBE Müdürü, Fen-Edebiyat veMühendislik Fakültesi Dekanları ile Biyoloji, Gıda Mühendisliği ve KimyaMühendisliği Bölüm Başkanları ve ilgili öğretim üyeleri katılmış ve‘Biyoteknoloji’ alanında ‘Mükemmeliyet Merkezi’ kurma ve insan gücüyetiştirme konusunda görüşmüşlerdir.

22 Temmuz 1988

22 Temmuz 1988 tarihli ve ODTÜ Rektörüolan Prof. Dr. Ömer Saatçioğlu tarafındanBiyoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. VasıfHasırcı’ya gönderilen ileti, Fen BilimleriEnstitüsü Müdürü Prof. Dr. Alpay Ankarakoordinatörlüğünde,

‘Genetik, Enzim ve Mikrobiyal İşlemler veAyırma İşlemleri’

birimlerini içeren ‘Biyoteknoloji Merkezi’kurulması önerisini içermektedir. (Ek 8)

Yıl 1988• Biyoloji Bölümünün içinde Biyoteknolojinin ‘Genetik Mühendisliği’ alanında

çalışan öğretim üyelerinin aktivitelerini belirten bir rapor hazırlanmıştır.

• Bu raporda, Darmstadt ile yürütülen projelerin yanı sıra, ilgili üyelerinin makaleleri,yürüttükleri tez çalışmaları, katıldıkları konferanslar ve yaptıkları projeler verilmiştir.

Haziran 1989

• Güncel ve teknolojik bilgi sahibi yaratıcı öğrencilerin yetişmesininsağlanabilmesi, ileri düzey araştırmaların yapılabilmesi amacıyla,disiplinlerarası ve Fen Bilimleri Enstitüsüne bağlı olan ‘Biyoteknoloji YüksekLisans Programı’ başlamıştır.

• İlk Bölüm Başkanı Gıda Mühendisliği öğretim üyesi Doç. Dr. Faruk Bozoğlu

• Yürütme Komitesi üyeleri: Doç. Dr. Hasan Orbey ve Doç. Dr. Ufuk Gündüz

Eylül 1989

• Biyoteknoloji EABD Başkanı Doç. Dr. Faruk Bozoğlu tarafından gönderilen, 20Eylül 1989 tarihli ileti ile 1989-1990 öğretim döneminde Biyoteknoloji EABDprogramına 9 öğrencinin kabul edildiği bildirilmiştir. Ayrıca, bir öncekidönemden devam eden 8 öğrencinin ders yükümlülüklerini görüşmek üzere25.9.1989 tarihinde toplantı yapılacağı belirtilmiştir (Ek 14).

• 25.9.1989 Tarihinde yapılan ‘Biyoteknoloji EABD Toplantısı’nda, dersprogramlarının yanı sıra, bir ‘Yürütücü Komite - Steering Committee’kurulması ve içinde katkı veren bölümlerden elemanların bulunması, Bölümbaşkanlığının her sene farklı bir Bölüm elemanına geçmesi ve ‘Rotasyonabağlanması’, asistan ve teknisyen gereksinimi, ortak proje oluşturulması gibikonularda görüşler belirtilmiş ve tartışılmıştır.

20 Eylül 1989

25 Eylül 1989

• Biyoteknoloji Programı’nın ‘Ders Listesi’ beş bölümün (Biyoloji, Kimya, Gıda, Çevre ve Kimya Mühendisliği) öğretim üyelerinin verecekleri veöğrencilerin alabilecekleri dersleri içermektedir. (Ek 13)

Yıl 1993

• 15 sayfa olarak hazırlanan ‘1992-1993 Ders yılı Akademik FaaliyetRaporu’nda, ‘Yürütücü Komite’üyeleri, ders programları, yükseklisans ve doktora öğrencilerinindersleri, kayıtlı öğrenciler, herbölümden programa katkı verenöğretim üyeleri ve yürütülmekteolan projeler hakkında bilgiverilmiştir. (Ek 15)

Geçen 25 Yıl

• Geçen 25 yıl içinde Biyoteknoloji Bölümünün kayıtlı 277 Yüksek Lisans ve136 Doktora öğrencisi olmuştur.

• Bu güne kadar 234 Yüksek Lisans Diploması ve 85 Doktora Diplomasıverildi ve toplam 319 mezunumuz olmuştur.

İlk Yüksek Lisans mezunumuz 1991 yılında diplomasını alan Sadiye Birep Aygün veilk Doktora mezunumuz 1997 yılında diplomasını alan Kezban Ulubayram olmuştur.

Sadiye Birep AygünAlman Ulusal Biyoteknoloji Enstitüsü, Kaliforniya Los Angeles Üniversitesi (UCLA), Manchester Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Estitüsü (UMIST) de çalıştı ve şu an Avrupa Komisyonunda çalışmaktadır

Kezban UlubayramDoktora sonrası Massachusetts Institute of Technology (MIT)’de doktora sonrası araştırmalar yürüttü ve şu an Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Eczacılık Temel Bilimleri Anabilim Dalı Başkanı

Yıl 2014

• Şu anda 43 Yüksek Lisans ve 51 Doktora (toplam 94) kayıtlıöğrencimiz bulunmaktadır.

• Bölümümüz, en eski disiplinler arası program olarak ODTÜ’deen çok öğrenci yetiştiren EABD da olmuştur.

• Bölüm öğrencilerimizin yapmış oldukları araştırmalar, yurt içi veyurt dışı bilimsel dergilerde yayınlanmış, konferanslardasunulmuş ve bazı çalışmalar ‘en iyi tez’, 'en iyi sunum' veya ‘en iyi poster’ ödüllerine layık görülmüştür.

• Yıllar içinde mezunlarımıza ait yayınların sayısı çok artmıştır.

Çalışma Alanları

2014 Öğretim Üyelerimiz

Yıl 2014

• Biyoteknoloji EABD’na şu anda destek veren 8 Bölüm ve 55 Öğretim Üyesibulunmaktadır.

• Öğretim üyelerimizin ODTÜ internet sayfalarından alınan bilgileri kendionayları ile kitaba eklenmiştir.

• Ayrıca, bazı öğretim üyelerimize ait daha detaylı bilgiler, Merkez ve Grupçalışmaları ile ilgili bilgiler kitaba eklenmiştir.

• Bölüm öğretim üyelerimiz, gerek Türkiye’de gerekse Uluslararasıplatformlarda Bölümü’müzün adını başarı ile temsil etmişler ve etmeyedevam etmektedirler.

• Bundan sonra da yapılacak çalışmaların çok başarılı süreceğine veUluslararası platformlarda her zaman olduğu gibi Bölümümüzün ağırlığınıkoruyacağına inanmaktayız.

• Biyoteknoloji EABD asistanlarımızdan:

– Derya Gökçay,

– Adnan Yaramış,

– Evrim Elçin ve

– A. Hamit Battal’a kitabın hazırlanmasında gösterdikleri özverili çalışma için,

• Ayrıca, 25.Yıl etkinliğinin başarılı geçebilmesi amacıyla her türlü işe koşan:

– Biyoteknoloji Laboratuvarı uzmanı Dr. Tamay Şeker’e

– Bölüm asistanlarımız;

– Ayten Eroğlu,

– Damla Arslantunalı,

– Fadime Kara Murdoch,

– Mehmet Sefa Ulutaş,

– Mustafa Çiçek ve

– Mustafa Nakipoğlu

– Taner Tuncer’e,

ODTÜ Biyoteknoloji EABD Yürütme Komitesi adına teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Teşekkür

• ‘Ekler’ kısmında göreceğiniz belgelerin çok büyük kısmı Prof. Dr. Vasıf Hasırcı’nınarşivinden alınmıştır. Eski dosyalarını dolaplardan çıkarıp dökümanlarını önüme

koyduğu için kendisine şükranlarımı sunuyorum.

İlginiz için sizlere çok teşekkür ediyorum.

Nice 25’lere...

Teşekkür