Prof.Dr. Yusuf Zeki YILDIZ (2012)

ANATOMİANATOMİ

GLANDULAE ENDOCRİNAEGLANDULAE ENDOCRİNAE ((İÇ SALGI BEZLERİ, ENDOKRİN SİSTEMİÇ SALGI BEZLERİ, ENDOKRİN SİSTEM))

TIP BİLİMLERİNE GİRİŞ TIP BİLİMLERİNE GİRİŞ DERS KURULU – I (1001)DERS KURULU – I (1001)

Prof.Dr. Yusuf Zeki YILDIZ (2012)

ENDOKRİN SİSTEME GENEL BAKIŞENDOKRİN SİSTEME GENEL BAKIŞ

• Vücudumuzdaki büyüme, gelişme, üreme, streslere karşı adaptasyon, vücud iç ortam sabitliğinin (homeostazis) korunması 2 temel sistem ile sağlanır :• 1 – Sinir sistemi (telli sistem)• 2 – Endokrin sistemi / İç Salgı Bezleri (telsiz sistem)

• İki sistem birbirleri ile çok yakın ilişki içindedir.• Endokrinoloji – iç salgı bezleri ve bunların salgıladığı

hormonların fonksiyonlarını inceleyen bilim dalıdır.

ENDOKRİN SİSTEM ORTAK ÖZELLİKLERİENDOKRİN SİSTEM ORTAK ÖZELLİKLERİ

• İç salgı bezleri > Kanalsız bezlerdir (özel boşaltma kanalları yoktur).

• İç salgı bezleri > Hormon adı verilen kimyasal maddeler (mesaj taşıyıcı moleküller) aracılığı ile organlara etki yapar.

• Salgılarını direkt kana verdikleri için çok fazla kanlanırlar.• Hormonları özel hedef hücrelerde etki yapar.

• İç salgı bezleri > fonksiyonel bir bütünlük oluştururlar, anatomik bütünlük içinde değildirler.

• Farklı embriyonel tabakalardan orijin alırlar.• İç salgı bezleri normalden fazla hormon salgılama

durumunda Hiperfonksiyon, • Yetersiz salgılama durumunda ise Hipofonksiyon

belirtileri oluşturur.

ENDOKRİN ORGANLARENDOKRİN ORGANLAR

• Tüm vücutta dağınık halde yer alırlar.• Temel endokrin organlar :

• Gl.pituitaria (hipofiz), • Gl.pinealis (corpus pineale, epifiz), • Gl.thyroidea, • Gll.parathyroideae ve • Gll.suprarenales (böbrek üstü bezleri)

• Endokrin hücreler içeren organlar :• Pancreas, Thymus, Testis (kadında

ovarium), Hypothalamus, Placenta, Gastrointestinal mukoza, Kalp, Deri ve Böbrekler.

TemelTemel Endo Endokkrin Organrin Organlar (Kırmızı renkli)lar (Kırmızı renkli)Corpus pineale (epiphysis cerebri)

Gl.pituitaria (hipofiz)

Gl.thyroidea

Gl.parathyroidea

Thymus

Gl.suprarenalis

Pancreas

Ovarium

Testis

Hypothalamus

GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ)GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ)

Chiasma opticum

Cortex cerebri

Epifiz

Nuc.suprachiasmaticus

HypothalamusHipofiz

• 0,5-1 gr ağırlığında, oval şekilli olup fossa hypophysialis (os sphenoidale) içinde yerleşmiştir.

• İnfundibulum adlı bir sap ile hypothalamus’a tutunur.• Diğer endokrin bezlerin aktivitelerini, hypothalamus’un

kontrolü altında ve birlikte organize eder.


Figure 25.3a-c

*Eminentia mediana *İnfundibulum *Lobus posterior (Pars nervosa)

İnfundibulum

Ade

nohi

pofiz

Fossa hypophysialis - Sella turcica -

Os sphenoidale

Nörohipofiz

Corpus mamillareTuber cinereum

Chiasma opticum

Hypothalamus

Hipofiz bezi

*Pars tuberalis *Pars intermedia *Lobus anterior


• Embriyolojik kökenleri farklı olan iki bölümden oluşur:• Adenohypophysis (lobus anterior) – Rathke kesesi

(oral / yüzeyel ektoderm)• Neurohypophysis (lobus posterior) – Diencephalon’dan

sarkan nörohipofiz tomurcuğu (nöroektoderm)

Adeno-hipofiz

Pars tuberalis

Pars intermedia

Pars distalisİnfundibulum

Nörohipofiz

Pars tuberalis

Pars distalisİnfundibulum

Recessus infundibularis

Pars intermedia

Pars nervosa

Kolloid kist

Kapsül

ADENOHYPOPHYSIS (LOBUS ANTERIOR)ADENOHYPOPHYSIS (LOBUS ANTERIOR)

• Hipofiz bezinin ¾ ’ünü oluşturur.• Endokrin hücrelerinden salgılanan hormonlar :

• Growth hormon (GH, Somatotrop hormon, büyüme hormonu)

• Prolaktin (PRL, Mammotropik hormon, Luteotropik hormon-LTH)

• Thyroid stimulan hormon (TSH, Tirotropin, Tirotropik hormon)

• Adrenocorticotropic hormon (ACTH, Kortikotropin)• Follikül stimulan hormon (FSH, Follitropin) • Luteinizan hormon (LH) / İnterstisyel hücre

stimülan hormon (ICSH)• Melano stimülan hormon (MSH, Melanotropin)

AADENOHİPOFİZ HORMONLARIDENOHİPOFİZ HORMONLARI• Büyüme hormonu (GH-somatotropin) –

• Uzunlamasına büyümeyi stimüle eder (Karbonhidrat ve lipid metabolizmasına etkileyerek dokuların metabolizmasını artırır)

• Prolactin –• Kadın meme bezi proliferasyonunu ve laktasyonu stimüle eder.

• Tiroid stimulan hormon (TSH) – • Tiroid bezini aktive ederek T3-T4 sentezini artırır. (O2 tüketimini ve protein sentezini arttırır ; Karbonhidrat ve lipid

metabolizmasını etkiler)• Adrenokortikotrop hormon (ACTH) –

• Adrenal korteks’deki hormon üretimini stimüle eder (Kortizolun sentez edilmesini ve serbestleşmesini kontrol eder ; Su ve elektrolit dengesini etkiler ; Karaciğer’de karbonhidrat oluşumuna etki eder)

• Follikül stimulan (FSH) & luteinizan (LH) hormonlar – • Erkek/kadın gonadları üzerine etki eder (FSH > Follikül

olgunlaşması, spermatogenezisi ve östrojen üretimini uyarır ; LH/ICSH>Ovulasyonu tetikler, follikül proliferasyonunu, testis- te Leydig hücreleri üretimini ve progesteron sentezini stimüle)

ADENOHİPOFİZDEN HORMON SEKRESYONUNUN HİPOTALAMİK KONTROLÜ

• Hypotahalamus’ta “releasing hormon”lar (RH) ve “inhibiting hormon”lar (IH) üretilir. • Bu hormonlar, adenohipofize kan yolu (portal sistem) ile

gelir ve buradan da “tropik hormon”ların salgılanmasını düzenler.

• Tropik hormonlar • Diğer endokrin bezlerden salgılanan hormonların

sekresyonunu kontrol eder.

A.hypophysialis inferior

Tractus tuberoinfundibularis

Nuc.dorsomedialis

Nuc.ventromedialis

A.hypophysialis superior

Hipotalamusdaki RH salgı hücreleri

A.hypophysialis superior

Hypophysial portal venler

Sekonder kapiller

damarlar

Venöz drenaj

Terminal aksonlar

Primer kapiller damarlar

NEUROHYPOPHYSIS (LOBUS POSTERIOR)

• Hipofizin ¼ ’ünü oluşturur.• Yapı olarak hypothalamus’un devamı gibi olup,

gerçek bir endokrin bez değildir.• Buradaki hücrelere “pituitosit” adı verilir.

NÖROHİPOFİZDEN HORMON SEKRESYONUNUN HİPOTALAMİK KONTROLÜ

Figure 25.7

Nuc.supraopticus (ADH)

Chiasma opticum

Nuc.paraventricularis (Oksitosin)

Tractus hypothalamo-hypophysialis

Nörohipofiz Kapiller damarlarVenöz drenaj

Nuc.paraventricularis

Nuc.supraopticus

A.hypophysialis inferior

Tractus hypothalamo- hypophysialisA.hypophysialis superior Portal

kapiller damarlar

• Hipotalamus ile nörohipofiz ilişkisi sinir demetleri ile sağlanır.• Hipotalamusta üretilen ADH/Vasopressin ve Oksitosin adlı

hormonlar nörohipofizde serbestleşir.• Antidiüretik hormon (ADH) – böbreklerden suyun geri

emilimini düzenler.• Oksitosin – doğum sırasında uterusun kasılmasını ve doğum

sonrası meme bezinden süt salgılanmasını sağlar.

Chiasma opticum

Epifiz

Nuc.suprachiasmaticus

Hipofiz

GLANDULAE PİNEALİS(CORPUS PİNEALE, EPİFİZ)

Hypothalamus

• Diencephalon’un tavanında yer alan, küçük çam kozalağı şeklinde, 0,1 gr ağırlığında bir iç salgı bezidir.

• Işık sinyallerini > endokrin sinyallere dönüştürür.

• Bezin aktivitesi karanlıkta artarken, aydınlıkta azalır.

• Aktivasyon artışı, etkilediği diğer endokrin bezlerde aktivite azalışına (inhibisyon) yol açar.

• Pinealosit adlı hücrelerinden melotonin ve serotonin hormonları salgılanır. • Bu hormonlar “sirkadiyan ritmi” düzenlerler.

• Vücut ısısı, metabolizma, uyku, immün sistem, üreme sistemi, lokomotor aktivite .... gibi birçok fonksiyonda rol oynar.

Cortex cerebri

GLANDULA THYROİDEA - LOKALİZASYONU

Os hyoideum

Cartilago thyroideaM.omohyoideus

Cartilago cricoideaM.sternohyoideus

V.jugularis interna

M.thyrohyoideusA. carotis communis

M.sternothyroideus

Glandula thyroidea

• Boynun ön bölgesinde, larynx ve trachea’nın önünde yer alan “H” harfi şeklinde 2 loblu bir iç salgı bezidir.

• 25-40 gr ağırlığında olup, temel endokrin organların en büyüğüdür.

Larynx

Trachea

GLANDULA THYROIDEA - LOKALİZASYONU

Figure 25.8a

Gl.thyroidea

Gl.thyroidea

Os hyoideum

Cartilago thyroidea

A.carotis interna

A.carotis communis

A.thyroidea inf.

A.carotis externa

Epiglottis

A.thyroidea sup.

Aorta

A.subclavia sin.

Gl.thyroidea (sol lob)

Truncus brachiocephalicus

Trachea

• Cerrahi ve gerçek kapsül (capsula fibrosa) olarak iki kapsülü vardır.

• Lobuler bir yapıya sahiptir.

GLANDULA THYROİDEA – YERİ ve GÖRÜNTÜLENMESİ

A. carotis communis sinistra

V.jugularis interna sinistraV.jugularis int. dex.

Gl.thyroidea (lobus sinister)

Gl.thyroidea

lobus dexter

Trachea İsthmusVertebra Oesophagus A.carotis

communisN.laryngeus recurr. dex.

Tiroid bezi

Piramidal lob

Lamina pretrachealis Trachea V.jugularis interna sinistra

N.vagus

V.jugularis interna

M.thyrohyoideus

A.carotis communisCart.thyroidea Cart.cricoidea

V.jugularis interna sinistra

GLANDULA THYROİDEA- LOBUL YAPISI

Figure 25.8c

Esas hücreler

Parafollikuler hücreler Folikül epiteli

Kan kapiller damarı

Kolloid

Areolar bağ doku

• Her bir lobul ; follikulus ve areolar bağ dokusundan oluşur.

• Follikuller ;

• Tiroid hormonlarının (T3, T4) yapıldığı “esas hücreler” ,

• Kalsitonin hormonunun yapıldığı “parafollikuler hücreler”den meydana gelir.

• Kalsitonin hormonu – kanda Ca+2 düzeyini düşürür

GLANDULAE PARATHYROİDEAE - YERİ

Figure 25.9a

Gll.parathyroideae

Pharynx (Arka yüz)

Gl.thyroidea

Oesophagus

Trachea

• Tiroid bezinin arka yüzünde yerleşmiş, mercimek şeklinde 4 adet iç salgı bezidir.

• PTH, yaşam için mutlak gerekli bir hormondur.

GLANDULAE PARATHYROİDEAE - YAPISI

Figure 25.9c

Esas hücreler

Oksifil hücreler

Kan kapiller damarı

Capsula fibrosa (Gl.parathyroidea)

• İç yapısı, sinuzoidal kapiller arasında yerleşmiş epitel hücre kordonlarından oluşmuştur.

• Hücreleri 2 tiptir• Esas hücreler – parathormon (PTH) salgılar.

• PTH – kandaki Ca2+ düzeyini arttırır.• Oksifil hücreler – fonksiyonu bilinmemektedir.

GLANDULAE SUPRARENALES GLANDULAE SUPRARENALES (ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ)(ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ)

V.cava inferior OesophagusDiaphragmaGl.suprarenalis sin.Gl.suprarenalis dextra

Ureter

Ren sinister

A.-V. testiculares

Vesica urinaria

Ren dexter

Aorta abdominalis

• Böbreklerin üst uçlarına lokalize olmuştur.• Her iki bezin arka tarafında ise diafragma yer alır. • Yaşam için zorunlu bir çift bezdir.

Glandula suprarenalis dextra

Glandula suprarenalis sinistra


Böbrek (sağ) Böbrek (sol)

Karaciğer

V.cava inferior

Pankreas

• Sağ böbreküstü bezinin önünde karaciğer sağ lobu ve v.cava inferior yer alırken ;

• Sol böbreküstü bezinin önünde mide, pankreas ve bazen de dalak yer alır.

Gl.suprarenalis dextra

Gl.suprarenalis sinistra

Aa.suprarenales superiores

A.suprarenalis media

A.phrenica inferior

A.suprarenalis inferior

Ren dexterRen sinisterAorta abdominalis

V.cava inferior


• Sağ böbreküstü bezi piramide benzemektedir.• Sol böbreküstü bezi ise yarım ay şeklindedir.


Glandula suprarenalis dextra

ÖNDEN GÖRÜNÜM

• Fascia renalis’le sıkıca sarılı, 5-10 gr ağırlığındadır.• 4x3x3 cm boyutlarındadır.

GLANDULAE SUPRARENALES - HİSTOLOJİK GLANDULAE SUPRARENALES - HİSTOLOJİK YAPIYAPI

Medulla

Cortex

Capsula adiposa

Suprarenal bezin Kesitsel Görünümü

Cortex

Medulla

Cortex

• Gl.suprarenalis; embriyolojik, anatomik ve fizyolojik olarak farklı 2 ayrı tabakadan yapılıdır.

• Medulla (içte) – sinir dokusu yumağı şeklinde olup, ektoderm kaynaklıdır.

• Cortex (dışta) – mezoderm kaynaklı olup hipofiz kontrolunde çalışır.

Medulla

(Mineralokortikoid)

(Glukokortikoid)

(Gonadokortikoid)

Adrenalin -Noradrenalin

Böbrek

Böbreküstü Bezi :

Capsula adiposa

GLANDULAE SUPRARENALES KESİTİGLANDULAE SUPRARENALES KESİTİ

CC

00

RR

TT

EE

XXMMEEDDUULLLLAA

ADRENAL MEDULLA• Yapısında; kromaffin hücreler, venöz

sinuzoidler ve sempatik sinir hücreleri bulunur.

• Vücudumuzun en büyük sempatik paraganglionudur.

• Kromaffin hücreler – modifiye olmuş postganglioner sempatik nöronlardan oluşur.• Katekolaminleri salgılar :

•Adrenalin/epinefrin ve •Noradrenalin/norepinefrin

• Kavga, uçma ve korkma gibi ruhsal durumlarda aktif olarak yanıt verirler. • Tansiyon ve nabız yükselir, bazal

metabolizma artar.

Adrenal Medulla

ADRENAL KORTEKS

• Cortex tabakası birçok hormon salgılar.• Hormonların hepsi kortikoid türüdür.

• Cortex 3 tabakadan ibarettir. Dıştan – içe doğru :• Zona glomerulosa –

Mineralokortikoidleri (aldosteron) salgılar . Extrasellüler sıvının su ve elektrolit dengesini ayarlar.

• Zona fasciculata – Glukokortikoidleri (kortizol) salgılar. İmmün sistemi zayıflatır, kan şekerini arttırır (özellikle stres durumunda)

• Zona reticularis – Gonadokortikoidleri (androjenler - seks hormonları) salgılar.

ADRENAL ADRENAL KKORTEORTEKSKS

(Mineralokortikoid)

(Glukokortikoid)

(Gonadokortikoid)

Adrenalin -Noradrenalin

Böbrek

Böbreküstü Bezi :

Capsula adiposa

PANKREAS

Costa

Hepar

Colon

Gaster

Lien

Thorax

İntestinum tenue

Dalak

* Pancreas

Böbrek

İnen kolon

Duodenum

Oespphagus

Aorta abdominalis

V.cava inferior

* *

• Midenin arkasında, karın arka duvarında yerleşmiş olup sindirim sisteminde detaylı olarak anlatılacaktır.

Pancreas

PANKREAS

Duodenum

• Endokrin sistem açısından ; hem ekzokrin hem de endokrin hücreler içeren bir salgı bezidir.• Ekzokrin hücreler – salgıladığı sindirim

enzimlerini (tripsinojen, amilaz, lipaz) bir kanal yoluyla ince barsağa (duodenum) akıtır.

• Endokrin hücreler – Langerhans adacıklarındadır.

PANKREAS

ÖNDEN GÖRÜNÜM

Ductus pancreaticus accessorius

Ductus choledocusCaput pancreatis

Corpus pancreatis Cauda

pancreatis

Lobuller yapı

Ductus pancreaticus

Papilla duodeni major

Duodenum (İnce barsaklar)

• Pankreasın 4 bölümü vardır : Caput - Collum - Corpus - Cauda pancreatis

Medulla

Collum pancreatis

PPANKREASANKREAS

Pankreas’daki Langerhans adası

β hücre

α hücre

δ hücreleri

Langerh. adacığı

Ekzokrin hücreler

Endokrin hüc.

• Langerhans adacıkları :• Pankreas’ın yaklaşık % 1’i kadardır.• Endokrin hücre kümecikleri şeklinde pankreasta

dağılmış yaklaşık 1 milyon adacıktır.

ENDOKRİN PANKREAS

• 4 tip endokrin hücre içerir :• α-Alfa (A) hücreleri –glucagon salgılar

• Kan şeker seviyesini yükseltir.• β-Beta (B) hücreleri – insulin salgılar

• Kan şeker seviyesini düşürür.• δ-Delta (D) hücreleri – somatostatin (GHIF)

salgılar• A ve B hücrelerinin salgılanımını azaltır.

• F hücreleri – pankreatik polipeptid salgılar• Ekzokrin pankreas enzimleri ve somatostatin

salgılanımını inhibe eder.

TYHMUS (UYKULUK)

• Sternum’un hemen arkasında, göğüs boşluğunun üst kısmında yerleşen iki loblu bir organdır.

• Çok önemli bir immün (bağışıklık) sistemi organıdır.

• Salgıladığı hormonlar (Timosin, Timik hormon…) ; T-lenfositleri ile B-lenfositlerinin gelişiminde rol oynar.

• Yaklaşık 10-12 gr olan timus, puberte’da 40 gr’a kadar ulaşabilir, daha sonra kademeli olarak küçülmeye başlar.

• Ayrıca hipofizden salgılanan üreme hormonlarının salgılanmasını da etkiler.

Thymus

Akciğer

Kalp

GONADLAR (TESTİS ve OVARYUM)

• Cinsiyet hücreleri • Spermium ve Ovum oluşturur.

• Cinsiyet hormonları • Östrojen, progesteron ve testosteron

salgılar.• Seks hormonlarının esas kaynakları –

• Endokrin testis ve Endokrin ovarium’dur.

TESTİS

Testis

Epididymis

Scrotum

Testis

ENDOKRİN TESTİS

• İntersitisyel (Leydig) hücreler : • LH (ICSH) etkisiyle androjen hormonları

(testosteron ...) salgılar.• Testosteron esas olarak

• Spermiumun ve erkek üreme organlarının gelişimine öncülük eder.

• Sekonder seks karakterlerinin belirginleşmesini sağlar.

• Sertoli hücreleri : • “inhibin” salgılar – FSH üretimini inhibe ederler.• Östrojen (az miktarda) salgılar – bunun erkekteki

fonksiyonu tam olarak bilinmektedir.

ENDOKRİN TESTİS – TESTİS İÇ YAPISI

İnterstisyel hücreler

Ductus deferens

Epididymis

Sertoli hüc.

Testis Spermatogon

Tubuli seminiferi contorti

Tubuli seminiferi contorti kesiti

Scrotum

Ovarium

Tuba uterina

Uterus

Vesica urinaria

OVARİUM – SAGİTTAL KESİT GÖRÜNÜMÜ

Ovarium

Tuba uterina

Uterus

Vesica urinaria

OVARİUM – ÖNDEN GÖRÜNÜM – ÖNDEN GÖRÜNÜM

OVARİUM

Ovarium

Tuba uterina

Uterus

Vagina

DIŞ GÖRÜNÜM İÇ GÖRÜNÜM

ENDOKRİN OVARYUM

• Hipotalamus ve Adenohipofizin kontrolünde olarak Androgen hormonları (östrojen, progesteron) salgılar.• Östrojen – Graaf follikülünün çatlamasına kadar

olan dönemde (oogenez – ilk 14 gün) folikülün, teka interna hücreleri tarafından salgılanır.• Esas olarak sekonder seks karakterlerinin

oluşmasını sağlar.• Progesteron – çatlamış Graaf folikülünde oluşan

corpus luteum’dan salgılanır.• Döllenme oluşursa, gebelik için uterus’u hazırlar

(4.aya kadar > sonrasında plasenta bu işi yapar).• Döllenme oluşmazsa, 26.günde salgılanımı

durur.

Graaf folikülü

Theca interna

Ovulasyon olmuş ovum

Corpus luteum gelişimi

Corpus luteum

Corpus albicans (Dejenere corpus luteum)

Primer folikül Sekonder folikülOvum

OVARİUM OVULASYON SİKLUSU OVULASYON SİKLUSU

ENDOKRİN HÜCRELER İÇEREN DİĞER YAPILAR• Kalp – atrium endokard’ından atriopeptin salgılanır.

• Hedef organları – kan damarları, böbrek, böbreküstü bezi ve hipotalamus

• Etkisi – kan basıncının kontrolu beraberinde Na, K ve su atılımını düzenler.

• Gastrointestinal mukoza – hem ekzokrin, hem de endokrin salgıları vardır.• Gastro Entero Pankreatik endokrin Sistem (GEPS) de

yer alan bu hücreler iki şekilde de adlandırılır ; APUD (Amine Precursor Uptake and Decarboxylation) veya EGI (Endocrinocytus GastroIntestinalis) hücreleri.

• 20’den fazla hormon (gastrin, kolesistokinin, sekretin, motilin, substans-P, somatostatin ....) salgılanır.

• Beslenme ile ilgili hormonal yanıtlar verir.• GEPS en büyük endokrin bez olarak kabul edilir.

ENDOKRİN HÜCRELER İÇEREN DİĞER YAPILAR

• Plasenta – fetusu besleyip kuvvet veren bir yapıdır.• Geçici olarak östrojen, progesteron, korionik

gonadotro- pin, plasenta laktojeni ve relaksin hormonlarını salgılar.

• Böbrek – renin, eritropoietin, 1.25 dihidroksi vitamin D3, prostoglandin ... isimli hormonlar salgılar.• Renin – aldosteron salınımını dolaylı yoldan arttırır.• Eritropoietin – eritrosit üretimini arttırır.

• Deri – modifiye olmuş kolesterol moleküllerini pro-vitamin D’ye çevirir.

• Hypothalamus – hipofizi kontrol eden hormonlar (RH, IH, ADH, oksitosin) salgılar.

EndoEndokkrin organrin organlar – ÖZET 1lar – ÖZET 1

Yerleşim Hormon Hedef Ana Etkileri

Corpus pineale Melatonin, Serotonin

Sirkadian Ritm

Hypothalamus Tropik hormonlar (RH, IH)

Adenohipofiz Hipofiz hormonlarının kontrolü

Adenohipofiz Prolaktin, Growth hormon, ACTH, TSH, FSH, LH,MSH

Meme, gl.suprarenalis korteksi, thyroid, gonadlar

Süt üretimi, büyüme, kortisol, thyroid hormonu, ovum/sperm üretimi, seks hormonları

Thyroid T3, T4, Kalsitonin

Birçok doku Metabolizma

Parathyroid PTH (parathormon)

Kemik, böbrek Plazma kalsiyumu

Thymus Thymosin Lenfositler Lenfosit gelişimi

Kalp Atriopeptin Böbrekler Na+ sekresyonunu artırır

EndoEndokkrin organrin organlar – ÖZET 2lar – ÖZET 2Yerleşim Hormon Hedef Ana EtkileriKaraciğer Angiotensin Adrenal korteks,

kan damarları, beyin

Aldosteron, kan basıncı

Pancreas İnsulin, glucagon, somatostatin

Gastro-intestinal yol ve pancreas

Sindirim ve absorbsiyona yardım eder

Adrenal (gl.suprarenalis) korteks

Aldosteron, kortizol, androjenler

Böbrek, birçok doku

Glukoz metabolizması

Adrenal (gl.suprarenalis) medulla

Adrenalin, noradrenalin

Birçok doku Savaş veya kaç tepkisini uyarır

Böbrek Erythropoietin, kalsiferol

Kemik iliği, barsaklar

Eritrosit üretimi, kalsium absorbsiyonu

Testis/Ovarium Androjenler, östrojenler

Birçok doku Seks organlarının kontrolu

BAŞARILAR…

HORMONLARHORMONLAR

• Hormonların sınıflandırılması• Amino asit karakterindeki hormonlar• Steroid hormonlar

• Temel hormon aktivasyonu• Kan damarları ile tüm vücudu dolaşırlar.• Sadece özel dokuları (hedef hücreleri)

etkiler.• Bir hormon farklı hedef hücrelerde farklı

etkiler oluştururlar.

HORMON SALGILANIMININ KONTROLÜHORMON SALGILANIMININ KONTROLÜ

• Sekresyonu üç temel uyarı başlatır.1. Humoral (vücut sıvıları yolu ile) – en

basit endokrin kontrol mekanizmasıdır.• Kandaki iyon ve besleyici

elementlerin seviyelerinin değişimine direkt olarak yanıt verme sonucu sekresyon oluşur.


2. Nöral (sinirsel yol ile) – sempatik sinir lifleri suprarenal medulladaki hücreleri uyarır.•Adrenalin (epinefrin) ve noradrenalin

(norepinefrin)’in serbestleşmesi sağlanır.3. Hormonal (hormonlar yolu ile) – diğer

salgı bezlerinden alınan uyarılar ile olur.•Belirli hormonlar, diğer hormonların

sekresyonunun başlamasını sağlarlar.

HORMON SALGILANIMINDAKİ ÜÇ TEMEL HORMON SALGILANIMINDAKİ ÜÇ TEMEL KONTROL MEKANİZMASIKONTROL MEKANİZMASI

Figure 25.2a-ca- Humoral Yol b- Nöral Yol c- Hormonal Yol


• Her zaman feed-back mekanizmaları ile kontrol edilir.• Kan konsantrasyonu minimum seviyeye

düşerse•Hormon salınımı artar

• Kan konsantrasyonu maksimum seviyeye yükselirse•Hormon üretimi durdurulur

Documents

Prof.Dr. Yusuf Zeki YILDIZ (2012)