nummer 3 • april 2014 • www.primaonderwij s.nl • verschij nt 6x per jaar •

Voor alle professionals in het onderwijsOnderwijsnl

& Politiek in de klas • Professionaliseren op de werkplek • Cultuur in de spiegel • Apple Solution Experts: maatwerkoplossingen voor het onderwij s • Kennisnet helpt scholen met privacy • Herdenken en vieren op 4 en 5 mei

Aanvraagronde Lerarenbeurs 2014 van start

‘Lesgeven is het

mooiste dat er is’

‘Ik miste uitdaging’

‘Studeren is geweldig leuk’

‘Ik word echt een betere docent’

POnderwijs Cover April 2014.indd 1 21-03-14 16:11

20

De onderwijsinspectie is er duidelijk over: de ruimte voor leraren om te professionaliseren, wordt lang niet door iedereen benut. ‘Dit geldt nog het meest voor de leraren die het hardst aan hun kwaliteit moeten werken’, concludeerde de onderwijsinspectie vorig jaar in het onderzoek Professionalisering als gerichte opgave, verkennend onderzoek naar het leren van leraren. Werk aan de winkel dus voor leraren en scholen. En dat kan op veel manieren.tekst heleen de bruij n

ProfessionaliseringDEF.indd 20 21-03-14 11:05

Het beste zou zij n als de schoolleiding stuurt op pro-fessionalisering. ‘Maar je moet leraren wel betrek-ken bij de visie op waar je als school naartoe wilt’, zegt De Bie. ‘Door onderling afspraken te maken en je als schoolleiding af te vragen wat leraren nodig heb-ben. Door jaarlij kse gesprekken met docenten kom je erachter welke wensen en verwachtingen leraren hebben. Als schoolteam moet je gezamenlij k aan de slag. Samen verder kij ken dan het eigen klaslokaal.’

Dat klinkt logisch, maar toch gebeurt dat niet overal. Dat blij kt uit onderzoek van de inspectie, maar ook Marion de Bie ziet het. ‘Soms kom ik op scholen en dan proef ik dat mensen niet ‘eager’ zij n om te leren, dat ze móeten van de directie. Dat is teleurstellend, want uit-eindelij k blij f je als leraar stilstaan en dat is niet alleen voor het vak en leer-lingen slecht, maar je kunt je dat ge-woon niet meer permitteren. Het zou al veel helpen als professionaliseren net

als in veel andere landen binnen werktij d zou kunnen.’

AanbodElke leraar vindt wel iets van zij n gading in het grote aan-bod van cursussen. De Lerarenbeurs is erg populair. De Bie: ‘Niet zo gek, want er staan steeds meer leraren voor de klas die niet academisch zij n geschoold. Vroeger kwamen leraren van de universiteit en kregen daar een brede vakinhoudelij ke en gedegen opleiding. Men leerde academische vaardigheden, analytisch denken en over de grenzen van het eigen vakgebied heen kij ken. De HBO-opleidingen zij n meer gericht op vakdidactiek en de praktij k. Leraren gaan masters

De lerarenbeurs, waarover je op de vorige pagina’s hebt kunnen lezen, is een van de bekendste vormen van pro-fessionalisering. Maar er is meer! Het wemelt van de korte cursussen waarin je vaak in een dag of een paar dagen kennis krij gt aangereikt. Brigit Linssen van de Algemene Onderwij sbond (AOb) geeft trainingen en co-ordineert opleidingen voor leraren. ‘Wat erg in opkomst is, zij n cursussen over orde in de klas, communiceren met ouders en timemanagement. Leraren willen graag een cursus doen waar ze meteen mor-gen iets mee kunnen op school. Maar ik hoor tegelij k ook vaak dat leraren vinden dat ze het niet helemaal alleen kunnen. In het systeem zouden ook dingen moeten veranderen om de on-derwij skwaliteit te verhogen, zoals klei-nere klassen en minder administratie.’

Leren op de werkplekProfessionalisering hoeft niet per se alleen via extra scholing, meent Marion de Bie, jarenlang leraar en nu betrokken bij het Expertisecentrum onderwij s en professionalisering van de Open Universiteit (OU) . ‘Veel leraren leren op school, op de werkplek. Samen met collega’s werken aan een bepaalde taak, aan verdieping, bij elkaar kij ken in de klas… daar hebben leraren profij t van. Het vak van leraar is van oudsher een heel individualistisch beroep. De klas was vroeger het koninkrij k van de leraar. Kij ken naar hoe collega’s het aanpakken, gebeurde nauwelij ks. Dat verandert gelukkig. Bij voorbeeld bij het maken van nieuwe digitale lesinhoud. Niet slaafs de methode vol-gen, maar samen uitzoeken wat je nog meer kunt doen om lessen goed en interessant te maken voor leerlingen.’

PrimaOnderwijs 21

Leren is een kwestie van even op de

tanden bij ten

ProfessionaliseringDEF.indd 21 21-03-14 11:06

22

volgen omdat ze meer willen weten over de theoretische grondslagen op hun vakgebied. Overigens wil ik beslist niet beweren dat een universitaire opleiding beter is. Een mix van universitair- en HBO-geschoolde leraren is juist goed. Maar je ziet nu de universitair geschoolden uit de scholen verdwijnen en dat is jammer. ’Kortere cursus-sen worden door veel universiteiten en hogescholen aangeboden, de AOb heeft op de website zoekso.nl een heleboel scholingsmogelijkheden op een rijtje gezet en de OU biedt op de ou.nl geordend per schoolvak een overzicht van haar opleidingsaanbod. Volgens Marion de Bie is daarmee het maken van een keuze uit het aanbod beter te doen. ‘Je vraagt je gewoon af: wat moet ik weten om leerlingen te boeien en te binden aan mijn vak? Ict optimaal toepassen in de les, blijkt voor veel mensen bij-voorbeeld een trigger. Maar ook omgaan met verschillen in de klas of vakinhoudelijke cursussen worden veel gedaan.’

Weinig tijdWerkdruk en het vrijmaken van tijd in de organisatie blijkt vaak een belemmering voor professionalisering. Brigit Linssen herkent het geworstel van leraren met de tijd. ‘Juist daarom bieden wij cursussen aan op de zater-dag. Dan komen ze niet in de knel met hun lessen op school. Want vervanging regelen, is vaak lastig.’‘De Open Universiteit probeert het onderwijs aan leraren zoveel mogelijk te laten passen in het werk van leraren’, zegt De Bie. ‘Lessen voorbereiden moeten ze sowieso, dus als het even kan zorgen wij ervoor dat de opdrachten die ze moeten maken voor hun opleiding, ook bruikbaar zijn in hun eigen lessen. Ook leren via de digitale weg scheelt tijd. In het huidige afstandsonderwijs zijn daarvoor veel mogelijkheden, zodat je in je eigen tijd en tempo kunt leren. Met heel veel extra’s zoals elektronische fora, lessen in virtuele klassen, mogelijkheden om te commu-niceren met de docent en medestudenten en veel

verwijzingen naar andere bronnen. Ook interessant is de website Leraar24.nl, een grote kennisbank met video-materiaal en achtergronddossiers. Daarmee kunnen le-raren een kijkje nemen bij anderen in de klas en zien hoe collega’s dingen aanpakken.’ Toch, meent De Bie, zal le-ren altijd tijd kosten. ‘Het blijft hard werken en het kost je soms je vrije zaterdag- of zondagochtend. Het is dus een kwestie van even op de tanden bijten, maar het is het waard! Onderzoek wijst uit dat de nieuwsgierige en ambitieuze leraar een grote rol speelt bij het leren van leerlingen.’

‘Op school hebben we het er niet dagelijks over, maar professionalisering is bij ons zeker een item. Er zijn de gebruikelijke studiedagen voor iedereen, vaak geïnitieerd vanuit de directie. Daarnaast hebben we werkgroepen van docenten, die aan de hand van thema’s trainin-gen verzorgen over bijvoorbeeld toetsing en werkvormen. Ik heb de universitaire opleiding geschiedenis en maatschappijleer gedaan, dus een master via de Lerarenbeurs hoeft nu voor mij even niet. Om mezelf te ontwikkelen volg ik wel cursussen. Bijvoorbeeld over Amerikaanse geschiedenis en de geschiedenis van de Republiek. Vooral als opfrisser, want het zijn examenonderdelen op havo en vwo. Ook heb ik cursussen maatschappijleer gedaan en social media. Het is leuk om te doen en goed om met collega’s over het vak te praten en ideeën aangereikt te krijgen. Tijd vrijmaken is best lastig. Een studie via de Lerarenbeurs heeft als voordeel dat er ook budget inzit voor ver-vanging. Voor een korte cursus is dat er niet. Scholen zijn meestal niet zo blij als er lessen uitvallen. De directie heeft dus het liefst dat we binnen de sectie elkaars lessen opvangen en de opgedane kennis met elkaar delen. Het zou mooi zijn als we een systeem hebben zoals in Finland. Omdat ze daar veel minder lesuren geven, is er veel tijd voor zaken als intervisie: bij elkaar kijken, van elkaar leren en elkaars lessen bespreken. Een vorm van professionalisering, die ik graag zou zien. Docenten willen wel professionaliseren, maar er is altijd een spanningsveld met de tijds-besteding. De werkdruk van docenten neemt steeds meer toe, dus het lukt gewoon niet altijd.’

Hendrik de Moel, docent geschiedenis op het Augustinuscollege in Groningen

In de praktijk

ProfessionaliseringDEF.indd 22 21-03-14 11:07