Profilaktyka raka jelita grubego

Mam Haka na Raka

Anatomia

• Jelito grube stanowi końcowy odcinek przewodu pokarmowego. Składa się z kątnicy, okrężnicy, odbytnicy i odbytu.

• Jego łączna długość waha się od 120 do 150 cm, co stanowi około 20% długości całego przewodu pokarmowego.

Budowa jelita grubego

Fizjologia

• Do głównych funkcji jelita grubego należą: • absorpcja (wchłanianie) wody i elektrolitów

• formowanie, magazynowanie i wydalanie stolca.

• Do kątnicy dociera dziennie 500-1500 ml płynnej papki pokarmowej, pozostałej po procesach trawienia i wchłaniania, które zachodzą we wcześniejszych odcinakach przewodu pokarmowego.

Epidemiologia

• W 2008 roku w Polsce u obu płci odnotowano łącznie ponad 14 600 zachorowań na nowotwory złośliwe jelita grubego i ponad

10 400 spowodowanych przez nie zgonów.

Jednak nawet z danych wynika, że w Polsce co 40 minut wykrywa się kolejny przypadek raka jelita grubego, a mniej więcej co godzinę jedna osoba umiera z powodu tego nowotworu.

Trendy zapadalności i umieralności z powodu nowotworów złośliwych okrężnicy i odbytnicy

według płci w Polsce od 1963 do 2004 roku

Zachorowalność na raka jelita grubego w różnych grupach wiekowych

Częstotliwość występowania nowotworów złośliwych w poszczególnych odcinkach jelita

grubego

Objawy raka jelita grubego

• Pierwsze objawy rozwijającego się raka jelita grubego często umykają uwadze pacjenta, ponieważ są bardzo niespecyficzne i w większości przypadków przypominają powszechne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

• Należą do nich:

• Długotrwałe lub naprzemiennie występujące biegunki bądź zaparcia

• Skurczowe, nawrotowe bóle brzucha • Parcie na stolec, które nie ustępuje po wypróżnieniu • Zmniejszenie średnicy wydalanego stolca • Podbarwiony krwią stolec • Krwawienie z odbytu • Osłabienie i przemęczenie

Rozpoznawanie

• Rutynowe postępowanie w przypadku podejrzenia raka jelita grubego obejmuje wywiad lekarski połączony z

• badaniem fizykalnym,

• badanie endoskopowe lub obrazowe jelita grubego

• badania laboratoryjne krwi.

• Oprócz rutynowych pytań, w trakcie zbierania wywiadu należy ocenić rodowód onkologiczny pacjenta.

Badanie fizykalne

• powinno obejmować przede wszystkim badanie palpacyjne (omacywanie brzucha), badanie per rectum, czyli badanie odbytnicy wprowadzonym przez odbyt palcem, oraz ocenę obwodowych węzłów chłonnych (pachwinowych, nadobojczykowych).

Badanie per rectum

Spośród badań endoskopowych

• przy podejrzeniu raka jelita grubego najczęściej zaleca się kolonoskopię. Zamiast niej można wykonać sigmoidoskopię lub rektoskopię, mają one jednak znacznie węższe zastosowanie. Czasem zamiast badania endoskopowego wykonuje się jedno z badań obrazowych: wlew doodbytniczy z kontrastem lub z podwójnym kontrastem albo tak zwaną wirtualną kolonoskopię.

Kolonoskopia• Kolonoskopia jest endoskopową metodą

badania dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

• Przez odbyt wprowadza się giętki wziernik (endoskop, kolonoskop) zakończony kamerą, za której pośrednictwem ogląda się wnętrze całego jelita grubego aż po ujście krętnico-kątnicze.

• Za pośrednictwem kanału roboczego kolonoskopu można również pobierać wycinki błony śluzowej do badania histopatologicznego oraz przeprowadzać drobne zabiegi, na przykład usunięcie polipa (polipektomii).

Sigmoidoskopia

• Sigmoidoskopia stanowi odpowiednik kolonoskopii, ale ogranicza się do końcowych 60-80 cm jelita grubego. W trakcie badania możliwa jest więc obserwacja kanału odbytu, odbytnicy, okrężnicy esowatej i końcowego odcinka okrężnicy zstępującej.

Rektoskopia

• Rektoskopia to badanie endoskopowe końcowych 15-20 cm jelita grubego, czyli odbytnicy i kanału odbytu.

Biopsja

• Jeśli w trakcie badania endoskopowego w jelicie grubym stwierdzono jakąkolwiek zmianę, zachodzi konieczność jej badania mikroskopowego (histopatologicznego), które pozwoli ustalić, czy tworzące ją komórki to typowy nabłonek jelitowy, czy też komórki nowotworowe.

Leczenie chirurgiczne

• Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu nowotworu z maksymalnie szerokim marginesem tkanki prawidłowej. W ten sposób minimalizuje się prawdopodobieństwo pozostawienia komórek nowotworowych w miejscu lokalizacji guza pierwotnego.

Stadium wczesne

• W przypadku wczesnych raków okrężnicy lub zrakowaciałych polipów zmiany można usunąć za pomocą kolonoskopu, bez konieczności otwierania jamy brzusznej. Zabieg taki określa się mianem polipektomii albo wycięcia miejscowego.

Stadium zaawansowane

• Jeśli rak nacieka sąsiadujące narządy, zachodzi konieczność ich resekcji, czyli egzenteracji (wytrzewienia) jamy miednicy. Jest to rozległy zabieg, podczas którego usuwa się nie tylko odbytnicę wraz z odbytem i jego zwieraczami, lecz również sąsiadujące organy objęte procesem nowotworowym: pęcherz moczowy, prostatę lub macicę).

Radioterapia

• Radioterapia polega na wykorzystaniu do niszczenia komórek nowotworowych promieniowania jonizującego.

• Pochłonięcie energii promieniowania przez komórkę skutkuje bezpośrednim uszkodzeniem jej struktur, a zwłaszcza białek i kwasów nukleinowych.

• Komórki nowotworowe mają większą niż inne wrażliwość na szkodliwe działanie promieniowania jonizującego.

Klasyczny schemat badań kontrolnych u pacjentów z

nowotworami złośliwymi jelita grubego obejmuje: • Badanie kliniczne połączone z badaniem przez

odbytnicę, oznaczenie poziomu antygenu rakowo-płodowego (CEA) oraz antygenu CA 19-9 i wykonanie testu na krew utajoną w kale.

• Kolonoskopię i/lub wlew kontrastowy doodbytniczy.

• Badanie radiologiczne klatki piersiowej. • Badanie biochemiczne wątroby, USG

wątroby, tomografię klatki piersiowej i/lub jamy brzusznej,

• scyntygrafię kośćca.

Profilaktyka dietetyczna

Dieta wysokobłonnikowa:

-pełnoziarniste produkty zbożowe (chleb, mąka, otręby, płatki),

-owoce i warzywa – 5 porcji dziennie,

-odpowiednia ilość wody – właściwa dla wieku, stanu fizjologicznego (kobiety ciężarne większe zapotrzbowanie)

Aktywność fizycznajest ważna przez całe życie

Dbajmy o prawidłową masę ciała (BMI)

Wykonujmy regularnie badania profilaktyczne