PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE ETAPA BACHARELATO … · consecuencias dos principais conflictos bélicos do século XIX e XX. ... nas unidades didácticas relativas ós problemas demográficos,

1

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE ETAPA

BACHARELATO

Departamento de Xeografía e Historia

I.E.S. Alexandre Bóveda

CURSO 2014-2015

ÍNDICE

2

PÁX

1- OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO.................................................3

2- MATERIAS DO BAC. QUE SE INTEGRAN NO DEPARTAMENTO...............4

3- METODOLOXÍA DIDÁCTICA............................................................................4 4- TEMAS TRANSVERSAIS................................................................................5

5- CRITERIOS DE AVALIACIÓN........................................................................7

6- PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN...........................................................8

6.1- INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN.......................................................8

6.2- SISTEMAS DE CUALIFICACIÓN...........................................................9

6.3- RECUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES………………………..9 6.4- EXAME SUBIR NOTA 2º BACHARELATO……………………………..10

7- PUBLICIDADE Ó ALUMNADO E PAIS.........................................................11

8- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE................................................11

9- ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO.....................................12

10- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS................................................12

11- HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO............................................12

11.1- PROGRAMACIÓN DE AULA…………………………………………..12

11.2- CONTIDOS MÍNIMOS......................................................................40

11.3- CONTIDOS E TEMPORALIZACIÓN................................................45

12- HISTORIA DE ESPAÑA………………………………………………………...45

12.1- CONTIDOS MÍNIMOS…………………………………………………...45

12.2- CONTIDOS E TEMPORALIZACIÓN…………………………………..51

13- HISTORIA DA ARTE……………………………………………………………52

13.1- CONTIDOS MÍNIMOS………………………………………………….. 52


14- XEOGRAFÍA DE ESPAÑA……………………………………………………..62

14.1- PROGRAMACIÓN DE AULA…………………………………………...62

14.2- CONTIDOS MÍNIMOS…………………………………………………...85


15- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES…………...89

1. OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO

Os obxectivos xerais son as capacidades que, por medio das materias comúns, de modalidade e optativas, deberán ser alcanzados polos alumnos e as alumnas de Bacharelato. Constitúen os grandes retos que deben propoñerse todos os docentes desta etapa. Son, por tanto, interdisciplinarias e de ámbitos

3

educativos plurais: cognoscitivos, afectivos e psicosociais. Os cognoscitivos deberán alcanzarse mediante o ensino e a aprendizaxe da materia impartida polo profesor especialista (ou do profesor propio de cada materia); os demais, mediante a contribución unánime do profesorado. Son os seguintes:

▪ Dominar as linguas galega e castelá, desenvolvendo a competencia lingüística necesaria para comprender e producir mensaxes orais e escritas, axeitadas a diferentes contextos, con propiedade, autonomía e creatividade.

▪ Expresarse con fluidez e corrección nunha lingua estranxeira. ▪ Analizar e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo

e os antecedentes e factores que inflúen nel. ▪ Comprender os elementos fundamentais da investigación e do método

científico, utilizándoos con rigor, no estudio das diferentes disciplinas e en situacións relacionadas coa experiencia cotiá, persoal ou social.

▪ Posibilitar e consolidar unha madurez persoal, social e moral que permita actuar responsable e autonomamente, valorando o esforzo e a capacidade de iniciativa.

▪ Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do contorno social dos alumnos e alumnas.

▪ Dominar os coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e as habilidades propias da modalidade escollida, así como as súas aplicacións e incidencia no medio físico, natural e social.

▪ Desenvolver a sensibilidade artística e literaria como fonte de formación e enriquecemento cultural.

▪ Desenvolver hábitos de vida saudable, comprendendo e valorando a incidencia que teñen diversos actos e decisións persoais na saúde individual e colectiva.

▪ Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal.

▪ Analizar os mecanismos básicos que rexen o funcionamento do medio físico e natural, estudiando as repercusións que sobre el teñen as actividades humanas e participar de forma solidaria no desenvolvemento, defensa, conservación e melloramento do medio socionatural.

▪ Coñecer e valorar o patrimonio cultural, natural e histórico, contribuíndo á súa conservación e mellora.

▪ Entender a diversidade lingüística e cultural como un dereito e un valor dos pobos e dos individuos.

2. MATERIAS DO BACHARELATO QUE SE INTEGRAN NO DEPARTAMENTO

O departamento de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia correspóndelle impartir as seguintes materias de 1º e 2º de bacharelato:

1º DE BACHARELATO: Historia do mundo contemporáneo

4

2º DE BACHARELATO: Historia de España, Xeografïa E Historia da Arte

Para o seu desenvolvemento utilizaranse os materiais didácticos da Editorial Vicens Vives e Santillana .

Libros do alumno:

1º BACH. Hª do Mundo Contemporáneo. Ed. Santillana (dende 2012-13) 2º BACH. Historia de España. HOXE, Ed. Vicens Vives

2º BACH. Geografía., Ed Santillana 2º BACHARELATO, Historia da Arte. Non hai libro de texto. Darase a información nun pen.

3. METODOLOXÍA DIDÁCTICA

Tódalas materias que se integran no departamento son disciplinas ricas en información, pero nós pretendemos que os nosos alumnos e alumnas, ademáis de adquirir unha boa formación en contidos, desenvolvan unha actitude reflexiva e crítica ante a materia e unha madurez persoal, polo tanto debemos darlles a oportunidade de buscar a información de forma independente, e non sempre xa elaborada. Este sistema de ensino implica o tratamento de fontes diferentes para cada unha das unidades, un proceso que debe ser gradual para que o alumno se vaia acostumando. Desta maneira, a aprendizaxe parte dun ensino activo.

A metodoloxía que se pretende seguir cos novos presupostos didácticos é de carácter comprensivo e conta coa participación activa do alumnado. O importante, pois, non é o que o profesor ensina, senón o que o alumno aprende; por iso, é máis apropiada unha metodoloxía participativa.

Para manter a atención dos alumnos, convén utilizar os novos medios técnicos como formas alternativas de buscar información. Serven, ó mesmo tempo, para potenciar a presencia do mundo de hoxe na aula. Pode que ó principio non sexa moi fácil esta busca de información, pois hai textos primarios e fontes gráficas de difícil lectura. Por iso, é conveniente que a aproximación se faga de maneira gradual, para que o alumno se habitúe ás fontes difíciles de manexar. Neste sentido, as saídas da aula, perfectamente programadas e non como simple divertimento, facilitan a introducción dos alumnos nos mecanismos de investigación. Ter un obxectivo concreto e coñecer con antelación en qué consiste o que se vai analizar é unha das motivacións máis fortes. Neste ensino activo e de indagación deben incluírse os traballos en grupo dentro da aula. Outro elemento primordial de toda aprendizaxe comprensiva é facer o maior uso posible das relacións dos novos coñecementos con esquemas que o alumno teña xa adquiridos ou estean en fase de adquisición. Dada a simultaneidade dalgúns temas nos currículos de varias materias que se imparten no mesmo curso, é un recurso metodolóxico inestimable a interdisciplinariedade. En calquera caso, o método empregado debe ir sempre de acordo cos obxectivos que se pretenden conseguir. Preténdese tamén que o alumnado domine, ó final do curso escolar, un vocabulario científico das materias. A gradación na adquisición do vocabulario corresponderase cunha gradación na dificultade das unidades, que esixen formulacións cada vez máis

5

profundas. Ó final de cada unidade introducirase unha actividade de síntese a través da cal o alumno deberase lembrar do vocabulario xa estudiado. A utilización do contorno próximo na medida do posible é tamén un dos

puntos básicos que hai que ter en conta. A contextualización nos período históricos é outro aspecto clave no estudo

de tódalas materias. Por iso é fundamental a utilización de eixes cronolóxicos, esquemas e resumos. Especial mención temos que facer a técnica de comentario de texto, tanto no primeiro curso de bacharelato, coma nas distintas asignaturas de 2º de bacharelato, pois é fundamental para resolver positivamente a proba de selectividade. Todo o anteriormente exposto conséguese mediante a utilización na aula de tratamentos diferentes da información e alternando os procedementos de traballo. A isto é necesario engadirlle a observación de diapositivas, atlas, a lectura de fontes iconográficas, a utilización periódica de libros diferentes ó libro de texto, os comentarios en grupo e os vídeos, que actúan como actividade globalizadora. Ó principio de cada unidade son necesarias as clases

expositivas, pois é tarefa do profesor centrar os aspectos máis relevantes de cada unidade didáctica.

4. TEMAS TRANSVERSAIS

O artigo 3 do RD 938/2001 polo que se establece o currículo do bacharelato determina que: “No desenvolvemento do currículo será obxecto de especial atención a formación en valores, tanto persoais como sociais, que capaciten os alumnos para a convivencia democrática e fomenten o respecto ós dereitos humanos”. Os obxectivos de Etapa do Bacharelato reflicten a preocupación polo tratamento das ensinanzas transversais. Así, en enunciados como:

analizar e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo e os antecedentes e factores que inflúen nel. participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora do seu contorno social. consolidar unha madurez persoal, social e moral que lles permita actuar de forma responsable e autónoma.

apréciase a relación coa educación moral, cívica e para a paz, ambiental, do consumidor, etc. Estes obxectivos deben implica-la totalidade das áreas. Igual que ocorrera na ESO, materias como Filosofía, Lingua e Historia desempeñan un gran papel no desenvolvemento de conceptos e actitudes relacionadas coa xeneralidade das ensinanzas transversais. Respecto as relacións entre modalidades de Bacharelato, materias e ensinanzas transversais, pode dicirse que a natureza epistemolóxica dos ámbitos de Modalidade e os contidos das súas materias se establece de maneira máis concreta e clara ca noutras etapas educativas. Isto quere dicir que a especificidade dos contidos de Bacharelato determina vinculacións moi directas entre modalidades como Tecnoloxía e Ciencias da Natureza e da

6

Saúde e educación para o consumo, o coidado do medio ambiente e para o coidado da saúde persoal e colectiva. En Modalidades como Humanidades e Ciencias Sociais, a relación apréciase con máis nitidez na educación moral e cívica e na educación para a paz. Por tanto, e dado o contido específico das diferentes materias do departamento, procurarase incidir máis naqueles contidos transversais que estean máis relacionados coa natureza da materia que se imparte. A modo de exemplo, e para o desenvolvemento das programacións de aula do profesorado, suxírese o tratamento seguinte:

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO

Educación para a paz: nas unidades didácticas que estudan as causas e consecuencias dos principais conflictos bélicos do século XIX e XX. Educación moral e cívica: no estudo dos documentos xurídicos, filosóficos e políticos que sustentan os rexímes democráticos do século XX e aqueles que lles serviron de precedente en séculos anteriores ( declaracións de dereitos, constitucións,etc.) Educación para a igualdade dos sexos: no estudo do papel das mulleres na sociedade contemporánea en comparación co pasado, especialmente en aqueles aspectos relacionados coa loita das mulleres pola súa emancipación e a ocupación do espazo público.

XEOGRAFÍA

Educación ambiental: nos temas de xeografía física, en especial os que se refiren á interacción entre o ser humano e o medio ambiente. Educación para a saúde e a calidade de vida: nas unidades didácticas de xeografía económica, especialmente as que tratan do sector primario, da industrialización e as súas consecuencias ou do futuro da sociedade do benestar. Educación sexual : nas unidades didácticas relativas ós problemas demográficos, crecemento vexetativo e control de natalidade. Educación vial: no estudo dos transportes, especialmente de carretera. Educación do consumidor: no estudo do comercio interior e exterior, abordaranse os temas dende a perspectiva dun consumo responsable. Educación para o ocio: nos temas relacionados co disfrute das paisaxes e o turismo. Educación moral e cívica: especialmente nos temas de urbanismo e participación ciudadana.

HISTORIA DE ESPAÑA

Os temas de Historia de 2º de bacharelato terán o mesmo tratamento que a historia do mundo contemporáneo de 1º de bacharelato, pero referidos á historia de España.

7

HISTORIA DA ARTE

Educación moral e cívica: por exemplo no estudo da busca da beleza racional da arte grega en relación coa teoría de Platón sobre o mundo das ideas ou no estudo da linguaxe románica relacionándoo co medo á fin do mundo que rexía neses tempos. O estudo da arte en xeral fomenta os valores de conservación e respeto polo patrimonio artístico e a súa conservación. Educación para o ocio: en tódalas unidades didácticas, relacionándoas co disfrute na contemplación da arte e coa importancia que os cambios sociais e económicos tiveron sobre todo no que se refire ós clientes que encargan as obras. Educación sexual: no estudo de certos aspectos da iconografía tanto pictóricos como escultóricos (mitoloxía, relevos románicos co contido sexual explícito etc...).

5. CRITERIOS DE AVALIACIÓN

▪ Comprobar que se dominan as linguas galega e castelá, desenvolvendo a competencia lingüística necesaria para comprender e producir mensaxes orais e escritas, axeitadas a diferentes contextos, con propiedade, autonomía e creatividade.

▪ Ser capaz de analizar e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo e os antecedentes e factores que inflúen nel.

▪ Comprender os elementos fundamentais da investigación e do método científico, utilizándoos con rigor, no estudio das diferentes disciplinas e en situacións relacionadas coa experiencia cotiá, persoal ou social.

▪ Consolidar unha madurez persoal, social e moral que permita actuar responsable e autonomamente, valorando o esforzo e a capacidade de iniciativa.

▪ Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do contorno social dos alumnos e alumnas.

▪ Dominar os coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e as habilidades propias da modalidade escollida, así como as súas aplicacións e incidencia no medio físico, natural e social.

▪ Desenvolver a sensibilidade artística como fonte de formación e enriquecemento cultural.

▪ Desenvolver hábitos de vida saudable, comprendendo e valorando a incidencia que teñen diversos actos e decisións persoais na saúde individual e colectiva.

▪ Analizar os mecanismos básicos que rexen o funcionamento do medio físico e natural, estudiando as repercusións que sobre el teñen as actividades humanas e participar de forma solidaria no desenvolvemento, defensa, conservación e melloramento do medio socionatural.

▪ Coñecer e valorar o patrimonio cultural, natural e histórico, contribuíndo á súa conservación e mellora.

8

▪ Entender a diversidade lingüística e cultural como un dereito e un valor dos pobos e dos individuos.

6. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Tanto os procedementos coma os instrumentos e os sistemas de cualificación eiquí especificados, fan referencia á materia de Historia do mundo contemporáneo de 1º de Bacharelato. Para as materias de Historia de España, Xeografía de España e Historia da Arte, especificamos ao final os distintos criterios e procedementos de avaliación seguindo as recomendacións da CIUG.

A avaliación realizarase tendo en conta os obxectivos educativos, os contidos mínimos e os criterios de avaliación especificados para cada curso e materia.

A avaliación positiva requerirá que os alumnos:

1. Dominen os contidos mínimos en relación ós criterios de avaliación sinalados.

2. Sexan capaces de desenvolver un traballo diario na clase. 3. Elaborar comentarios de texto. 4. Participar activamente nos traballos en grupo. 5. Adquirir o vocabulario específico da materia tratada.

6.1. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Os instrumentos de avaliación comprenden un conxunto de técnicas que permiten a obtención de datos sobre a evolución do proceso de aprendizaxe do alumnado. Estas técnicas poden ser:

De observación, directa e indirecta realizadas de forma sistemática. Entrevistas, probas e cuestionarios.

Estas técnicas concretaranse en actividades de avaliación que abarquen ámbitos diversos, entre eles:

▪ Exames

▪ Comentario de texto

▪ Traballos individuais ou de equipo

▪ Tarefas diarias

▪ Traballos referidos ás actividades extraescolares e saídas, conferencias, etc.

6.2. SISTEMAS DE CUALIFICACIÓN

9

O xeito de avaliar será o seguinte: A nota máxima que se poderá acadar será un 10, e o reparto destes puntos é como segue:

OS CONTIDOS CONCEPTUAIS avaliaranse de 0 a 8. Esta nota xenerarase a partir das probas escritas realizadas en cada avaliación. Serán dúas ou tres por trimestre, e a nota resultará de facer a media aritmética entre eles, sempre e cando a nota mínima de cada proba sexa un 3.

Durante o proceso de aprendizaxe cada profesor ou profesora é libre de valorar cada proba escrita como estime oportuno, debendo informar de dita valoración ó alumnado con anterioridade.

OS TRABALLOS individuais ou en grupo propostos na clase. Puntuará ata un máximo de 1.

O restante 1 punto calcularase en base á ACTITUDE do alumno ou alumna fronte á asignatura, a atención prestada durante as explicacións, a curiosidade, o bon comportamento, o feito de que traia os exercicios que se manden feitos etc. Neste apartado ten un valor especial o comentario de texto, que se avaliará mediante o control diario. Na convocatoria de SETEMBRO so se avaliará un examen final sendo a nota mínima para acador o aprobado un 5 e a máxima un 10.

6.3.RECUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES

Haberá tres convocatorias de exame: unha en XANEIRO e outra en ABRIL, e unha recuperación final en MAIO. Na convocatoria de XANEIRO se examina a mitade da materia. En ABRIL a outra mitade; e na convocatoria de MAIO se recuperá a materia non superada nas anteriores convocatorias. Cada alumno será examinado polo profesor que lle deu clase e deberá poñerse en contacto con el ó principio de curso para que lle dea as indicacións oportunas. No caso de que o profesor que lle suspendeu a materia xa non estea no centro examinarálle a xefa do departamento.

2º BACHARELATO

XEOGRAFIA DE ESPAÑA

Os criterios de avaliación da asignatura de Xeografía seguirán as

directrices xerais e as orientacións que o grupo de traballo da Comisión

interuniversitaria de Galicia (CIUG) propone para a materia dentro da

normativa vixente. Nela aparecen especificados en detalle os contidos

teóricos (16 temas), o vocabulario científico que o alumno debe dominar (75

definicións) así como as prácticas específicas . Polo tanto na práctica

10

docente, incidirase neses contidos que se terán presentes no momento da

avaliación.

Tendo como marco de referencia a lexislación vixente que regula as

probas e as condicións de acceso aos ensinos de grao, e os procedementos de admisión ás universidades do Sistema Universitario de Galicia, non debe esquecerse que o modelo de exame condiciona o ensino da materia; por iso entendemos que deban terse presente os obxectivos do ensino da Xeografía.

Faranse dous ou tres exames por avaliación. A nota trimestral será o resultado

da media de ambos sempre que ningún deles estea por debaixo dun 3 de nota. Os alumnos terán que demostrar que coñecen a localización espacial física e política de españa. Para elo plantexaranse exames transversais de localización ao longo do curso que o alumnado deberá aprobar.

Ao final da avaliación, os alumnos que non foron capaces de aprobar terán a

oportunidade de superar a materia nun exame de recuperación. Ao final de

curso farase un exame final de toda a materia para os alumnos que non foron

capaces de superala trimestralmente. A nota final será o resultado da media aritmética dos tres trimestres. O modelo de exame será o seguinte: * unha pregunta de definicións das propostas pola CIUG cun máximo de 2 ptos. * unha parte práctica específica do temario cunha puntuación de entre 3-4

ptos. que pode ir asociada a exercicios de localización. * unha parte teórica específica cunha puntuación máxima de 3-4 ptos.

HISTORIA DE ESPAÑA

Os criterios de avaliación adóptanse de forma estricta tomando como referencia as probas de selectividade ás que os alumnos/as vanse enfrontar. Deste xeito haberá un exame escrito en cada avaliación no que se proporán textos extraídos da páxina web da “CIUG-CESGA, exames e solucións” que recolle as probas dos últimos doce anos, sen dar dúas opcións a elixir, agás na proba global de maio na semana de exames ofertada pola Xefatura de Estudos. Seguiremos os criterios que en cada texto figuran no encabezamento. Con carácter xeral, e aínda que a cualificación sexa outorgada de maneira global (0-10), na avaliación teranse en conta os seguintes aspectos: presentación e comprensión xeral do tema abordado, elaboración persoal deste utilizando os documentos propostos e respondendo ás cuestións presentadas nas orientacións, e coñecementos específicos sobre os asuntos que deben ser tratados. Transversalmente, valorarase a capacidade do alumno/a de realizar unha redacción clara, coherente e con certo rigor conceptual.

HISTORIA DA ARTE

Os criterios de avaliación adóptanse tomando como referencia as probas de selectividade ás que os alumnos/as vanse enfrontar (www.ciug.cesga.es).

11

Deste xeito haberá un exame escrito en cada avaliación no que se proporán tres obras, para escoller dúas, sen dar dúas opcións a elixir, agás na proba global de maio na semana de exames ofertada pola Xefatura de Estudos. As obras propostas nos exames tómanse da listaxe oficial do grupo de traballo que elabora as PAAU, un total de cento catro. Séguense estrictamente os criterios de avaliación e calificación alí expostos. Así, de cada obra elixida, valoraranse tres aspectos:

a.- Clasificación sinalando, se procede, cultura / estilo / movemento;

cronoloxía; título; e autor (ata un punto).

b.- Análise do seu contexto histórico-artístico (ata un punto).

c.-Xustificación da clasificación e comentario da obra seguindo os

enfoques metodolóxicos da Historia da Arte (ata dous puntos).

Ademais, os exames complétanse con catro definicións de termos artísticos específicos (ata 0,50 puntos por cada unha). Poderase tamén plantexar preguntas teóricas breves no exame de avaliación.

6.4. POSIBILIDADE DE AVALIACIÓN PARA SUBIR NOTA EN 2º

BACHARELATO.

No momento da avaliación final de segundo de bacharelato todos os anos algúns

alumnos demandan a posibilidade de presentarse a un exame para subir nota. Os

alumnos presentaranse a un exame global da asignatura seguindo o modelo das probas

de acceso á universidade. En caso de superar dito exame satisfactoriamente a nota

subirase nun máximo dun punto sobre a nota final orixinal.

7. PUBLICIDADE Ó ALUMNADO E PAIS

Ó comezo do curso cada profesor ou profesora informará ós seus alumnos da metodoloxía que vai empregar e os procedementos de avaliación. Ademáis, o alumnado e os pais poderán ter acceso ó contido desta programación e aclarar calquera dúbida relacionada coa materia dirixíndose en primeiro lugar á xefatura de estudos do centro e en segundo lugar á xefa do departamento.

8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Nos cursos de Bacharelato a atención á diversidade só pode facerse partindo dunha mesma base de coñecementos, xa que o Bacharelato é unha etapa que non abrangue toda a poboación escolar. Por iso, máis que atención ós diferentes niveis dentro da aula, hai que falar de actividades de reforzo para aqueles alumnos ós que lles resulte máis complexo enfrontarse á metodoloxía empregada na aula, ou actividades de ampliación para aqueles que sintan especial interese en profudizar nalgún tema. Na medida que se poda, o profesorado poderá reservar algunhas horas para clases prácticas, que son horas dedicadas á análise e comentario de textos,

láminas, gráficos, resolución de problemas, etc..., en grupos pequenos. Estas

12

clases, programadas ó final de cada unidade, permitirán que o alumno revise conceptos mal aprendidos e, ó tempo, posibilitarán que os mesmos compañeiros se axuden entre sí. Outro recurso posible é a utilización de guións para a lectura de documentos por niveis de comprensión. O alumno poderá aplicalos el mesmo a textos diferentes ós propostos na aula. Por último proporase ós alumnos que, en cada tema, entreguen comentarios escritos de obras de arte, documentos históricos, gráficos, etc..., distintos dos que se traballaron especificamente na aula. Este recurso, de carácter voluntario, permite que os alumnos e as alumnas se enfronten con obras e documentos non vistos anteriormente e apliquen os principios xerais que aprenderon, de modo que comproben os seus coñecementos.

9. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO

Para a aplicación de actividades de reforzo utilizaranse os materiais didácticos da carpeta de recursos elaborados pola editorial Vicens Vives e Santillana

que están perfectamente diseñados e adaptados a cada asignatura.

10. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

O departamento dispón dos seguintes recursos: ▪ Unha colección completa de diapositivas de arte. ▪ Unha colección de DVD de historia contemporánea editada pola Voz de

Galicia. ▪ “Proxecto Terra”, elaborado polo Colexio de arquitectos de Galicia. ▪ Algúns videos de Xeografía e de Historia editados pola UNED para 2º

de bacharelato. ▪ Unha colección de videos de historia da vida cotiá no século XX.

Ademáis destes materiais de uso común, cada profesor é responsable da elaboración dos seus propios materiais de aula dacordo coas necesidades da súa programación.

11. HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO

11.1. PROGRAMACIÓN DE AULA

UNIDADE 1: O Antigo Réxime

OBXECTIVOS

● Identificar as características que definen o Antigo Réxime en Europa.

● Analizar as pautas de comportamento das poboacións, a economía e o comercio nas sociedades do Antigo Réxime no continente europeo.

13

● Explicar o funcionamento das sociedades europeas do Antigo Réxime e a súa estrutura.

● Comprender as características da monarquía absoluta baixo o reformismo ilustrado e as súas estratexias para pór en práctica esas reformas.

● Definir o movemento ilustrado e as súas características, así como as bases do seu pensamento.

● Coñecer os grandes pensadores do século XVIII, precursores do pensamento revolucionario de finais do século e principios do XIX.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. O concepto ou categoría histórica de Antigo Réxime.

2. A poboación da Europa do Antigo Réxime.

3. Economía e sociedade da Europa do Antigo Réxime: límites das economías e privilexios das sociedades estamentais.

4. O modelo político: o absolutismo ilustrado.

5. Centralización, reformismo ilustrado, división de poderes.

6. A Ilustración: bases ideolóxicas, proxectos e realidades.

7. A achega dos grandes pensadores do século XVIII ao pensamento revolucionario.

PROCEDEMENTOS, DESTREZAS E HABILIDADES

● Interpretación e análise de textos e documentos icónicos que permitan comprender os elementos que definían o sistema político e social do Antigo Réxime.

● Descrición dos elementos alegóricos dunha imaxe de época e saber interpretalos.

● Análise da evolución da Europa do Antigo Réxime comparando unha secuencia de mapas.

● Comparación mediante a análise textual de dous fragmentos de obras de pensadores da época e tirar as ideas comúns e/ou contraditorias.

● Proposta e redacción dun informe sobre a sociedade estamental en España, utilizando distintas fontes de información.

● Análise dun documental ou dun filme representativo da sociedade estamental propia do Antigo Réxime (por exemplo, As amizades perigosas, de Stephen Frears, 1988).

● Utilización con propiedade e rigor dos conceptos históricos básicos e específicos: Antigo Réxime, economía de subsistencia, comercio triangular,

14

despotismo ou absolutismo ilustrado, Ilustración, sociedade estamental ou de ordes, centralismo monárquico, etc.

ACTITUDES

● Rexeitamento das situacións de privilexio, opresión, ausencia de liberdades e profunda desigualdade social e xurídica propias das sociedades da Antigo Réxime.

● Valoración das actitudes de quen cuestionou estas estruturas sociais e políticas: reformistas e pensadores revolucionarios.

● Interese por coñecer os diversos aspectos da vida cotiá e os usos sociais do Antigo Réxime en Europa.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

● Identificar e caracterizar as características básicas que permiten definir as sociedades do Antigo Réxime.

● Sinalar as transformacións que se producen no século XVIII como antesala da crise do Antigo Réxime: cambios demográficos, de organización política e económica, de estrutura social e cultural.

● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes da historia de Europa e América que tiveron lugar entre os séculos XVI e XVIII, especialmente os deste último século.

● Asociar os acontecementos relevantes con determinados personaxes significativos da época e a súa influencia no desenvolvemento histórico posterior.

● Analizar algún dos episodios destacados do século XVIII, atendendo á interrelación, no contexto da época, da acción individual e as mentalidades e comportamentos colectivos.

● Obter e analizar información sobre o pasado de fontes diversas, valorar a súa relevancia e establecer relacións cos coñecementos adquiridos.

● Redactar un informe sobre algún feito histórico da época analizada a partir da información de distintas fontes; por exemplo, a evolución da monarquía no século XVIII e a súa permanencia ou desaparición en diversos países de Europa.

UNIDADE 2: A revolución industrial

OBXECTIVOS

● Comprender en que consiste una revolución económica.

● Identificar as características principais da primeira revolución industrial.

● Situar este proceso no tempo e no espazo, describindo o proceso da súa difusión desde Inglaterra.

15

● Illar as condicións necesarias e suficientes para o desenvolvemento da primeira revolución industrial.

● Analizar a influencia da revolución económica na transformación da sociedade.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Causas do crecemento demográfico a finais do século XVIII.

2. Conceptos de revolución industrial e industrialización.

3. A engalaxe industrial británica.

4. Os factores da revolución industrial inglesa.

5. Papel da agricultura neste proceso.

6. Papel do capital e da banca.

7. Unha industria precursora: a industria do algodón.

8. A expansión da revolución industrial. Cronoloxía da difusión.

9. Os cambios sociais da industrialización.

10. Efectos da mecanización sobre a organización social do traballo.


● Identificación e distinción entre transformacións estruturais e conxunturais na análise do proceso de cambio dunha sociedade tradicional a outra industrial.

● Distinción entre causas profundas e inmediatas e consecuencias a curto e a longo prazo nos diversos países afectados pola industrialización.

● Utilización de medios de representación gráfica para explicar procesos de cambio histórico-económico: táboas estatísticas, gráficas, diagramas de fluxo, mapas mentais.

● Utilización do tempo curto e do tempo longo nos procesos históricos, mediante a construción de eixes temporais e táboas cronolóxicas comparadas.

● Introdución da explicación multicausal.

ACTITUDES

● Interese pola conservación das antigas instalacións fabrís e das máquinas (introdución ao coñecemento da arqueoloxía industrial).

16

● Curiosidade cara aos sectores de transformación industrial e as súas ferramentas (museos locais e rexionais sobre aspectos da actividade industrial ou transportes).

● Interese polos cambios na paisaxe e nas formas de vida producidas como consecuencia da industrialización: observación no propio contorno.

● Actitude de comprensión e implicación nas desigualdades sociais da nova sociedade.

● Respecto cara ás diversas ideoloxías que inflúen nos movementos sociais do século XIX, mediante o seu coñecemento e análise.


● Identificar e caracterizar as transformacións económicas relevantes que tiveron lugar no Reino Unido e noutros países de Europa desde finais do século XVIII, sinalando o seu distinto grao de influencia nas distintas rexións do mundo.

● Identificar e explicar os principios que inspiran a organización da empresa moderna xurdida do capitalismo industrial.

● Situar cronoloxicamente e distinguir as características dos períodos de expansión e recesión que experimentou a economía mundial contemporánea e, en concreto, desde os inicios da revolución industrial no Reino Unido.

● Caracterizar as transformacións máis significativas que se produciron no mundo desde o último terzo do século XVIII, valorando a existencia de novos centros de xeración de riqueza e os seus efectos sociais, económicos e no contorno natural.

● Obter e analizar información sobre o pasado de diversas fontes, para elaborar a explicación dalgúns dos cambios producidos tras a industrialización.

● Redactar un informe sobre o proceso estudado e a súa vinculación coa actualidade a partir da información de distintas fontes, como, por exemplo, o impacto da revolución industrial nas paisaxes de Europa.

UNIDADE 3: As revolucións liberais e o nacionalismo

OBXECTIVOS

● Identificar e caracterizar as transformacións políticas relevantes que se produciron en Europa e América entre 1776 e 1871.

● Situar cronolóxica e espacialmente os procesos relevantes das revolucións liberais.

17

● Determinar as causas e consecuencias dos principais procesos revolucionarios.

● Identificar as bases ideolóxicas das revolucións liberais (liberalismo e nacionalismo) e describir as principais características destas correntes.

● Avaliar o legado das revolucións políticas do século XIX.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Liberalismo, nacionalismo e romanticismo no século XIX: conceptos e definición.

2. A independencia das colonias americanas: Estados Unidos e América hispana.

3. A crise do Antigo Réxime en Europa:

a. A Revolución Francesa e o Imperio napoleónico.

b. A Restauración e as revolucións liberais.

4. O nacionalismo. As unificacións de Italia e de Alemaña.

5. O proceso de construción do Estado liberal en Europa.

6. A revolución liberal e a reacción absolutista en España. O reinado de Fernando VII.

7. A emancipación da América española.


● Identificación e distinción entre transformacións estruturais e conxunturais do proceso de cambio revolucionario da Europa do Antigo Réxime á constitucional.

● Distinción entre causas profundas e inmediatas e consecuencias a curto e a longo prazo nos diversos países afectados polas revolucións liberais.

● Utilización de medios de representación gráfica para explicar procesos de cambio histórico-económico: táboas estatísticas, gráficos, diagramas de fluxo, mapas mentais.

● Interpretación de mapas da Europa da primeira metade do século XIX e comentario dos cambios que representan.

● Utilización do tempo curto e do tempo longo no proceso histórico revolucionario mediante a construción de eixes temporais e de relatos de diacronía histórica.

● Análise e interpretación de textos e outras fontes de época referidas aos movementos liberais e nacionais da época.

● Introdución da explicación multicausal.

18

ACTITUDES

● Valoración das actitudes de entrega de quen loitou polos dereitos e liberdades.

● Potenciación das actitudes que favorecen o sentido democrático, de defensa das liberdades e da paz.

● Rexeitamento das situacións de opresión, ausencia de liberdade ou marcadas diferenzas sociais.

● Curiosidade por coñecer as formas de vida e os patróns sociais da nova sociedade burguesa.

● Estímulo de actitudes de tolerancia e de respecto polas diversas comunidades nacionais.

● Defensa do patrimonio colectivo que conforma cada unha das nacións.

● Rexeitamento das actitudes excluíntes dalgunhas teses nacionalistas.


● Identificar e caracterizar as transformacións relevantes, na orde política e institucional, que tiveron lugar en Europa e América desde finais do século XVIII, sinalando o seu diverso grao de influencia.

● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes das revolucións liberais.

● Identificar e explicar os principios que definiron a actitude individual ou colectiva fronte á revolución liberal e quen foron os seus protagonistas.

● Situar cronoloxicamente e distinguir as características dos períodos en que se enmarcan as revolucións habidas en América e Europa desde 1776 ata 1848.

● Situar no tempo e no espazo o fenómeno do nacionalismo no continente europeo, as súas bases sociais e ideolóxicas e as súas consecuencias.

● Caracterizar as transformacións máis significativas de carácter territorial que se produciron no mundo occidental desde o último terzo do século XVIII.

● Redactar un informe sobre o proceso estudado e a súa vinculación coa actualidade, a partir da información de distintas fontes.

UNIDADE 4: Os cambios sociais. O movemento obreiro

OBXECTIVOS

● Identificar e caracterizar as transformacións sociais que tiveron lugar en Europa e América no século XIX.

● Situar no espazo e no tempo os principais fitos da historia do movemento obreiro.

19

● Determinar as causas e as consecuencias da formación do movemento obreiro.

● Identificar as distintas etapas e correntes do movemento obreiro, establecendo as principais semellanzas e diferenzas entre elas.

● Valorar o legado que estes movementos sociais deixaron para o futuro.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Condicións de vida e de traballo nos distritos industriais. O traballo da infancia e da muller.

2. Os cambios sociais da industrialización.

3. A nova burguesía industrial e o nacemento do proletariado.

4. Efectos da mecanización sobre a organización social do traballo.

5. Orixes da loita obreira: asociacións e sindicatos.

6. Evolución do sindicalismo no Reino Unido e noutros países de Europa.

7. As grandes ideoloxías do movemento obreiro do século XIX: socialismo utópico, socialismo marxista e anarquismo.


● Identificación e distinción entre transformacións estruturais e conxunturais na análise do proceso de transformación social experimentado tras a revolución industrial.

● Distinción entre causas profundas e inmediatas e consecuencias a curto e a longo prazo nos diversos países afectados pola revolución industrial e os seus efectos sociais.

● Representación e interpretación de procesos de cambio social mediante diagramas, eixes temporais, táboas cronolóxicas comparadas e relatos de diacronía histórica, etc.

● Análise e comparación de fontes primarias de carácter textual, icónico ou estatístico referidas aos cambios sociais dos países industrializados.

● Introdución da explicación multicausal, distinguindo entre causas mediatas e inmediatas na aparición das diversas clases sociais.

● Análise das ideoloxías que conformaron os movementos sociais do século XIX e comprensión dos seus argumentos centrais.

ACTITUDES

● Curiosidade por coñecer as formas de vida e os patróns sociais da nova sociedade industrial que xurdiu da industrialización.

● Interese polas desigualdades sociais xeradas por ese proceso de industrialización.

20

● Preocupación pola obxectividade e o rigor no tratamento da información histórica.

● Valoración da loita obreira das primeiras organizacións en defensa dos dereitos e liberdades dos traballadores.


● Identificar e caracterizar as transformacións relevantes na orde social que tiveron lugar en Europa e América durante o século XIX, sinalando as diferenzas entre uns e outros países en función do seu desenvolvemento.

● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes das transformacións sociais no século XIX, abordando a relación existente entre a acción individual e os comportamentos colectivos, especialmente de asociacións e sindicatos obreiros.

● Situar no tempo e no espazo os diversos movementos sociais ata a desaparición da Primeira Internacional no continente europeo, as súas bases sociais e ideolóxicas e as consecuencias da súa legalización.

● Caracterizar as transformacións máis significativas de carácter social que se produciron no mundo occidental desde finais do século XVIII, valorando a aparición de novos valores e conceptos que caracterizan esta parte do mundo.

● Obter e analizar información sobre o pasado de diversas fontes, para elaborar a explicación dalgúns dos cambios producidos tras o proceso de transformación social ligado á industrialización e a liberdade de contratación.

● Redactar un informe sobre o proceso estudado e a súa vinculación coa actualidade, a partir da información de distintas fontes, como, por exemplo, a supervivencia das desigualdades sociais ou o papel do sindicalismo en cada rexión do planeta.

UNIDADE 5: As grandes potencias europeas

OBXECTIVOS

● Coñecer a evolución interna das principais potencias europeas na segunda metade do século XIX.

● Situar cronoloxicamente as principais etapas e acontecementos destes espazos.

● Valorar a súa evolución tendo como criterio a maior ou menor democratización e o maior ou menor desenvolvemento económico.

21

● Analizar os cambios territoriais que se produciron en Europa central e do leste na segunda metade do século XIX e os seus efectos sobre as relacións internacionais do período.

● Comparar as relacións internacionais en dúas etapas: a diplomacia bismarckiana e a paz armada.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Os grandes Estados da Europa da segunda metade do século XIX.

2. Imperios en decadencia (turco e ruso) e imperios en expansión (alemán e austríaco).

3. Reino Unido e Francia, árbitros da política internacional.

4. A Europa de Bismarck.

5. Os conflitos nos Balcáns: intereses de Rusia, Turquía, Austria e Alemaña.

6. Evolución interna de cada Estado: reformas políticas e sociais, expansión económica.

7. As crises prebélicas e a desaparición dos catro grandes imperios.


● Identificación e distinción entre transformacións estruturais e conxunturais na evolución dos grandes Estados da Europa da segunda metade do século XIX.

● Distinción entre causas profundas e inmediatas e consecuencias a curto e a longo prazo na crise dos imperios turco, ruso e austríaco.

● Lectura e interpretación de mapas da Europa do último terzo do século XIX e, de forma especial, da rexión dos Balcáns, e comentario dos cambios que se observan.

● Utilización do tempo curto e do tempo longo no proceso histórico mediante a construción de eixes temporais, táboas cronolóxicas comparadas e relatos de diacronía histórica.

● Análise e interpretación de textos e doutras fontes de época referidas ás relacións internacionais (tratados, pactos, paces) e conflitos nacionais e interétnicos da época.

● Introdución da explicación multicausal, distinguindo entre causas mediatas e inmediatas na descomposición dos grandes imperios centrais.

ACTITUDES

● Potenciación das actitudes que favorecen o sentido democrático.

● Rexeitamento das situacións de opresión, ausencia de liberdade ou marcadas diferenzas sociais.

22

● Curiosidade por coñecer as formas de vida, patróns sociais e pautas culturais das sociedades dos diversos pobos que habitaban estes grandes Estados.

● Estímulo de actitudes de tolerancia e de respecto polas diversas comunidades nacionais.

● Defensa do patrimonio colectivo que conforma cada unha das nacións.

● Rexeitamento da violencia ou do recurso á guerra na solución dos conflitos.


● Identificar e caracterizar as transformacións relevantes na orde territorial, político e institucional que tiveron lugar na Europa central e oriental, sinalando o seu diverso grao evolutivo en función dos seus intereses.

● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes da evolución interna de cada unha das grandes potencias na segunda metade do século XIX, abordando a relación existente entre a acción de goberno e a resposta social en cada país.

● Identificar e explicar os principios que definiron a actitude individual ou colectiva das relacións internacionais na etapa 1870-1914.

● Situar cronoloxicamente e distinguir as características dos períodos en que se enmarcan a evolución política e institucional de cada gran potencia.

● Situar no tempo e no espazo o fenómeno do nacionalismo, as súas bases sociais e ideolóxicas e as consecuencias na cuestión balcánica e na descomposición dos grandes imperios da Europa central.

● Caracterizar as transformacións máis significativas de carácter territorial que se produciron nesa área desde o último terzo do século XIX.

● Obter e analizar información sobre o pasado de diversas fontes, para elaborar a explicación dalgúns dos cambios producidos tras o proceso de disputas territoriais e conflitos armados na rexión ata 1918.

● Redactar un informe sobre o proceso estudado e a súa vinculación coa actualidade.

UNIDADE 6: Segunda revolución industrial e imperialismo

OBXECTIVOS

23

● Explicar as principais transformacións técnicas e económicas da denominada segunda revolución industrial.

● Relacionar o apoxeo político, militar, económico, técnico e militar de Europa co fenómeno do imperialismo.

● Comprender as causas da expansión colonial.

● Identificar os principais imperios coloniais e localizar as súas áreas de expansión.

● Analizar os principais conflitos coloniais e os seus motivos.

● Reflexionar e valorar o impacto do imperialismo sobre a economía, a cultura, as mentalidades e as formas de vida dos pobos indíxenas sometidos ao colonialismo.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Novas fontes de enerxía, innovacións técnicas e novas industrias.

2. A revolución dos transportes e das comunicacións, e a integración dos mercados.

3. Crecemento demográfico e migracións transoceánicas.

4. A economía europea e a aparición de novas potencias industriais.

5. A primeira globalización da economía capitalista.

6. Do colonialismo ao imperialismo.

7. Causas da expansión imperialista.

8. A formación dos imperios coloniais: a repartición de África e a expansión imperialista en Asia.

9. O imperialismo non europeo: Estados Unidos e Xapón.

10. A administración dos imperios coloniais.

11. As pegadas do imperialismo.


● Interpretación e análise de cadros estatísticos e gráficos que axuden a comprender as transformacións técnicas e económicas da segunda expansión da industrialización.

● Elaboración dun cadro comparativo dos factores da expansión industrial de Alemaña, Estados Unidos e Xapón, indicando similitudes e diferenzas.

● Elaboración e interpretación de mapas conceptuais da segunda revolución industrial e do imperialismo.

● Interpretación de imaxes relativas aos cambios sociais.

● Planificación, organización e redacción dun informe sobre o «novo» imperialismo, utilizando distintas fontes de información, desentrañando os seus antecedentes históricos.

24

● Análise dun documental ou un filme representativo dalgúns dos feitos do tema.

ACTITUDES

● Toma de conciencia do drama da aculturación derivada do fenómeno da colonización.

● Rexeitamento de toda forma de dominación e explotación tipicamente imperialista.

● Valoración das actitudes actuais dalgúns líderes e de grupos sociais fronte ao tradicional intervencionismo de Estados Unidos en América Latina.

● Curiosidade por coñecer os cambios nas mentalidades, modos de vida e valores da sociedade do século XIX.

● Interese por coñecer os personaxes protagonistas das grandes exploracións do interior do continente africano.


● Identificar as transformacións económicas e sociais da segunda fase da revolución industrial e da consolidación do capitalismo, relacionándoas co fenómeno histórico paralelo da expansión colonial.

● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes no desenvolvemento da expansión imperialista e da formación dos grandes imperios coloniais, destacando o papel predominante de Europa.

● Caracterizar o imperialismo como unha nova forma de dominación colonial, explicar as causas –económicas, políticas, ideolóxicas, etc.– que concorreron no fenómeno imperialista, as formas de dominación colonial e os seus diversos efectos ou consecuencias.

● Obter e analizar información de fontes documentais diversas sobre a segunda industrialización e a expansión colonial, valorar a súa relevancia e establecer relacións cos coñecementos adquiridos.

● Redactar un informe sobre as formas de dominio do mundo que adoptou o «novo» imperialismo.

UNIDADE 7: A Primeira Guerra Mundial

OBXECTIVOS

● Explicar as causas profundas e as orixes inmediatas da Primeira Guerra Mundial.

● Recoñecer a responsabilidade dos líderes das principais potencias europeas no seu estoupido.

● Identificar os bloques e países enfrontados na Gran Guerra.

● Recoñecer as características do novo tipo de «guerra total».

● Distinguir as fases da guerra e as súas características.

25

● Describir as condicións de vida dos soldados na guerra de trincheiras.

● Mostrar preocupación polo modo en que os vencedores impuxeron as condicións de paz.

● Analizar o impacto da guerra en todas as súas vertentes: humana, social, económica, cultural, etc.

● Valorar o papel da muller na guerra.

CONTIDOS

CONCEPTOS

2. As causas da guerra: rivalidades políticas, formación dos bloques e carreira de armamentos, as crises marroquís e dos Balcáns.

3. A marcha cara a guerra: a crise de xullo.

4. Forzas enfrontadas e escenarios do conflito.

5. Características da guerra.

6. As fases da guerra.

7. Os tratados de paz e o novo mapa de Europa.

8. Consecuencias demográficas, económicas e sociais da guerra.

9. A Sociedade de Nacións e os problemas da posguerra en Europa e nas colonias.


● Interpretación de imaxes relativas aos sufrimentos que tiveron que soportar os soldados.

● Análise a través dun mapa dos cambios políticos e territoriais resultado dos tratados de paz impostos polos vencedores tras a Primeira Guerra Mundial e as súas consecuencias.

● Interpretación e análise de cadros estatísticos, gráficos e imaxes para tirar información das consecuencias da guerra.

● Obtención de información sobre os fins e obxectivos da Sociedade de Nacións e sobre as limitacións desa organización.

● Planificación, organización e redacción dun informe sobre a situación actual do movemento feminista, desentrañando os seus antecedentes históricos.

● Análise dun documental ou un filme representativo dalgúns dos feitos do tema.

ACTITUDES

● Toma de conciencia da ameaza que supón a carreira de armamentos para a paz mundial.

● Adopción dunha postura crítica ante o uso dos medios de comunicación como instrumentos de propaganda e de exaltación dos sentimentos nacionalistas excluíntes.

26

● Rexeitamento da guerra como medio para resolver os conflitos.

● Valoración positiva do papel das organizacións internacionais como instrumento para arbitrar e solucionar pacificamente os conflitos.

● Curiosidade por coñecer os cambios nas mentalidades, modos de vida e valores da sociedade de principios do século XX.

● Manexo rigoroso dos conceptos básicos e específicos da Historia do Mundo Contemporáneo.


● Situar cronoloxicamente os acontecementos e os procesos máis relevantes relativos as orixes e ao desenvolvemento da Gran Guerra.

● Explicar as causas –a curto e medio prazo– económicas, políticas, ideolóxicas, etc., que concorreron no estoupido do conflito, así como as súas diversas consecuencias.

● Identificar os principais mecanismos arbitrados pola Sociedade de Nacións para manter a paz, garantir a seguridade colectiva e regular pacificamente as relacións internacionais.

● Obter e analizar información de fontes documentais diversas sobre as causas, orixes, desenvolvemento e consecuencias da Primeira Guerra Mundial, valorar a súa relevancia e establecer relacións cos coñecementos adquiridos.

● Redactar un informe sobre a situación actual do movemento feminista a partir da información de fontes diversas.

UNIDADE 8: A revolución rusa e a URSS

OBXECTIVOS

● Coñecer os principais problemas –políticos, económicos e sociais– da Rusia tsarista a comezos do século XX e as principais forzas políticas de oposición ao tsarismo.

● Analizar a revolución de 1905 como precedente da definitiva caída do tsarismo en 1917.

● Determinar as causas do estoupido da revolución de febreiro de 1917. ● Explicar as circunstancias que favoreceron a toma do poder polos

bolxeviques en outubro de 1917. ● Identificar os problemas que condicionaron a implantación do novo Estado

soviético e a súa pretensión de construír un Estado socialista. ● Ponderar o impacto mundial da revolución bolxevique e as súas

repercusións no movemento socialista europeo. ● Definir as características da ditadura de Stalin. ● Analizar as características do modelo económico e social que se implantou

na URSS baixo a ditadura de Stalin.

27

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. A Rusia tsarista a comezos do século XX: as dificultades de modernización e a oposición ao tsarismo.

2. A revolución de 1905.

3. A revolución de febreiro de 1917 e a caída do tsarismo.

4. A revolución de outubro de 1917 e a toma do poder polos bolxeviques.

5. A implantación do Estado soviético.

6. A guerra civil e o comunismo de guerra.

7. O nacemento da URSS.

8. O impacto mundial da revolución bolxevique.

9. A loita polo poder e o triunfo de Stalin.

10. A URSS baixo a ditadura de Stalin: estatalización da economía e colectivización.


● Elaboración dunha cronoloxía dos principais acontecementos da Rusia do século XX ata a Segunda Guerra Mundial.

● Análise de textos e obtención de información sobre o proceso revolucionario de 1917.

● Lectura e análise crítica de carteis de propaganda soviéticos.

● Interpretación e análise de cadros estatísticos para obter información da evolución da economía soviética entre 1913 e 1940.

● Análise dun documental ou un filme representativo dalgúns dos grandes acontecementos da revolución rusa de 1917.

● Planificación, organización e redacción dun informe sobre a supervivencia dos movementos sociais e organizacións políticas de ideoloxía comunista na Rusia actual.

ACTITUDES

● Adopción dunha postura crítica ante o uso e a manipulación de diversos obxectos como instrumentos de propaganda política e ideolóxica.

● Interese pola traxectoria da revolución de 1917.

● Curiosidade por coñecer os cambios que experimentou a sociedade e a política de Rusia durante a primeira metade do século XX.

● Interese por valorar o papel dos líderes e dirixentes políticos tanto no proceso revolucionario de 1917 como na implantación do Estado soviético.

● Rexeitamento de calquera tipo de réxime autoritario ou ditatorial.

● Valoración positiva da defensa dos dereitos e liberdades fronte ás prácticas da tortura, o terror e a represión.

28


● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos máis relevantes relativos ás orixes, o desenvolvemento da revolución rusa de 1917 e o nacemento da URSS.

● Explicar as causas profundas e inmediatas que concorreron nas revolucións rusas de 1917, así como as súas diversas consecuencias.

● Comparar as etapas de Lenin e de Stalin.

● Obter e analizar información de fontes documentais diversas sobre a revolución rusa de 1917 e o nacemento da URSS, valorar a súa relevancia e establecer relacións cos coñecementos adquiridos.

● Redactar un informe sobre a permanencia actual de símbolos e efemérides, así como a supervivencia de movementos sociais e políticos do comunismo ruso.

UNIDADE 9: Os problemas económicos de entreguerras

OBXECTIVOS

● Coñecer os problemas e os desequilibrios da economía mundial tras o final da Primeira Guerra Mundial.

● Identificar os factores da prosperidade dos anos vinte e as súas limitacións. ● Describir o proceso do crac da bolsa de Nova York. ● Explicar as causas da crise de 1929. ● Analizar o desenvolvemento da Gran Depresión e distinguir os seus

diferentes efectos mundiais. ● Reflexionar sobre os efectos sociais da Gran Depresión. ● Describir as políticas económicas fronte á Gran Depresión. ● Saber que cambios se produciron nos anos vinte e trinta no seo das

sociedades occidentais, nos valores e prácticas sociais e no desenvolvemento dos medios de comunicación.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Os desequilibrios da economía mundial tras a Primeira Guerra Mundial.

2. As dificultades da reconstrución económica de posguerra.

3. A fráxil expansión económica dos anos vinte.

4. Do crac da bolsa de Nova York á crise americana.

5. A Gran Depresión mundial e as súas consecuencias.

6. As políticas económicas fronte á depresión: das políticas clásicas do liberalismo económico á intervención do Estado na economía.

7. Cambios sociais: novos valores e prácticas sociais.

8. A aparición dunha cultura de masas.


29

● Elaboración dunha cronoloxía dos principais acontecementos económicos do período de entreguerras.

● Análise de textos e obtención de información sobre a economía de entreguerras.

● Lectura e análise crítica de fotografías da época.

● Interpretación e análise de gráficos e cadros estatísticos para obter información sobre a evolución da economía mundial entre 1919 e 1939.

● Planificación, organización e redacción dun informe dun acontecemento actual de relevancia, utilizando distintas fontes, desentrañando os seus antecedentes históricos.

● Manexo con propiedade e rigor dos conceptos históricos básicos e específicos.

ACTITUDES

● Toma de conciencia das desigualdades sociais no seo dunha economía capitalista e proposición de medidas que atenúen as enormes diferenzas entre ricos e pobres.

● Rexeitamento das inxustizas sociais derivadas da desigual distribución da riqueza.

● Valoración do papel dos medios de comunicación como vehículos de información e de entretemento.

● Curiosidade por coñecer os cambios nos valores e nas prácticas sociais dos anos vinte e trinta.

● Interese por analizar o impacto social da crise de 1929.

● Valoración positiva daquelas políticas que tendan a lograr un verdadeiro Estado do benestar.


● Situar cronoloxicamente e distinguir as características dos períodos de expansión, prosperidade e recesión que experimentou a economía mundial durante o período de entreguerras, así como as implicacións dun e doutro signo que tiveron nas relacións sociais, os modos de vida, a ocupación laboral ou a política internacional.

● Explicar os factores que interviñeron no desencadeamento, tanto dos procesos de prosperidade dos anos vinte como da crise económica e a Gran Depresión dos anos trinta, as súas características, os seus mecanismos de difusión, e analizar as consecuencias máis importantes que tivo nas mentalidades e no agravamento dos conflitos sociais, políticos e nas relacións internacionais.

● Obter e analizar información de fontes documentais diversas sobre os problemas económicos de entreguerras e, en particular, da Gran Depresión dos anos trinta e as súas consecuencias, valorar a súa relevancia e establecer relacións cos coñecementos adquiridos.

30

● Redactar un informe sobre o papel do automóbil como un factor decisivo nos cambios nas mentalidades e hábitos de vida nas actual sociedade de consumo, a partir da información de fontes diversas.

UNIDADE 10: O ascenso dos totalitarismos fascista e nazi

OBXECTIVOS

● Definir que é a democracia, a ditadura, o fascismo e o nazismo.

● Coñecer as características ideolóxicas do fascismo italiano e do nacionalsocialismo alemán, e establecer as súas similitudes e as súas diferenzas.

● Identificar e sopesar a importancia que tiveron determinados grupos sociais e institucións do propio Estado liberal italiano e alemán no ascenso ao poder do fascismo e do nazismo.

● Analizar o proceso de implantación da ditadura de Mussolini en todas as ordes (política, social, cultural, etc.).

● Contextualizar as orixes do Partido Nacional Socialista Alemán dos Traballadores ou abreviadamente Partido nazi.

● Determinar os factores que favoreceron o ascenso dos nazis ao poder.

● Analizar o proceso de implantación do Estado totalitario do Terceiro Reich.

● Interpretar os fenómenos fascista e nazi como totalitarismos.

● Reflexionar sobre a política racista e antisemita practicada polo nazismo alemán.

● Criticar calquera réxime político que trate de adoutrinar e establecer controis sobre a cultura e os medios de comunicación.

● Mostrar preocupación por aquelas doutrinas e actitudes que tratan de xustificar unha política racista e xenófoba.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. A crise das democracias. 2. Ideoloxía e bases sociais do fascismo. 3. A crise do réxime liberal italiano. 4. A marcha ao poder do fascismo. 5. A ditadura de Mussolini. 6. Adoutrinamento e control social na Italia fascista. 7. Corporativismo e dirixismo económico do fascismo italiano. 8. A República de Weimar. 9. Os comezos do nazismo. 10. A crise da República e o ascenso ao poder do nazismo. 11. A ditadura nazi e o nacemento do Terceiro Reich. 12. A política nazi de adoutrinamento e propaganda.

31

13. Racismo e antisemitismo. 14. Autarquía e rearme.


● Elaboración dunha cronoloxía da crise das democracias e a implantación das ditaduras na Europa de entreguerras.

● Análise de textos e obtención de información do proceso da crise das democracias e da implantación das ditaduras, en particular dos réximes totalitarios fascista e nazi.

● Análise crítica de carteis propagandísticos da Italia fascista e da Alemaña nazi.

● Elaboración dun organigrama ou mapa conceptual sobre as ideoloxías fascista e nazi.

● Utilización da prensa da época como fonte de información histórica. ● Análise dun documental ou un filme representativo da historia do fascismo

ou do nazismo. ● Planificación, organización e redacción dun informe sobre un

acontecemento actual de relevancia utilizando distintas fontes de información.

ACTITUDES

● Valoración da democracia como sistema político baseado nos principios de tolerancia, convivencia, respecto á pluralidade de ideas e garantía dos dereitos.

● Rexeitamento de todo tipo de réxime político antidemocrático. ● Toma de conciencia do uso da propaganda como instrumento de

adoutrinamento e control e de transmisión de ideoloxías antidemocráticas. ● Curiosidade por coñecer como os fascistas e os nazis lograron impor un

sistema político e social sen precedentes na historia.


● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes da evolución das democracias e a instauración das ditaduras.

● Identificar as circunstancias históricas que influíron na extensión da democracia na Europa da posguerra e explicar os factores que fixeron posible a súa temperá quebra.

● Comparar e valorar as diferenzas entre ambos sistemas –democracia e ditadura– no gozo dos dereitos e liberdades persoais, no exercicio da actividade política e nas relacións sociais.

● Obter e analizar información de fontes documentais diversas sobre a crise das democracias e o ascenso dos totalitarismos, valorar a súa relevancia e establecer relacións cos coñecementos adquiridos.

● Redactar un informe do fenómeno actual da extrema dereita e do neofascismo como una ameaza latente que se cerne sobre os valores de convivencia pacífica e de tolerancia propios das sociedades democráticas.

32

UNIDADE 11: A Segunda Guerra Mundial

OBXECTIVOS

● Coñecer os factores decisivos na orixe da guerra. ● Reflexionar sobre a política de «acougo» das democracias fronte á actitude

militarista e agresiva das ditaduras nazi e fascista, e do réxime autoritario do Xapón.

● Recoñecer as responsabilidades dos líderes das principais potencias na guerra.

● Identificar os bloques enfrontados na Segunda Guerra Mundial. ● Distinguir os cambios na táctica militar e na aplicación dos avances

científico-técnicos da Segunda Guerra Mundial con respecto á Primeira. ● Describir as fases da guerra e as súas características. ● Analizar o impacto da Segunda Guerra Mundial en todas as súas vertentes. ● Mostrar preocupación polas atrocidades e a barbarie da guerra e en

particular polo xenocidio e o uso do armamento nuclear. ● Valorar os xuízos de Nuremberg e o seu papel na definición dun novo

concepto do dereito internacional. ● Valorar o papel da Organización de Nacións Unidas no mantemento da paz

e da seguridade internacional e na defensa dos dereitos humanos.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Orixes e causas da Segunda Guerra Mundial. 2. O camiño cara a guerra: os golpes de forza de Hitler e o expansionismo

xaponés. 3. Forzas enfrontadas e estratexia militar. 4. As fases da guerra. 5. A explotación nazi dos países conquistados. 6. Colaboracionismo e resistencia. 7. Xermanización e xenocidio. 8. Consecuencias humanas, morais, económicas e sociais da guerra. 9. As conferencias de paz e os cambios territoriais. 10. A fundación da Organización de Nacións Unidas.


● Elaboración dunha cronoloxía desde as orixes ata o final da Segunda Guerra Mundial.

● Análise de textos e imaxes e obtención de información sobre os factores decisivos e as orixes da Segunda Guerra Mundial.

● Interpretación de mapas históricos sobre a evolución da Segunda Guerra Mundial.

● Utilización da prensa da época como fonte de información histórica. ● Análise dun documental ou dun filme representativo da Segunda Guerra

Mundial. ● Planificación, organización e redacción dun informe dun acontecemento

actual de relevancia, utilizando distintas fontes de información, desentrañando os seus antecedentes históricos.

33

● Manexo con propiedade e rigor dos conceptos históricos básicos e específicos.

ACTITUDES

● Interese por coñecer as causas da Segunda Guerra Mundial. ● Rexeitamento da guerra como modo de resolver os conflitos. ● Toma de conciencia da barbarie e a deshumanización inherentes á guerra. ● Valoración do papel de toda organización internacional que como a ONU

teña por obxectivos o mantemento da paz e da seguridade internacional e a defensa dos dereitos humanos.


● Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes das orixes e do desenvolvemento da Segunda Guerra Mundial.

● Explicar as causas –a medio e curto prazo– económicas, políticas, ideolóxicas, etc., que concorreron no estoupido da Segunda Guerra Mundial, así como as súas diversas consecuencias.

● Identificar os principais mecanismos arbitrados pola Organización de Nacións Unidas para manter a paz, garantir a seguridade colectiva e regular pacificamente as relacións internacionais.

● Obter e analizar información de fontes documentais diversas (textos históricos, documentos estatísticos e icónicos, mapas históricos, imaxes, prensa, Internet, etc.) sobre as causas, orixes, desenvolvemento e consecuencias da Segunda Guerra Mundial, valorar a súa relevancia e establecer relacións cos coñecementos adquiridos.

● Redactar un informe sobre as evidencias e as negacións relativas ao Holocausto xudeu a partir da información de fontes diversas.

UNIDADE 12: A Guerra Fría

OBXECTIVOS

● Comprender a xénese dos motivos que levaron ao enfrontamento aos Estados Unidos e á URSS.

● Establecer as características dese enfrontamento. ● Localizar as zonas onde se concentrou con máis intensidade a oposición

entre os bloques e os principais conflitos que xerou. ● Coñecer as etapas en que se subdivide o período, así como as

características definitorias de cada unha delas. ● Comprender a evolución interna de ambos bloques e as súas repercusións

sobre as relacións internacionais. ● Comprender as causas da finalización do conflito.

CONTIDOS

CONCEPTOS

34

1. Significado do concepto de Guerra Fría e da bipolarización da política internacional.

2. Os procesos de formación dos respectivos bloques. 3. Principais etapas do período; as súas principais características. 4. Os conflitos máis relevantes do enfrontamento entre os dous bloques. 5. Os problemas internos de cada bloque e a heteroxeneidade dos mesmos. 6. As causas da desaparición da Guerra Fría.


● Análise e comentario de documentos escritos procedentes tanto de fontes primarias como secundarias.

● Interpretación de mapas históricos como referentes fundamentais da situación política analizada.

● Análise de imaxes como fontes históricas fundamentais para a comprensión plena do período.

● Elaboración de mapas conceptuais sobre as principais doutrinas estratéxicas de ambos bloques.

● Utilización con propiedade e rigor dos conceptos históricos específicos. ● Utilización da análise multicausal como elemento de comprensión do

enfrontamento bipolar. ACTITUDES

● Valoración crítica dos instrumentos de propaganda ideolóxica e política. ● Rexeitamento da violencia como forma de resolución dos conflitos. ● Valoración con rigor das vantaxes e dos inconvenientes de ambos sistemas

socioeconómicos. ● Fomento da tolerancia cara ás opcións ideolóxicas diferentes. ● Rexeitamento da carreira de armamentos.


● Coñecer as causas do desencadeamento da Guerra Fría. ● Establecer as distintas etapas cronolóxicas do conflito e elaborar unha liña

do tempo. ● Explicar as posturas dos dous bloques e a definición dos seus intereses. ● Localizar en mapas políticos os principais focos de conflitos e tirar

consecuencias da súa distribución. ● Entender as causas da desaparición da Guerra Fría e da vitoria do bloque

capitalista. ● Analizar as causas, o desenvolvemento e as consecuencias das principais

crises do período.

UNIDADE 13: Descolonización e Terceiro Mundo

OBXECTIVOS

● Coñecer as causas dos procesos de descolonización que se iniciaron despois da Segunda Guerra Mundial.

● Establecer a cronoloxía dese proceso. ● Explicar a descolonización en Asia e África, incidindo nos principais

modelos: India e Paquistán, o Magreb, África subsahariana…

35

● Comprender o conflito do Oriente Próximo e o seu papel nas relacións internacionais.

● Recoñecer as consecuencias do proceso descolonizador. ● Expor os principais problemas actuais dos países do Terceiro Mundo.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. As causas da desaparición dos imperios coloniais europeos. 2. Os principais procesos de independencia en Asia: India e Paquistán,

Indonesia e Vietnam. 3. Os principais procesos de independencia en África, especialmente no

Magreb. 4. Orixes e evolución do conflito de Oriente Próximo entre israelís e

palestinos. 5. Características do neocolonialismo e causas do subdesenvolvemento. 6. Os novos problemas dos Estados do Terceiro Mundo.


● Análise e comentario de documentos escritos procedentes tanto de fontes primarias como secundarias.

● Interpretación de mapas históricos como recurso para comprender a descolonización e as súas fases.

● Análise de imaxes como fontes históricas fundamentais para a comprensión das ideoloxías subxacentes na cuestión colonial.

● Elaboración de mapas conceptuais sobre as actitudes das principais potencias colonizadoras ante a independencia das súas colonias.

● Utilización da explicación multicausal como instrumento metodolóxico axeitado para explicar estes procesos.

● Manexo con propiedade e rigor dos conceptos históricos específicos do tema.

ACTITUDES

● Recoñecemento da igualdade básica de todas as persoas e a perversión de calquera intento de dominio dunhas sociedades sobre outras.

● Valoración da liberdade individual e colectiva como un dereito inalienable. ● Tolerancia e respecto cara ás manifestacións culturais diferentes ás nosas. ● Condena da guerra como medio de resolución dos conflitos, tanto internos

como externos. ● Condena das ditaduras que se implantaron en moitos destes países tras a

independencia. ● Solidariedade cos pobos explotados e desposuídos do Terceiro Mundo.


● Coñecer o concepto de descolonización e as súas implicacións para a política internacional.

● Establecer as causas de todo tipo que motivaron ese proceso. ● Recoñecer as principais características dos diversos procesos de

descolonización, subliñando coincidencias e diferenzas.

36

● Coñecer a orixe e o desenvolvemento do conflito de Oriente Próximo. ● Enumerar as características do fenómeno do subdesenvolvemento, así

como as súas principais causas. ● Recoñecer cales son os problemas que axexan na actualidade aos países

do Terceiro Mundo.

UNIDADE 14: O mundo capitalista

OBXECTIVOS

● Comprender a evolución da economía capitalista entre 1950 e 1982; as fases de expansión e recesión.

● Entender que existen diversos modelos de implantación do capitalismo coas súas vantaxes e os seus inconvenientes.

● Coñecer os inicios do proceso de unidade europea. ● Recoñecer o papel dominante dos Estados Unidos no desenvolvemento do

mundo capitalista. ● Observar as desigualdades do sistema capitalista a través do caso de

América Latina.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. As causas do período de crecemento económico capitalista comprendido entre 1950 e 1973.

2. As consecuencias da crise de 1973-1982. 3. O proceso de unidade europea. 4. Modelos de desenvolvemento capitalista: europeo, asiático e

norteamericano. 5. Papel hexemónico dos Estados Unidos no bloque capitalista: causas e

problemas. 6. O problema da periferia do sistema: o caso de América Latina.


● Comentario e análise de fontes escritas, tanto primarias como secundarias. ● Elaboración de mapas conceptuais sobre os diversos modelos de

capitalismo. ● Análise e interpretación de imaxes (fotografías, documentais, filmes, etc.)

sobre as cuestiones tratadas. ● Elaboración dun informe sobre os problemas de América Latina no período

estudado. ● Interpretación e análise de cadros estatísticos e gráficos referidos á

evolución da economía capitalista. ● Utilización con propiedade e rigor dos conceptos históricos específicos. ACTITUDES

● Interese por coñecer os mecanismos económicos propios do capitalismo. ● Valoración da democracia parlamentaria como sistema político fronte ás

ditaduras.

37

● Valoración positiva das vantaxes que supón o modelo do Estado do benestar.

● Capacidade crítica fronte ás desigualdades que xera o sistema económico capitalista mundial.


● Coñecer as diversas etapas da economía capitalista no período estudado. ● Recoñecer o proceso de formación da unidade europea e os seus

problemas. ● Observar a existencia de diversos modelos de desenvolvemento capitalista

e saber as súas vantaxes e os seus inconvenientes. ● Comprender o papel hexemónico dos Estados Unidos no mundo capitalista:

as súas causas e as súas consecuencias. ● Explicar os problemas que se presentan na periferia do sistema capitalista:

o caso de América Latina.

UNIDADE 15: O mundo comunista

OBXECTIVOS

● Coñecer a evolución política interna da URSS desde a morte de Stalin ata Gorbachov.

● Explicar as principais características da implantación do comunismo na Europa do Leste.

● Recoñecer a expansión do comunismo por outros continentes: Asia, África e América Latina. Observar as súas características peculiares.

● Avaliar a aparición doutros modelos de implantación do comunismo. ● Coñecer as causas da crise final do comunismo na URSS e nas

democracias populares do leste de Europa.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. A situación da URSS tras a morte de Stalin: a desestalinización e a época de Breznev.

2. O fracaso dos intentos reformistas de Gorbachov. A crise final da URSS. 3. O final do imperio soviético. 4. A expansión do comunismo en Europa e a formación do bloque

prosoviético. Aspectos políticos e económicos. 5. A expansión do comunismo fóra do marco europeo. O modelo chinés. Os

réximes comunistas en África e América Latina.


● Análise e comentario de textos históricos, tanto primarios como secundarios.

● Realización de traballos de indagación sobre as causas da expansión do comunismo.

38

● Utilización da explicación multicausal para comprender a crise final da URSS.

● Elaboración de mapas conceptuais sobre os distintos períodos da historia soviética.

● Análise de táboas estatísticas sobre a evolución económica da URSS e China.

● Análise de mapas políticos sobre a xeoestratexia soviética en Europa e sobre a expansión comunista en Asia.

● Realización de eixes cronolóxicos das principais etapas e acontecementos protagonizados polos Estados comunistas.

ACTITUDES

● Rigor crítico na utilización dos distintos tipos de fontes. ● Tolerancia e respecto cara a outras ideoloxías e xeitos de pensar. ● Rexeitamento das explicacións unilineais debido á súa parcialidade e

insuficiencia para comprender os fenómenos históricos.


● Coñecer as características políticas e socioeconómicas da sociedade soviética.

● Entender as razóns do afundimento do réxime soviético. ● Establecer as razóns do expansionismo soviético en Europa no contexto da

Guerra Fría. ● Comprender as razóns da expansión do comunismo por outros continentes:

Asia, África e América Latina. ● Valorar a aparición de modelos de réximes comunistas alternativos ao

soviético.

UNIDADE 16: O mundo entre dous milenios

OBXECTIVOS

● Recoñecer os cambios producidos no contexto internacional tras a desaparición da Guerra Fría: a unipolaridade dos E.U.A.

● Analizar a aparición de novos conflitos con causas diversas: xeopolíticas, económicas, nacionalistas, etc.

● Coñecer a aparición do terrorismo na escena internacional e os cambios que iso implica.

● Estudar os novos problemas da escena internacional. ● Recoñecer o fenómeno da globalización e as súas características. ● Explicar as consecuencias económicas da globalización. ● Coñecer os cambios nos fundamentos ideolóxicos globalizadores: a

democracia e os dereitos humanos. ● Recoñecer os principais cambios sociais, culturais e tecnolóxicos do mundo

a principios do século XXI.

CONTIDOS

CONCEPTOS

1. Características fundamentais das relacións internacionais desde 1989.

39

2. Os principais conflitos: guerras do Golfo, Iugoslavia e Cáucaso. 3. O terrorismo internacional: orixes e papel na política internacional actual. 4. Os novos problemas das relacións internacionais: Estados malogrados,

tráficos ilegais, proliferación armamentística, etc. 5. O fenómeno da globalización. As súas principais características. 6. Os novos paradigmas ideolóxicos: a democracia parlamentaria e os

dereitos humanos. 7. As transformacións socioculturais, relixiosas e científicas no cambio de

milenio. 8. Os cambios sociais recentes: migracións e emancipación feminina. 9. As características da sociedade postindustrial.


● Comentario de mapas históricos sobre a localización e evolución dos conflitos actuais máis importantes.

● Elaboración de eixes cronolóxicos que conteñan os principais fitos do período.

● Utilización da análise multicausal para comprender os diferentes conflitos bélicos.

● Realización de debates sobre a interpretación en historia. O seu papel e a súa metodoloxía.

● Elaboración de mapas conceptuais que expliquen os principais cambios sociais, culturais e relixiosos do período estudado.

● Análise e comentario de documentos textuais procedentes de diversas fontes.

● Análise e comentario de táboas estatísticas e gráficos referidos ás diversas variables económicas estudadas.

● Elaboración dun informe sobre os movementos antiglobalización. ACTITUDES

● Fomento da tolerancia e do diálogo como base das relacións internacionais. ● Valoración do papel dos organismos internacionais como instrumentos para

a resolución dos conflitos entre nacións. ● Valoración positiva da existencia de minorías étnicas, políticas ou relixiosas

como instrumento de enriquecemento xeral. ● Condena do terrorismo como medio de acción política e militar. ● Valoración ecuánime do fenómeno da globalización. ● Tolerancia ante opcións ideolóxicas, relixiosas ou sociais distintas das

propias. ● Valoración positiva da extensión da democracia e dos dereitos humanos. ● Rigor crítico na análise da incidencia dos avances científicos e tecnolóxicos

sobre a sociedade. ● Valoración crítica do papel dos medios de comunicación como vehículos de

información e de entretemento.


● Coñecer as características xerais da situación internacional tras a Guerra Fría.

● Identificar a tipoloxía dos novos conflitos e as súas causas.

40

● Analizar e comprender a orixe do terrorismo internacional e o seu papel actual.

● Coñecer o fenómeno da globalización e as súas características. ● Avaliar os cambios sociais, culturais, relixiosos e científico-tecnolóxicos que

definen a nosa sociedade actual.

11.2. CONTIDOS MÍNIMOS DE HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO

▪ Coñecer as transformacións sociais e económicas da Europa do Antigo Réxime.

▪ Localizar nun eixe cronolóxico as personaxes e os feitos históricos máis salientados da historia de Europa nos séculos XVII e XVIII.

▪ Explicar as características da industria e das manufacturas tradicionais. ▪ Analizar o papel do comercio marítimo no século XVIII e as políticas

mercantilistas que aplicaron as monarquías absolutas para favorece-las exportacións.

▪ Describir a xerarquización da sociedade estamental, identificando os dereitos e deberes dos grupos privilexiados e non-privilexiados.

▪ Explicar a forma de exerce-lo poder das monarquías absolutas. ▪ Identificar as bases teóricas e os principais pensadores da Ilustración. ▪ Coñecer as principais transformacións que se produciron en Gran

Bretaña como consecuencia da primeira Revolución Industrial. ▪ Identificar os avances técnicos da Revolución Industrial e os sectores

industriais pioneiros e recoñece-los factores que permitiron o aumento da productividade.

▪ Explicar as causas do crecemento demográfico do século XVIII. ▪ Recoñecer os factores que estimularon a mecanización da industria téxtil

e os seus efectos no incremento da producción. ▪ Analizar a importancia do capital e dos investimentos na economía

industrial. ▪ Explica-la doutrina do liberalismo económico e identificar ós seus

defensores. ▪ Comprender o funcionamento do capitalismo industrial e os cambios

experimentados na organización do traballo. ▪ Entender o poder económico e político da burguesía na sociedade

industrial, e reflexionar sobre as condicións sociolaborais da clase obreira.

▪ Recoñecer as principais causas da Revolución Francesa, identificar cronoloxicamente os momentos álxidos que a marcan e entender as súas repercusións a longo prazo.

▪ Identificar o proceso de xurdimento do bonapartismo. ▪ Analizar a época da Restauración e comprender o seu contido

ideolóxico-político. ▪ Describir as diferentes fases da revolución liberal e entender as

consecuencias que tivo nos diferentes países europeos.

41

▪ Entender os procesos de unificación política de Italia e Alemaña. ▪ Coñecer as manifestacións do nacionalismo fóra de Europa. ▪ Comprender o rápido proceso de modernización económica, social e

política de Xapón no século XIX. ▪ Recoñecer as causas da conflictividade laboral do movemento obreiro e

o xurdimento das primeiras formas de asociacionismo e de sindicalismo. ▪ Entender os postulados teóricos do socialismo utópico. ▪ Coñecer as bases da teoría marxista, as súas obras e os seus principais

defensores. ▪ Explicar as causas que provocaron a creación da Primeira Internacional. ▪ Coñecer cómo evolucionou o anarquismo a finais do século XIX,

prestando especial atención ó proceso de configuración do anarcosindicalismo.

▪ Coñecer a importancia dos movementos sufraxistas na loita pola consecución do dereito ó voto da muller.

▪ Recoñecer os elementos conservadores dos “antigos imperios” (austro-húngaro, ruso e otomano) e comparalos coas novas potencias europeas.

▪ Describir os sistemas de alianzas políticas que se estableceron entre as potencias europeas, de 1870 a 1914, centrándose, principalmente, na política exterior de Bismarck.

▪ Recoñecer as innovacións técnicas da Segunda Revolución Industrial. ▪ Coñecer as principais consecuencias da Segunda Revolución Industrial,

en canto ó incremento da producción e os cambios na organización do traballo.

▪ Analizar as causas e as consecuencias da expansión imperialista europea do último cuarto do século XIX.

▪ Analizar o reparto de África e a ocupación de Asia a partir de mapas históricos.

▪ Describir as formas de organización e explotación dos territorios coloniais e valorar as súas repercusións na actual situación económica e social destes países.

▪ Coñecer as causas que desencadearon a Primeira Guerra Mundial. ▪ Describir as relacións internacionais previas á guerra, os intereses das

grandes potencias e os conflictos que propiciaron as condicións idóneas para o estalido da guerra.

▪ Coñecer as alianzas entre os dous bloques enfrontados na Primeira Guerra Mundial.

▪ Explicar as causas inmediatas do estalido da Gran Guerra. ▪ Analizar as causas da extensión e mundialización do conflicto. ▪ Explicar o resultado dos tratados de paz e valora-la función das

organizacións nacidas despois da guerra para garantir a paz e fomentar a colaboración internacional.

▪ Valorar as repercusións económicas, políticas e territoriais da Gran Guerra, cen-trándose no novo mapa de Europa despois do conflicto.

▪ Coñecer as características do Imperio tsarista a principios do século XX. ▪ Identificar as causas que desencadearon a revolución de 1905. ▪ Explicar cómo se produciu a revolución de febreiro de 1917 e a caída do

tsarismo. ▪ Recoñecer o papel das ideas de Lenin no desenvolvemento da

revolución.

42

▪ Explicar a función dos diferentes órganos que formaron o novo Estado soviético.

▪ Describir os cambios que supuxo a aplicación da Nova Política Económica.

▪ Analizar o impacto que a revolución rusa tivo no resto de Europa e valora-las medidas adoptadas para difundir as ideas comunistas.

▪ Explicar as medidas políticas e económicas adoptadas polo estalinismo. ▪ Coñecer a represión e a política de terror exercida por Stalin durante os

anos trinta. ▪ Entender as relacións internacionais da URSS desde 1917 ata 1941. ▪ Identificar as consecuencias económicas e os grandes desequilibrios

financeiros internacionais xurdidos da Primeira Guerra Mundial. ▪ Entender as causas que explican o gran crecemento económico e a

supremacía dos Estados Unidos durante os anos 20. ▪ Analizar as causas que provocaron o crac bolsista de 1929 e o

desencadeamento da depresión económica xeneralizada. ▪ Comparar as medidas tomadas por diferentes gobernos para intentar

recupera-la economía. ▪ Entender os elementos clave da doutrina económica proposta por

Keynes. ▪ Relacionar a situación de crise económica dos anos 30 e os

antecedentes históricos de Italia e Alemaña coa aparición do fascismo italiano e o nazismo alemán.

▪ Describir os factores que favoreceron o ascenso dos fascismos ó poder. ▪ Coñecer a ideoloxía e os intereses políticos e económicos dos réximes

fascistas. ▪ Recoñecer as principais características da dictadura fascista italiana en

materia política, económica e social. ▪ Identificar os principais trazos da ideoloxía nazi: fanatismo, pureza racial,

persecución das minorías, antisemitismo, etc. ▪ Coñecer as causas que desencadearon a Segunda Guerra Mundial. ▪ Identificar as ofensivas máis importantes da Segunda Guerra Mundial e

explicar a evolución do conflicto mediante a observación e a interpretación de mapas históricos.

▪ Describir as ofensivas aliadas que provocaron o afundimento das potencias do Eixe.

▪ Valorar as dimensión económicas e sociais do conflicto e a transcendencia histórica do bombardeo atómico sobre Hiroshima e Nagasaki.

▪ Coñecer as consecuencias inmediatas da guerra e a evolución do proceso de paz.

▪ Reflexionar sobre a traxedia do holocausto xudeu. ▪ Coñecer as principais conferencias de paz celebradas despois do

conflicto. ▪ Valorar a importancia da creación da ONU e describir a composición. ▪ Analizar os cambios territoriais do mapa europeo despois da Segunda

Guerra Mundial ▪ Coñecer as causas que explican a polarización do mundo en dous

bloques antagónicos.

43

▪ Comprender a evolución dos EE UU e a URSS trala Segunda Guerra Mundial.

▪ Analizar a situación de Alemaña como eixe principal de diversos acontecementos da Guerra fría: do bloqueo de Berlín á caída do muro.

▪ Identificar as guerras de Corea e Vietnam como conflictos enmarcados no período da Guerra fría, e constatar a aparición de China como unha potencia mundial.

▪ Analizar as causas e as consecuencias da “crise dos mísiles”. ▪ Explicar as razóns que conduciron ó período de “coexistencia pacífica”

dos anos 50 e 60, salientando os esforzos por limitar a carreira armamentista.

▪ Enumerar os conflictos dos anos 70 que provocaron o retorno á bipolarización.

▪ Analizar as causas da intervención de Estados Unidos en Latino América e, en especial, o soporte dado ós réximes dictatoriais; e identificar algúns dos principais protagonistas dos movementos revolucionarios centroamericanos.

▪ Coñecer os factores que permitiron o proceso de descolonización a partir da Segunda Guerra Mundial, e identifica-las súas principais etapas.

▪ Recoñecer a importancia da conferencia de Bandung no proceso descolonizador.

▪ Entender o concepto de neocolonialismo e analizar os problemas derivados da nova orde económica internacional.

▪ Coñecer os papel hexemónico dos Estados Unidos a partir do final da Segunda Guerra Mundial e a evolución da súa economía cara á sociedade de consumo.

▪ Identificar as características da estructura social e do sistema político norteamericano.

▪ Analizar a evolución económica e demográfica da Europa Occidental da posguerra.

▪ Entender o concepto de Estado do benestar e valorar as melloras sociais conseguidas coa intervención do estado na economía.

▪ Explicar o proceso de consolidación dos sistemas democráticos en Europa da posguerra e coñecer os principais partidos políticos que se alternaron no poder.

▪ Analizar o proceso de construcción da Unión Europea, desde os anos 50 ata a actualidade, e coñecer a súa función e as institucións que en formen parte.

▪ Analizar os factores que conduciron á crise económica do 1973 e valorar as medidas adoptadas polos países industrializados para saír a diante.

▪ Identificar e reflexionar sobre os principais problemas económicos de finais do século XX: o aumento do paro, retroceso do estado do benestar, etc.

▪ Coñecer o proceso de formación dos distintos réximes comunistas na Europa oriental baixo a influencia da URSS e establecer as diferencias entre uns e outros.

▪ Analizar as transformacións sociais experimentadas polos países comunistas a finais dos anos corenta (colectivización da terra, plans quinquenais, etc.).

44

▪ Identificar os cambios experimentados na URSS trala morte de Stalin, así como os principais líderes políticos que se sucederon no poder.

▪ Coñecer os principais acontecementos políticos que conduciron á proclamación da República Popular China.

▪ Analizar a evolución política, social e económica da China maoísta, facendo especial fincapé na Revolución cultural.

▪ Coñecer os cambios políticos e económicos que tiveron lugar en China trala morte de Mao Zedong.

▪ Analizar o proceso de expansión do comunismo nos países da Europa do Este durante a década dos sesenta e a súa posterior crise trala perestroika.

▪ Explicar as causas que conduciron á desintegración territorial, política e económica da URSS e ó ascenso de Boris Yeltsin ó poder.

▪ Entender en qué consiste o novo orde internacional e cál é o papel que desempeñan os Estados Unidos nel, especialmente trala Guerra do Golfo.

▪ Coñecer qué é o fundamentalismo islámico e cáles son os principais países que auspiciaron o seu xurdimento.

▪ Analizar as causas e as consecuencias do novo tipo de terrorismo internacional xurdido tralos atentados do 11 de setembro en Estados Unidos.

▪ Analizar os principais problemas dos sistemas políticos democráticos. ▪ Entender en qué consiste o fenómeno da globalización e analizar as

grandes diferencias existentes entre países pobres e países ricos. ▪ Recoñecer os principais indicadores para medir o desenvolvemento dun

país. ▪ Comprender o concepto de débeda externa, o hándicap que supón no

Terceiro Mundo e as medidas utilizadas para loitar contra a pobreza. ▪ Recoñecer os cambios sociais que se produciron desde a última metade

do século XX, facendo especial fincapé no crecente proceso de urbanización.

▪ Valorar o papel da muller no mundo actual e analizar as transformacións que experimentou o modelo de familia tradicional.

▪ Entender qué é a sociedade de consumo e a cultura de masas.

11.3. CONTIDOS E TEMPORALIZACIÓN

PRIMER TRIMESTRE

TEMA 1.- O ANTIGO RÉXIME

TEMA 2.- A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL

TEMA 3.- REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONALISMO

TEMA 4.- OS CAMBIOS SOCIAIS. ORIXES E DESENVOLVEMENTO DO MOVEMENTO OBREIRO. TEMA 5.- AS GRANDES POTENCIAS EUROPEAS

TEMA 6.- SEGUNDA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E IMPERIALISMO

SEGUNDO TRIMESTRE

TEMA 7.- A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL

45

TEMA 8.- A REVOLUCIÓN RUSA E A URSS

TEMA 9.- OS PROBLEMAS ECONÓMICOS DE ENTREGUERRAS

TEMA 10.- O ASCENSO DOS TOTALITARISMOS FASCISTA E NAZI TEMA 11.- A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL

TERCER TRIMESTRE

TEMA 12.- A GUERRA FRÍA

TEMA 13.- DESCOLONIZACIÓN E TERCEIRO MUNDO

TEMA 14.- O MUNDO CAPITALISTA

TEMA 15.- O MUNDO COMUNISTA

TEMA 16.- O MUNDO ENTRE DOUS MILENIOS

12. HISTORIA DE ESPAÑA

12.1. CONTIDOS MÍNIMOS DE HISTORIA

▪ Identificar as culturas máis importantes da Idade dos Metais no ámbito hispano.

▪ Describir as diferentes fases da conquista romana de Hispania, os territorios ocu-pados en cada etapa e a posterior organización do territorio.

▪ Analizar as causas que conduciron á crise e caída do Imperio romano. ▪ Coñecer o proceso de formación do Estado visigodo, así como a súa

organización territorial, económica e social. ▪ Coñecer as etapas da historia de Al-Andalus e localizalas nun eixe

cronolóxico. ▪ Identificar os factores que propiciaron a feudalización da sociedade

medieval. ▪ Analizar as primeiras repoboacións e as súas características máis

destacadas. ▪ Comparar os distintos modelos de repoboación cristiá e describir as

transformacións que tiveron lugar nos territorios conquistados. ▪ Entender o proceso de consolidación da autoridade real que tivo lugar

na Coroa de Castela durante os séculos XIII-XV e indicar a función dos seus principais organismos políticos: Consello Real, Audiencia, Cortes, etc.

▪ Analizar a organización territorial, socioeconómica e política da Coroa de Aragón nos séculos XIV e XV.

▪ Analizar as diferenzas entre os dous Estados herdados polos Reis Católicos.

▪ Coñecer o contexto político de Castela e de Aragón no que os Reis Católicos iniciaron o seu reinado e identificar as principais institucións do seu goberno.

▪ Saber cómo se levou a cabo o proceso de unificación política da Península: a conquista de Granada, a incorporación de Navarra e a unión con Portugal.

▪ Coñecer a composición e os métodos empregados polos Tribunais da Inquisición.

46

▪ Entender cómo se formou o Estado moderno autoritario e cáles foron os órganos de goberno utilizados pola monarquía absoluta para exercer o seu poder.

▪ Interpretar un cadro xenealóxico da dinastía dos Austrias. ▪ Recoñecer os distintos grupos sociais da España dos Austrias. ▪ Analizar a información contida en textos e mapas históricos. ▪ Coñecer a sociedade e a economía da España do Antigo Réxime. ▪ Coñecer as causas que desembocaron na Guerra de Sucesión e as

súas consecuencias. ▪ Identificar ós principais monarcas Borbóns nun eixe cronolóxico. ▪ Describir a política exterior dos Borbóns no século XVIII. ▪ Entender o proceso de centralización do poder político da monarquía

absoluta de Felipe V e analizar as consecuencias dos Decretos de Nova Planta.

▪ Coñecer as características do novo sistema de administración territorial imposto polos Borbóns; comentar as reformas fiscais, e valorar o poder político dos primeiros ministros do século XVIII.

▪ Identificar as características do Despotismo Ilustrado de Carlos III e as reformas que se levaron a cabo durante o antedito reinado.

▪ Comprender a importancia da agricultura na economía española do XVIII e tomar conciencia da importancia das crises de subsistencias nesta época.

▪ Identificar as principais técnicas agrícolas empregadas no século XVIII, os tipos de propiedade agraria e os intentos realizados para levar a cabo unha reforma agraria.

▪ Coñecer as transformacións que experimentou a industria no século XVIII coa creación de manufacturas reais.

▪ Comprender os principais postulados da Ilustración e os intentos dos ilustrados españois para renovar e superar a decadencia económica e social do noso país.

▪ Coñecer as causas que, durante o reinado de Carlos IV, desencadearon o Motín de Aranxuez e provocaron o ascenso ó trono de Fernando VII.

▪ Recoñecer os elementos progresistas e conservadores da Constitución de Baiona.

▪ Explicar as características da Guerra da Independencia e a súa evolución, localizando nun mapa de España os lugares onde se produciron as batallas máis importantes e os principais puntos de resistencia contra os exércitos franceses.

▪ Analizar as consecuencias máis destacadas da Guerra da Independencia.

▪ Comprender a relevancia histórica das Cortes de Cádiz e a Constitución de 1812 na historia de España.

▪ Entender os enfrontamentos que tiveron lugar entre liberais e realistas durante o reinado de Fernando VII e os feitos que conduciron á restauración do absolutismo.

▪ Situar no tempo o retorno do absolutismo (1814-1820) e analizar as medidas políticas e económicas levadas a cabo durante este período.

▪ Analizar a resistencia liberal ás medidas absolutistas e describir os feitos que conduciron ó Trienio Liberal e á restauración da Constitución de 1812.

47

▪ Valorar o papel que desempeñaron as potencias absolutistas europeas na segunda restauración do absolutismo.

▪ Entender os intereses políticos dos sectores enfrontados polo conflicto de sucesión de Fernando VII.

▪ Coñecer os cambios de réxime que tiveron lugar na España durante os dous decenios centrais do século XIX.

▪ Identificar os trazos que definen a configuración do Estado liberal. ▪ Coñecer os intereses políticos e económicos dos diferentes sectores que

se enfrontaron na primeira guerra carlista. ▪ Analizar as causas que provocaron o ascenso dos progresistas ó poder

e as distintas reformas que levaron a cabo. ▪ Explicar o proceso de configuración do réxime moderado e mailas novas

leis e reformas que este sistema político puxo en marcha. ▪ Entender as medidas reformistas do Bienio Progresista (1854-1856) e as

causas da conflictividade social e a crise económica que tivo lugar durante este período.

▪ Explicar os factores que desencadearon a crise do último período do moderantismo (1856-1868).

▪ Explicar os antecedentes e as consecuencias da revolución de 1868. ▪ Identificar os trazos democráticos do sexenio 1868-1874 e enumerar os

aspectos máis significativos da Constitución liberal-democrática de 1869. ▪ Entender as causas da inestabilidade do reinado de Amadeo de Savoia

e saber cómo se organizou a oposición á monarquía. ▪ Explicar cómo se produciu a proclamación da Primeira República

Española. ▪ Sintetizar os problemas políticos e sociais ós que tivo que facer fronte a

República. ▪ Analizar o crecemento da poboación española ó longo do século XIX

considerando factores como as guerras, epidemias, mortalidade infantil, emigración, etc.

▪ Coñecer as causas que frearon o proceso de industrialización en España en relación a outros países europeos.

▪ Identificar os sectores industriais pioneiros en Cataluña: a industria algodoeira.

▪ Recoñecer as vantaxes que supuxo a invención do ferrocarril no campo dos transportes, o proceso de industrialización e a articulación do mercado interior.

▪ Coñecer a evolución da producción mineira, siderúrxica e a difusión da industria en España no século XIX e principios do XX.

▪ Coñecer as distintas políticas comerciais do século XIX: as proteccionistas e as librecambistas.

▪ Analizar as condicións de vida e mailas condicións do traballo do proletariado durante o século XIX, comparándoas co estilo de vida da burguesía industrial e das novas clases dirixentes.

▪ Coñecer o nivel de vida do campesiñado e describir os diferentes tipos de propiedade e sistemas de explotación da terra no século XIX.

▪ Explicar as causas das revoltas do movemento obreiro e da aparición das primeiras formas de asociacionismo e de sindicalismo.

▪ Describir as insurreccións agrarias que tiveron lugar no campo andaluz. ▪ Enumerar as principais reivindicacións da clase obreira.

48

▪ Comprender os postulados teóricos das principais correntes ideolóxicas que influíron no pensamento da sociedade española ó longo deste século.

▪ Saber cómo se produciu a difusión das ideas socialistas e das teorías marxistas e con qué obxectivo se creou a Unión Xeral de Traballadores.

▪ Reflexionar sobre os elementos de crítica social do anarquismo e a liña de actuación dos movementos anarquistas na sociedade española do século XIX.

▪ Analizar o papel da muller na sociedade industrial do século XIX. ▪ Valorar a importancia da loita do movemento obreiro e maila súa

influencia na análise das condicións sociolaborais do presente. ▪ Coñecer os feitos que conduciron á Restauración da monarquía

Borbónica. ▪ Indicar as características do sistema da Restauración e as bases en que

se sustenta. ▪ Analizar os aspectos máis representativos da Constitución de 1876. ▪ Describir a ideoloxía dos partidos políticos dinásticos que se alternaron

no poder e analizar criticamente a forma en que manipulaban o sistema electoral.

▪ Explicar os intereses políticos e maila composición social das principais forzas de oposición á quenda dinástica.

▪ Comprender a evolución dos nacionalismos catalán, vasco e galego. ▪ Describir a política colonial española e recoñecer as causas que

desencadearon o proceso de independencia de Cuba e as Filipinas. ▪ Localizar xeograficamente os escenarios principais en que tiveron lugar

estes conflictos coloniais. ▪ Analizar as repercusións económicas e políticas da crise do 98 en

España. ▪ Identificar as causas da revolta popular da Semana Tráxica no marco da

política internacional española de principios de século. ▪ Entender a evolución política dos nacionalismos periféricos e máis do

republicanismo. ▪ Coñecer as reivindicacións dos movementos obreiros ó longo do

primeiro tercio do século XX e reflexionar sobre as melloras na regulación das condicións laborais conseguidas a través das novas formas de sindicalismo.

▪ Analizar o impacto que tivo a Primeira Guerra Mundial no desenvolvemento económico de España durante as dúas primeiras décadas do século XX.

▪ Coñecer os personaxes e os acontecementos máis significativos da crise de 1917.

▪ Valorar as repercusións do desastre militar en Marrocos. ▪ Analizar os problemas económicos, sociais e políticos que entre 1918 e

1923 e que propiciaron o golpe de Estado de Miguel Primo de Rivera. ▪ Explicar as características do sistema político da Dictadura de Primo de

Rivera e analizar criticamente as medidas de represión adoptadas por este goberno.

▪ Coñecer o contexto no que se produciu a proclamación da Segunda República española e analizar os principais problemas ós que tivo que se enfrontar.

49

▪ Identificar ós partidos políticos e organizacións obreiras da Segunda República, centrándose nos resultados das eleccións de 1931.

▪ Analizar as causas e as consecuencias da crise económica internacional dos anos trinta no conxunto da sociedade española.

▪ Explicar o programa de reformas realizado durante o bienio reformista (1931-1933) para modernizar e democratiza-la sociedade española: reforma do exército, secularización da vida social, reforma agraria, reformas sociais e educativas, etc.

▪ Recoñecer as bases dos primeiros Estatutos de Autonomía que configuraban o Estado durante o bienio reformista.

▪ Coñecer as causas e as consecuencias do clima de enfrontamentos e conflictividade social que tivo lugar durante a época da Segunda República.

▪ Explicar as causas da reorganización da dereita e as liñas de actuación do goberno de Lerroux despois das eleccións de 1933.

▪ Valorar a incorporación do voto feminino nas eleccións de 1933. ▪ Analizar os feitos que conduciron á Revolución de outubro de 1934 e

identificar os lugares onde tivo incidencia o movemento insurreccional. ▪ Caracterizar o ideario político das principais forzas políticas que se

presentaron nas eleccións de febreiro de 1936. ▪ Explicar o resultado das eleccións de 1936 e os motivos que provocaron

o enfrontamento civil entre militantes da dereita e da esquerda. ▪ Enumerar as medidas reformistas levadas a cabo pola Fronte Popular e

analizar os contratempos que conduciron ó pronunciamento militar e á posterior Guerra Civil.

▪ Coñecer as causas que desencadearon a Guerra Civil española. ▪ Analizar a opinión internacional e a postura que adoptaron as distintas

potencias europeas con respecto á Guerra Civil española. ▪ Identificar as ofensivas e as batallas máis significativas do conflicto e

explicar, coa axuda de mapas, a evolución da guerra. ▪ Describir a revolución popular social e política que tivo lugar na zona

republicana tralo alzamento militar e as principais liñas de actuación dos distintos gobernos que se sucederon no poder ata o final da guerra.

▪ Coñecera evolución do conflicto na zona sublevada e explicar a estratexia seguida por Franco para controlar o exército e edificar un poder dictatorial.

▪ Entender a importancia da Guerra Civil no proceso histórico de España e recoñecer as súas repercusións no presente.

▪ Identificar as características fundamentais do novo Estado franquista. ▪ Describir a política exterior do réxime franquista durante a Segunda

Guerra Mundial. ▪ Analizar as consecuencias da Guerra Civil nos ámbitos político,

económico e social. ▪ Coñecer a penuria económica da vida cotiá da posguerra española e

algunhas das súas consecuencias: o racionamento e o mercado negro. ▪ Explicar os motivos da política económica autárquica durante a primeira

etapa do franquismo e analizar os seus principais eixes de actuación. ▪ Coñecer os países de destino dos refuxiados e exiliados da fase final da

Guerra Civil e da posguerra.

50

▪ Identificar os principais movementos de oposición ó franquismo dentro de España e no exilio, dedicando unha especial atención á actividade guerrilleira contra o réxime.

▪ Analizar os motivos que provocaron a apertura económica ó exterior do réxime franquista na década dos cincuenta.

▪ Coñecer a evolución do réxime franquista e das transformacións sociais e económicas que se producen en España entre 1959 e 1975.

▪ Analizar o proceso de industrialización española dos anos 60. ▪ Explicar as causas e as consecuencias do crecemento demográfico dos

anos 60 e dos movementos migratorios que se produciron no territorio español.

▪ Entender o proceso de modernización da sociedade española dos anos sesenta e primeiros setenta: os cambios no modelo de familia, a nova mentalidade, etc.

▪ Analiza a evolución da conflictividade social nos anos sesenta e identificar os partidos e os organismos que loitaron contra o réxime franquista.

▪ Coñecer as orixes de ETA e reflexionar sobre a súa evolución cara á loita armada.

▪ Analizar as causas da crise da dictadura desde principios dos anos 70- ▪ Analizar a situación política española trala morte de Franco e explicar os

problemas que tivo que afronta-lo goberno de Arias Navarro. ▪ Recoñecer os principais puntos do programa político de Adolfo Suárez

(1976-1977) e os obxectivos da Lei para a Reforma política. ▪ Valorar a importancia da acción política da oposición ó réxime de Franco

e a mobilización popular durante o período da transición. ▪ Saber cómo se produciu a redacción e a aprobación da nova

Constitución de 1978 e quén participou neste proceso. ▪ Analizar e interpretar algúns artigos da Constitución española de 1978. ▪ Explicar a estructura territorial resultante do novo Estado das

Autonomías e analizar as diferenzas de superficie, poboación e renda das diferentes comunidades.

▪ Analizar o impacto da crise de 1973 sobre a economía española. ▪ Explicar qué eran os Pactos da Moncloa e cáles eran os seus

obxectivos. ▪ Describir a ideoloxía e a composición dos partidos políticos que se

enfrontaron nas eleccións democráticas de xuño de 1977. ▪ Describir os aspectos máis destacados da etapa socialista (1982-1996). ▪ Saber cómo se produciu e as consecuencias máis inmediatas da

integración de España na Unión Europea.


1º TRIMESTRE

TEMA 1: AS RAÍCES DA ESPAÑA CONTEMPORÁNEA

51

TEMA 2: A ESPAÑA DO SÉCULO XVIII E O REFORMISMO BORBÓNICO

TEMA 3: A CRISE DO ANTIGO RÉXIME (1808- 1833)

TEMA 4 : A CONFIGURACIÓN DO ESTADO LIBERAL (1833-1874)

2º TRIMESTRE

TEMA 5 : TRANSFORMACIÓNS AGRARIAS E EXPANSIÓN INDUSTRIAL (1833-1930)

TEMA 6: SOCIEDADE E MOVEMENTOS SOCIAIS NO SÉCULO XIX

TEMA 7: A RESTAURACIÓN MONÁRQUICA (1875-1902)

TEMA 8 : A CRISE DO SISTEMA DA RESTAURACIÓN (1902-1931)

TEMA 9: A SEGUNDA REPÚBLICA (1931-1936)

3º TRIMESTRE

TEMA 10: A GUERRA CIVIL (1936-1939)

TEMA 11 : O FRANQUISMO: UNHA LONGA POSGUERRA (1939-1959)

TEMA 12 : O FRANQUISMO: DESENVOLVEMENTO ECONÓMICO E TRANSFORMACIÓNS SOCIAIS ( 1959-1975)

TEMA 13 : A TRANSICIÓN POLÍTICA E A ESPAÑA DEMOCRÁTICA (1975-1978)

13. HISTORIA DA ARTE

13.1. CONTIDOS MINIMOS DE Hª DA ARTE

● Comprender o concepto de arte moble e situala correctamente no tempo. ● Comprender o concepto de arte rupestre e situala correctamente no tempo. ● Coñecer e diferenzar as dúas escolas de arte rupestre: hispanofrancesa e

levantina. ● Aprender a analizar os temas, os elementos plásticos, a función e o

contido, tanto das pinturas rupestres como das obras de arte moble.

52

● Sintetizar as características formais partindo da análise da Venus de Willendorf, e deducir o posible contido en información social da obra.

● Comparar as linguaxes plásticas propias da escola pictórica hispanofrancesa e da levantina, partindo da análise das pinturas da cova de Chauvet e das de Valltorta.

● Coñecer as orixes da arquitectura e situar correctamente no tempo as construcións megalíticas e as talaióticas.

● Deducir o significado de tales monumentos partindo da mámoa de Dombate.

● Estudar o significado e a función dos crómlechs e dos aliñamentos a partir do crómlech de Stonehenge e do aliñamento de Carnac.

● Traballar a fondo unha mostra de cultura rupestre, desde a documentación básica ata o contido, baseándose nas pinturas da cova de Altamira.

● Situar correctamente no tempo a arte exipcia e os diversos imperios. ● Coñecer a estrutura interna da mastaba e a súa evolución á pirámide. ● Analizar as características da arquitectura no Antigo imperio, partindo da

observación e da análise das pirámides de Gizeh. ● Deducir os cambios que se produciron en Exipto durante o Imperio Novo a

partir do exemplo da cidade de Tebas e analizar os novos modelos de templos e tumbas.

● Estudar os principais elementos formais da arquitectura exipcia partindo da sala hipóstila de Karnak.

● Localizar correctamente no mapa os diversos puntos de interese artístico. ● Coñecer as principais características da escultura e a pintura exipcia. ● Comparar as linguaxes plásticas dos imperios Antigo e Novo. ● Analizar os aspectos formais da pintura exipcia: técnica, temas,

composición e convencións, a partir das pinturas de tumbas do Val dos Reis.

● Analizar e comentar unha obra arquitectónica, unha escultórica e unha pictórica pertencentes ó Antigo Exipto.

● Situar correctamente no tempo e no espazo as civilizacións mesopotámicas e persas, así como a cretense e a cultura ibérica.

● Analizar a arte mesopotámica do período sumerio, asirio e babilónico partindo respectivamente do cigurat de Ur, do relevo da leoa ferida e da porta de Isthar.

● Recoñecer a importancia das grandes achegas mesopotámicas ó desenvolvemento da arquitectura: o ladrillo, o adobe e o ladrillo vitrificado.

● Interpretar a arte persa a través da análise do friso dos inmortais de Susa. ● Entrar no mundo ibero partindo da Dama de Elxe, e recoñecer a

importancia que nel tiveron as influencias gregas e fenicias. ● Coñecer e valorar a riqueza e refinamento da civilización cretense a través

do estudo do pazo de Cnosos e do fresco do Salto do Touro. ● Situar correctamente a civilización grega no tempo e no espazo. ● Coñecer os condicionantes políticos, sociais, económicos e culturais do

mundo clásico grego e as súas orixes. ● Resumir as características da arte grega e a súa periodización en etapas,

relacionán-doas co seu contexto histórico. ● Analizar o sentido urbanístico dos gregos mediante o estudo da cidade de

Mileto e valorar a súa influencia posterior.

53

● Analizar correctamente unha obra arquitectónica, non só desde o punto de vista técnico-formal, senón tamén en canto á súa función e significado.

● Diferenzar as dúas ordes básicas, dórica e xónica, a partir do estudo feito sobre o Partenón, o templo de Nike Apteira ou o Erecteion.

● Coñecer as plantas de diversos tipos de edificios a partir de edificios emblemáticos como o teatro de Epidauro ou o templo de Zeus en Pérgamo.

● Comparar entre si obras arquitectónicas pertencentes a diversos momentos da historia grega (arquismo, clasicismo, helenismo) e analizar as súas diferenzas.

● Comprender a influencia que o clasicismo grego tivo sobre a arte posterior. ● Situar correctamente no tempo e no espazo os tres grandes períodos da

escultura grega: arquismo, clasicismo, helenismo. ● Analizar correctamente unha obra escultórica, non só desde o punto de

vista técnico-formal senón tamén en canto á súa función e significado. ● Analizar as características propias da etapa arcaica a través do estudo do

kouros de Anavyssos e da kore do peplo. ● Analizar as características do período clásico temperán a través do estudo

dos guerreiros de Riace, do Discóbolo e do Doríforo. ● Coñecer o clasicismo pleno a través das obras de Fidias, especialmente

dos relevos do Partenón. ● Analizar a introdución dos sentimentos no período posclásico mediante o

estudo da obra de Praxíteles, Hermes co neno Dioniso. ● Analizar a escultura helenística a través de obras como Laoconte e os seus

fillos, Gálata moribundo ou os relevos do altar de Zeus en Pérgamo. ● Comparar entre si obras pertencentes a diversos momentos da historia

grega. ● Comprender a influencia que o clasicismo grego tivo sobre a arte e

especialmente sobre a escultura posterior. ● Situar correctamente no tempo e no espazo a cultura etrusca e a romana. ● Coñecer as características xerais das civilizacións etrusca e romana e da

influencia da primeira sobre a segunda. ● Facer unha análise formal, de función e de significado da escultura etrusca

a partir do sartego dos esposos e do retrato de Lucio Xunio Bruto. ● Valorar o sentido das pinturas das tumbas etruscas, relacionándoo coas

súas crenzas no alén mediante a análise da tumba dos leopardos. ● Recoñecer a importancia das achegas romanas á arquitectura. Valorar a

perfección dos seus sistemas construtivos. ● Comprender a importancia da cidade no mundo romano e coñecer a súa

planta e os seus principais elementos, especialmente o foro. ● Deducir as características dunha obra arquitectónica romana, partindo da

análise de diversas obras: Panteón, anfiteatro Flavio, Maison Carrée, termas de Caracalla, basílica de Maxencio, arco de Tito, teatro de Mérida.

● Recoñecer a importancia das obras de arquitectura-enxeñería romanas e valoralas analizando o acueducto de Segovia e a ponte de Alcántara, ambas as dúas en España.

● Entender a arte romana como elemento importante do proceso de romanización e comprender que este proceso implicaba a construción de calzadas e de cidades, caso da cidade hispánica de Tarraco.

● Coñecer e identificar os principais monumentos romanos da Península

● Coñecer as orixes da escultura romana, a herdanza etrusca e grega.

54

● Relacionar as obras plásticas romanas (escultura, pintura e mosaico) coas obras arquitectónicas, das que moitas veces foron complemento.

● Facer unha análise correcta dunha obra escultórica romana, tanto desde o punto de vista formal como desde a función, significado e contido da obra.

● Analizar o sentido realista do retrato romano e a súa evolución, partindo da estatua de Augusto de Prima Porta e finalizando coa ecuestre de Marco Aurelio.

● Comparar un relevo romano, o da Ara Pacis, co seu equivalente grego, o friso das Panateneas do Partenón, analizando as súas diferenzas e as causas das mesmas.

● Valorar a importancia do relevo histórico, tomando como punto de partida e modelo de análise a columna Traxana.

● Coñecer as características dos catro estilos pictóricos e identificar as mostras máis representativas de cada un.

● Coñecer e valorar a técnica do mosaico e as súas tipoloxías máis coñecidas.

● Coñecer e identificar os principais exemplos de obras romanas da Península

● Situar no tempo e no espazo a aparición do cristianismo e da arte paleocristiá.

● Entender os condicionantes de todo tipo que dificultaron as primeiras manifestacións artísticas do cristianismo e a súa floración a partir do edicto de Milán.

● Comprender as causas que levaron á Igrexa cristiá a adoptar como propias as fórmulas artísticas do mundo romano e a importancia que iso tivo para a súa difusión posterior.

● Analizar o modelo de basílica paleocristiá partindo da primeira basílica de San Pedro e da basílica de Santa Sabina.

● Descubrir as características da pintura e a escultura paleocristiás analizando o Bo Pastor das catacumbas de Priscila e o sartego de Tarragona.

● Situar no tempo e no espazo o Imperio bizantino e coñecer a súa orixe e as súas características.

● Analizar a arquitectura bizantina, tanto desde o punto de vista formal como desde o de función e significado, partindo de San Apolinar in Classe, San Vital de Rávena e a basílica de Santa Sofía de Constantinopla.

● Analizar a pintura e o mosaico bizantinos, especialmente os aspectos iconográficos e simbólicos, a partir dos mosaicos de Xustiniano e o seu séquito e Teodora e a súa corte.

● Situar correctamente no tempo e no espazo as culturas xurdidas tras a caída do Imperio romano, especialmente a visigoda e a carolinxia.

● Situar igualmente no tempo e no espazo as primeiras manifestacións artísticas nacidas por mor da presenza musulmá en España: a arte asturiana e o mozárabe.

● Entender por que se chama prerrománicas a todas estas culturas e cales son as súas orixes.

● Coñecer as características da arquitectura visigótica a través do estudo da igrexa de San Xoán de Baños.

● Remarcar a aparición e uso, entre os visigodos, do arco de ferradura.

55

● Recoñecer a importancia da ourivería entre os visigodos partindo do estudo da coroa votiva de Recesvinto.

● Aprender as características da arquitectura carolinxia por medio do estudo da capela palatina de Aquisgrán, capital do Imperio carolinxio.

● Facer un comentario completo (aspectos formais, función, contido) sobre unha obra arquitectónica da arte asturiana: San Miguel de Lillo, Santa Cristina de Lena ou Santa María de Naranco.

● Coñecer a arte mozárabe mediante o estudo de San Miguel de Escalada. ● Situar correctamente no tempo e no espazo a civilización islámica. ● Relacionar as diferentes manifestacións artísticas coa mentalidade propia

da cultura islámica. ● Coñecer os diversos condicionantes da civilización islámica na Península e

as principais etapas (califal, almohade, nazarí) en que se divide. ● Coñecer as principais características da arquitectura musulmá en xeral e da

hispano-musulmá en especial. ● Distinguir as características propias da primeira etapa mediante a análise

do pazo de Medinat al-Zahara ou mellor, da mesquita de Córdoba. ● Valorar a importancia da mesquita de Córdoba, tanto desde o punto de

vista construtivo como desde o simbólico e de contido. ● Facer un comentario correcto dunha obra arquitectónica da etapa almohade

a partir da Torre do Ouro ou da Xiralda de Sevilla. ● Deducir as características da arquitectura nazarí mediante o estudo do

conxunto da Alhambra de Granada. ● Comprender a orixe da arte mudéxar e coñecer as súas principais

características e exemplos. ● Coñecer as diversas variantes da arte mudéxar nas distintas zonas da

Península

● Situar no tempo e no espazo a arte románica. ● Entender as circunstancias históricas nas que vivía Europa na época feudal

e a importancia do papel da Igrexa nela. ● Coñecer as características básicas da arquitectura románica: planta,

alzado, cabeceira, bóvedas, decoración, así como a simboloxía que oculta. ● Recoñecer na arte románica a importancia da escultura e da pintura como

complementos da arquitectura. ● Analizar o poder das ordes monásticas e a importancia dos mosteiros a

través do estudo do mosteiro de Cluny. ● Diferenzar os diferentes tipos de románico europeo mediante o estudo de

mostras prototípicas, como a Madeleine de Vézelay en Francia, a catedral de Durham en Inglaterra, a de Worms en Alemaña e a de Pisa en Italia.

● Coñecer a importancia do Camiño de Santiago na difusión do románico peninsular.

● Identificar e aplicar correctamente un esquema de lectura da obra ó exemplo máximo do románico español: a catedral de Santiago de Compostela.

● Diferenzar o románico catalán por medio da análise de obras como San Vicente de Cardona ou San Pedro de Rodes e coñecer as causas das súas diferenzas respecto ó resto do románico peninsular.

● Coñecer as características básicas da escultura e a pintura románicas e a súa impor-tancia como medio de transmitir a mensaxe adoutrinadora da Igrexa.

56

● Distinguir entre escultura utilizada como complemento da arquitectura e escultura exenta.

● Analizar unha portada representativa do románico pleno e identificar os elementos máis característicos e o seu significado mediante o estudo da portada do templo de San Pedro de Moissac.

● Analizar outros tipos de portada como o modelo “arco de triunfo” de Santa María de Ripoll e estudar a súa iconografía.

● Apreciar a evolución da escultura románica na análise do pórtico da Gloria de Santiago de Compostela.

● Coñecer e diferenzar a pintura catalana da da área de Castela mediante o estudo de dous exemplos prototípicos: as pinturas de San Clemente de Taüll e as da colexiata de San Isidoro de León.

● Situar correctamente no tempo e no espazo o desenvolvemento do estilo gótico.

● Coñecer os condicionantes sociais, económicos e intelectuais da época e saber como inflúen no desenvolvemento das manifestacións artísticas.

● Comparar o contexto sociopolítico do gótico co do románico, e recoñecer o papel predominante da Igrexa en ambos os dous períodos.

● Coñecer as características fundamentais da arquitectura, a escultura e a pintura góticas, comparándoas coas románicas e analizando as causas das diferenzas.

● Coñecer os diversos períodos de evolución da arquitectura –cisterciense ou inicial, gótico pleno, gótico radiante e gótico flamíxero– e situalos no tempo.

● Descubrir as características de cada período analizando unha obra de cada etapa, como o mosteiro de Santes Creus, a catedral de Chartres e a Sente Chapelle.

● Diferenzar obras góticas de procedencias xeográficas diversas e comprender as causas das diferenzas.

● Coñecer, identificar e describir as principais obras do gótico castelán-leonés e andaluz: catedrais de Burgos, León, Toledo, Sevilla e Salamanca.

● Analizar as características xerais das catedrais góticas da Coroa de Aragón: Santa María do Mar e as catedrais de Barcelona, Xirona e Mallorca.

● Valorar a abundancia de obras civís no gótico mediterráneo e analizalas a través do estudo de dous exemplos paradigmáticos: a lonxa de Valencia e o pazo da Generalitat en Barcelona.

● Comparar unha escultura gótica cunha románica e relacionar as causas das diferenzas cos cambios na sociedade e na mentalidade da época.

● Descubrir a importancia da figura de Giotto como ponte entre o gótico e o renacemento a través da análise dos frescos da capela dos Scrovegni en Padua.

● Coñecer a pintura flamenga nos seus principais aspectos a través da obra de Jan Van Eyck, e O Bosco, analizando os elementos plásticos, a súa composición e contido.

● Coñecer o significado do termo Renacemento. ● Situar correctamente no tempo e no espazo a etapa renacentista. ● Coñecer as características básicas da arquitectura, a escultura e a pintura

renacentistas.

57

● Comprender a superación dos sistemas construtivos clásicos que supón a obra de Brunelleschi mediante o estudo da cúpula de Santa María das Flores.

● Coñecer o novo modelo de pazo renacentista a través do estudo do pazo Rucellai de Alberti.

● Comprender as características da arquitectura do século XVI mediante a análise do pequeno templo de San Pietro in Montorio, da basílica de San Pedro do Vaticano e da igrexa do Gesú.

● Coñecer a arquitectura manierista a través da obra de Palladio. ● Analizar o mosteiro de San Lourenzo de O Escorial como exemplo do estilo

herreriano. ● Coñecer os inicios da escultura renacentista a través das portas de bronce

do baptisterio de Florencia, obra de Ghiberti. ● Coñecer as características da escultura do Quattrocento e a súa volta ós

valores clásicos a través da obra de Donatello. ● Comprender as características da escultura do Cinquecento a través da

figura e a obra de Miguel Anxo. ● Coñecer a renovación da pintura iniciada no Renacemento a través da obra

de Masaccio. ● Coñecer os principais autores do Quattrocento a través do estudo das súas

obras: Fra Angelico Della Francesca e Boticelli. ● Coñecer as principais novidades introducidas na pintura do Cinquecento a

través das obras de Leonardo da Vinci, Miguel Anxo e Rafael. ● Recoñecer as características da escola veneciana a través da obra de

Giorgione, Tiziano, Tintoretto e Veronés. ● Observar a difusión do Renacemento en Europa a través do alemán Alberto

Durero. ● Coñecer as características da pintura renacentista e manierista en España

e os seus principais representantes. ● Valorar a gran figura de O Greco e analizar e identificar as súas obras. ● Situar correctamente a etapa barroca e a rococó no tempo e no espazo. ● Comprender o concepto de “barroco”, entendido como forma de vida, e as

diferentes funcións que desempeña a arte nesta época. ● Resumir os condicionantes intelectuais, sociais e económicos da Europa da

época, destacando a importancia do Papado e das monarquías absolutas. ● Coñecer as características básicas da arquitectura, a escultura e a pintura

barrocas. ● Descubrir o urbanismo barroco ó servizo da teatralidade mediante a análise

da columnata da praza de San Pedro, de Bernini. ● Describir unha obra do barroco italiano, os seus aspectos formais, a súa

función e contido, a partir da igrexa de San Carlo alle Quattro Fontane, de Borromini.

● Analizar o barroco palatino francés e o seu contido a través da súa obra máis representativa: o pazo de Versalles.

● Coñecer as características básicas do barroco español, situalo no seu contexto histórico e identificar ós seus principais representantes.

● Relacionar o desenvolvemento da escultura europea, especialmente da española, coas directrices da Contrarreforma dadas polo Concilio de Trento.

58

● Analizar unha ou máis esculturas barrocas desde o punto de vista formal, de contido e, especialmente, funcional, partindo da análise da obra de Bernini.

● Coñecer os condicionantes políticos, económicos, culturais e sociais dos diversos países europeos e saber como afectan á produción pictórica en cada caso.

● Analizar as achegas do barroco italiano á pintura a través do estudo da obra de Caravaggio, ”A morte da Virxe”.

● Coñecer as características do barroco flamengo a través da obra ”As tres Grazas” de Peter Paulus Rubens, principal representante desta corrente artística.

● Analizar as características da escola holandesa partindo do estudo das obras dos seus principais representantes: Rembrandt e Vermeer.

● Coñecer as características da escola española a través das obras dos seus principais representantes: Ribera, Ribalta, Zurbarán, Alonso Cana, Murillo, e Valdés Leal.

● Recoñecer a importancia da figura de Velázquez a través da análise e interpretación das súas principais obras: “As meninas” e “As fiadeiras”.

● Coñecer e entender o contexto histórico dos séculos XVIII e XIX. ● Coñecer as características básicas dos estilos escultóricos do

neoclasicismo. ● Coñecer as características básicas da arte neoclásico e da arquitectura, en

concreto, a través do estudo da igrexa de Sente Geneviève de París ou do Museo do Prado.

● Analizar unha obra arquitectónica historicista e relacionala co seu contorno histórico e cultural mediante o estudo de obras representativas.

● Comprender a importancia da arquitectura-enxeñería, a arquitectura do ferro, a través do estudo da torre Eiffel.

● Analizar as características da escola de Chicago e identificar ós seus representantes.

● Coñecer o Art Noveau a través das obras de Victor Horta, o seu impulsor. ● Coñecer o urbanismo do século XIX, analizando o proxecto Cerdá para o

ensanche de Barcelona. ● Situar no tempo os diferentes estilos pictóricos dos séculos XVIII e XIX. ● Coñecer e identificar ós últimos representantes do barroco europeo e do

rococó. ● Descubrir ós paisaxistas italianos e ós retratistas ingleses mediante

Canaletto e Reynolds. ● Coñecer a pintura de Goya a través da súa obra e recoñecer a importancia

desta gran figura e a súa influencia sobre os estilos posteriores. ● Entender as características básicas da pintura neoclásica mediante a

análise de “O xuramento dos Horacios”, de Jacques-Louis David. ● Coñecer as características do romanticismo pictórico a través de Gericault,

Delacroix e da obra do alemán Friedrich. ● Coñecer a escola de paisaxistas ingleses do romanticismo a través de

Turner. ● Coñecer e identificar ós principais representantes da corrente realista a

través das obras de Courbet e Millet.

59

● Analizar os precedentes do impresionismo a través da obra de Manet, enlace entre realismo e impresionismo, e a análise da súa obra “Xantar campestre”.

● Recoñecer a importancia do movemento impresionista e identificar as súas características a través da análise da obra de Monet, “Impresión. Saída do Sol”.

● Descubrir o postimpresionismo a través das figuras de Cezanne, Gaugin e Van Gogh e do estudo das súas obras principais.

● Coñecer a figura de Munch, precursor do expresionismo, a través de “O berro”.

● Coñecer a problemática e as características da sociedade do século XX. ● Coñecer as características básicas das principais correntes arquitectónicas,

escultóricas e pictóricas do século XX. ● Relacionar as novas correntes cos condicionantes intelectuais, sociais e

económicos da época. ● Descubrir as características da arquitectura modernista a través das obras

de Antoni Gaudí, e especialmente da Sagrada Familia. ● Resumir as características da arquitectura racionalista por medio do estudo

da obras de Gropius, Cereal van der Rohe e Le Corbusier. ● Coñecer as características da arquitectura organicista a través da figura e

as obras de Frank Lloyd Wright. ● Coñecer o estilo internacional e o tardomoderno ou racionalismo organicista

analizando diversas obras dos autores máis representativos destas tendencias.

● Descubrir as características do posmodernismo analizando o edificio AT&T. ● Analizar o high tech e o deconstrutivismo a partir do Centro Pompidou e do

parque da Villette, ambos os dous en París e do Museo Guggenheim de Bilbao.

● Situar correctamente no tempo as distintas correntes escultóricas do século XX.

● Comprender as causas dos grandes cambios que se produciron nas artes figurativas ó longo do século e relacionalos cos cambios experimentados pola sociedade.

● Resumir as características dos diferentes movementos do século XX en escultura: cubismo, futurismo, construtivismo, expresionismo, escultura abstracta, arte cinética, pop art e hiperrealismo.

● Coñecer os inicios do cubismo escultórico a través da obra de Pablo Gargallo, “O profeta”.

● Coñecer o cubismo a través do ferro e a soldadura utilizados por Julio González.

● Descubrir as características da abstracción en escultura mediante o estudo da obra de Henry Moore.

● Comprender a importancia do baleiro na escultura mediante o estudo da obra de Chillida.

● Comentar correctamente, tanto desde o punto de visto da composición como do contido, unha obra de arte cinético, ou escultura do movemento, a través de Calder.

● Situar correctamente no tempo as distintas correntes pictóricas do século XX.

60

● Comprender as causas dos grandes cambios que se produciron nas artes pictóricas no século XX e relacionalos cos cambios da sociedade.

● Resumir as características dos diferentes movementos de vangarda. ● Coñecer o fauvismo a través da análise da obra de Matisse “A raia verde”. ● Estudar as distintas fases da obra de Pablo Ruiz Picasso a través de das

súas obras. ● Descubrir o cubismo e os seus inicios a través de Picasso e a súa

continuación a través das obras de Braque, Juan Gris, Fernand Léger, Maria Blanchard e Robert Delaunay.

● Analizar a obra de Kandinsky, iniciador dunha das grandes correntes do século, a abstracción.

● Descubrir o neoplasticismo e a abstracción xeométrica con Mondrian. ● Coñecer as diversas versións do surrealismo a través dos seus grandes

representantes españois: Miró e Dalí. ● Analizar o expresionismo abstracto a través das obras de Pollock. ● Entrar no Pop art estudando a Andy Warhol e as súas obras.


1º TRIMESTRE

TEMA 1: INTRODUCCIÓN Á HISTORIA DA ARTE

TEMA 2 : A ARTE CLÁSICA: GRECIA.

TEMA 4: A ARTE CLÁSICA: ROMA.

TEMA 5 : ARTE PALEOCRISTIÁ E BIZANTINA

TEMA 6 : O PRERROMÁNICO

TEMA 7 : A ARTE ROMÁNICA COMO A PRIMEIRA DEFINICIÓN DE OCCIDENTE

TEMA 8 : A ARTE GÓTICA COMO EXPRESIÓN DA CULTURA URBANA

2º TRIMESTRE

TEMA 9 : A ARTE DO PRIMER RENACEMENTO.

TEMA 1o : O PERÍODO CLÁSICO DO RENACEMENTO E O MANIERISMO

TEMA 12 : A ARTE BARROCA

TEMA 13 : AS ARTES PLÁSTICAS DO BARROCO

TEMA 14 : A ARTE EUROPEA A FINAIS DO SÉCULO XVIII E COMEZOS DO XIX

TEMA 15 : CARA Á ARQUITECTURA MODERNA: URBANISMO E ARQUITECTURA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XIX

3º TRIMESTRE

61

TEMA 16 : O CAMIÑO DA MODERNIDADE: AS ARTES FIGURATIVAS NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XIX

TEMA 17 : AS VANGARDAS HISTÓRICAS: AS ARTES PLÁSTICAS NA PRIMEIRA METADE DO SÉCULO XX

TEMA 18 : ARQUITECTURA E URBANISMO DO SÉCULO XX

TEMA 19 : DA ABSTRACCIÓN ÁS ÚLTIMAS TENDENCIAS: AS ARTES PLÁSTICAS NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX

TEMA 20 : A ARTE E A CULTURA VISUAL DE MASAS

14. XEOGRAFÍA (La materia de Geografía de 2º de Bacharelato se impartirá en castellano)

14.1. PROGRAMACIÓN DE AULA

Tema 1. El relieve: formación y características

OBJETIVOS

1. Comprender el relieve de la península Ibérica, el relieve insular y el litoral

español.

2. Entender la historia geológica de la península Ibérica y sus islas (relieves

morfoestructurales, dominios litológicos y formas de modelado).

3. Identificar las características del relieve español.

4. Definir la teoría de la tectónica de placas, los factores del relieve y el tiempo geológico.

5. Analizar esquemas, mapas, dibujos, gráficos y fotografías del relieve español.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

Introducción genérica sobre el origen, evolución y factores del relieve.

● Características del relieve español.

62

● Historia geológica de la península Ibérica y sus islas.

● Tipos de relieves morfoestructurales.

● Estudio del relieve español y sus islas.

● Litologías del relieve español.

PROCEDIMIENTOS, DESTREZAS Y HABILIDADES

● Interpretación de mapas, gráficos, esquemas y fotografías para entender el origen, la evolución y los diferentes factores del relieve.

● Análisis de mapas, esquemas y fotografías que permiten conocer la historia geológica de la península Ibérica.

● Utilización de mapas, dibujos, fotografías y esquemas para comprender las diferentes litologías y sus respectivos modelados.

● Interpretación de gráficos, mapas y fotografías que permiten conocer las diferentes unidades del relieve español.

● Elaborar un cuadro gráfico comparando dos depresiones, especificando diferencias y similitudes.

● Análisis de un mapa topográfico.

● Elaboración y análisis de un perfil topográfico.

ACTITUDES

● Interés por conocer las características básicas del relieve español.

● Sensibilidad y respeto hacia las estructuras físicas del relieve de nuestro entorno más próximo y su conservación.

● Valoración de la influencia del relieve en nuestra vida.

CRITERIOS DE EVALUACIÓN

1. Definir los principales conceptos relacionados con el relieve español.

2. Diferenciar las etapas de la historia geológica de España.

3. Sintetizar los rasgos principales del relieve español.

4. Identificar las principales litologías y morfoestructuras del relieve español y localizarlas en un mapa.

5. Describir las características de las unidades del relieve de España.

6. Analizar mapas e imágenes del relieve español.

7. Interpretar un mapa topográfico.

8. Elaborar y analizar un perfil topográfico.

63

Tema 2. El clima en España

OBJETIVOS

1. Analizar diagramas ombrotérmicos (climogramas) de la península Ibérica.

2. Comprender los factores condicionantes del clima español: factores

geográficos y termodinámicos.

3. Conocer la gran diversidad climática (tipologías de clima) de España.

4. Definir las situaciones atmosféricas de cada estación del año (tipologías

del tiempo) de España.

5. Interpretar mapas del tiempo.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

● Conceptos generales sobre el clima.

● Factores geográficos del clima: latitud, relieve, influencia del mar, posición.

● Factores termodinámicos del clima: centros de acción, masas de aire, frentes, circulación en altura (jet stream).

● Elementos del clima en España: insolación, temperatura del aire, humedad atmosférica, presión atmosférica, vientos, evapotranspiración y aridez.

● Tipos de tiempo en España: características generales y descripción de diez situaciones representativas.

● Tipologías de climas en España: clima oceánico o atlántico (puro y de transición); clima mediterráneo (marítimo, continentalizado, árido); clima canario; clima de montaña; climas locales.


● Interpretación de esquemas y modelos relacionados con el clima.

● Análisis de mapas del tiempo.

● Elaboración y comentario de un diagrama ombrotérmico o climograma.

● Análisis y valoración de datos termopluviométricos.

ACTITUDES

● Interés por conocer los factores que alteran el clima de forma natural o artificial.

● Sensibilización ante los cambios climáticos producidos por la acción directa o indirecta del ser humano.

● Interés por la defensa del planeta a través del estudio del clima.

64


1. Definir los principales conceptos relacionados con el clima español.

2. Identificar los principales elementos y factores del clima de España.

3. Dada una situación climática, determinar qué factores la explican, dando

una respuesta razonada.

4. Interpretar mapas del tiempo.

5. Elaborar y analizar un diagrama ombrotérmico o climograma.

Tema 3. La hidrografía

OBJETIVOS

1. Identificar los factores condicionantes de las aguas continentales españolas.

2. Conocer los diferentes tipos de aguas superficiales (red fluvial, lagos y

humedales) españoles.

3. Comprender cómo se distribuyen y reparten las aguas continentales (aguas

superficiales y aguas subterráneas) en España.

4. Contrastar las características de los distintos tipos de regímenes fluviales

que existen en nuestro país.

5. Describir las características de los ríos españoles según su vertiente.

6. Explicar cómo se convierten en recursos hídricos para el ser humano las

aguas superficiales y las aguas subterráneas.

7. Interpretar un hidrograma.

8. Analizar perfiles longitudinales de distintos ríos españoles.

9. Realizar análisis comparativos de curvas de coeficiente mensual de caudal de ríos españoles.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

● Condicionantes de la hidrografía: el clima, el relieve, la litología, la vegetación y el ser humano.

● Elementos del régimen fluvial: caudal, irregularidad, crecidas y estiajes.

● Aguas superficiales: red fluvial, lagos y humedales.

● Tipos de regímenes fluviales: pluvial, nival, mixtos.

65

● Red fluvial organizada en la vertiente atlántica, mediterránea, los archipiélagos y Ceuta y Melilla.

● Las aguas subterráneas.

● Masas de agua de creación humana.


● Elaboración y análisis comparativo de curvas de coeficiente mensual de caudal de distintos ríos.

● Análisis de mapas de vertientes y cuencas hidrográficas de España.

● Interpretación de fotografías relacionadas con la hidrografía de España.

● Análisis de un hidrograma con la crecida del río Esla en 1939.

● Interpretación de perfiles longitudinales de distintos ríos españoles.

ACTITUDES

● Preocupación por los efectos perniciosos en nuestras aguas superficiales y subterráneas de la contaminación producida por los residuos de la industria y la agricultura.

● Interés por la conservación del agua, criticando el uso indiscriminado del líquido elemento, tanto en el uso doméstico como en el uso industrial y agrícola.

● Valoración de la importancia de las aguas subterráneas y de su conservación.


1. Interpretar y elaborar curvas de coeficiente mensual de caudal.

2. Identificar los diversos condicionantes (clima, relieve, litología, vegetación, ser humano) de las aguas continentales.

3. Describir la red fluvial española.

4. Analizar mapas de vertientes y cuencas hidrográficas de España.

5. Analizar las características del régimen fluvial de un río y clasificarlo en el tipo de régimen al que pertenece.

Tema 4. Los suelos y la vegetación

OBJETIVOS

1. Identificar los factores condicionantes de los suelos y la vegetación de la península Ibérica.

2. Conocer la tipología de los suelos y los tipos de regiones vegetales de España.

66

3. Realizar e interpretar cliseries vegetales de montañas españolas.

4. Analizar mapas, dibujos y fotografías de los diferentes suelos y regiones vegetales de España.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• Los suelos: concepto.

• Factores condicionantes de los suelos: el clima, el relieve, la litología y el

paso del tiempo.

• El perfil del suelo.

• Tipología de los suelos: zonales (de clima atlántico y de clima mediterráneo),

intrazonales y azonales.

• Factores condicionantes de la vegetación: la posición geográfica del espacio

español, el clima, el relieve y la litología.

• Formaciones vegetales de España: vegetación de la región eurosiberiana de

clima atlántico, vegetación de la región mediterránea, vegetación de la

región macaronésica, vegetación de ribera y vegetación de montaña.


● Interpretación de una cliserie vegetal.

● Análisis de mapas, gráficas y dibujos de los tipos de suelos españoles.

● Interpretación de mapas, gráficas y dibujos de las diferentes regiones vegetales de España.

● Análisis de fotografías de formaciones vegetales de España.

ACTITUDES

● Sensibilización hacia nuestro entorno físico más inmediato, en concreto, las formaciones vegetales.

● Interés por conservar los bosques y nuestro medio ambiente en general.

● Promoción de un desarrollo ecológico sostenible y respeto hacia la naturaleza.

● Preocupación por la conservación de nuestros suelos.


1. Determinar los factores condicionantes de los suelos y la vegetación españoles.

67

2. Describir las características de los distintos tipos de suelos de España.

3. Describir las características de las distintas formaciones vegetales de España, determinando los factores que explican estas características.

4. Analizar una fotografía de un paisaje vegetal y asignarlo a la formación vegetal a la que pertenece, razonando el porqué de la elección.

5. Interpretar una cliserie vegetal y comparar distintas cliseries.

Tema 5. Paisajes naturales y medio Ambiente. Geografía física de Galicia y medioambiente.

OBJETIVOS

1. Conocer los diferentes paisajes naturales españoles y gallegos

2. Valorar los recursos que nos proporciona la naturaleza y su estado actual.

3. Analizar los principales riesgos naturales que hay en España.

4. Comprender las principales amenazas que plantea la población al medio

natural español y gallego.

5. Conocer los principales problemas medioambientales en España y las

diversas políticas que se han puesto en marcha para paliarlos.

6. Analizar distintos tipos de fotos, gráficos, mapas, etc., sobre temas

medioambientales.

7. Conocer los distintos tipos de mapas temáticos que existen, saber decidir

cuándo hay que usar cada uno e interpretarlos adecuadamente.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• Los paisajes naturales españoles: oceánico, mediterráneo, canario y de

montaña. Geografía física de Galicia.

• Los recursos naturales: alimenticios, hídricos, minerales y energéticos, etc.

• Los riesgos naturales: climáticos, geológicos internos (terremotos,

maremotos, erupciones volcánicas) y geológicos externos (movimientos de

ladera).

• Problemas medioambientales: erosión, desertización y desertificación,

deforestación e incendios, contaminación de las aguas y de los suelos,

68

residuos urbanos e industriales, destrucción de los paisajes naturales. El

medio ambiente de Galicia.

• Políticas medioambientales: objetivos, medidas aplicadas y soluciones.


● Interpretación de fotografías de paisajes naturales.

● Análisis de mapas y gráficos de contenido medioambiental.

● Análisis de diversos tipos de mapas: anamórfico, combinado, de símbolos proporcionales, de flujos, de isopletas y de coropletas.

ACTITUDES

● Sensibilización hacia la protección del medio ambiente (paisajes naturales).

● Realización de políticas ambientales para lograr un desarrollo sostenible.

● Valoración de los recursos naturales y preocupación por obtener un mejor aprovechamiento.


1. Diferenciar los distintos paisajes naturales que hay en España, analizando las características de los distintos elementos que los componen.

2. Explicar qué es un recurso natural y valorar la situación de los recursos naturales en nuestro país.

3. Enumerar los principales riesgos naturales en España y explicar sus causas y consecuencias.

4. Explicar los conceptos de impacto ambiental, desarrollo sostenible y política medioambiental.

5. Analizar los principales problemas medioambientales, explicando sus causas y consecuencias, y valorando las políticas que se han puesto en marcha para corregir dichos problemas.

6. Elegir el tipo de mapa temático más correcto para representar una

determinada información.

7. Comentar un mapa temático siguiendo los apartados adecuados:

introducción, descripción, análisis y conclusiones.

Tema 6. Cantidad, distribución y dinámica natural de la población española y gallega.

OBJETIVOS

1. Conocer las principales fuentes para estudiar la población.

69

2. Utilizar correctamente conceptos básicos como: población de hecho y de

derecho, transición demográfica, natalidad, fecundidad, mortalidad, mortalidad infantil, nupcialidad, crecimiento natural y crecimiento real.

3. Analizar gráficos y mapas sobre la evolución de la población española y las tasas de natalidad y mortalidad.

4. Realizar cálculos sobre la tasa de crecimiento natural, las tasas brutas de natalidad y mortalidad, y la densidad de población.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• Las fuentes para estudiar la población española.

• Población de hecho y población de derecho.

• Historia de la población española.

• La distribución de la población española: la distribución en el pasado y la

actual.

• La transición demográfica en España: del modelo de corte antiguo al modelo

de corte moderno.

• Las políticas demográficas.

• La natalidad y la fecundidad: evolución, diferencias territoriales, causas

consecuencias.

• La mortalidad (con especial estudio de la mortalidad infantil y la esperanza de

vida): evolución, diferencias territoriales, causas y consecuencias.

• La nupcialidad.


● Análisis de mapas coropléticos con la distribución de las principales tasas demográficas en el territorio español.

● Interpretación de gráficos lineales sobre la evolución de las principales tasas demográficas en el territorio español.

● Interpretación de gráficos de barras comparando las tasas demográficas de las distintas Comunidades Autónomas.

● Realización de cálculos utilizando las diferentes tasas demográficas.

● Análisis de la distribución y características de la población de un territorio y planteamiento de un plan de ordenación territorial.

ACTITUDES

● Preocupación por el problema del envejecimiento de la población española.

70

● Tolerancia, respeto y comprensión hacia los nuevos españoles procedentes de la inmigración.


1. Definir los principales conceptos del tema: población de hecho y de derecho, transición demográfica, natalidad, fecundidad, mortalidad, mortalidad infantil, nupcialidad, crecimiento natural y crecimiento real.

2. Analizar un gráfico con la evolución de las tasas de natalidad y mortalidad en

España desde mediados del siglo XX, explicar las tendencias de cada tasa, sus causas y consecuencias, y plantear una hipótesis razonada de la evolución de ambas tasas en el próximo futuro.

3. Analizar las diferencias en las tasas de natalidad de las distintas

Comunidades Autónomas y dar una explicación razonada de ellas.

4. Interpretar un mapa coroplético provincial en el que se plantee la evolución

(positiva o negativa) de la población en los últimos años, y explicar las diferencias que se observan.

5. Analizar el mapa de densidad demográfica provincial de España, detectar las provincias con mayores y menores densidades y explicar el porqué en cada caso.

6. Explicar cómo se distribuye la población en un territorio y plantear qué

política de ordenación territorial sería deseable.

7. Analizar la evolución del número de hijos por mujer desde 1975 a partir de

un gráfico lineal: evolución, causas y consecuencias.

Tema 7. Dinámica espacial y estructura

de la población española y gallega.

OBJETIVOS

1. Manejar correctamente los conceptos principales relacionados con los

movimientos migratorios.

2. Comparar los movimientos espaciales tradicionales y los nuevos,

especificando sus causas, orígenes y destino.

3. Describir la estructura de la población española (sex ratio, edad, nivel de

instrucción y mercado laboral), explicando sus causas y consecuencias.

4. Realizar e interpretar pirámides de población.

5. Comparar pirámides de población de distintas Comunidades Autónomas, de distintos grupos de población (la pirámide general y la de los inmigrantes) y de España en distintos momentos de su historia.

6. Analizar tablas estadísticas, gráficos y mapas sobre la estructura de la

población española.

CONTENIDOS

71

CONCEPTOS

• Conceptos relacionados con las migraciones: emigración / inmigración;

migraciones forzadas / voluntarias; movimientos temporales / definitivos;

migraciones interiores / exteriores; éxodo rural; saldo migratorio.

• Movimientos espaciales tradicionales: causas, orígenes y destino.

• Movimientos espaciales actuales: nuevas tendencias (causas, orígenes y

destino).

• El impacto de las migraciones.

• Los movimientos pendulares.

• Estructura de la población española: sex ratio, edad, nivel de instrucción y

mercado laboral.


● Elaboración de pirámides de población: obtención de datos, cálculo de porcentajes y dibujo del gráfico.

● Comentario de pirámides de población, especificando la clasificación –tipología–, la diferenciación entre sexos y la secuencia por tramos de edad.

● Comparación de pirámides de población de diferentes territorios y de un mismo territorio en distintas épocas.

● Interpretación de mapas coropléticos relacionados con las migraciones y con la estructura de la población española.

● Análisis de tablas estadísticas y gráficos sobre las migraciones y la estructura de la población española.

ACTITUDES

● Tolerancia y respeto hacia las personas que componen los flujos migratorios del presente (cuyo origen reside, sobre todo, en Iberoamérica, África y Europa).

● Aceptación de nuevas creencias, gastronomía, folklore, música y filosofías de vida provenientes de las nuevas migraciones, que enriquecen culturalmente al país receptor.

● Preocupación por las consecuencias del envejecimiento de la población española.

● Valoración positiva de la incorporación masiva de las mujeres al mercado laboral.

● Preocupación por el problema del paro.

72


1. Definir los principales conceptos relacionados con las migraciones y la

estructura de la población española.

2. Describir los movimientos espaciales en España hasta finales del siglo XX:

tipos, causas, zonas de origen y destino, consecuencias.

3. Describir los movimientos espaciales en España en la actualidad: tipos,

causas, zonas de origen y destino, consecuencias.

4. Explicar las causas y consecuencias del proceso de envejecimiento de la

población española.

5. Analizar un mapa coroplético sobre la tasa de extranjería por Comunidades

Autónomas.

6. Explicar cómo es la estructura de la población según el trabajo y explicar las

diferencias por Comunidades Autónomas.

7. Elaborar, analizar y comparar pirámides de población.

Tema 8. La historia urbana de España y Galicia. OBJETIVOS

1. Diferenciar entre el hábitat rural y el hábitat urbano.

2. Explicar qué es la morfología urbana y cómo se plasma en distintos tipos de plano.

3. Conocer los principales rasgos de la ciudad antigua, medieval, moderna y la ciudad del siglo XIX y la primera mitad del siglo XX.

4. Analizar la evolución reciente de las ciudades españolas y las últimas tendencias.

5. Interpretar fotografías urbanas y asignarlas a la etapa correspondiente.

6. Analizar planos urbanos.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• El hábitat rural: distintos tipos de poblamiento.

• El hábitat urbano: definición y morfología; tipos de planos urbanos.

• El proceso de urbanización en España y el declive del mundo rural.

• La ciudad antigua.

• La ciudad medieval: musulmana y cristiana.

• La ciudad moderna.

• La ciudad durante el siglo XIX y la primera mitad del XX.

73

• El desarrollismo.

• El urbanismo democrático.

• Últimas tendencias de la ciudad española.


● Análisis de planos urbanos especificando el emplazamiento de la ciudad y las barreras urbanas, la tipología del plano, así como la localización, descripción y función del polo de crecimiento, las distintas coronas urbanas, los barrios industriales y la periferia.

● Interpretación de mapas sobre las ciudades en distintas épocas de la historia.

● Análisis de fotos sobre hábitat urbano y hábitat rural.

● Identificación de la época a la que corresponde determinada zona de la ciudad, bien a través del análisis de su plano, bien a través de la interpretación de una foto.

ACTITUDES

● Respeto por las demás personas que conviven con nosotros a la hora de plantear nuestro ocio.

● Valoración de la ciudad como uno de los elementos más importantes del patrimonio histórico-cultural español.

● Sensibilización para la correcta y sensata conservación de las ciudades.

● Defensa de un urbanismo respetuoso con el medio ambiente y las personas.


1. Definir los principales conceptos relacionados con el hábitat.

2. Describir los rasgos principales de la ciudad antigua, medieval, moderna y la del siglo XIX y primera mitad del siglo XX.

3. Identificar los grandes cambios que se produjeron en las ciudades en la época del desarrollismo y en las últimas décadas.

4. Explicar el proceso de urbanización española, sus causas y consecuencias.

5. Analizar un plano urbano.

6. Asignar la zona y la época a la que pertenece una fotografía de una ciudad española.

Tema 9. El análisis de la ciudad española y gallega.

74

OBJETIVOS

1. Explicar qué es una red urbana, un sistema urbano y un área metropolitana.

2. Describir la configuración del sistema urbano español y explicar los factores

que la explican.

3. Analizar las funciones urbanas (residencial, industrial y de servicios):

describirlas y explicar su localización.

4. Conocer cómo se conforma la sociedad urbana: agentes públicos y privados,

y distintas clases sociales y su localización.

5. Valorar la cultura urbana como uno de los aspectos principales del

patrimonio cultural español.

6. Analizar los principales problemas de las ciudades españolas y plantear

soluciones.

7. Aplicar la regla rango-tamaño para analizar el sistema urbano español.

8. Interpretar tablas de datos sobre la población urbana y gráficos sobre las aglomeraciones urbanas en España.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• Organización del sistema urbano español: distribución, sistema y subsistemas,

jerarquía urbana y áreas metropolitanas.

• Funciones de las ciudades españolas: residencial, industrial, servicios.

• Tipología de las ciudades españolas según su función predominante.

• La sociedad urbana: agentes públicos y privados, clases sociales y su

localización.

• La cultura urbana: patrimonio material e inmaterial, alta cultura, culturas

alternativas.

• Problemas de las ciudades españolas.


● Elaboración de un gráfico rango-tamaño para analizar el sistema urbano de un determinado territorio.

● Análisis de mapas sobre la red urbana española, especificando la tipología de la imagen, las características del hecho representado, las causas y consecuencias de la distribución, la relación con las densidades de población y la relación con la dinámica económica.

● Análisis de tablas de datos de la evolución de la población de los municipios urbanos, intermedios y rurales.

● Interpretación de gráficos de distinto tipo sobre las aglomeraciones urbanas de España a finales del siglo XX.

75

● Interpretación de imágenes para analizar funciones urbanas y su localización.

ACTITUDES

● Valoración positiva de las culturas urbanas y el patrimonio (material e inmaterial) de las ciudades españolas.

● Sensibilización ante la contaminación atmosférica y acústica en las ciudades españolas y propuesta de soluciones.

● Preocupación por la posición marginal de algunas ciudades y, en consecuencia, por conseguir una correcta interacción entre las distintas ciudades españolas.

● Lucha contra la situación de exclusión de parte de la población urbana.


1. Definir los conceptos de red urbana, sistema urbano y área metropolitana.

2. Interpretar un mapa con la configuración de la red urbana española: descripción, causas y consecuencias.

3. Identificar funciones urbanas y explicar su localización en el territorio de la ciudad.

4. Enumerar los principales problemas de las ciudades españolas y plantear soluciones.

5. Realizar un gráfico rango-tamaño de las ciudades de un territorio y explicar la configuración del sistema urbano en él.

Tema 10. El sector primario: los espacios

rurales y los recursos marinos

1. Valorar la importancia del sector primario en la economía española.

2. Conocer los factores físicos y humanos de las actividades agraria y pesquera.

3. Valorar la incidencia de la entrada en la UE para el sector primario español.

4. Conocer los principales aprovechamientos agrícolas y ganaderos y valorar

las nuevas actividades que se desarrollan en el espacio rural.

5. Analizar paisajes rurales a través de su observación, descripción y posterior

búsqueda de información auxiliar.

6. Interpretar fotografías, mapas y gráficas de las actividades agraria y

pesquera.

76

7. Reconocer los paisajes rurales tradicionales y nuevos del espacio rural.

8. Preocuparse por el impacto ambiental de las actividades del sector primario.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• El sector primario: definición, peso en el PIB y la población activa e

importancia.

• Factores físicos y humanos de la actividad agraria.

• La agricultura española antes y después de la PAC.

• Los aprovechamientos agrícolas: secano y regadío; principales cultivos.

• Los aprovechamientos ganaderos.

• Otros usos: diversificación económica en el medio rural.

• Los paisajes agrarios: atlántico, de montaña húmeda, mediterráneo fresco,

mediterráneo cálido y canario.

• Los espacios rurales: espacios dinámicos con escasa actividad agraria,

espacios con una importante agricultura hortofrutícola, secanos

especializados y espacios rurales en crisis.

• La agricultura y la ganadería ecológicas.

• La actividad pesquera: importancia, factores humanos (población activa y flota

pesquera), factores físicos (regiones y caladeros), acuicultura,

comercialización y transformación industrial.


● Observación, descripción y comentario de fotografías de paisajes rurales.

● Determinación de los factores que inciden en un determinado espacio rural.

● Análisis de mapas y gráficos de temática relacionada con el sector primario.

● Elaboración de un croquis a partir de una fotografía.

ACTITUDES

● Sensibilización hacia la conservación de los recursos marinos.

● Preservación de los paisajes rurales tradicionales, ayudando a su conservación.

77


1. Definir los conceptos básicos relacionados con el sector primario.

2. Interpretar un mapa sobre el tipo de propiedad agraria por provincias.

3. Explicar la evolución de la población activa agraria a partir de los datos de una tabla, observando la evolución y aportando las causas que la explican.

4. Analizar los efectos de la incorporación de técnicas modernas en la actividad agrícola.

5. Interpretar el mapa de la aportación de la agricultura y la ganadería a la PFA por provincias.

6. Interpretar el mapa de distribución de la tierra en secano y regadío por provincias.

7. Analizar el mapa de la distribución de los distintos paisajes agrarios españoles.

8. Analizar un paisaje rural a partir de una fotografía y la realización de un croquis.

Tema 11. El sector secundario: los espacios industriales. Materias primas y fuentes de energía

OBJETIVOS

1. Valorar la importancia del sector secundario. El caso de Galicia.

2. Describir las características de las distintas etapas del proceso de industrialización español.

3. Caracterizar la industria española en la actualidad: sectores de producción y estructura empresarial.

4. Localizar las principales áreas industriales, evaluando los factores que explican esa localización.

5. Analizar la situación de la minería española: evolución y principales producciones.

6. Utilizar los contenidos sobre producción energética para dar una opinión en un debate sobre estos temas.

7. Interpretar imágenes, gráficos y mapas relacionados con el sector secundario.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• La importancia del sector secundario: peso en la población activa y el PIB.

78

• El proceso de industrialización español: de los inicios a 1959; el desarrollismo;

la reconversión.

• La historia reciente de la industria española: la entrada en la UE; globalización

e industria.

• Los sectores industriales y su distinta evolución: sectores maduros, dinámicos

y sectores punta.

• La estructura empresarial: las PYMES, las multinacionales, las empresas

públicas.

• Los factores de localización industrial.

• Paisajes industriales: antiguos y nuevos.

• Áreas industriales: desarrolladas, ejes de expansión, áreas en declive, focos

dispersos.

• Paisajes y áreas industriales.

• Materias primas: clasificación y distribución.

• Fuentes de energía: no renovables y renovables.


● Interpretación de fotos de un paisaje industrial.

● Debate sobre la energía, uno de los problemas más acuciantes de nuestro tiempo.

● Interpretación de mapas y gráficos relacionados con el sector secundario.

ACTITUDES

● Sensibilización hacia las personas desempleadas y con escasos recursos económicos debido a la crisis industrial y el proceso de reconversión industrial.

● Promoción de las energías renovables para orientarnos hacia un desarrollo sostenible.


1. Definir los principales conceptos relacionados con el sector secundario.

2. Describir el proceso de industrialización español, distinguiendo diferentes

etapas.

79

3. Explicar qué fue la reconversión industrial, por qué se produjo, a qué zonas

afectó y qué efectos ha tenido.

4. Comparar la situación de los distintos sectores industriales.

5. Comentar un mapa sobre la localización de las principales zonas industriales, determinando los factores que explican dicha localización.

6. Interpretar un gráfico sectorial sobre la demanda energética española.

7. Analizar la diferencia entre producción y consumo de energía en España, y

las consecuencias que esto tiene.

8. Interpretar la fotografía de un paisaje industrial.

9. Analizar un gráfico lineal sobre la evolución de la minería en España.

Tema 12. El sector terciario

OBJETIVOS

1. Explicar el proceso de terciarización de la economía española y gallega.

2. Analizar el modelo espacial de los transportes en España.

3. Reparar en la influencia que tienen actualmente las transformaciones en el

sector de las comunicaciones.

4. Valorar la importancia del sector turístico en nuestro país y describir los

principales tipos de turismo y las zonas de localización de esta actividad.

5. Explicar los cambios en el comercio interior.

6. Describir la situación de la balanza comercial española.

7. Elaborar redes topológicas o grafos y analizar la conectividad y accesibilidad

de una zona.

8. Interpretar gráficas de barras, mapas y fotografías del sector servicios.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• El sector terciario: definición, importancia y desigualdades.

• El modelo espacial de los transportes: terrestre, marítimo y aéreo.

• El sector de las comunicaciones.

• El turismo: importancia, oferta turística, regiones turísticas, problemas y

ventajas.

• El comercio interior: definición, cambios y factores de localización.

• El comercio exterior: la balanza comercial y la balanza de pagos.

80

• Los servicios públicos.

• Los servicios a las empresas.

• Los servicios financieros.


● Análisis de imágenes de paisajes de servicios.

● Interpretación de gráficos con datos estadísticos sobre el sector servicios.

● Interpretación de mapas relacionados con el sector servicios o alguno de sus subsectores, y explicación de la localización del fenómeno representado.

● Explicación de las ventajas e inconvenientes de las actividades del sector servicios.

● Análisis de la balanza comercial española.

● Elaboración de una red topológica y análisis de la conectividad y accesibilidad de un territorio.

ACTITUDES

● Valoración positiva del consumo reflexivo.

● Uso del transporte público para una mejor gestión de la calidad de vida en las ciudades.

● Evaluación de las ventajas e inconvenientes (económicos, sociales, medioambientales…) que tienen algunas actividades económicas, por ejemplo, el transporte y el turismo.


1. Explicar en qué consiste el proceso de terciarización de la economía española y las diferencias espaciales que observamos en él.

2. Determinar cuáles son las principales regiones turísticas de España y enumerar razones que explican dicha localización.

3. Determinar qué cambios se están produciendo en el comercio interior y explicar el porqué.

4. Analizar mapas de la red de transporte española, describir cómo es dicha red en sus distintas facetas (red terrestre, marítima y aérea) y analizar las ventajas y los problemas.

5. Analizar la balanza comercial española.

6. Elaborar y analizar una red topológica.

81

Tema 13. Las Comunidades Autónomas: organización territorial de España y

desequilibrios

OBJETIVOS

1. Comprender la ordenación territorial de España: el proceso histórico que ha

seguido y la ordenación actual.

2. Analizar los contrastes y desequilibrios territoriales en España.

3. Valorar las políticas regionales y de cohesión que se desarrollan para limar estos contrastes y desequilibrios.

4. Interpretar gráficos y mapas en los que se comparan distintos indicadores económicos y sociales de las Comunidades Autónomas españolas.

5. Utilizar pirámides de población para analizar la estructura de la población de las diversas Comunidades Autónomas.

CONTENIDOS

CONCEPTOS

• El proceso histórico que ha seguido la ordenación territorial de España desde

la Edad Antigua al franquismo.

• La actual ordenación territorial de España: la descentralización política con la

Constitución de 1978, la organización de las Comunidades Autónomas.

• Contrastes espaciales en el territorio español: diferencia de superficie;

contraste Mesetaperiferia.

• Desequilibrios territoriales entre las Comunidades Autónomas: origen de los

desequilibrios, desequilibrios demográficos, desequilibrios económicos y

sociales.

• Políticas regionales y de cohesión: Fondos Estructurales de la UE, Fondos de

Cohesión, Fondos de Compensación Interterritorial e incentivos regionales.

• Descripción de cada Comunidad Autónoma: medio físico, población y

actividades económicas.


● Interpretación y contraste de mapas políticos de distintas etapas de la historia española.

● Interpretación de gráficos de distinto tipo: lineales, de barras y sectoriales.

● Comparación de datos estadísticos de las diferentes Comunidades Autónomas para analizar los contrastes entre ellas.

ACTITUDES

82

● Sensibilización hacia las Comunidades Autónomas más desfavorecidas y desequilibradas económicamente.

● Apoyo a las políticas que facilitan la solidaridad, la igualdad y el respeto entre Comunidades Autónomas.

● Valoración positiva de los distintos fondos dirigidos a terminar con las desigualdades entre unos territorios y otros.


1. Elaborar un texto describiendo la ordenación territorial de España a lo largo

de la historia.

2. Hacer un esquema con la actual organización territorial de España.

3. Explicar las principales desigualdades y contrastes que existen entre unos territorios y otros en nuestro país.

4. Determinar los factores que explican las actuales desigualdades territoriales que existen en España.

5. Analizar las políticas regionales y de cohesión y valorar si cumplen su cometido.

6. Describir una Comunidad Autónoma: medio físico, población, actividades económicas.

7. Contrastar datos estadísticos de varias Comunidades Autónomas, explicando las causas que han motivado las desigualdades y las

consecuencias que tienen estas.

Tema 14. España en Europa y en el mundo

OBJETIVOS

1. Conocer la historia y las instituciones de la UE.

2. Identificar los contrastes demográficos, físicos y socioeconómicos de la Unión Europea.

3. Comprender el proceso de globalización.

4. Identificar los grandes ejes de poder del mundo actual.

5. Analizar tablas de datos, gráficas, mapas y organigramas de los países de la Unión Europea.

6. Valorar la posición de España en la UE y en el sistema mundial.

7. Realizar un proyecto de investigación de manera científica: diseño de la

investigación, recogida y análisis de la información y redacción del informe final.

CONTENIDOS

83

CONCEPTOS

• El medio físico europeo: relieve, clima, vegetación e hidrografía.

• Historia de la UE.

• Los objetivos de la UE y las políticas comunes.

• Las instituciones europeas.

• Contrastes demográficos y socioeconómicos de los países de la UE.

• Las políticas regionales y de cohesión territorial de la UE.

• Globalización y diversidad en el mundo actual.

• Grandes ejes mundiales de poder.

• El peso de España en la UE y en el mundo.


● Elaboración de un proyecto de investigación geográfica (diseño de la investigación, recogida y análisis de la información, redacción y presentación del informe).

● Interpretación de datos económicos y demográficos de los países de la Unión Europea y del mundo.

● Análisis de mapas, gráficos, tablas de datos y organigramas sobre la UE.

● Interpretación de textos sobre la historia y evolución de la Unión Europea.

ACTITUDES

● Valoración positiva de la Unión Europea, por su papel en el proceso de democratización, crecimiento económico e intercambio social y cultural entre los países europeos.

● Apoyo a las formas pacíficas de resolución de los conflictos entre los Estados y a los procesos y medidas que fomentan la cooperación entre estos.

● Rechazo a la situación de subdesarrollo en que vive la mayor parte de la población del planeta.

● Gusto por conocer otras culturas y formas de entender el mundo.


1. Describir el medio físico europeo.

2. Definir los principales conceptos relacionados con la UE.

3. Interpretar un texto sobre la historia de la UE.

84

4. Enumerar los objetivos de la UE y asociar las políticas comunes que se han

puesto en marcha en cada caso para desarrollarlos.

5. Interpretar un organigrama de las instituciones de la UE.

6. Analizar los contrastes entre las diversas regiones del planeta y entre distintos países europeos a partir de mapas y de los datos estadísticos

recogidos en una tabla.

14.2. CONTIDOS MINIMOS DE XEOGRAFÍA

● Definir con precisión conceptos relativos á evolución xeolóxica e unidades morfoestructurais do relevo peninsular.

● Definir con precisión conceptos relativos ó relevo costeiro peninsular e ó relevo insular.

● Localizar e identificar en mapas e en perfís topográficos as áreas de rochedo silíceo, calcario e arxiloso e as unidades morfoestructurais do relevo español.

● Localizar e identificar en mapas as formas do relevo costeiro peninsular, as illas Baleares e as illas Canarias, cabos e golfos.

● Sintetizar conceptos e redactar temas sobre a evolución xeolóxica do relevo peninsular, os tipos de rochedo e de relevo e as unidades morfoestructurais do relevo peninsular.

● Coñecer o relevo costeiro peninsular e o relevo insular. ● Comentar e interpretar textos, mapas, fotografías sobre o territorio español,

a orixinalidade da súa situación xeográfica e a súa diversidade natural e humana.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas e imaxes sobre a evolución xeolóxica do relevo peninsular e as súas unidades morfoestructurais.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas e imaxes sobre o relevo costeiro peninsular e o relevo insular.

● Definir con precisión conceptos relativos a factores e elementos do clima. ● Definir con precisión conceptos relativos ós tipos de tempo atmosférico e ós

principais dominios climáticos. ● Localizar e identificar en mapas os centros de acción e as masas de aire

que lles afectan ó tempo e ó clima peninsular, e a distribución espacial de temperaturas, amplitudes térmicas, precipitacións e aridez.

● Localizar e identificar en mapas os principais dominios climáticos de España.

● Sintetizar conceptos sobre os factores e elementos do clima, os tipos de tempo e os distintos dominios climáticos de España

● Comentar e interpretar debuxos e mapas relativos ós factores e elementos do clima de España.

● Comentar mapas do tempo en superficie. ● Comentar e interpretar climogramas, datos estatísticos sobre climas e

mapas cos diferentes dominios climáticos.

85

● Definir con precisión conceptos relativos ás augas,á vexetación e ás paisaxes vexetais de España.

● Definir con precisión conceptos relativos ós solos de España. ● Localizar en mapas os principais ríos, concas e vertentes hidrográficas da

Península. ● Localizar en mapas as principais formacións vexetais de España. ● Sintetizar conceptos e redactar temas sobre as augas, a vexetación e o

solo en España. ● Comentar e interpretar gráficos e imaxes sobre as augas: réximes fluviais e

fotografías de ríos. ● Comentar e interpretar gráficos, mapas e imaxes sobre as formacións

vexetais e solos de España: cliseries, mapas coa distribución de especies vexetais e perfís do solo.

● Definir con precisión conceptos relativos ás paisaxes naturais de Galicia e de España, ó medio natural como recurso e ós riscos naturais.

● Definir con precisión conceptos relativos ós problemas e ás políticas ambientais

● Localizar en mapas as áreas correspondentes ás paisaxes naturais de Galicia e de España.

● Localizar en mapas as áreas afectadas por riscos e problemas ambientais, así como por políticas ambientais de protección.

● Sintetizar conceptos sobre as paisaxes naturais de Galicia e de España, a influencia do medio natural na actividade humana e a influencia da actividade humana no medio natural.

● Identificar e comentar a partir de fotografías as principais paisaxes naturais de Galicia e de España, sinalando as interrelacións do medio natural coa actividade humana.

● Comentar e interpretar gráficas, mapas, imaxes e textos sobre problemas e políticas ambientais.

● Definir con precisión os conceptos relativos ós espacios agrícola, gandeiro, forestal e pesqueiro.

● Localizar e identificar en mapas fenómenos agrícolas, gandeiros, forestais e pesqueiro

● Sintetizar conceptos sobre os factores que inflúen na actividade agraria, os usos do espacio rural, as paisaxes agrarias, e as dinámicas recentes do mundo rural en Galicia e en España.

● Coñecer a crise e os problemas da actividade pesqueira, e a política de regulación e reconversión do sector pesqueiro.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre o tamaño da propiedade agraria; a evolución do barbeito; a distribución do gando bovino, ovino, porcino e caprino; a producción de leite, e a achega da agricultura e da gandería á producción final agraria.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre os problemas da pesca galega e española; a evolución da pesca desembarcada; a evolución da acuicultura; os problemas da flota pesqueira, e as características da pesca artesanal tradicional.

● Definir con precisión os conceptos relativos a materias primas, fontes de enerxía e actividade industrial.

● Localizar en mapas fenómenos referidos a materias primas, fontes de enerxía e actividade industrial

86

● Sintetizar conceptos sobre materias primas, fontes de enerxía e política enerxética en Galicia e en España.

● Coñecer a evolución histórica e as características da industria ata a segunda metade do século XX; a crise e a reestructuración industrial e a industria galega e española na actualidade.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre as materias primas e as fontes de enerxía.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre a actividade industrial.

● Definir con precisión os conceptos relativos ó sector terciario, o sistema de transporte, o turismo e o comercio exterior e interior en Galicia e en España.

● Localizar e identificar en mapas fenómenos referidos ó sistema de transporte, ó turismo e ó comercio interior e exterior en Galicia e en España

● Sintetizar conceptos sobre o sistema de transporte galego e español: características xerais, características dos diferentes modos e problemas do sistema de transporte.

● Coñecer as características do turismo en Galicia e en España: causas e consecuencias do desenvolvemento turístico, o modelo turístico tradicional, o turismo alternativo e os problemas do turismo.

● Sintetizar conceptos sobre o comercio interior e exterior en Galicia e en España e os seus problemas.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre o sistema de transporte en Galicia e en España.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre o turismo en España.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre o comercio interior e exterior en Galicia e en España.

● Definir con precisión conceptos relativos a fontes demográficas, movementos naturais e migratorios, e crecemento real da poboación galega e española.

● Definir con precisión conceptos relativos á estructura e ó futuro da poboación galega e española.

● Localizar e identificar en mapas a distribución da poboación española; as comunidades con maior e menor natalidade, mortaldade e crecemento natural; as principais áreas emigratorias e inmigratorias; as rexións con maiores e menores taxas de actividade e de paro, e as comunidades autónomas nas que predominan os sectores primario, secundario e terciario.

● Sintetizar conceptos e sobre os movementos naturais e migratorios, e sobre o crecemento real da poboación galega e española.

● Coñecer a estructura e o futuro da poboación galega e española

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre os movementos naturais e migratorios e o crecemento real da poboación galega e española.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre a estructura e o futuro da poboación galega e española.

● Definir con precisión os conceptos relativos ó poboamento rural, ó proceso de urbanización, á morfoloxía e á estructura urbana.

87

● Definir con precisión os conceptos relativos ós problemas das cidades, ó urbanismo e ó sistema de cidades.

● Localizar e identificar en mapas as principais cidades fenicias, gregas e romanas, as capitais provinciais, as principais áreas metropolitanas, as metrópoles nacionais, rexionais e subrexionais e as cidades de máis de 250 000 habitantes.

● Sintetizar conceptos sobre o poboamento rural, o proceso de urbanización, a morfoloxía urbana e a estructura urbana e as aglomeracións urbanas.

● Coñecer os problemas urbanos, a producción do espacio urbano e o urbanismo e o sistema de cidades.

● Comentar e interpreta gráficos, mapas, imaxes e textos sobre o poboamento rural, o proceso de urbanización, a morfoloxía urbana e a estructura urbana e as aglomeracións urbanas.

● Comentar e interpretar gráficos, mapas, imaxes e textos sobre os problemas urbanos, a producción do espacio urbano e o urbanismo e o sistema de cidades.

● Identificar os problemas urbanos e as actuacións urbanísticas a partir de diversas fontes de información.

● Definir con precisión os conceptos relativos á organización territorial de España, ós desequilibrios territoriais, ás políticas territoriais e á ordenación do territorio.

● Coñecer os Fondos estructurais da Unión europea, FEOGA, IFOP, FSE e as rexións obxectivo 1 e obxectivo 2.

14.3. CONTENIDOS Y TEMPORALIZACIÓN

PRIMER TRIMESTRE

TEMA 1.- EL RELIEVE: FORMACIÓN Y CARACTERÍSTICAS

TEMA 2.- EL CLIMA EN ESPAÑA

TEMA 3.- LA HIDROGRAFÍA

TEMA 4.- LA VEGETACIÓN TEMA 5.- PAISAJES NATURALES Y MEDIO AMBIENTE. RIESGOS MEDIIOAMBIENTALES.

SEGUNDO TRIMESTRE

TEMA 6.- CANTIDAD, DISTRIBUCIÓN Y DINÁMICA NATURAL DE LA POBLACIÓN ESPAÑOLA

TEMA 7.- DINÁMICA ESPACIAL Y ESTRUCTURA DE LA POBLACIÓN ESPAÑOLA

TEMA 8.- LA HISTORIA URBANA DE ESPAÑA

TEMA 9.- EL ANÁLISIS DE LA CIUDAD ESPAÑOLA

TEMA 10.- EL SECTOR PRIMARIO: LOS ESPACIOS RURALES Y LOS RECURSOS MARINOS

88

TERCER TRIMESTRE

TEMA 11.- EL SECTOR SECUNDARIO: LOS ESPACIOS INDUSTRIALES, MATERIAS PRIMAS Y FUENTES DE NERGÍA

TEMA 12.- EL SECTOR TERCIARIO

TEMA 13.- LAS COMUNIDADES AUTÓNOMAS: ORGANIZACIÓN TERRITORIAL DE ESPAÑA Y DESEQUILIBRIOS

TEMA 14.- ESPAÑA EN EUROPA Y EN EL MUNDO

15. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Antes de pasar a especificar as actividades desenroladas en cada un dos cursos, temos que salientar que o departamento está atento as distintas exposición e propostas culturais que, na cidade de Vigo e na comunidade, poden ser de interese para o noso alumnado na distintas materias de Xeografía e Historia. Para elo contamos coa axuda da Subdirección do centro que proporciona información e xestiona todas as cuestións económicas e administrativas. Consideramos, ademáis, obrigatorio para o alumnado de bacharelato a asistencia e participación nas actividades extraescolares (coas correspondentes excepcións) polo que serán un elemento a ter en conta na avaliación.

1º BACHARELATO Hº DO MUNDO CONTEMPORÁNEO

No mes de xaneiro se programa unha saída a Oporto, coa visita guiada do seu casco histórico que está a ser rehabilitado, donde o alumnado pode apreciar a conservación e posta en valor deste patrimonio. Pola tarde completarase esta saída coa visita ó Museo de arte Cantemporáneo de Serralves, seguindo a secuencia temporal da materia.

No mes de Abril, e coincidindo co tema da descolonización, invitamos a Asociación Amigos do pobo Saharaui para expoñer nunha conferencia a problemática deste pobo que afecta directamente a nosa historia.

Elaboración dun Power point sobre un dos conflictos do mundo actual e exposición na clase de dito material.

Hª DE ESPAÑA 2º DE BACHARELATO

O curso de 2º de Bacharelato realizará unha visita de 5 días a Lisboa, visitando momumentos, museos e a cidade. Tamén faremos unha visita guiada polo casco vello de Vigo e a Santiago de Compostela.

XEOGRAFÍA DE ESPAÑA. 2º BACHARELATO.

No primeiro trimestre faremos una excursión ao monte da Groba guiada por un naturalista para consolidar os contidos propios do bloque de xeografía física. No segundo trimestre iremos a Santiago a visitar as instalacións de

89

Meteogalicia e asistir a unha conferencia sobre clima. No tercer trimestre percorreremos o roteiro polo barrio de Coia para reforzar o tema do urbanismo e o plano urbano.

HISTORIA DA ARTE. 2º BACHARELATO.

No segundo trimestre faremos unha visita guiada a Santiago de Compostela visitando a catedral e as súas cubertas. Percorrido para apreciar o urbanismo barroco compostelano.

Documents

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE ETAPA BACHARELATO … · consecuencias dos principais conflictos bélicos do século XIX e XX. ... nas unidades didácticas relativas ós problemas demográficos,