Programm tal-Festa Titulari Santa Marija Mqabba 2008

Design, Prepress & Printing

Ûurrieq Road, QrendiTel: 21680789, 21649012

Bord EditorjaliCarmel BriffaCarmel EllulAlfred Galea

Antoine SciberrasChristopher Spiteri

ArtikolistiMro David Agius

Mro Raymond AttardCarmel Briffa

Benjamin CamilleriJoseph CamilleriMario Camilleri

Kappillan Dun Nazzaren CaruanaChev. Carmel Bianchi

Joe ChetcutiE. T. Arçisqof Mons. Pawlu Cremona

Carmel EllulAnthony FarrugiaGiovanni Farrugia

Rev. Dun Jonathan FarrugiaJoseph FarrugiaStefano Farrugia

Mario FenechAlfred Galea

Emanuel GaleaJoe Ghigo

Patrick GhigoCarmen LiaMaria Psaila

Antoine SciberrasCarlo Sciberras

Christopher SpiteriCarmel Zahra

Rev. Patri Joseph Zahra O.P.John Zammit

Proof ReadingElvin Sciberras

Ritratti tal-QoxraQuddiem

L-Istatwa artistika u devota ta’ Santa Marija meqjuma ©ewwa

l-Imqabba. Fl-isfond jidhru t-tliet unuri internazzjonali li s-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V irnexxielha

tisba˙ fl -istorja maestuΩa tag˙ha.

WaraIl-logo uffi çjali li jfakkar il-15-il sena mit-twaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙

Santa Marija fi ˙dan is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V.

© Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V, Mqabba, Malta

Est. 1910L-Artikolisti huma kollha responsabbli g˙al kitbiethom u l-artikli mhux bilfors

jirrifl ettu l-fehma tal-Bord Eidtorjali

Palazz Santa Marija,Pjazza tal-Knisja,Mqabba, MaltaTel/Fax: 21683020http://www.santamarija.come-mail: [email protected] EΩekuttiv 2008 ..........................................................................................................3Sena impejnattiva u ta’ sodisfazzjon – Messa©© tal-President tas-Soçjetà .............................5Prijoritajiet Lokali – Messa©© mis-Sindku ta’ l-Imqabba .......................................................7Apprezzament u Awgurju - Kunsill Lokali Mqabba ............................................................ 9Is-Suççess tal-Festa – Rifl essjoni mill-Kappillan tal-Parroçça ........................................... 11Nifi r˙u Flimkien - Messa©© mis-Segretarju ........................................................................13Flimkien g˙al Festa akbar - Appell tal-Kaxxier ...................................................................15Spinta kbira lill-Armar tal-Festa – G˙aqda ta’ l-Armar ....................................................... 17Banda Re Ìor© V – Dedikazzjoni u Suççess – Messa©© mis-Surmast Direttur .................. 21Óidmet il-Banda Re Ìor© V – Rapport mill-Kummissjoni Banda ...................................... 23Programm Sinfoniku u Vokali nhar id-9 ta’ Awissu 2008 ...................................................24Innu lil ÌuΩeppi Galea – Fundatur tal-Banda Re Ìor© V ................................................... 26Rwol importanti fi ˙dan is-Soçjetà – Messa©© mill-Ferg˙a tan-Nisa. ................................. 27 ‘Champions’ ta’ Marija Assunta – Rifl essjonijiet mid-Direttur Spiritwali ......................... 29Ng˙oΩΩu dak li g˙andna – Messa©© mid-Direttur tal-KaΩin ............................................... 33Lil Santa Marija Omm is-Salvazzjoni – PoeΩija ...................................................................35Óidmitna fi l-Qasam Internazzjonali – Inkompli nibnu fuq is-Suççess! ................................37Mistednin Internazzjonali g˙all-Festa 2008 -

Associazione Bandistica Cittadina di Cave ................................................................... 45Programm Festi Esterni f’©ieh Santa Marija ........................................................................50Funzjonijiet tal-Knisja ..........................................................................................................53Il-Plançier tal-Banda Re Ìor© V – Rendikont Delegat Plançier. ........................................ 55Qabel ma l-Ver©ni Marija ©iet mg˙ollija s-sema g˙exet 9 snin f’Efesu ............................. 57Il-Ma©©ur Anthony Aquilina. Is-Surmast tal-Marçi Maltin –

Ktieb ©did mis-Sur Victor Galea ................................................................................... 60Il-Pittura ta’ l-Inkurunazzjoni tag˙laq 350 sena .................................................................. 63Insaffu l-festi tag˙na – Appell mill-E.T. Arçisqof ta’ Malta

Mons. Pawlu Cremona O.P. .......................................................................................... 6915-il Sena Ûg˙aΩag˙ – PoeΩija ............................................................................................. 7315-il Sena Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ - Ûg˙aΩag˙ Rebbi˙in - Messa©© mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ ....75Is-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu ©ewwa G˙awdex –

125 sena mis-Sej˙a tal-Madonna ................................................................................... 83Rev. Fr. Jonathan Farrugia – L-Imqabba mog˙nija b’qassis ©did ........................................87Dun Karm Ghigo (1935 – 2008) .......................................................................................... 93Trofew Chev. George Martin A. Mus. L.C.M.,O.S.T.J. – L-attivist tas-Sena 2007 ............ 99Fejn Sejrin? ........................................................................................................................ 100Unur Dinji g˙all-Imqabba u g˙al Malta ..............................................................................103Kampjonat Mondjali tan-Nar Caput Lucis 2007 – Punte©©i. ............................................ 104Poster Uffi çjali tan-Nar ...................................................................................................... 111Programm tal-log˙ob tan-nar ..............................................................................................113Xog˙ol kbir li wassal g˙al unuri kbar – Messa©© G˙aqda tan-Nar ................................... 115Rikonoxximent Nazzjonali – Unur lis-Soçjetà, Unur lill-Imqabba,

Unur lil Malta ...............................................................................................................119Caput Lucis 2007 – PoeΩija ............................................................................................... 121‘Champions’ – PoeΩija ....................................................................................................... 121Champions. Intom l-aqwa ©ewwa Malta – PoeΩija .......................................................... 121G˙eluq il-45 sena mit-twaqqif tal-Kamra tan-Nar preΩenti ............................................... 123Awgurju Onorevoli Dr. Louis Galea – President Onorarju tas-Soçjetà ............................. 127Anniversarji marbuta mal-parroçça ta’ l-Imqabba ............................................................. 129Minn fejn se jg˙addi l-març? ............................................................................................. 135Poster Uffi çjali attivitajiet ta’ l-A˙˙ar Tridu ......................................................................136Il-GΩejjer ta’ San Pawl ikkonsagrati lill-Assunta .............................................................. 139L-G˙asfur tal-Óniena ......................................................................................................... 143Awgurju s-Sur Vince Agius ............................................................................................... 144Marija g˙adha tkellimna minn Lourdes 150 sena wara ..................................................... 145L-istatwa tal-Madonna ta’ Lourdes fl -Imqabba ................................................................. 149Il-kripta tal-Knisja Parrokkjali ta’ Santa Marija ta’ l-Imqabba ......................................... 153L-Erbg˙at ta’ Santa Marija ................................................................................................ 155Il-Kurunella ta’ Santa Marija tag˙laq 90 sena ................................................................... 157Santa Marija Assunta 160 sena Patruna Speçjali tal-gΩejjer Maltin .................................. 165Is-Surmast ÌuΩeppi Caruana (1880-1931) ........................................................................ 169Il-Papa Piju XII .................................................................................................................. 173Santa Marija Dejjem Rebbie˙a – PoeΩija .......................................................................... 175Rendikont Çelebrazzjonijiet fi l-Knisja - Festa Santa Marija 2007 .....................................176Il-Knisja Parrokkjali ta’ l-Imqabba – Ritratt ta’ l-img˙oddi ...............................................176

....................................................... 3tas-Soçjetàdent .............................5

....................................................... 7

Werrej

Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V Mqabba Festa 2008 3

10 Snin mill Unur ‘Les Étoiles d’Or du Jumelage’ • 15 il Sena Sezzjoni Ûgúa!agú Santa Marija

Presidenti OnorarjiOnor. Dr. Louis Galea B.A., LL.D., M.P., Sur Joseph Farrugia

President Viçi-President Carmel Zahra Carlo Sciberras

Segretarju Viçi Segretarju Carmel Ellul Michael Ghigo

Kaxxier Assistent Kaxxier/ Delegat Banda Carmel Briffa Christopher Spiteri

Uffi çjal Relazzjonijiet Pubbliçi Direttur tal-KaΩin Christopher Spiteri Anthony Farrugia

Delegat tan-Nar Delegat Attivitajiet fi l-KaΩin/ Delegata Nisa Sandro Ghigo Maria Psaila

Delegati g˙all-Armar Delegat tal-Plançier Adrian Galea, Michael Ghigo Benny Camilleri

Direttur Spiritwali Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonali Fr. Joseph Zahra O.P. Alfred Galea

RappreΩentant fl -G˙aqda KaΩini tal-Baned Maltin ReviΩuri Carmel Briffa Antoine Farrugia, Antoine Sciberras Konsulenti Legali

Dr. Marse Ann Farrugia Dip. CAN.L., LL.D.Dr. Mark Portelli B.A., LL.D.

Surmast Direttur tal-BandaMro. David Agius A.Mus. L.C.M., A.Mus. V.C.M.(Hons.), A.L.C.M.

Kummissjoni BandaChristopher Spiteri, Nicholas Baldacchino, Alfred Galea, Adrian Zahra

Kumitat EΩekuttiv 2008



Huwa pjaçir g˙alija li g˙al darba o˙ra qed nid˙ol ©o djarkom permezz ta’ dan il-ktieb. G˙addiet sena o˙ra b˙al le˙˙a ta’ berqa, u Ω-Ωmien ma jistenna lil ˙add, g˙alhekk tipprova ma ta˙lix ˙in kemm jista’ jkun. Is-sena l-o˙ra kellna festa grandjuΩa, festa li la˙qet l-og˙la livell. Kellna suççess fuq ie˙or. L-ewwel suççess kienet il-mawra tal-Banda tag˙na ©ewwa Ruma. Kien unur kbir g˙all-Banda Re Ìor© V ddoqq waqt l-udjenza mal-qdusija tieg˙u l-Papa ©ewwa s-sala Nervi.

Unur ie˙or kbir u mist˙oqq kien dak li l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija reb˙et fi l-Kompetizzjoni Mondjali Caput Lucis ©ewwa Ruma, meta ˙ar©et bl-unuri kollha kwaΩi b’punti massimi. Kien suççess kbir meta anke tqis li kkompetejna ma’ l-aqwa pajjiΩi li huma mag˙rufa g˙al-log˙ob tan-nar.

Dan kien unur presti©©juΩ ie˙or fuq skala internazzjonali wara li propju g˙axar snin ilu s-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V permezz tal-Banda tag˙ha kienet reb˙et l-unur Les Etoiles d’Or du Jumelage. Kif ukoll sentejn ilu l-G˙aqda tan-Nar tag˙na kienet ukoll i©©udikata b˙ala r-rebbie˙a assoluta ta’ l-ewwel Festival Internazzjonali tan-Nar ta’ Malta.

Dawn l-unuri jg˙ollu l-livell tas-Soçjetà tag˙na ’l fuq u huma ta’ sodisfazzjon kbir g˙alina lkoll. Din is-sena b˙as-snin preçedenti ser ikollna fostna banda o˙ra barranija, dik Taljana li ©ejja minn Cave provinçja ta’ Ruma – Associazione Bandistica Cittadina di Cave, u li ser tferra˙na matul il-©ranet tal-festa.

Wara ˙afna ta˙bit u laqg˙at mal-MEPA g˙andna l-permessi me˙tie©a biex jekk Alla jrid wara li tg˙addi l-festa ta’ Santa Marija jinbeda x-xog˙ol fuq it-twaqqieg˙

tal-bini eΩistenti u tqattieg˙ tal-blat fi l-propjetà li konna xtrajna biswit il-kaΩin. Dan se jkun pro©ett ambizzjuΩ g˙as-Soçjetà tag˙na g˙aliex il-kaΩin se jirdoppja fl -ispazju tieg˙u.

Fit-22 ta’ Ìunju 1883 ji©ifi eri mija u ˙amsa u g˙oxrin sena ilu, Ommna Marija Mtellg˙a fi s-Sema bir-Ru˙ u bil-Ìisem, g˙o©obha twassal messa©© lilna lkoll permezz ta’ Karmni Grima. Il-messa©© kien ‘Ejja.’ Hekk sej˙et il-Madonna lil Karmni Grima minn kappella çkejkna fejn illum hemm is-Santwarju tal-Madonna ta’ Pinu. Kien messa©© çar u g˙adu jg˙odd sal-lum. G˙alhekk fi l-©ranet tal-festa ejjew inwie©bu

g˙as-sej˙a ta’ Ommna Marija billi nattendu g˙all-funzjonijiet kollha speçjalment dawk tat-Tridijiet u l-quddiesa tal-Pani©ierku u nersqu lejn is-sagramenti tal-qrar u l-ewkaristija. B’hekk permezz ta’ Marija nkunu qed nersqu lejn Binha Ìesù.

Nag˙mel l-appell tieg˙i g˙ar-rispett lejn xulxin tul is-sena kollha b’mod speçjali fi l-©ranet tal-festa,

ming˙ajr ma jing˙ad kliem Ωejjed u li jwe©©a’. Hekk a˙na nkunu qed nuru li a˙na maturi b’sens ta’ m˙abba lejn Ommna Marija li hija l-Patruna tar-ra˙al tag˙na. Nag˙laq billi nirringrazzja lil s˙abi tal-Kumitat u lil dawk il-membri li llum m’g˙adhomx jiffurmaw parti mill-Kumitat Çentrali. Nirringrazzja lill-membri s˙abi ©odda speçjalment l-element ©did Ωag˙Ωug˙. Ta’ min isemmi wkoll b’mod partikolari lill-membru Ωag˙Ωug˙a ©dida, is-Sinjorina Maria Psaila li hija l-ewwel membru mara fi l-Kumitat Çentrali. Nirringrazzja lis-sotto kumitati kollha speçjalment lis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ f’g˙eluq il-

˙mistax-il sena mit-twaqqif tag˙hom. Nirringrazzja wkoll lil Alfred Galea li kien il-mo˙˙ wara l-organizzazzjoni taΩ-Ωew© mawriet tal-Banda tag˙na barra xtutna, kif ukoll ta’ kull banda barranija u mistiedna internazzjonali li Ωaru lir-ra˙al tag˙na fi l-festi ta’ Santa Marija. Fl-a˙˙ar iΩda Ωgur li mhux l-inqas nirringrazzja wkoll lis-soçi, partitarji u benefatturi kollha. Il-Festa t-Tajba lil Kul˙add.

Sena impenjattivau ta’ sodisfazzjon

L-E.T. President ta’ Malta, Dr. Edward Fenech Adami, jilqa’ lid-delegazzjoni tas-Soçjetà Santa Marija mmexxija mill-President Carmel Zahra fi l-Palazz Presidenzjali,

il-Belt Valletta wara r-reb˙ tal-kompjonat Mondjali tan-Nar Caput Lucis.

Messa©© mill-President tas-Soçjetàis-Sur Carmel Zahra



fi t-toroq b˙al toqob g˙all-armar u l-bollards, g˙all-gwardjani lokali u pulizija biex nimmani©©jaw is-sistema tat-traffi ku speçjalment lejlet u nhar il-festi. Xog˙ol ta’ tindif u ©bir ta’ skart, kiri ta’ ambulanza u ˙afna affarijiet o˙ra Ωg˙ar li jkun jin˙ass il-bΩonn tag˙hom minn ˙in g˙all-ie˙or.

Dan in˙oss li g˙andi nsemmih, g˙ax mhux kul˙add jaf li dawn is-servizzi qeg˙din hemm u qeg˙din nipprovduhom u n˙allsuhom a˙na. Forsi wie˙ed ftit ja˙seb fuqhom, jew jie˙u kollox for granted. Dawn is-servizzi fi lwaqt li huma bΩonnjuΩi, tajjeb li nsemmu li a˙na b˙ala

Kunsill qed ikollna nnaqsu l-ispiΩa tag˙na minn pro©etti o˙ra, b˙al ng˙idu a˙na t-toroq. Bejn wie˙ed u ie˙or fuq tliet snin inkunu ˙allasna f’dawn is-servizzi viçin €13,976.24 jew Lm6,000. Dawn, biex infakkar, mhux qed ikunu mg˙oddija extra lilna. Il-fl us allokati lil-lokalità tag˙na baqg˙u l-istess.

Qed nag˙ti din l-ispjegazzjoni sabiex inqajjem aktar kuxjenza fuq talbiet futuri. Meta fi l-©img˙at li g˙addew iltqajt mal-kumitati çentrali li jorganizzaw il-festi, g˙amiltha

B˙al kull familja, kull belt u ra˙al g˙andhom bΩonnijiet differenti, u diversi diffi kultajiet. G˙andhom prijoritajiet lokali. It-talbiet dejjem huma ˙afna u kollox huwa importanti. Is-su©©erimenti li nirçievu jkunu jirrifl ettu kull qasam, minn dak soçjali u ta’ assistenza, g˙al dak ambjentali u infrastrutturali. Huwa fatt li kull min iressaq proposta jkun jixtieq li tkun prijorità. Kull bniedem g˙andu diversi bΩonnijiet li jpo©©ihom fuq quddiem. Dawn mhux dejjem però jkunu jirrifl ettu l-prijoritajiet immedjati. A˙na obbligati li n˙arsu u npo©©u dawn l-g˙aΩliet skond l-ur©enza u b’mod speçjali, ibbaΩati fuq il-limitazzjoni fi nanzjarja tag˙na.

L-g˙aqdiet li g˙andna fl -Imqabba wkoll, minn Ωmien g˙all-ie˙or iressqu quddiemna proposti jew talbiet li normalment ikunu ser jaffettwaw lilhom jew dak organizzat minnhom. Fost dawn l-g˙aqdiet insibu dawk muΩikali li nemmen li huma parti integrali mill-komunità tag˙na.

Jekk ikollna mmorru lura ftit tas-snin, nindunaw kemm inbidlu fi l-mod kif saru jorganizzaw il-festi. Qabel kien isir kollox fuq skala iΩg˙ar, iΩda llum nafu lkoll kemm kibru. L-organizzazzjoni tirrikjedi aktar nies, aktar ˙sieb u fi Ω-Ωgur aktar spejjeΩ. Dan kollu jitpo©©a quddiem il-kumitati biex b’g˙aqal ipo©©u l-prijoritajiet f’kull deçiΩjoni li ser jie˙du.

A˙na b˙ala Kunsill Lokali sibna postna wkoll fi l-preparamenti tal-festi. Tul is-snin Ωidna l-g˙ajnuna tag˙na sostanzjalment matul is-sena kollha, però l-akbar kontribut ikun fi l-©ranet tal-festi nfushom. Din l-g˙ajnuna tvarja minn xog˙ol

Prijoritajiet Lokali

Messa©© mis-Sindku ta’ l-Imqabbais-Sur Emanuel Galea

çara li fi lwaqt li a˙na b˙al dejjem lesti ng˙inu, ma nistg˙ux nibqg˙u nonfqu fl us fuq traskura©ni jew xog˙ol doppju. Jien meta niftakar li g˙ad fadal 20 triq li g˙andhom bΩonn jinksew bit-tarmac, ninkwieta bis-s˙i˙. Dan apparti xog˙ol ta’ tiswija li jkollna nag˙mlu regolarment.

Nixtieq li jinftiehem sewwa dak li qed ng˙id. Dawk in-nies li jg˙ixu kuljum fl -20 triq li semmejt, g˙alkemm ˙afna minnhom perswaΩ li j˙obbu l-festi, il-prijorità tag˙hom hija t-triq ta’ quddiemhom. Konvint li a˙na lkoll umani u jekk ng˙ixu fi

triq imkissra, hekk ikun il-˙sieb tag˙na wkoll.

G˙alhekk semmejt dan il-messa©© Prijoritajiet Lokali! Dawn huma kollha xewqat utli u importanti. Huma kollha bΩonnijiet u ta’ benefi ççju g˙al-lokalità tag˙na. Kollha kemm huma jwasslu biex il-festi tag˙na jikbru aktar.

Filwaqt li napprezza u nirringrazzja x-xog˙ol kollu li jsir fuq baΩi volontarja, l-affarijiet l-o˙ra jkollna n˙allsu g˙alihom. Jien g˙andi ˙afna g˙al qalbi l-festi u dan g˙ax kbirt, g˙ext u naf x’sagrifi ççji kbar

jin˙tie©u. G˙alhekk qed in˙e©©e© biex nesploraw sorsi o˙ra ta’ d˙ul fi nanzjarju.

G˙andna l-potenzjal. G˙andna l-g˙odda u l-kapaçità. Kull ma jonqos huwa commitment u determinazzjoni li nag˙mlu qabΩa o˙ra ta’ kwalità ’il quddiem. Jien u s˙abi qeg˙din hawn u lesti biex nag˙tu aktar sapport. Lesti biex niddiskutu ideat ©odda u vijabbli. A˙na b˙alkom irridu li l-festi tag˙na jikbru aktar. Dan kollu però jista’ jsir biss FLIMKIEN.

Is-Sindku ta’ l-Imqabba, is-Sur Emanuel Galea jippreΩenta offerta lis-Soçjetà nhar il-Programm Vokali u Strumentali

ta’ l-10 ta’ Awwissu 2007.

B˙al kull familja, u ra˙al g˙andhom differenti, u diversi diffiG˙andhom prijoritajiet lotalbiet dejjem huma ˙afnahuwa importanti. Is-su©li nirçievu jkunu jirrifl qasam, minn dak soçjaassistenza g˙al dak amb



Is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V tixtieq tirringrazzja

lis-Sur Nicholas Briffa li serva b˙ala Sindku tar-ra˙al ta’ l-Imqabba

matul il-le©iΩlatura preçedenti kif ukoll lil dawk il-kunsilliera li llum m’g˙adhomx jiffurmaw parti mill-Kunsill Lokali

g˙all-˙idma tag˙hom b’riΩq l-Imqabba.

Fl-istess waqt, nawguraw lis-Sindku l-©did, is-Sur Emanuel Galea

kif ukoll lill-kunsilliera kollha li ser iservu tul din il-le©iΩlatura, ˙idma sfi eqa b’riΩq il-©id komuni tar-ra˙al tag˙na.

Apprezzament u Awgurju

Is-Sur Nicholas Briffa, ex-Sindku tar-ra˙al ta’ l-Imqabba jippreΩenta momentum lis-Soçjetà wara r-reb˙ tal-Kampjonat

Mondjali Caput Lucis 2007.

Is-Sindku l-©did ta’ l-Imqabba, is-Sur Emanuel Galea jie˙u l-©urament tal-˙atra tieg˙u.

Il-membri kollha fi ˙dan il-Kunsill Lokali ta’ l-Imqabba li fl imkien ser imexxu din il-le©iΩlatura.

AwgurjuIl-festa tasal u tg˙addi. Il-preparamenti jkunu dejjem

kbar fl imkien ma’ l-ansjetà biex kollox jirnexxi. Tajjeb li niftakru li wara kollox hemm il-bniedem. G˙alkemm mhux biΩΩejjed, però huwa importanti li napprezzaw u nsellmu lil dawk kollha li jag˙tu ˙inhom. Tislijiet lill-President tas-Soçjetà u l-membri kollha fi l-Kumitat Çentrali, Sezzjoni Ûg˙aΩag˙, Ferg˙a tan-Nisa u s-Sezzjoni tal-Armar. Kura©© lil s˙abna li b’sagrifi ççju u sogru ja˙dmu n-nar biex jitgawda mill-˙afna. F’ismi, f’isem s˙abi l-kunsilliera u l-staff tal-Kunsill Lokali, nawgura li l-festa ti©i biex aktar tg˙aqqad u ΩΩid it-tolleranza fejn fi nalment tpo©©i lill-Imqabba fuq quddiem nett. Awgurju ta’ festa sabi˙a u qaddisa ddedikata lil Ommna Marija tas-Sema lill-Imqabbin kollha.



kienet mag˙quda bis-s˙i˙ ma’ Alla. F’mument f’˙ajjitha hi ©iet mag˙Ωula minn Alla sabiex i©©ib lit-Tieni Persuna tat-Trinità (l-Iben) fi d-dinja biex isalvana. IΩda anke Hi, b˙al San Pawl u l-qaddisin l-o˙ra, dejjem Ωammet dak l-entuΩjaΩmu u dik l- im˙abba lejn Alla u g˙alhekk anke lejn il-proxxmu tag˙ha.

Propju f’dawn il-©ranet qed nippreparaw g˙all-festa g˙aΩiΩa fi l-Knisja, il-Festa ta’ l- Assunta, Patruna tal-parroçça tag˙na.

Dawn il-©ranet irridu ni˙duhom bis-serjetà sabiex jg˙inuna biex a˙na wkoll inkabbru fi na dan l-entuΩjaΩmu. Nifhem li festa b˙al din dejjem timlina b’˙afna ˙sieb u ta˙bit, però, kif dejjem ng˙idu, il-festa trid tibda qabel kollox f’qalbna.

Inkella t-ta˙bit u l-‘qbiΩ’ ikun kollu fi l-vojt, jew kif ig˙id San Pawl ‘platti jçekçku’. Propju b’dan

Fit-28 ta’ Ìunju 2008, lejlet il-festa ta’ San Pietru u San Pawl (l-Imnarja) fet˙et b’mod uffi çjali s-sena ddedikata lil San Pawl. Din tibqa’ sejra sad-29 ta’ Ìunju 2009. Din is-sena tolqot b’mod partikulari lilna l-Maltin li l-fi di tag˙na nag˙tuha propju lilu meta fi l-vja©© tieg˙u lejn Ruma l-©ifen li kien fuqu tfarrak fuq gΩiritna u g˙adda tliet xhur fostna jitkellem fuq it-tag˙lim ta’ Kristu.

Qabel kollox f’San Pawl tolqtok il-konverΩjoni tieg˙u fi triqtu lejn Damasku. Ladarba sab il-verità fi l-Van©elu, qatt ma ˙ares aktar lura. Kien mument li bidillu ajtu g˙al kollox. B˙al dak li sab ‘il-©awhra prezzjuΩa’ u biex jixtriha mar bieg˙ kull ma kellu. Donnu hawnhekk San Pawl qed jg˙idilna ma’ Kristu ‘X’jiswielu l-bniedem li jakkwista d-dinja kollha u mbag˙ad jitlef ru˙u’.

Imbag˙ad tolqotna f’San Pawl il-˙e©©a li kellu lejn Kristu. Dan l-entuΩjaΩmu San Pawl Ωammu dejjem kemm fi l-mumenti sbie˙ ta’ ˙ajtu kif ukoll dawk koroh. Nafu biΩΩejjed kemm San Pawl g˙adda minn provi kbar fi l-˙abs, fuq l-ib˙ra b˙alma ©ralu qrib Malta, u theddid g˙al ˙ajtu. Madankollu qatt ma qata’ qalbu g˙ax kien perswaΩ li Alla kien dejjem mieg˙u.

Hawnhekk ukoll qed jg˙dilna sabiex ma naqtg˙u qatt qalbna mit -ta˙bit tal-˙ajja. Kull ma rridu nag˙mlu hu li nkomplu nemmnu f’Alla u nkomplu n˙obbu lill-o˙rajn akkost ta’ kollox. Mis-sema llum ikellimna u jg˙idilna li l-provi li g˙adda minnhom fuq l-art m’huma xejn ˙dejn il-premju li qed igawdi.

Forsi l-˙ajja tal-Madonna kienet differenti minn dik ta’ San Pawl. Mit-twelid tag˙ha hi dejjem

Is-Suççess tal-Festa

Ósibijiet mill-KappillanW.R. Dun Nazzaren Caruana

l-ispirtu li fi l-parroçça norganizzaw il-Kwindiçina fl imkien mat-Tridu tal- Festa.

Dan sabiex ikollna Ωmien biΩΩejjed li nisimg˙u l-kelma t’Alla. G˙aliex il-fi di trid ti©i mis-smig˙ (tal-kelma t’Alla). Il-Festa ti©i

wkoll sabiex nersqu lejn is-Sagramenti, b’mod speçjali l-Qrar u t-Tqarbin.

Minn hawn nixtieq nirringrazzja lil dawk li f’dawn il-©ranet qed ja˙dmu g˙as-suççess ta’ din il-Festa. Ikunu ˙afna dawk in-nies li jmiddu idejhom fi l-˙afna xog˙ol ta’ preparazzjoni fi l-knisja parrokkjali. U xejn inqas fi x-xog˙ol li jsir fi t-toroq u l-pjazez u xog˙ol ie˙or marbut mal-festa b˙alma hi l-banda u n-nar. Lil dawn ukoll ng˙idulhom grazzi tat-ta˙bit tag˙hom. Grazzi wkoll lis-Soçjetà Santa Marija li fl imkien mag˙na dejjem admet g˙as-suççess tal-Festa.

Il-Festa ta’ Santa Marija twassalna fi l-qofol tal-festi Maltin. Óa©a li bla dubju ta’ xejn qieg˙da ˙afna f’qalbna. Imma jiena

nemmen li l-prova ta’ dawn il-festi kollha qieg˙da propju hawnhekk. Daqskemm wara li tg˙addi l-festa a˙na n˙ossuna ferm eqreb lejn Alla u li jekk forsi kien hemm xi difett fi na, ippruvajna nne˙˙uh. Il-prova qieg˙da wkoll fi l-fatt li l-festa kienet l-okkaΩjoni li ressqitna aktar lejn xulxin, a˙na min a˙na.

Minn hawnhekk nawgura Festa sabi˙a u qaddisa lill-Imqabbin kollha. Nawgura li min ji©i fostna f’dawn il-©ranet isib klima ta’ g˙aqda u jmur lura b’tog˙ma tajba ta’ dak li jafu jag˙mlu l-Imqabbin.

Il-W.Rev. Kappillan tal-parroçça, Dun Nazzaren Caruana waqt il-funzjoni annwali tal-PreΩentazzjoni

tat-tfal quddiem Santa Marija, Patruna ta’ l-Imqabba.



Ninsabu ftit jiem biss bog˙od mill-Festa ta’ l-g˙aΩiΩa Patruna tar-ra˙al tag˙na, Santa Marija. F’dan iΩ-Ωmien il-Kumitat Çentrali bil-kollaborazzjoni tas-sotto-kumitati fi dan is-Soçjetà tag˙na g˙addejjin bl-a˙˙ar preparamenti g˙all-Festa.

B˙ala segretarju tas-Soçjetà nixtieq nag˙ti rendikont ta’ ˙idma bla heda tul is-sena li g˙addiet min-na˙a tal-Kumitat fl imkien mas-sotto-kumitati. Ma nistax ma nsemmix is-suççess li kellha s-Soçjetà tag˙na ftit jiem qabel il-Festa tas-sena l-o˙ra. Il-Banda tag˙na daqqet ©ewwa Ruma fl imkien ma’ Baned minn Franza, mir-Renju Unit u mill-Italja. Kienet mawra memorabbli fejn fost o˙rajn daqqejna fi s-sala Nervi waqt l-udjenza ta’ nhar ta’ Erbg˙a mal-Papa. Daqqejna f’Ruma u fi l-Belt ta’ Cave.

Wara biss ftit ©ranet li fl imkien mal-Banda u l-partitarji rritornajna lura mill-Italja, kontin©ent mill-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ˙adu sehem fi l-Festival Internazzjonali Caput Lucis fl imkien ma’ seba’

pajjiΩi o˙ra ferm akbar minna. Huma telg˙u l-Italja fl imkien ma’ ˙afna partitarji mis-Soçjetà tag˙na. Wara li kul˙add ta l-wirja tieg˙u, l-G˙aqda tan-Nar tag˙na ©iet iddikjarata rebbie˙a assoluta. A˙na s-soçi u l-partitarji li konna fi l-kaΩin u fi l-pjazza, assistejna g˙ar-riΩultat dirett. Wara li ©ejna ddikjarati rebbie˙a, saru çelebrazzjonijiet kbar fi l-pjazza ta’ l-Imqabba. Nista’ ng˙id li rajt nisa u r©iel anzjani ©ejjin fi l-pjazza fi s-sig˙at ta’ fi l-g˙odu bid-dmug˙ f’g˙ajnejhom jiççelebraw man-nies preΩenti.

L-g˙ada ç-çelebrazzjonijiet komplew mal-wasla tal-kontin©ent fl -Ajruport Internazzjonali ta’ Malta bis-sehem tal-Banda Re Ìor© V fejn is-soçi u l-partitarji taw mer˙ba kbira lill-G˙aqda tan-Nar. Sar carcade mill-Ajruport g˙all-Imqabba u x’˙in wasalna fi Triq il-Konvoj ta’ Santa Marija sar ˙ruq ta’ salut u murtali bil-log˙ob. U kif il-carcade wasal fi l-pjazza sar març. Fil-g˙axija mbag˙ad sar party kbir fi l-pjazza quddiem il-kaΩin. Fil-©ranet ta’ wara, is-

Nifi r˙u fl imkien

Messa©© mis-Segretarjuis-Sur Carmel Ellul

Soçjetà tag˙na ©iet mistiedna biex tiltaqa’ mal-E.T. President ta’ Malta, mal-Prim Ministru u mal-Kap ta’ l-OppoΩizzjoni.

Biex dawn l-avvenimenti saru u kienu ta’ suççess kbir, sar sforz kollettiv biex ma’ dawn stajna norganizzaw Festa kbira li kienet ftit jiem biss ’il bog˙od u li attirat eluf kbar ta’ nies. Wara l-Festa l-Kumitat kompla bil-˙idma tieg˙u fuq il-permessi tal-kaΩin. Fil-bidu ta’ Jannar ©ie ma˙tur Kumitat ©did fejn g˙all-ewwel darba g˙andna membru femminili u li qed tag˙ti l-kontribut tag˙ha wkoll.

Hawn nixtieq nirringrazzja lill-ex membri tal-kumitat li g˙alkem m’g˙adhomx jag˙mlu parti mill-Kumitat baqg˙u jag˙tu l-kontribut tag˙hom fi l-qasam ta’ l-armar u xog˙ol fi l-kaΩin b’mod regolari. Il-Kumitat ©did kompla bil-preparamenti tieg˙u g˙all-Festa li ©ejja, b’aktar pjanijiet g˙al wara l-Festa biex titwaqqa’ d-dar biswit il-kaΩin u b’hekk ikompli jitkabbar il-kaΩin.

Din is-sena s-Soçjetà tag˙na qed tiççelebra Ωew© anniversarji; l-g˙axar anniversarju minn meta ©ejna onorati bl-unur Les Etoile d’Or du Jumelage u l-˙mistax-il sena mit-twaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙. Hawn nista’ ng˙id li kont wie˙ed milli tajt il-kontribuzzjoni tieg˙i fejn minn meta twaqqfet is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙, il-briju kiber, sar aktar organizzat u kiber fi l-massa. Nappella g˙all-moderazzjoni u t-tolleranza u li ma jsir xejn biex wie˙ed iwe©©a’ lil ˙addie˙or. Nistg˙u ng˙idu li x-xog˙ol g˙as-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ beda ftit wara l-festa billi organizzaw attivitajiet u komplew bil-Presepju Óaj fejn ©ew ikklassifi kati fl -ewwel post. Wara komplew bl-attivitajiet tal-

Is-Segretarju, is-Sur Carmel Ellul, jidher fl imkien mal-Banda Re Ìor© V waqt wie˙ed mir-ritratti ta’ tifkira li ttie˙du fi l-Bini tal-Vatikan ©ewwa Ruma l-Italja waqt it-tieni

mawra tal-Banda g˙all-Festa del Socio.

Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V MqabbaFesta 200814


Ìimg˙a l-Kbira fejn g˙at-tieni sena konsekuttiva tellg˙u l-wirja La Semana Santa. Wara komplew bil-preparazzjonijiet g˙all-Festa li ©ejja.

Nixtieq insemmi wkoll il-Banda, li hija l-pern tas-Soçjetà tag˙na. Bis-sa˙˙a tal-Kummissjoni Banda fl imkien mas-Surmast u l-bandisti, komplew bil-kunçerti ta’ matul is-sena u l-preparamenti li qed jag˙mlu g˙all-kunçert tad-9 ta’ Awwissu.

Nifra˙ ukoll lill-bandisti l-©odda li ser idoqqu mag˙na g˙all-ewwel darba. Ta’ min isemmi wkoll li din is-sena ser ikollna b˙ala mistiedna speçjali l-Banda mill-Belt ta’ Cave li ser tag˙mel ©img˙a mag˙na u ser tie˙u sehem attiv fi l-Festa tag˙na. Qasam ie˙or li ng˙ata spinta ’l quddiem kien it-tkomplija ta’ l-armar ta’ Triq Karmenu Ciantar u ammont kbir ta’ liedna ©dida g˙al diversi toroq ©or-ra˙al.

Is-Sezzjoni tan-Nisa kompliet tg˙in lis-Soçjetà billi kompliet bl-organizzazzjoni matul is-sena kollha ta’ diversi attivitajiet b’riΩq pro©etti ©odda g˙all-kaΩin. Ma nistax ma nsemmix l-G˙aqda tan-Nar li b’˙idma u sagrifi ççju matul is-sena tipprepara programm ta’ nar biex ji©i apprezzat mis-soçi, partitarji u benefatturi tag˙na, mill-poplu Malti u G˙awdxi, u t-turisti li jΩuru r-ra˙al tag˙na fi Ωmien il-Festa.

Nibda biex nag˙laq dawn il-kelmtejn tieg˙i billi nsellem il-benefatturi, soçi u partitarji li ˙allewna matul is-sena, speçjalment il-memorja ta’ Dun Karm Ghigo li ˙alliena dan l-a˙˙ar. Nixtieq nifra˙ lis-Sindku, il-©id is-Sur Emanuel Galea u lill-s˙abu l-kunsilliera fi lwaqt li nsellem lil ex-Sindku s-Sur Nicholas Briffa u lill-ex kunsilliera.

Nixtieq nilqa’ lill-ispettur Carlos Cordina li ser imexxi g˙all-ewwel darba l-Festa ta’ Santa Marija u nirringrazzja lill-ispettur Walter Spiteri g˙all-˙idma tieg˙u matul is-snin. Mill-qalb nixtieq insellem is-soçi, il-partitarji u l-benefatturi tal-˙idma tag˙hom b’riΩq is-Soçjetà.

Nappella lil kul˙add biex f’dawn iΩ-Ωminijiet tal-Festa nifi r˙u fl imkien u biex kul˙add jag˙ti s-sapport u l-g˙ajnuna lill-kumitat waqt l-armar tar-ra˙al u tal-knisja. Nappella wkoll biex wara l-festa kul˙add jg˙in sabiex kollox jer©a’ jintrefa’ postu.

Biex a˙na li b˙ala Soçjetà li rnexxielna n©ibu Unuri Internazzjonali lejn is-Soçjetà, lejn l-Imqabba u lejn Malta, nibqg˙u niççelebraw u nag˙mlu Festa sabi˙a u dinjituΩa lill-Patruna tag˙na u ta’ l-Imqabba Santa Marija. Viva Santa Marija.



Ninsabu sentejn bog˙od miç-çentinarju ferm importanti g˙al din l-G˙aqda MuΩikali, is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V. Mitt sena ta’ storja li kull Imqabbi g˙andu jkun kburi biha. Çentinarju b˙al dan g˙andu jkun imfakkar b’xi ˙a©a speçjali u jekk na˙dmu fl imkien f’dawn is-sentejn li ©ejjin, g˙andna fejn nag˙tu rigal sabi˙ lis-Soçjetà billi nkabbru s-sede tag˙na sabiex titgawda mill-©enerazzjoni ta’ issa kif ukoll ta’ warajna. Issa li l-permessi kollha n˙ar©u nisperaw li wara l-festa nibdew bix-xog˙ol ambizzjuΩ li g˙andna sabiex nag˙tu dehra ©dida lill-KaΩin tag˙na.

Din is-sena n˙atar kumitat ©did fejn Ωdied l-element Ωag˙Ωug˙. Minn hawn nixtieq nawgura lill-membri ©odda fi l-kumitat kif ukoll nirringrazzja lil ex-membri li dejjem ˙admu minn qalbhom g˙all-©id tas-Soçjetà u li g˙alkemm m’g˙adhomx fi l-kumitat xorta baqg˙u jag˙tu l-kontribut tag˙hom. Fil-fatt bhalissa l-kumitat jinsab impenjat sabiex jorganizza l-festa tant mistennija tat-Titular u l-Patruna ta’ l-Imqabbin: It-

Tlug˙ ta’ Ommna Marija fi s-sema. B˙alissa kull sezzjoni fi ˙dan is-Soçjetà tinsab impenjata sabiex g˙al darba o˙ra tag˙mel unur lill-Imqabbin. Fost l-o˙rajn g˙al din is-sena l-G˙aqda ta’ l-Armar ser tiffi nalizza sett trofi ni g˙al Triq Karmenu Ciantar permezz ta’ skultura, ir˙amar u induratura ©dida. Tkompla x-xog˙ol fuq il-plançier fejn is-Sur Benny Camilleri qieg˙ed jag˙mel l-almu tieg˙u sabiex ilesti dan il-pro©ett. Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ jinsabu preparati sabiex jiççebraw g˙eluq il-˙mistax-il sena mit-twaqqif tag˙hom permezz ta’ innovazzjonijiet u briju g˙all-©ranet

tal-festa. Hawn nixtieq nifi r˙ilhom g˙ar-reb˙ tal-Kompetizzjoni tal-presepju aj matul il-festi tal-Milied u ta’ l-attivajiet li jorganizzaw matul is-sena kollha. Il-Grupp Nisa ta’ Santa Marija komplew bil-fund raising tag˙hom permezz ta’ lotteriji u Coffee Mornings fejn g˙al din is-sena ser jisponsorjaw statwa ©dida. L-G˙aqda tan-Nar Santa Marija, li issa hija mag˙rufa mad-dinja kollha permezz tar-reb˙ tal-kompetizzjoni mondjali Caput Lucis li saret ©ewwa

Valmontone fi l-provinçja ta’ Ruma l-Italja, ˙ejjiet programm speçjali g˙al matul il-©ranet tal-festa. Hawn ta’ min jirringrazzjahom g˙as-sagrifi ççju li jag˙mlu matul is-sena kollha.

G˙all-festa ta’ din is-sena sar recording ta’ sett marçi ©odda u l-Banda ta˙t it-tmexxija tas-Surmast David Agius kompliet tipprepara bil-kunçerti g˙all-programm ta’ din is-sena. Ser jo˙or©u xi alljievi ©odda li ©ew im˙arr©a mill-istess surmast . Ta’ min isemmi wkoll li g˙all-©img˙a tal-festa ser ikollna banda o˙ra internazzjonali, il-Banda Associazione Bandistica Cittadina di Cave minn ©ewwa l-provinçja ta’ Ruma, l-Italja. Dawn ser jirreçiprokaw iΩ-Ωjara li g˙amilna a˙na ©ewwa Cave s-sena li g˙addiet. Na˙seb li lkoll taqblu mieg˙i li din is-sena g˙andu jkollna festa o˙ra speçjali. G˙alhekk nitlobkom tg˙inuna b’kull mezz possibbli, sew fi nanzjarju kif ukoll fi Ωiku g˙aliex l-impenji huma kbar. Tifhmu li l-ispejjeΩ tal-baned u tal-bandisti barranin kibru. Kull soçju u partitarju g˙andu jag˙ti donazzjoni g˙all-festa u jag˙ti daqqa t’id f’dak kollu li jkun hemm bΩonn speçjalment fi d-dawl u l-armar.

Nag˙laq billi nirringrazzja lil dawk kollha li b’xi mod ˙admu jew qed ja˙dmu g˙all-festa kif ukoll b’riΩq is-Soçjetà. Nag˙mlu l-almu tag˙na biex kemm jista’ jkun nattendu g˙all-funzjonijiet sbie˙ li jkollna fi l-knisja kif ukoll mal-marçi u n©ibu ru˙na sewwa ˙alli nag˙tu eΩempju lil dawk kollha li jog˙©obhom iΩuruna. Grazzi u l-Festa t-tajba lil kul˙add.

Viva Sant Marija, Patruna ta’ l-Imqabbin.

Il-Kaxxier, is-Sur Carmel Briffa waqt quddiesa li saret propju waqt il-mawratal-Banda tag˙na ©ewwa Cave, provinçja ta’ Ruma l-Italja

Flimkieng˙al Festa akbar

Appell mill-Kaxxieris-Sur Carmel Briffa

Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V Mqabba


Festa 2008 17

B˙al kull sena ©ejt mitlub nag˙ti rendikont ta’ x’sar f’din l-a˙˙ar sena. Kif jaf kul˙add dawn l-a˙˙ar sentejn bdejna na˙dmu fuq armar ©did g˙al Triq Karmenu Ciantar. Is-sena li g˙addiet ©ie mΩanΩan kwantità ta’ armar ©did fi l-jiem tal-festa. Dan l-armar kien jikkonsisti fi tmien armi ©odda g˙at-trofej tal-pjazza li tlestew minn kollox, tajna bidu fuq pro©ett ta’ g˙axar pedestalli g˙al Triq Karmenu Ciantar fejn matul is-sena li g˙addiet lestejna erba’ minnhom mix-xog˙ol ta’ l-injam.

Is-sena li g˙addiet ukoll ©iet imΩanΩna statwa o˙ra ©dida mill-isba˙, dik ta’ San ÌuΩepp. Dan ix-xog˙ol sar mill-istatwarju s-Sur Aaron Camilleri Cauchi. Ma’ dan ix-xog˙ol ©ew ukoll restawrati erba’ statwi o˙ra minn sett ta’ tnax-il appostlu li g˙andna fi l-pjazza. Kif tistg˙u taraw kienet sena impenjattiva ˙afna.

Din is-sena tista’ tg˙id li kienet fuq l-istess nota tas-snin li g˙addew. Hekk kif g˙addiet il-festa u ©ie mnaddaf l-armar u ppustjat fl -im˙aΩen, jiena u s-Sur Michael Ghigo ddeçidejna li din is-sena nibdew na˙dmu fuq l-iskultura tat-trufej ta’ Triq Karmenu Ciantar. Is-sena li g˙addiet is-Sur Andrew Bugeja kien lesta l-faççata u l-©enb tat-trofej u g˙alhekk din is-sena kien imiss li nag˙mlu l-kontra forom tag˙hom.

Minn Settembru ’l hawn dan il-proçess ma waqafx ©urnata biex il˙aqna lestejna l-iskultura kollha g˙al dan is-sett armar. Hekk kif Micheal kien ilesti sett wie˙ed ta’ skultura, jien kont nibda x-xog˙ol ta’ xkatlar u wara l-induratura fuq l-istess

skultura. Is-Sur Ivan Falzon kien jie˙u sieb li jisprenja din l-iskultura qabel ma jibda dan il-proçess.

Dan il-proçess baqa’ sejjer is-sena kollha fejn sal-lum il-©urnata ninsabu g˙adna qeg˙din na˙dmu fuq sittax-il mensola li ji©u fi l-©nub ta’ dawn it-trofej. Matul dawn ix-xhur ˙adt ˙sieb ukoll li nir˙ama dawn it-trofej biex b’hekk il-pass li jmiss fi s-snin li ©ejjin huwa li na˙dmu fuq sett ta’ tmien armi ©odda g˙al mag˙hom. Nixtieq nirringrazzja lis-Sur Charles Falzon li g˙alkemm din is-sena ma kienx involut f’dan ix-xog˙ol, kien strumentali g˙al dawn l-a˙˙ar snin biex stajna naslu g˙al din il-faΩi.

Din is-sena kien hemm il-˙sieb li naraw statwa ©dida o˙ra minn sett ta’ g˙axar persuna©©i li ˙a jkomplu jsebb˙u Triq Karmenu Ciantar fi l-jiem tal-festa. Dan ix-xog˙ol qed

L-istatwarju s-Sur Aaron Camilleri Cauchi waqt faΩi mix-xog˙ol fuq l-istatwa ta’ San ÌuΩepp li ©iet

imΩanΩna matul il-festa tas-sena l-o˙ra.

Spinta kbira lill-Armar

Mill-G˙aqda ta’ l-Armaris-Sur Mario Camilleri

isir mill-istatwarju, is-Sur Aaron Camilleri Cauchi. Sfortunatament min˙abba çirkustanzi li ma kellniex kontroll fuqhom, din l-istatwa mhix ser tkun tista’ tiΩΩanΩan g˙all-festa ta’ din is-sena.

Nista’ ng˙id li kull partitarju tag˙na huwa sodisfatt u apprezza ˙afna x-xog˙ol li dan l-istatwarju qed jo˙loq.

Din is-sena l-kumitat tan-Nisa ddeçieda li jg˙in lil din l-G˙aqda fi nanzjarjament u g˙alhekk g˙al din is-sena ser ikunu huma li j˙allsu din l-istatwa. Barra minn hekk ser jg˙inu wkoll fi nanzjarjament fi pro©etti o˙ra bil-fondi li n©abru matul din is-sena.

Din is-sena wkoll ˙adna ˙sieb li nkomplu x-xog˙ol ta’ restawr fuq

l-statwi li g˙andna fi l-pjazza tag˙na. Kemm jista’ jkun qed nag˙mlu minn kollox biex inΩommu dawn l-istatwi fi stat tajjeb. Dan ix-xog˙ol ta’ restawr ˙a ˙siebu s-sur Andrew Bugeja.

Din is-sena kien imiss li nirrestawraw tliet stawi o˙ra li huma San Ìakobb il-Kbir, San Mattew u San Taddew.

Inizjattiva o˙ra li ˙adna din is-sena kienet li tinbidel xi liedna f’diversi toroq fi r-ra˙al tag˙na. Dan ix-xog˙ol sar b˙as-soltu mis-sur Raymond Vella, mis-sur Roderick u s-sur Emanuel Pace.

Kif tistg˙u tinnotaw din is-sena kienet impenjattiva ˙afna. G˙ad fadal ˙afna x’jista’ jsir fi s-snin li ©ejjin iΩda bil-mod, naslu g˙al dak li g˙adna f’mo˙˙na. Di©a’ bdew il-pjanijiet fuq xi pro©etti o˙ra



L-istatwa ta’ San ÌuΩepp,

xog˙ol l-istatwarju

s-Sur Aaron Camilleri Cauchi,

wa˙da minn sett ta’ statwi ©odda g˙al

Triq Karmenu Ciantar.

Wa˙da mill-armi kompluta mix-xog˙ol ta’ r˙amar.

iΩda b˙alissa huwa aktar essenzjali li nlestu dak li bdejna.

Nixtieq nag˙laq billi nirrin-grazzja lil sie˙bi Michael Ghigo li kull sena nistinkaw fl imkien biex inla˙˙qu x-xog˙ol ma˙sub g˙al jiem tal-festa, lill-familji tag˙na li jag˙mlu s-sagrifi ççji mag˙na, lil

Doris Camilleri u Raymond Vella li jg˙inuni fi l-©bir ta’ fondi, u lill-familja Falzon li dejjem insibhom ta’ g˙ajnuna.

Ringrazzjament speçjali lill- kumitat tan-nisa g˙all-g˙ajnuna kbira fi nanzjarja li taw lil din l-G˙aqda matul din is-sena, lill-

kumitat çentrali u lilkom partitarji li kkontribwejtu fi nanzjarjament. Fl-a˙˙arnett nappella sabiex fi l-jiem tal-festa tag˙tu s-sehem tag˙kom f’dak li jirrigwardja l-armar tal-festa.

Nawgura l-festa t-tajba lil kul˙add.

Jerry’Jerry’Jerry’s GarageSi©©iewi Road, Mqabba

Tel: 21640750 Fax: 21642535 Mob: 9944 9237

ilencer RepairsSSCO2 Welding



Festa 2008 21

dedikazzjoni kbira li g˙andhom fuq kollox il-muΩiçisti tal-lokal tag˙na, kif ukoll il-muΩiçisti li taw sehemhom f’dan il-kunçert li, fejn jaraw is-serjetà jattendu bi ˙©arhom g˙all-provi! Hawnhekk nixtieq nelenka li fi ˙dan is-Soçjetà tag˙na l-provi jibqg˙u sejrin tul is-sena kollha u g˙alhekk ikun jista’ jintla˙aq is-suççess me˙tie©.

Matul is-sena wkoll ikompli t-ta˙ri© ta’ kull ©img˙a ta’ l-alljievi li jammontaw g˙al numru mhux ˙aΩin. Dan jawgura tajjeb g˙all-futur tal-Banda biex tibqa’ ˙ajja u l-frott li niΩirg˙u llum ikun jista’ jintuΩa fi l-©ejjieni qarib. Din is-sena fi l-festa ser ji©u introdotti bandisti ©odda u hekk inkomplu nΩidu man-numru tal-bandisti tal-lokal.

B˙ala Surmast, nawgura futur lil dawn il-bandisti u nilqa’ l-introduzzjoni tag˙hom b’mod poΩittiv ferm g˙ax dawn ikomplu jg˙inu biex il-provi li jsiru kull ©img˙a matul is-sena kollha jibqg˙u sejrin.

B˙al ma nag˙mel kull sena nistieden lil kull min hu dilettant, g˙all-kunçert annwali li tag˙mel il-Banda Re Ìor© V li din id-darba ser isir fi d-9 t’Awwissu 2008. B˙as-snin

Nag˙ti mer˙ba lill-membri kollha u l-partitarji ferm numeruΩi li qed dejjem jiΩdiedu fi ˙dan is-Soçjetà tag˙na, u ’l kull min jifforma b’mod jew ie˙or parti minn din l-G˙aqda GlorjuΩa. G˙addiet sena o˙ra ta’ impenn u nie˙u l-opportunità minn dan l-ispazju m˙olli ta’ kull sena g˙alija, biex insemmi l-progress li dejjem ikun qed isir fi ˙dan il-kultura muΩikali f’din is-Soçjetà. Nibda billi nsemmi s-suççess kbir li kellha l-Banda s-sena l-o˙ra fi l-mawra li g˙amilna ©ewwa l- Italja.

Hawnhekk il-Banda daqqet fl -udjenza mal-Papa ©ewwa sala Nervi u wkoll esegwejna Ωew© Kunçerti MuΩikali li ntlaqg˙u ferm tajjeb min-nies tal-lokal, kif ukoll mill-membri tal-baned l-o˙ra li kienu qed jie˙du sehem f’dan il-Festival tal-Baned. Il-Banda f’din il-mawra Ωgur kisbet iktar esperjenza fi l-kultura muΩikali u g˙amlet pass ie˙or ’l quddiem. Wara din il-mawra nista’ ng˙id, li x’˙in ©ejna lura sibna l-festa riesqa ©mielha.

B’kura©© kbir ilqajna l-isfi da u mhux bi fta˙ir, iΩda bil-fatti li ©raw ma nistax ninsa l-eΩekuzzjoni li kellna tal-Carmina Burana ta’ Carl Orff fi l-kunçert ta’ l- 10 t’Awwissu tas-sena l-o˙ra. Din il-kompoΩizzjoni hija ferm impenjattiva u l-isfi da rnexxilna neg˙lbuha b’mod komplet. Dan g˙aliex kif wie˙ed jista’ japprezza, g˙alkemm Carl Orff ikkompona din is-Suite g˙all-orkestra u kor, l-arran©ament li esegwiet il-Banda, ©ie esegwit ferm tajjeb u ntla˙aq l-effett u l-climax me˙tie© xorta wa˙da. Kemm mil-lat ta’ dynamics u iktar u iktar importanti it-tempijiet fejn l-ispeed inΩamm tajjeb. Dawn kienu l-kummenti tad-dilettanti li attendew dan il-kunçert.

Dan kollu hu dovut g˙ad-

Is-Surmast Attwali tal-Banda Re Ìor© V, Mro. David Agius jippreΩenta partitura muΩikali sabiex tkompli tikbe

il-librerija MuΩikali tal-Banda.

Banda Re Ìor© V -Dedikazzjoni u Suççess

Messa©© mis-Surmast DiretturMro. David Agius

ta’ qabel ˙adna ˙sieb biex nag˙Ωlu siltiet li jolqtu l-gosti ta’ kul˙add.

Din is-sena ser ikollna lis-Sopran Francesca Farrugia b˙ala guest singer f’dan il-kunçert. Francesca hija Sopran promettenti ferm u hija Mqabbija wkoll.

Hawnhekk nie˙u l-opportunità biex nawgura lil ˙u Francesca, ir-Rev. Fr. Jonathan Farrugia g˙all-Prima Messa tieg˙u ta’ din is-sena. Barra minn hekk ukoll, hemm xi sorpriΩi f’dan il-kunçert li issa saru sinonimi mal-Banda tag˙na tul dawn l-a˙˙ar snin.

Hawnhekk nixtieq ng˙id li meta l-Kummissjoni Banda fl imkien mieg˙i nfasslu l-programm nie˙du ˙sieb biex il-livell inΩommuh elevat b’g˙aΩla ta’

muΩika impenjattiva wkoll. Din is-sena xejn ma jonqos li jkollna xi silta li titlob sfi da imma se n˙alliha g˙alikom b˙ala sorpriΩa u nistidinkom tattendu g˙al dan il-Kunçert fi d-9 t’Awwissu 2008 biex tisimg˙uha.

Bl-attendenza numeruΩa li to˙noq il-pjazez tag˙na tag˙mluli iktar kura©© g˙all-©ejjieni. Wara li tg˙addi l-festa g˙andna programmat iktar xog˙ol li n˙abbruh iktar tard g˙all-anniversarju minn meta l-Banda reb˙et Les Etoles d’Or du Jumelage, li huwa wie˙ed mill-Unuri Internazzjonali li rnexxilha tirba˙ din is–Soçjetà.

Nasal biex nag˙laq u nawgura l-festa t-tajba lil kul˙add, speçjalment lil dawk il-morda li ma jistg˙ux ikunu jiççelebraw mag˙na.

Nirringrazzja lil kul˙add g˙all-g˙ajnuna li dejjem tag˙tuni b’mod speçjali lil marti Antonella g˙as-sapport li tag˙tini biex inkun nista’ nkompli x-xog˙ol tieg˙i fi l-kultura muΩikali fi ˙dan is-Soçjetajiet MuΩikali. Viva Santa Marija.



G˙addiet sena o˙ra u permezz ta’ dan l-artiklu ddedikat lill-Banda tag˙na ser nag˙ti fi l-qosor rendikont dwar sehem il-Banda fi ˙dan is-Soçjetà Santa Marija.

Is-sena 2007 kienet sena o˙ra ta’ impenn u esperjenzi ©odda. G˙at-tieni darba, il-Banda Re Ìor© V ˙ar©et minn xtutna u ˙alliet impressjoni tajba ©ewwa l-Italja. Il-Banda pparteçipat ma’ g˙add ta’ baned o˙ra u kienet esperjenza unika g˙al afna minna. Apparti din il-mawra l-Banda kienet impenjata f’Ωew© programmi muΩikali li b˙al kull sena jinΩlu tajjeb ma’ l-ammiraturi tal-Banda tag˙na. Dawn il-programmi jkunu ffi sru rehearsals kontinwi u sagrifi ççji min-na˙a tas-surmast, kummissjoni banda u bandisti. Il-banda kienet impenjata wkoll f’servizzi mxerrdin ma’ bliet u r˙ula waqt iç-çelebrazzjonijiet tal-festi tag˙hom.

F’Novembru l-kumitat g˙al darba o˙ra ˙a ˙sieb sabiex jorganizza l-ikla annwali ad unur il-bandisti. Il-kummissjoni banda u s-surmast ˙adu ˙sieb sabiex

iffasslu programm g˙al din is-sena. Fi Frar sar ir-recording tal-marçi brijuΩi fejn f’Mejju ©iet inawgurata s-CD l-©dida. F’April komplejna bil-preparazzjonijiet g˙all-festa. Intg˙aΩlet muΩika interessanti ˙afna u adattata g˙all-mistednin preΩenti, fosthom delegazzjoni ta’ madwar sebg˙in persuna Taljana li se jkunu preΩenti waqt il-programm muΩikali u vokali li din is-sena se jsir fi d-9 t’Awwissu. L-a˙˙ar impenn qabel il-Festa g˙all-Banda Re Ìor© V kien propju nhar it-Tnejn 23 ta’ Ìunju meta l-Banda ˙adet sehem fi l-corteo, mill-Knisja Parrokkjali saç-Çimiterju, ta’ Dun Karm Ghigo, qassis Imqabbi u benefattur tas-Soçjetà. Il-Banda Taljana Associazione Musicale Cittadina di Cave, imbag˙ad ser tag˙mel il-kunçert uffi çjali tag˙ha l-Óadd 10 t’Awwissu.

Dan minbarra s-servizzi li l-Banda taghna jkollha matul il-jiem tal-festa.

Din is-sena, eΩattament f’Novembru, ja˙bat ukoll l-10 anniversarju mill-g˙oti ta’ l-Unur Presti©©juΩ Les Etoiles D’Or du Jumelage. Unur li ra l-bidu tieg˙u fl -1996 bl-ewwel mawra tal-Banda ©ewwa l-Italja. B˙alma kul˙add jaf, Ìemella©© li g˙amel unur lis-Soçjetà tag˙na, lill-Imqabba u lil

Is-Sur Carl Matthew Camilleri jidher jirçievi momentum waqt il-Programm Annwali tal-Banda Re Ìor© V.

Is-Sur Rokku Camilleri f’isem Di Rocco Ltd jidher jippreΩenta l-unur tal-Bandist/a tas-Sena lis-Sinjorina Remenda B.A. (Hons) Social Work, bandista attiva

tal-post.

Is-Sur Victor Galea, bandist attiv fi ˙dan il-Banda Re Ìor© V u iben il-Fundatur ta’ l-istess Banda, is-Sur ÌuΩeppi Galea jippreΩenta innu,

intitolat ‘Innu lil ÌuΩeppi Galea, Fundatur tal-Banda Re Ìor© V.’,lill-President tas-Soçjetà fl -okkaΩjoni tas-60 sena Banda.

Óidmet il-Banda Re Ìor© V

Mill-Kummissjoni Bandais-Sur Christopher Spiteri



ProgrammStrumentali u Vokali

mill-Banda Re Ìor© VIl-Óamis, 9 t’Awwissu 2008 fi t-8.30pm

Innu Lil Raúal Twelidi A. Camilleri

Traditional Scotland Forever Arr. A. Farrugia (akkumpanjament: Wallace Pipes)

Song Mull of Kintyre P. McCartney (akkumpanjament: Wallace Pipes)

Selection La Forza Del Destino (tkanta s-sopran Francesca Farrugia) G. Verdi

Selection Moments from Morricone E. Morricone

Selection Pops in the Spots Arr. Roland Kernen

Potpourri Sousa Palooza J. P. Sousa Arr. Michael Story

Song Summertime G. Gershwin tkanta s-sopran Francesca Farrugia

Selection Evening at Pops John Williams

PreΩentazzjonijiet u Diskors mill-President

Innu ta’ l-Imqabba Lil Raúal Twelidi Anthony Camilleri

Surmast Direttur: Mro. David Agius A. (Mus.) L.C.M.. A.Mus. V.C.M. (Hons.) A.L.C.M.

PreΩentatriçi: Joyce Guillaumier



pajjiΩna. Il-kummissjoni banda fl imkien mal-kumitat ukoll g˙andha ppjanati attivitajiet sabiex jitfakkar dan l-avveniment, però aktar dettalji jit˙abbru iΩjed tard.

L-iskola tal-MuΩika mmexxija minn Mro. David Agius ser tag˙ti l-frott tag˙ha ukoll din is-sena permezz ta’ erba’ bandisti o˙ra li ser jing˙aqdu mal-Banda propju g˙all-ewwel darba waqt din il-festa. Dawn huma: Joseph Saliba (Flawt), Stephanie Farrugia (Sax Sopran), Jeffrey Attard (Trumpet) u Rebecca Farrugia (Klarinett). Filwaqt li nawguraw lil dawn il-bandisti nirringrazzjaw lis-surmast Agius g˙as-sagrifi ççju li jag˙mel ta’ kull ©img˙a sabiex iwassal it-tag˙lim tal-muΩika.

N a g ˙ m l u appell b’mod speçjali lill-©enituri sabiex tibag˙tu lil u l i e d k o m j i t g ˙ a l l m u l-muΩika b’xejn ©ewwa l-kaΩin tag˙na. In˙e©©u wkoll lill-bandisti tal-post sabiex matul is-sena nag˙mlu sforz kollettiv u nkunu regolari g˙all-kunçerti sabiex il-livell tag˙na jibqa’ dejjem jiΩdied.

Nag˙laq dan il-messa©© billi nistieden lil kul˙add sabiex matul il-©ranet tal-festa nakkumpanjaw il-

Il-Banda Re Ìor© V tilqa’ lill-membri ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ©ewwa l-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta

mal-wasla tag˙hom lura minn Ruma wara li l-G˙aqda ©iet ikkonfermata b˙ala Rebbie˙a tal-Kampjonat Mondjali

Caput Lucis 2007.

Il-Banda Re Ìor© V tesegwixxi siltiet muΩikali fi l-Programm Annwali tag˙ha nhar l-10 ta’ Awwissu 2007.

Il-Banda Re Ìor© V tie˙u sehem waqt il-corteo tal-mibki Dun Karm Ghigo, qassis Imqabbi u benefattur tas-Soçjetà.

baned kemm tag˙na kif ukoll dawk mistiedna. Nistednukom b’mod speçjali sabiex tattendu g˙all-programmi strumentali kemm tal-Banda tag˙na kif ukoll tal-Banda Taljana.

Viva l-Banda Re Ìor© V.

L-erba’ Bandisti ©odda li se jing˙aqdu mal-Banda Re Ìor© V g˙all-ewwel darba waqt il-festa ta’ din is-sena fl imkien mas-surmast direttur Mro. David Aguis.Fuq: Stephanie Farrugia (sax sopran) u Rebecca Farrugia (klarinett); Isfel: Joseph Saliba (fl awt), Mro. David Agius u Jeffrey Attard (trumpet).



Innu lil ÌuΩeppi Galea Fundatur tal-Banda‘Re Ìor© V’fi ˙dan is-Soçjetà Santa Marijau Banda Re Ìor© V ta’ l-Imqabba

Sliem g˙alik, ÌuΩeppi GaleaMag˙qudin ilkoll fer˙ana

Insellmulek b’g˙oΩΩa kbiraFundatur tal-Banda tag˙na!

Int il-Banda tajt il-˙ajja,F’armonija muΩikali

Bl-isem tag˙ha ‘Re Ìor© Óamsa’,Isem kbir ta’ ©ie˙ Irjali!

U l-Imqabba jikber ©mielhaTa˙t ˙arsien Santa Marija

Meta l-Banda ddoqq u timlal-arja kollha b’armonija!

Rit: Sliem g˙alik, ÌuΩeppi Galea!

Din il-˙olma tieg˙ek twettqetSaret l-g˙axqa ta’ l-Imqabba;

daqs kemm ˙aj int fi l-memorjatag˙na lkoll bl-akbar im˙abba.

Mis-smewwiet fejn int qed tg˙ammarFtakar fi na, ulied tieg˙ek:

Biel il-g˙aqda ssalta fostnaBina f’qalbek u a˙na mieg˙ek!

Irrepetti: Din il-˙olma tieg˙ek twettqet,…

MuΩika: Victor Galea (Iben il-Fundatur)

Versi: Pawlu Aquilina

Dan l-innu indaqq g˙all ewwel darba nhar l-10 ta’ Awwissu, 2007 waqt il-Programm Vokali u Strumentali tal-Banda Re Ìor© V. L-innu ©ie kantat mis-Sopran Priscilla Ann Madonia fl imkien mat-Tenur Stefano Calleja.

Cassar Florist(taz-Zizzu)

for your Wedding Flowers/Holy Communion Head-dress,Engagement Parties and Funerals, Souvenirs,

Tulle & Accessories for all occasions.

Triq ÌuΩeppi Mattew Callus, Ûurrieq

(near Aida Hall)

Tel: 2164 7735, 2164 0501

Mob: 9946 7457,9946 7498

Il-Familja Cassar tixtieq il-Festa t-Tajba lill-Mqabbin kollha

CassarBargains

Grocer, detergentsand Fresh products

Open all Day



Festa 2008 27

Ninsabu ftit ©ranet biss qabel niççelebraw il-Festa tant g˙aΩiΩa g˙alina l-Imqabbin, il- Festa ta’ Santa Marija, Patruna tar-Ra˙al tag˙na. Nixtieq nibda billi nsellem lill-qarrejja kollha ta’ dan il-ktieb li ta’ kull sena ΩΩommu l-appuntament tag˙kom sabiex taraw x’hemm im˙ejji g˙al din il-Festa tant kbira ta’ Santa Marija.

Din hi l-ewwel sena tieg˙i li qed nikteb f’dan il-ktieb. Din is-

sena b˙al kull sena o˙ra, a˙na n-nisa kellna sena ta’ xog˙ol u sagrifi ççju fejn ©barna fondi biex din is-sena jmorru g˙as-Sezzjoni ta’ l-Armar, li ta’ kull sena tant ja˙dmu b’˙e©©a biex juruna xog˙ol meraviljuΩ. Fil-fatt din is-sena, il-Ferg˙a tan-Nisa ˙adet ˙sieb sabiex tisponsorja statwa o˙ra g˙al Triq Karmenu Ciantar li kien hemm il-˙sieb li tiΩΩanΩan matul il-Festa ta’ din is-sena li iΩda g˙al ra©unijiet li

ma kellniex kontroll fuqhom, din l-istatwa mhix ser tkun lesta. Opra artistika o˙ra li Ωgur li ser tkompli ssebba˙ l-armar tag˙na.

Ma nixtieqx ninsa nirringrazzja lis-Sinjura Doris Camilleri, li fost nisa o˙ra tag˙mel sagrifi ççji kbar sabiex tbieg˙ il-biljetti tal-lotteriji u ti©bor in-nies g˙al ‘coffee mornings’ u g˙al attivitajiet o˙ra.

Nirringrazzja lis-Soçi u l-Partitarji kollha kif ukoll ˙bieb o˙ra ta’ l-attendenza fl -attivitajiet li jsiru matul is-sena b˙al ma huma ‘coffee mornings’, lotteriji u anke ˙ar©iet.

Hawn nixtieq nag˙mel appell sinçier biex aktar Ωg˙aΩag˙, speçjalment tfajliet jersqu u jie˙du sehem fl -attivitajiet kemm ta’ barra kif ukoll fi t-tindif tal-KaΩin.

L-a˙˙ar appell tieg˙i huwa biex kemm jista’ jkun nattendu g˙all-funzjonijiet sbie˙ li jsiru fi l-Knisja kif ukoll nattendu fi l-marçi ming˙ajr ma noffendu u nwe©©g˙u lil ˙add. Grazzi mill-qalb u l-Festa t-Tajba lil kul˙add.

Viva Santa MarijaPatruna ta’ l-Imqabba

Il-President tas-Soçjetà, s-Sur Carmel Zahra jidher jikxef sett ta’ qniepen li ©entilment kienu sponsorjati mill-Ferg˙a tan-Nisa fi ˙dan is-Soçjetà.

Rwol importantifi ˙dan is-Soçjetà

Mid-Delegata Nisa u Attivitajiet fi l-KaΩinMaria Psaila Ghigo

Akkademja tal mu!ika

©ewwa l Ka!inIbgúat lil uliedek jitgúallmu

l mu!ika b’xejn ©ewwa l Ka!in

Kull nhar ta’ Sibt wara nofsinhar

CD ©dida ma˙ru©amis-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V

bl-isem ta’ Marçi Briju i 2008Prezz: €10

Il-cover ta’ CD ©dida ma˙ru©a mis-Soçjetà bl-isem ta’ ‘Marçi BrijuΩi 2008’.

Andrè Cassar ( Director)

Triq tal Maú!nier, Luqa LQA 04 MaltaTel/Fax: 21667999 • Mob: 9945 3187 • E mail: [email protected]

Opening Hours: Mon to Sat: 9.00am 1.00pm • Mon to Fri: 4.00pm 7.00pm

Computer SystemsLaptops • UpgradesRepairs • AccessoriesPeripherals & Networking

COMPUTER BARGAINS



Festa 2008 29

g˙alhekk ilkoll kemm a˙na g˙andu jkollna m˙abba kbira lejn din l-Omm tag˙na tas-sema. Im˙abba li tassew g˙andna nkunu konxji tag˙ha. Jien l-ewwel wie˙ed fostkom, nifra˙ li nista’ nag˙ti sehmi biex f’isem Sidtna Marija Ommna, nuri l-preΩenza t’Alla fostna u li b’xi kelma ’l hawn u ’l hemm infakkar fl -im˙abba li g˙andu jkollna lejn il-Patruna titulari tag˙na. Im˙abba li ovvjament g˙andha tidher fi kliemna u f’g˙emilna.

‘Champions’Nie˙u gost nisma’ din il-kelma

“Champions”, mhux g˙ax hija kelma ta’ kburija, imma g˙ax hija kelma li turi premju g˙al potenzjal li jkun intuΩa u g˙all-kwalità li tkun spikkat. Il-kelma “Champions” tindika li hemm g˙an li lejh g˙andna naslu. Ovvjament jekk tasal biex tkun rebbie˙, ifi sser ˙afna. Ifi sser li l-g˙an tieg˙ek intla˙aq. Ifi sser ukoll li x-xog˙ol li kellek tag˙mel wettaqtu kollu b’suççess u li allura issa qed tie˙u l-premju me˙tie©. Dan jg˙odd kemm g˙al persuna individwali, kif ukoll g˙al grupp ta’ nies li fl imkien ikunu ˙admu u stinkaw, u fl imkien ikunu qed jie˙du l-˙las mist˙oqq g˙all-kapaçità tag˙hom.

Is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V

Fis-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V g˙andna ˙afna unuri li juru s-serjetà li biha ˙admu l-membri tag˙ha. Sa mill-bidu nett tat-twaqqif tag˙ha, din is-Soçjetà dejjem uriet kwalità g˙olja u ˙ila kbira fi x-xog˙ol kollu li b’sagrifi ççju u b’fer˙ dejjem wettqet permezz tan-nies li jiffurmawha. B˙ala Direttur Spiritwali tag˙kom, ma nistax ma n˙ossnix sodisfatt mag˙kom g˙al dawn id-doni li s-Soçjetà tag˙na g˙andha.

Santa MarijaSanta Marija hija l-Patruna

Titulari tar-ra˙al ta’ l-Imqabba u g˙aldaqstant ma setax jintg˙aΩel isem a˙jar g˙al din is-Soçjetà. Ma ninsewx li gΩiritna hija kollha kemm hi kkonsagrata lill-Assunta u

“Champions”ta’ Marija Assunta

Messa©© mid-Direttur SpiritwaliPatri Joseph Zahra O.P.

Rev. Patri Joseph Zahra O.P, Direttur tas-Soçjetà waqt wa˙da mil-laqg˙at Marjani ©ewwa l-Isptar

il-Qadim.

sema bir-ru˙ u l-©isem, waslet qabilna hi. L-akbar unur li qatt jista’ jkollha Marija Assunta, mhix il-glorja tal-Ìenna li tista’ tgawdi hi. L-akbar unur ta’ Marija, ikun, meta a˙na wliedha ilkoll nin©abru mag˙ha biex ingawdu l-premju li ˙ejjielna Binha Ìesù – l-Iben t’Alla l-˙aj. Ta˙sbu li g˙al Marija jkun unur jekk imqar wie˙ed minna biss, uliedha, jintilfi lha?!

L-unur ta’ Marija rridu nkunu lkoll kemm a˙na. A˙na ninsabu

msej˙a biex tassew inkunu unuri g˙al Marija.

Barka ta’ OmmNifra˙ ukoll bl-okkaΩjoni

kbira u sabi˙a li g˙andna, u li permezz tag˙ha, kull meta rridu u kull x’˙in irridu, nistg˙u nie˙du l-barka ta’ Omm ming˙and Sidtna Marija. Jekk tinnutaw fuq il-bieb prinçipali tas-Soçjetà tag˙na, hemm ir˙ama b’din l-iskrizzjoni:

“Min jg˙id Salve Regina quddiem din ix-xbieha tal-B.V.Marija Assunta jirba˙ 200 jum indul©enza. Mog˙tija fi s 27 ta’ Ìunju 1952 mill-Arçisqof Mikiel Gonzi”

Nista’ nifra˙ g˙ax g˙andna l-okkaΩjoni li b’sempliçi talba tas-Salve Re©ina, nakkwistaw

l-indu©enza me˙tie©a biex jitnaqqsulna l-pwieni li jist˙oqqulna g˙al dnubietna. B˙alma tafu t-talb g˙andu qawwa kbira, u indipendentement mill-fatt jekk wie˙ed jemminx f’indul©enza jew le, g˙andna nipprattikaw it-talb fi l-˙ajja tag˙na. Ìesù stess g˙allimna nitolbu u qalilna biex nishru u nitolbu ˙alli ma nid˙lux fi t-ti©rib (cfr: Matt 6:5-15, Lq 11:2-4, Lq 22: 40). A˙na li a˙na devoti ta’ Sidtna

Unuri g˙al MarijaIx-xog˙ol kollu li jitwettaq

fi ˙dan is-Soçjetà, lilna lkoll jg˙amlilna unur. Unur li verament i˙e©©i©na ˙alli na˙dmu aktar, biex nakkwistaw aktar unuri u aktar ˙e©©a ©dida biex inkomplu ninbnew b˙al a˙wa fl imkien, ulied din l-Omm tag˙na li tibqa’ tberikna u ti©ri warajna biex bl-im˙abba materna tag˙ha, tg˙addilna t-tama fi l-˙ajja eterna, fejn Imtellg˙a fi s-



L-unur mirbu˙ mill-G˙aqda tan-nar Santa Marija wara li reb˙et l-ewwel

Festival Internazzjonali tan-Nar ta’ Malta fi s-sena 2006. L-G˙aqda kkompetiet ma’ kmamar tan-nar kemm lokali kif

ukoll barranin.

L-ewwel unur Internazzjonali li s-Soçjetà tag˙na reb˙et mill-UE,

Les Etoiles d’Or du Jumelage.

Étoiles d’Or du Jumelage’ • 15 il Sena Sezzjo

L i b ˙ ill G˙ d t

It-Trofew Caput Lucis 2007 – Unur ie˙or Internazzjonali mirbu˙ mill-G˙aqda

tan-Nar Santa Marija wara li kkompetiet ma’ w˙ud mill-aqwa fabbriki tan-nar

madwar id-dinja.

Marija Assunta, ejjew in˙alluha tberikna, ejjew in˙alluha tkompli tqarribna lejn is-sema pajjiΩna, permezz ukoll ta’ dik is-sempliçi “Salve Regina” li nistg˙u noffrulha minn qalbna quddiem dik ix-xbieha g˙aΩiΩa li qed iΩΩejjen il-faççata tal-kaΩin. Il-qies ta’ din l-istatwa ta’ Santa Marija wkoll g˙andu jg˙inna nikbru aktar fi l-fi di tag˙na.

Jekk tinnutaw din hija ta’ disa’ piedi. In-numru disa’ jfakkarna fi d-disa’ xhur s˙a˙ li l-Iben t’Alla

mag˙mul bniedem, g˙adda jikber fi l-©uf safi tal-Ver©ni Marija. Dawn ukoll huma d-disa’ tokki li jindaqqu fi t-tmienja ta’ fi lg˙odu, f’nofsinhar u ma’ nΩul ix-xemx, biex ifakkruna fl -opra tal-fi dwa li twettqet minn Ìesù, imwieled minn Marija Ommna.

Nibqg˙u nkunu “Champions”

Mela ejjew nibqg˙u nkunu “Champions”, fi l-banda, fi n-nar, fl -armar. Ejjew nibqg˙u, anzi nsiru

aktar “Champions” fl -im˙abba li g˙andna lejn Sidtna Marija. Im˙abba li trid twassalna sakemm verament inkunu Champions fi s-saltna tas-smewwiet ma’ Marija Assunta, is-sultana tas-sema u l-art.

Dan hu l-uniku g˙an, li b˙ala nsara wlied Marija g˙andu jkollna. G˙an li jintla˙aq biss bit-talb u bil-prattika tas-sagramenti mqaddsa.

Nawgura l-festa t-tajba lil kul˙add.

• Mathematics & Physics: Forms 3, 4 & 5 (Sec)

• Pure Mathematics Intermediate & Advanced

Locality: Mqabba / ÛurrieqContact: M. Debattista B.Ed (Hons)

Mob: 7970 7458

Private Tuition



Festa 2008 33

Fl-ewwel okkaΩjoni tieg˙i li nikteb f’dan il-ktieb b˙ala direttur tal-kaΩin, nixtieq nie˙u l-opportunità sabiex nirringrazzja lil s˙abi tal-kumitat li ˙atruni f’din il-kariga. Insellem ukoll lill-membri kollha fosthom dawk li ng˙aqdu mag˙na g˙all-ewwel darba. Flimkien mag˙hom, dawk il-koppji u familji li g˙o©obhom ji©u joqog˙du ©ewwa l-Imqabba. Stedina lil dawn kollha sabiex iΩuru l-kaΩin b’mod speçjali fi l-jiem tal-festa.

Permezz ta’ dan l-artiklu ser nag˙ti rendikont tax-xog˙ol li sar u dak li g˙andu pro©ettat il-kumitat f’dawn ix-xhur li ©ejjin. Bla dubju, b˙ala prijorità jibqa’ r-restawr tal-kaΩin, u fi l-fatt din is-sena ng˙atat attenzjoni fuq il-faççata sabiex ti©i trattata u aktar ’il quddiem imdawwla b’mod professjonali. Il-manutenzjoni fuq il-faççata kienet tikkonsisti billi ng˙ata spirtu g˙al kontra l-umdità mal-faççata kollha. Dan g˙al fatt li l-faççata maestuΩa

tas-sede tag˙na kien qed isirilha ˙afna ˙sara. Kellhom jinfet˙u l-fi li kollha u fi nalment, wara x-xog˙ol neçessarju, re©g˙u tka˙˙lu. Xog˙ol kbir li g˙alkemm illum ma jidhirx, nistg˙u ng˙idu li kien bΩonnjuΩ u li sewa ˙afna fl us. Fil-futur qarib b˙alma kien deçiΩ fl -a˙˙ar laqg˙a ©enerali g˙as-soçi u partitarji ©ie deçiΩ li l-istess faççata ti©i mdawla b’illuminazzjoni aktar moderna milli dik preΩenti tal-bozoz. Id-dawl hu ma˙sub li jkun kollu kemm hu mo˙bi sabiex jin˙oloq l-effett mixtieq. Dan iservi sabiex il-faççata ting˙ata dehra aktar maestuΩa ta’ palazz u ©awhra fi ç-çentru tar-ra˙al kif ukoll neliminaw g˙al kollox dawk il-bozoz li sikwit kellhom jinbidlu g˙ax jinqatg˙u. B˙ala parti minn dan il-pro©ett inbidlet ukoll il-bankina, b’paviment li huwa aktar addattat g˙al binja b˙alma hija s-sede tag˙na. Saret ukoll manutenzjoni fuq il-bjut tal-kaΩin u manutenzjoni fi l-proprjetajiet l-o˙ra tal-kaΩin.

Però naturalment l-impenn prinçipali jibqa’ dak ta’ l-estensjoni tal-kaΩin. Fil-fatt jekk Alla jrid, wara l-festa jinbeda xi xog˙ol sabiex jibda dan il-pro©ett ambizzjuΩ ukoll.

Qabel ma nag˙laq dan il-messa©© tieg˙i nappella sabiex nibΩg˙u g˙all-propjetà tal-kaΩin. G˙al bosta minna l-kaΩin huwa it-tieni dar u b˙alma nibΩg˙u g˙al darna hekk g˙andna nie˙du ˙sieb din is-sede tag˙na. Appell ie˙or lil dawk li matul is-sena jkunu jixtiequ jag˙tu daqqa t’id fi l-manutenzjoni sabiex javviçinaw lili jew lill-kumitat.

Nawgura l-festa t-tajba lil kul˙add, u fl imkien mag˙na lill-ir˙ula u bliet li se jiççelebraw din l-aktar festa popolari fi l-gΩejjer Maltin u G˙awdxin, Santa Marija.

Il-faççata maestuΩa tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V imΩejnag˙all-Festa Titulari ta’ Santa Marija, Patruna ta’ l-Imqabba.

Ng˙oΩΩu dak li g˙andna

Jikteb id-Direttur tal-KaΩinis-Sur Anthony Farrugia



Festa 2008 35

Lil Santa Marija,Omm is-Salvazzjoni

Qalb il-qtajja ta’ l-an©li fi s-semaJidwi l-eku bil-kobor ˙awtiel

U mal-kordi ta’ l-g˙ana, b˙al demg˙aTimla ’l qalbna fawwara ta’ ©miel.

Titlaq kewkba minn idek, Marija,Tixg˙el f’ru˙na b˙al fjamma f’musbie˙,

Tnixxi l-fara© ©o darek smewwijaKif tilqag˙na ma’ Kristu rebbie˙.

Mill-abbissi tal-faqar fi d-dinjaInt ti©borna f’ri©lejk ˙dejn l-altar

Óalli nduqu mill-manna w mill-vinjaW hekk infakkru l-miraklu li sar.

Minn qieg˙ l-ib˙ra tad-dlam f’art materna,Mid-deΩert g˙all-˙elsien mill-imwiet,Minn ©ol-qabar g˙all-g˙olja tal-verna,Fik il-mixja g˙as-ser˙ tas-smewwiet.

Nankraw ru˙na fi l-port tal-qdusija,Nibnu ©ensna bil-fi di tassew

W minn dil-blata li tisboq kull ˙tijaNiksbu s-sabar u bik nithennew.

Nie˙du n-nifs fi l-©uf tieg˙ek, ja OmmnaBil-ossi©nu li jtina l-qawmien

Li ©abilna dlonk Ibnek, MadonnaMeta g˙eleb il-mewt u t-telfi en.

U warajh, ©ejt imtellg˙a fi r-renjuG˙aliex Int g˙araft tg˙ix kull virtù

U minn hemm indukrajt kull millennjuMal-frott tieg˙ek, l-Imbierek Ìesù.

minn Stefano Farrugia

U b˙all-an©li ning˙aqdu lkoll mieg˙ekÓalli nfa˙˙ru lil Alla g˙al dal-wirt

Kif stqarrejt Inti stess fi t-talb tieg˙ekBiex fi ç-çokon il-g˙a©eb fi ssirt.

Int sofrejt in-niggieΩa tan-niketU rajt l-g˙adab tal-folla bla ru˙,

T˙allix qalbna minn mieg˙ek titbieg˙edU titbandal b˙al dg˙ajsa bla qlug˙.

G˙inna nba˙˙ru fi l-mew© tat-turmentiSabiex nilm˙u l-ilwien fl -orizzont,

Tina s-sa˙˙a fi r-ru˙ u fi l-mentiBiex fi ˙danek nissie˙bu fi l-pront.

Int matriçi tal-ba˙ar-˙ajjitna,Int il-©awhra li tleqq fl -ilmijiet,Int l-imnara li ssebba˙ gΩiritna,

Int l-g˙amara ta’ m˙abba w barkiet.

F’xibka wa˙da ta’ nsara ma˙buba,F’g˙alqa wa˙da fejn na˙sdu biss ©id,

F’mer˙la wa˙da li ta˙ji l-midrubaTofroq ˙arstek li tostor kull mit.

Óajr ng˙idulek tal-grazzji li tajtnaFl-g˙erf li jdommna f’ulied Imqabbin,

Fit-tjubija li b’g˙axqa lkoll tmajtnaBiex sawwartna f’suldati g˙aqlin.

Issellimlek O Santa MarijaDin il-©emg˙a li tifra˙ biss fi kU mal-kori ta’ l-an©li kburija

Ìewwa l-©enna tixtieq li tgawdik!

Inúe©©u lil kulúaddsabiex fil jiem tal festa

nersqu aktar lejn is sagramenti ˙alli jkollna fi na l-veru paçi u fer˙ f’qalbna,kif tixtieq Ommna Marija Mtellg˙a s-Sema.

Mqabba

10 ta’ Ìunju 2008



Festa 2008 37

Saret issa a©a regolari g˙al dawn l-a˙˙ar snin li jien nippreΩenta kitba f’dan il-ktejjeb rigward il-qasam Internazzjonali fi ˙dan is-Soçjetà tag˙na. Jien u na˙seb u nipprepara g˙al din il-kitba tieg˙i din is-sena, mo˙˙i ©era lura numru ta’ snin. Tiskanta kif jg˙addi Ω-Ωmien! Ilni issa madwar 12-il sena na˙dem f’dan il-qasam b’riΩq is-Soçjetà u Banda tag˙na. Nista’ ng˙id li kollox beda b˙ala çajta. Il-Malti jg˙id: “Dak ta’ bla ˙sieb jirnexxi”. U veru!! Kif qatt seta jg˙addili minn mo˙˙i 12-il sena ilu x’kont se nkun kapaçi nag˙mel? Fejn kont ser inkun kapaçi nasal? Fit-titlu ta’ din il-kitba ma alludejtx g˙alija nniffsi biss. Dan g˙aliex kif kul˙add jaf, mhux jien biss fi s-Soçjetà ninsab na˙dem f’din l-isfera. Is-suççessi Internazzjonali li ksibna g˙as-Soçjetà, l-Imqabba, u pajjiΩna ma waslux bil-˙idma tieg˙i biss. Tafu tajjeb x’irnexxielha tag˙mel u fejn irnexxielha tasal l-G˙aqda tan-Nar tag˙na !!

1. G˙eluq l-10 snin mill-kisba ta’ l-unur Etoiles d’Or du Jumelage:

Is-soltu fl -ewwel parti ta’ din il-kitba tieg˙i, inwassal tifkira ta’ dak li jkun sar fi l-festa li tkun g˙addiet. Din is-sena però ser nag˙mel eççezzjoni min˙abba t-tifkira speçjali li ta˙bat din is-sena. EΩattament g˙axar snin ilu s-Soçjetà tag˙na ©abet ©ewwa ra˙alna unur uniku u imprezzabbli. G˙axar snin ilu, ˙idma fuq medda ta’ sentejn kollha kemm hi mwettqa u sostenuta mis-Soçjetà u Banda tag˙na, giet ippremjata mill-Unjoni Ewropea u mΩewwqa b’unur uniku g˙all-gΩejjer tag˙na. Stilla tad-deheb

g˙all-Ìemella©©i – Etoile d’Or du Jumelage. Huwa g˙alhekk li assejt li g˙andi niddedika l-ewwel parti ta’ din il-kitba b’daqsxejn storja kif wasalna sabiex f’Novembru 1998 ©ibna dan l-unur ©ewwa pajjiΩna.

L-istorja tmur lura g˙all-1995 meta jien kont sifi rt l-Italja mal-Banda Konti Ru©©ieru tar-Rabat. Konna morna Polverigi fi l-Provinçja ta’ Ancona. Kienet esperjenza sabi˙a li urietni kemm il-muΩika hi lingwa universali li tg˙aqqad. L-esperjanza tant kienet interessatni li kont ˙sibt nipprova nag˙mel xi ˙a©a simili g˙all-Banda tag˙na. Kien ilna bix-xewqa li xi darba nsiefru lill-Banda tag˙na barra minn xtutna. Wara dik l-esperjenza però ˙sibt li stajna mmorru iktar ’il bog˙od. Apparti li nsiefru stajna wkoll no˙olqu kuntatt ta’ biberija; skambju jew ©emella©© ma’ Baned Barranin. F’Settembru ta’ l-1995 bdejt l-ewwel kuntatti ma’ l-Italja. Kont bg˙att informazzjoni

fuq il-Banda, is-Soçjetà u l-Festa tag˙na, fl imkien ma’ stedina lil numru ta’ Baned Taljani. Sax-xahar t’Ottubru kont di©a bdejt nirçievi lura ittri ta’ interess. Wa˙da mill-Baned li kitbu lura kienet il-Banda minn Santa Vittoria in Matenano fi l-provinçja ta’ Ascoli Piceno, il-Banda li fl imkien mag˙ha kellna nag˙mlu din l-esperjenza eççezzjonali, li wasslet g˙al dan l-unur. Sa Diçembru ta’ l-1995 il-kuntatti ma’ din il-Banda kienu sodi biΩΩejjed illi stajna nibdew na˙dmu fuq ©emella©© bejnietna. Hekk kif qalbet is-sena 1996, niftakar tlajna l-Italja delegazzjoni mill-kumitat (Carmel Zahra u Alex Ghigo) u jien. Morna Santa Vittoria sabiex niffi nalizzaw il-˙sieb. Iltqajna u ftehimna mal-Banda ta’ Santa Vittoria rigward skambju u ©emella©© bejnietna. Iddeçidejna li nistiednu ’l xulxin g˙al Ωjarat reçiproki. Il-Banda tag˙na ©iet mistiedna ΩΩur l-Italja f’Lulju 1996, fi lwaqt illi l-Banda Taljana ©iet mistiedna ΩΩur Malta fl -1997. Wara li nΩilna lura Malta, naturalment kul˙add medd g˙onqu g˙ax-xog˙ol sabiex niktbu l-ewwel parti storika ta’ dan il-©emella©©. Jiena, b˙ala persuna li fta˙t dawn il-kuntatti, naturalment Ωammejt f’idejja l-kuntatti bejn Malta u l-Italja, dakinhar permezz tal-fax u t-telefon (ma kellix internet jew email!!). F’April ta’ l-1996 fuq parir ta’ ˙biebna t-Taljani u fl imkien mag˙hom, konna infurmajna lill-Unjoni Ewropea b’dak li konna qed nag˙mlu. Konna bg˙atna rapport preliminari ta’ l-azzjoni tal-©emella©© li konna qed nippreparaw li nag˙mlu, iΩ-Ωjara tal-Banda Re Ìor© V fl -Italja. IΩ-Ωmien malajr gerbeb u wasal Lulju. Bejn it-12

Óidmietna fi l-qasam Internazzjonali

Inkomplu nibnufuq is-suççess!!

mis-Sur Alfred Galea

Les Etoiles d’Or du Jumelage fl imkien maç-çertifi kat mog˙ti lis-Soçjetà

tag˙na. Unur uniku u ferm presti©©juΩ mog˙ti mill-UE.

Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonali



u d-19 ta’ dan ix-xahar il-Banda ˙alliet Malta u g˙amlet ©img˙a ©ewwa l-Italja, akkumpanjata minn numru sabie˙ ta’ partitarji. Kienet esperjenza indimentikabbli. Hemmhekk daqqejna, ˙adna gost fl imkien, g˙amilna ˙bieb ©odda. Is-suççess ta’ din l-ewwel azzjoni tal-©emella©© in˙ass mill-ewwel !! Kif kienet titlob il-proçedura, f’Settembru 1996 bg˙atna rapport dettaljat lill-Unjoni Ewropea dwar dak kollu li kien sar ©ewwa l-Italja. Kien imiss issa na˙dmu g˙at-tieni azzjoni tal-©emella©©. IΩ-Ωjara reçiproka tal-Banda ta’ Santa Vittoria ©ewwa Malta. Ìewwa l-Italja kellna esperjenza indimentikabbli. G˙alhekk ridna nirreçiprokaw billi norganizzaw esperjenza indimentikabbli g˙at-Taljani. Ix-xhur ta’ bejn Ottubru 1996 u Awwissu 1997 kienu impenjattivi g˙alina; ibbukkjar ta’ akkomodazzjoni, inviti lill-og˙la awtoritajiet, organizzazzjoni ta’ Ωjarat ta’ interess. Insomma kien dmir tag˙na li norganizzaw it-tieni azzjoni denja g˙all-ewwel wa˙da li kienu organizzaw it-Taljani. F’Marzu ta’ l-1997 niftakar ©ew Malta delegazzjoni minn Santa Vittoria g˙al Ωjara ta’ familjarizzazzjoni. Matul din iΩ-Ωjara konna ffi nalizzajna wkoll ir-rapport preliminari li bg˙atna lill-Unjoni Ewropeja sabiex ninfurmawhom rigward it-tieni azzjoni tal-©emella©©. Awwissu malajr wasal, u mieg˙u l-festa. It-Taljani waslu Malta eΩatt ma’ ftu˙ il-festa, fi d-9 t’Awwissu. G˙all-bidu ma’ kinetx façli g˙alihom. Huma mhux

daqshekk imdorrijin g˙as-s˙ana tal-livell ta’ Malta. Fortunatament malajr drawha u din it-tieni parti tal-©emella©© kienet suççess daqs dik ta’ qabilha. Sa Ottubru 1997 ir-rapport dettaljat ta’ dak kollu li sar waqt din l-azzjoni tal-©emella©© kien f’idejn l-Unjoni Ewropea. S’hawnhekk kull wie˙ed u wa˙da minnha li kellu sehem f’dawn l-avvenimenti konna kuntenti u kburin b’dak li g˙amilna u bis-suççess li ksibna. Ftit kien jg˙addilna minn mo˙˙na li xi ˙a©a o˙ra kellha ti©ri. Però kif jg˙id il-Malti: “Il-kbir kien g˙adu ©ej”. Wara ftit aktar minn sena, f’Ottubru 1998 ©ejna infurmati li l-azzjonijiet tal-©emella©© li saru bejnietna fi s-sentejn ta’ qabel kienu jiffurmaw parti minn grupp ta’ 10 ©emella©©i mag˙Ωula minn fost aktar minn 4,000 azzjoni ta’ ©emella©© li kienu saru madwar l-Ewropa bejn is-snin 1996 u 1997. Ìejna infurmati li b˙ala rikonoxximent l-Unjoni Ewropea kienet ser tonorana permezz ta’ ‘Stilla tad-Deheb tal-Ìemella©©i’, hekk immsej˙a Etoile d’Or du Jumelage’. Konna tlajna Ferrara delegazzjoni ta’ tlieta min-nies (Emmanuel Buttigieg, Carmel Zahra u jien). Iltqajna ma’ s˙abna ta’ Santa Vittoria u fl imkien tlajna Ferrara fejn ©ejna ppreΩentati bl-unur nhar il-Ìimg˙a 13 ta’ Novembru 1998.

Dik kienet storja fi l-qosor ta’ dak kollu li s-Soçjetà u Banda tag˙na wettqet fuq medda ta’ sentejn li wassal g˙all-kisba ta’ dan l-unur uniku ©ewwa l-gΩejjer tag˙na. G˙addew 10 snin minn dan l-avveniment storiku g˙al pajjiΩna. Minn dak iΩ-Ωmien ’il hawn is-

Soçjetà tag˙na qatt ma waqfet ta˙dem f’din l-isfera. Kultant kien hemm Ωminijiet mhux dashekk sbie˙ li setg˙u fi xklu din il-˙idma. G˙all-grazza t’Alla u bil-g˙ajnuna ta’ Santa Marija kull diffi kultà ©iet meg˙luba u sa˙ansitra komplejna nimtlew b’kura©© sabiex inkomplu b’˙idmietna f’dan il-qasam. U meta ta˙dem bil-g˙aqal ir-riΩultat jasal u s-suççess mixtieq jintla˙aq. U x-xiehda ta’ dan kollu jinsab fi l-kaΩin tas-Soçjetà tag˙na. Flimkien ma’ l-Etoile d’Or wie˙ed jista’ jsib xhieda ta’ aktar suççessi Internazzjonali, suççessi miksuba din id-darba mill-G˙aqda tan-Nar tas-Soçjetà tag˙na li f’temp ta’ sentejn irnexxielha tag˙mel Ωew© suççessi internazzjonali, sa˙ansitra wie˙ed minnhom ikun fuq skala dinjija. G˙al min forsi mhux mid˙la tag˙na u g˙andu f’idejh din il-pubblikazzjoni g˙all-ewwel darba, l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba hija rebbie˙a assoluta fi l-Festival Internazzjonali tan-Nar li sar f’Malta fl -2006, u litteralment kaxkret l-unur ta’ Champion Mondjali fi l-kampjonat dinji ta’ Caput Lucis fl -Italja s-sena li g˙addiet !!

2. L-aspett internazzjonali tal-Festa 2007

Ûjara mill-Banda IngliΩa St. Stythians Brass Band minn Cornwall

Wara s-suççessi li kellna fl -a˙˙ar snin permezz ta’ Baned minn ©ewwa l-Ingilterra, g˙all-festa tas-

Çena uffi çjali ©ewwa Ferrara l-Italja fejn matulha s-Soçjetà tag˙na ©iet onorata bl-unur Les Etoiles d’Or du Jumelage.

Jidher ukoll il-President tas-Soçjetà

Ritratt ta’ l-okkaΩjoni wara r-reb˙ ta’ l-unur ming˙and l-UE.



sena l-o˙ra ˙sibt biex in©ib banda o˙ra mill-Ingilterra. Il-Banda, fl imkien ma’ numru ta’ supporters, waslu Malta nhar it-12 t’Awwissu fi lg˙odu. Matul iΩ-Ωjara tag˙hom f’Malta din il-Banda kellha diveri impenji muΩikali ©ewwa l-Imqabba matul il-festa. Bdew nhar it-12 t’Awwissu b’març u display Ωg˙ira segwiti minn laqg˙a uffi çjali mas-Sindku u l-Kunsill ta’ l-Imqabba. Nhar it-13 u 14 t’Awwissu kellna Ωew© programmi strumentali fuq il-plançier fi l-pjazza quddiem il-kaΩin, b’dak ta’ lejliet il-festa jsir bil-preΩenza tal-Prim Ministru Dr. Lawrence Gonzi u martu Kate. G˙al darb’ o˙ra mbag˙ad kellna l-g˙eluq tal-festa jkun fdat f’idejn il-banda barranija mistiedna. Ta’ min jg˙id li n-nies issa donnha drat li wara l-purçissjoni jkun hemm banda barranija ddoqq, g˙ax il-preΩenza ta’ udjenza barranija s-sena l-o˙ra Ωdiedet. Fil-jumejn ta’ wara l-festa mbag˙ad il-banda g˙amlet Ωew© servizzi o˙ra muΩikali, wie˙ed ©ewwa Marsaskala u l-ie˙or f’G˙ajnsielem, G˙awdex. Apparti l-impenji muΩikali l-bandisti u supporters ta’ St. Stythians daqu dak li g˙andhom x’joffru l-gΩejjer tag˙na bi Ωjarat f’postijiet ta’ nteress f’Malta u G˙awdex u dawra diveretenti madwar l-ib˙ra Maltin fost o˙rajn. Lil St. Stythians Brass Band u lis-sostenituri tag˙hom sellimnielhom g˙all-a˙˙ar darba ©ewwa l-ajruport nhar it-18 t’Awwissu. G˙al darba o˙ra rajna grupp sejjer lura pajjiΩu b’dehra ta’ sodisfazzjon kbir fuq wiçç kull

wie˙ed u wa˙da li ffurmaw il-grupp. Esperjenza o˙ra li nista’ ng˙id ˙allietli sens ta’ sodisfazzjon kbir u kompliet timlini b’kura©© sabiex inkompli din il-˙idma tieg˙i.

Mro. Dr. Andy Isca – mistieden speçjali mill-Amerika

Flimkien mal-Banda ta’ St. Stythians is-sena li g˙addiet kellna wkoll mag˙na g˙all-festa surmast mistieden speçjali li ©ie apposta minn ©ewwa l-Istati Uniti ta’ l-Amerika. Ma’ Andy Isca ilni f’kuntatt g˙al dawn l-a˙˙ar snin. Kemm ilna f’kuntatt fl imkien Andy Isca g˙o©bu jibg˙at kemm-il darba muΩika sabiex tindaqq mill-Banda tag˙na. Sa˙ansitra kien kiteb ukoll març apposta g˙alina li ndaqq fi l-kunçert annwali ta’ Ωmien l-G˙id, jidhirli fl -2005. Apparti hekk kien ilu jg˙idli li xi darba g˙ad irid iΩur Malta. Is-sena l-o˙ra kien talabni nissu©©erilu l-a˙jar Ωmien li fi h setà jΩur Malta. U meta l-a˙jar Ωmien iΩΩur Malta jekk mhux fi l-jiem ta’ xi festa tradizzjonali Maltija? Kont tkellimt rigward din ix-xewqa ta’ Andy Isca mas-surmast u mal-kumitat u mill-ewwel qbilna fl imkien li stajna nistednuh ji©i fi l-jiem tal-festa ta’ Santa Marija, u stajna wkoll nistednuh jidderie©i l-Banda tag˙na. Naturalment Andy aççetta mill-ewwel meta g˙edtlu bl-idea. Andy Ωar Malta bejn is-7 u 16 t’Awwissu 2008. Idderie©a l-Banda tag˙na fi tlitt okkaΩjonijiet, tnejn waqt kunçert u l-a˙˙ar darba waqt il-programm annwali tal-festa

fl -10 t’Awwissu, fejn idderie©a Ωew© siltiet. Apparti li dewwaqna ftit mill-professjonalità tieg˙u fi l-qasam muΩikali, Andy Isca ©ie wkoll apprezzat ˙afna mill-udjenza anke min˙abba l-˙ila ori©inali tieg˙u ta’ kif jidderie©i. Kemm dam hawn Malta irregala iΩjed muΩika lill-Banda tag˙na, kif ukoll g˙o©bu jirregala xi kotba lill-Kunsill sabiex jinΩammu fi l-librerija pubblika fl -Imqabba.

Artiklu f’magazine infl uwenti Amerikan dwar Malta !!

L-esperjenza f’Malta tant ˙alliet impatt li Andy Isca ddeçieda li jikteb artiklu ta’ Ωew© faççati fuq il-magazine ‘ADVANCE’, perjodiku ppubblikat mill-American Association of Concert Bands, u li jitqassam bejn iktar minn 3,000 Banda li hemm ©ewwa l-Amerika. L-artiklu, Andy Isca semmieh ‘Bands, Bands Everywhere’. Fost o˙rajn, Andy isemmi kif qabel ma kellu l-ewwel kuntatt mieg˙i qatt ma assoçja l-gΩira Ωg˙ira ta’ Malta mal-baned. Jg˙id ukoll illi l-Banda f’postijiet b˙all-Imqabba tag˙mel parti minn kaΩin li mhux biss ja˙dem fi l-qasam tal-muΩika, iΩda g˙andu wkoll il-kamra tan-nar marbuta mieg˙u. Jispjega kif kul˙add ja˙dem g˙al g˙an wie˙ed, dik tal-festa tal-Qaddis Patrun jew Patruna tal-kaΩin jew ra˙al. Qabel jg˙addi biex isemmi xi ftit tag˙rif dwar Malta u l-ammont ta’ baned li wie˙ed isib fi ha, Andy Isca jag˙ti idea Ωg˙ira dwar il-bini majestuΩ ta’ ˙afna kaΩini tal-baned f’Malta.

Il-Prim Ministru Dr. Lawrence Gonzi jindirizza u jsellemlill-Banda IngliΩa li kienet il-mistiedna speçjali g˙all-Festa

tas-sena l-o˙ra.

Il-Banda St Stythians Brass Band minn Cornwall tesegwixxi programm sinfoniku fuq il-plançier.



Aktar tard imbag˙ad jag˙ti idea ta’ x’isir waqt il-festa Maltija: Baned, Nar, Armar, Marçi, Purçissjonijiet, Çelebrazzjonijiet Reli©juΩi, eçç. Isemmi wkoll xi a©a dwar ir-rivalità u l-pika li hi marbuta mal-festa Maltija, u kif spjegajtlu jien, jg˙id li ˙afna minnha (fi l-ma©©oranza Ωgur!!) nippruvaw nuΩaw il-pika u r-rivalità ta’ bejnietna biex dejjem inkabbru aktar din it-tradizzjoni Maltija, qatt biex tkun mezz ta’ ©lied u ˙sara bejnietna!! Fl-a˙˙ar ta’ l-artiklu tieg˙u Dr. Isca jirrelata ftit is-sistema edukattiva fi l-qasam muΩikali bejn Malta u l-Amerika. Andy juri x-xewqa li fi s-sistema edukattiva ta’ Malta g˙andna nie˙du iΩjed bis-serjetà l-qasam muΩikali tag˙na, aktar u aktar meta g˙andna dawn l-affarijiet u tradizzjonijiet qawwija hawn Malta. Fl-a˙˙ar Andy Isca ji©bor fi fraΩi wa˙da l-impatt li ˙alliet fuqu Ω-Ωjara ©ewwa Malta billi jg˙id: “YOU HAVE TO SEE IT TO BELEIVE IT!”

3. U wara l-festa 2007?Naturalment hekk kif g˙addiet

il-festa 2007 komplejt na˙dem f’dan il-qasam b’riΩq is-Soçjetà tag˙na. Matul is-sena ˙dimt sabiex issa norganizza Ω-Ωjara ta’ banda o˙ra barranija li ©ejja Malta u tipparteçipa fi l-festa tag˙na. Din is-sena f’g˙eluq l-10 snin ta’ L’Etoile d’Or ser ikollna Banda li mag˙ha g˙amilna ftehim ta’ skambju muΩiko-kulturali. Wara li l-Banda tag˙na Ωaret l-Italja s-sena l-o˙ra sabiex tie˙u sehem fi l-Festa del

Socio ©ewwa Cave, fi l-provinçja ta’ Ruma, issa din is-sena mag˙na ser ikollna l-Banda li torganizza din il-festa, l-Associazione Bandistica Citta’ di Cave. Din il-Banda ser iΩΩur Malta matul il-perjodu mid-9 sas-17 t’Awwissu. Matul iΩ-Ωjara l-Banda ser iddoqq f’marçi nhar it-12, 14 u 15 t’Awwissu, fi lwaqt li ser tag˙ti programmi muΩikali nhar l-10 u 14 t’Awwissu. Ninsab çert li din ser tkun esperjenza o˙ra indimentikabbli kemm g˙alina, kif ukoll g˙all-mistiedna barranin li ser ikollna mag˙na. Tag˙rif fuq din il-Banda, kif ukoll fuq il-belt minn fejn ©ejja jista’ wie˙ed jaqrah f’kitbiet separati li jidhru f’dan il-ktejjeb.

IΩda matul din is-sena fi l-qasam Internazzjonali mhux dan biss kelli x’nesperjenza. Kelli sorpriΩa sabi˙a li qatt ma bsart ser ti©ri. Xi ˙a©a li kompliet tixhed li x-xog˙ol tag˙na b˙ala Soçjetà qieg˙ed ji©i apprezzat u li l-g˙an tag˙na f’dan l-orizzont qieg˙ed jintla˙aq!!

Malta Tourism Authority STAR Award 2007 !!

Kien lejn l-a˙˙ar nofs ta’ Jannar li g˙adda meta rçevejt sms fuq il-mobile tieg˙i ming˙and il-barman tal-kaΩin. L-sms kien jg˙idli li çemplu mill-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu jistaqsu g˙alija g˙ax xtaquni nçemplilhom ˙alli jkellmuni. Meta çempilt qaluli li kont ©ejt nominat g˙al STAR Award, 2007. Meta staqsejt kif stajt wasalt g˙al dan qaluli li Ωgur

in-nominazzjoni kienet ©ejja minn turisti li setg˙u kellhom xi kuntatt mieg˙i hawn Malta. Issa jien il-˙ajja professjonali tieg˙i m’g˙andha x’taqsam xejn mat-turiΩmu. Minn riklami u billboards li kont rajt qabel fuq dan l-unur jien kelli idea illi dan huwa Award riΩervat g˙al dawk kollha li xog˙olhom huwa fi l-qasam tat-turiΩmu. Allura min seta kien li nnominani? Wara li ˙sibt ftit u g˙amilt kif jg˙idu l-IngliΩi ‘One plus One’, malajr ˙sibt min seta kien li nnominani. U dan malajr ikkonfermajtu wara emails li bg˙att lill-˙biebna barra minn Malta li Ωaruna fi l-festa. Dan kollu kien xog˙ol ˙afna minn dawk li Ωaru Malta f’dawn l-a˙˙ar snin bi skop ewlieni li jipparteçipaw u jesperjenzaw il-festa tag˙na. Imma x’inhu dan l-Award?

L-isem STAR Award ifi sser ‘Special Thanks And Recognition Award’. Din hi inizjattiva importanti li permezz tag˙ha, kull sena, l-Awtorità Maltija tat-TuriΩmu tag˙ti rikonoxximent pubbliku lil dawk kollha li direttament jew indirettament ja˙dmu fl -industrija tat-TuriΩmu. Din is-sena ç-çerimonja ta’ l-g˙oti ta’ l-unuri saret nhar l-20 ta’ Frar ©ewwa l-Lukanda Corinthia San Ìor©.

F’ittra datata 1 ta’ Frar 2008, jien fl imkien mal-mara tieg˙i Antoinette konna mistednin nattendu g˙aç-çerimonja. Jien ©ejt mg˙arraf uffi çjalment li kont wie˙ed minn dawk innominati

Dr. Andy Isca jirçievi tifkira Ωg˙ira ming˙and il-Presidenttas-Soçjetà, is-Sur Carmel Zahra.

Fir-ritratt jidher Dr Andy Isca fl imkien ma’ l-Onorevoli Prim Ministru ta’ Malta Dr Lawrence Gonzi, is-Surmast tal-Banda

IngliΩa St Stythians Brass Band u s-Sur Alfred Galea,l-Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonali.



Ir-rapport li kiteb Dr Andy Isca f’magazine prominenti dwar il-Baned.

g˙al dan l-unur. Sal-20 ta’ Frar jien ˙assejtni ferm fer˙an u kburi li wasalt s’hawn. Óassejtni ferm aktar meta waqt iç-çerimonja t˙abbar li jien kont mhux biss nominat, iΩda rebbie˙ ta’ l-Award, b˙ala ‘Çittadin’ fi l-kategorija ‘Ìenerali’. Flimkien mieg˙i ©ew ippremjati numru ta’ nies o˙rajn li ja˙dmu f’oqsma differenti ta’ din l-industrija; minn Taxi Drivers, g˙al Waiters, Managers ta’ lukandi u ristoranti, sewwieqa ta’ karozzini u karozzi tal-Linja, gwidi turistiçi, ˙addiema fi ˙wienet, eçç insomma,

oqsma varji fl -industrija. G˙as-sena 2007 kien hemm ’il fuq minn 4,000 nominazzjoni g˙al 700 persuna differenti. Wara diskorsi qosra u preΩentazzjoni fuq l-unur ©ew im˙abbra r-rebbie˙a li ©ew ippreΩentati b’çertifi kat, somma fl us, u lapel-pin tad-deheb mill-Ministru tat-TuriΩmu Or. Francis Zammit Dimech. Kien ta’ unur kbir g˙alija li l-Ministru g˙alaq id-diskors tieg˙u b’riferenza g˙alija meta qal li l-unur din is-sena g˙andu sinifi kat akbar meta anke çittadin normali ©ie ppremjat. Dan g˙andu

Is-Sur Alfred Galea, Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonalitas-Soçjetà jidher jirçievi l-unur Star Awards 2007.

Iç-Çertifi kat mog˙ti lis-Sur Alfred Galea, Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonali u bandist attiv, wara li reba˙ l-iStar Awards

2007 (Special Thanks and Recognition Awards)mill-Awtorità Maltija tat-TuriΩmu.

Il-Medalja mog˙tija lis-Sur Alfred Galea, rebbie˙ ta’ l-iStar Awards 2007.



L-istedina uffi çjali ming˙and l-Awtorità Maltija tat-TuriΩmu fejn infurmat lis-Sur Alfred Galea li kien ©ie nnominat g˙all-premju

Star Awards 2007.

Ittra ming˙and il-Kunsill Lokali ta’ l-Imqabba fejn turi r-rikonoxximent lejn is-Sur Alfred Galea wara r-reb˙ ta’ l-unur

Star Awards 2007.

jkun ta’ eΩempju g˙al kul˙add g˙ax l-industrija tat-TuriΩmu tiddependi fuq kul˙add!! Kien ta’ unur g˙alija wkoll ni©i intervistat minn ©urnalista li xtaqet speçifi kament tie˙u l-opinjoni tieg˙i b˙ala ‘Çittadin Normali’ ppremjat.

4. KonkluΩjoniSemmejt din il-kitba tieg˙i

‘Inkomplu Nibnu fuq is-Suççess’. Dan l-unur ing˙ata lili personali veru, però jien inqisu wkoll b˙ala suççess ie˙or fi l-qasam Internazzjonali g˙as-Soçjetà tag˙na. Meta wie˙ed jara r-rapport dwar l-Award fuq il-websajt ta’ l-MTA, kif ukoll ir-rapporti li dehru fi l-gazzetti lokali wara ç-çerimonja, jinduna li fi lwaqt li fejn it-13 il-nominat/a rebbie˙/a l-o˙ra hemm il-post tax-xog˙ol tag˙hom, wara ismi hemm isem is-

Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© ta’ l-Imqabba.

Dan l-unur irba˙tu jien, però Ωgur ma’ stajtx nasal s’hawn li kieku ˙afna u ˙afna nies ma tawnix palata biex jien stajt inwettaq dak kollu li g˙amilt matul dawn is-snin. L-ewwel u qabel xejn il-mara tieg˙i Antoinette li tie˙u paçenzja kbira bija, tg˙ini ˙afna f’dan ix-xog˙ol u tkun ta’ sapport kbir g˙alija mill-bidu sa l-a˙˙ar ta’ kull inizjattiva li nie˙u.

Il-kumitati kollha tas-Soçjetà f’dawn l-a˙˙ar snin kemm ilni na˙dem f’dan il-qasam. Il-bandisti li mag˙hom dimt fi Ω-Ωew© skambji li organizzajt g˙all-Banda, fl imkien maΩ-Ωew© surmastrijiet Anthony Camilleri u David Agius.

Is-Sindki u Kunsilli li dejjem sibna g˙ajnuna u koperazzjoni

kbira ming˙andhom. It-tliet sindki li sa issa kellu ra˙alna, Emmanuel Buttigieg, Nicholas Briffa u Emmanuel Galea dejjem taw l-g˙ajnuna u offrew il-koperazzjoni hekk kif mixtieqa u mitluba mis-Soçjetà tag˙na, kif ukoll ˙e©©ew kull inizjattiva li a˙na ˙adna f’dan il-qasam.

Fl-a˙˙ar iΩda mhux l-inqas, lill-poplu kollu Mqabbi, Malti u G˙awdxi kollu. Jien b˙ala Çittadin ©ejt mog˙ti apprezzament g˙al xog˙li. Dan l-apprezzament ma setà qatt jasal li kieku ma kienx hemm g˙ajnuna u koperazzjoni kbira minn g˙add ta’ çittadini o˙ra li b’xi mod jew ie˙or involvew ru˙hom matul dawn is-snin ta’ idma. Grazzi mill-qalb u prosit lil kul˙add talli kontu strumentali biex xog˙li jissarraf f’suççess!!

Is-Soçjetà tixtieq tifra˙ lis-Sur Alfred Galea g˙ar-reb˙ ta’ l-unur Star Awards 2007.



Festa 2008 45

Banda Associazione Bandistica Cittadina di Cave, Ruma, Italja.

G˙addiet sena mit-tieni mawra barra minn xtutna tal-Banda Re Ìor© V ©ewwa l-Italja bejn it-3 u 9 ta’ Lulju 2007. Din il-mawra kienet saret possibbli wara kuntatti u koperazzjoni bejn is-Soçjetà Santa Marija u l-Banda Taljana Associazione Musicale Bandistica Cittadina di Cave – Roma. Dawn il-kuntatti wasslu sabiex isir ftehim ta’ skambju muΩiko-kulturali bejn is-Soçjetà Santa Marija ta’ l-Imqabba u l-Banda Re Ìor© V u din l-Assoçjazzjoni MuΩikali Taljana. Il-Banda Re Ìor© V kienet ©iet mistiedna ΩΩur l-Italja u tie˙u sehem waqt Festival Internazzjonali tal-Baned li jsir waqt ‘La Festa del Socio’ organizzat ©ewwa Cave (2007), fi lwaqt li l-Banda Taljana minn Cave ©iet mistiedna ΩΩur Malta u tie˙u sehem fi l-festa ta’

Santa Marija fl -Imqabba din is-sena. Dan l-artiklu ji©bor fi h xi ftit tag˙rif dwar din il-banda barranija li jmissha ΩΩurna din is-sena g˙all-festa tag˙na.

Il-Banda ta’ Cave, li ©©ib l-isem propju ta’ Associazione Bandistica Cittadina di Cave, twaqqfet fl -1992 minn Grupp ta’ muΩiçisti mill-Belt. L-g˙an ewlieni wara t-twaqqif tal-Banda kien illi jinvolvi tfal u Ωg˙aΩag˙ fi d-dinja tal-muΩika u li jo˙loq opportunitajiet ta’ skambji soçjo-kulturali ma’ entitajiet muΩikali o˙rajn kemm Taljani kif ukoll pajjiΩi o˙rajn Ewropej. Issa l-Banda ilha ta˙dem g˙al dawn l-a˙˙ar sittax-il sena, anke grazzi g˙an-nies kollha ta’ Cave li dejjem segwew, inkora©©ew u sostnew l-attività tal-Banda. Bir-rieda, l-entuΩjaΩmu u l-passjoni lejn l-arti muΩikali, il-membri ta’ din il-Banda dejjem irnexxielhom jeg˙lbu kull sfi da b’kura©©.

Dawn is-sittax-il sena raw lil din il-Banda tikber kemm lokalment fl -Italja kif ukoll fl -isfera Internazzjonali. Il-Banda dejjem g˙amlet unur lill-belt ta’ Cave kull fejn daqqet. Ftit ftit il-Banda kibret muΩikalment anke grazzi g˙as-Surmast ˙abrieki tag˙ha Mro. Giuseppe Ambrosini li b’sens ta’ dover irnexxielu jidderie©i din il-Banda dejjem ’il quddiem sa mit-twaqqif tag˙ha. Dan grazzi wkoll g˙all-membri Bandisti kif ukoll g˙all-membri tal-Kunsill Amministrattiv li sa mill-bidu nett g˙arfu kif g˙andhom jissuperaw b’kura©© kull sfi da li ©iet quddiemhom sabiex b’hekk irnexxielhom jo˙olqu realtà tant hekk sabi˙a g˙all-Belt ta’ Cave.

Sa mill-bidu nett ta’ l-eΩistenza tag˙ha, fl -1994, il-Banda ta’ Cave bdiet ta˙dem fl -isfera Internazzjonali permezz ta’ Ωjara ©ewwa l-Awstrija fejn daqqet viçin Salsburg fosthom fi l-Palazz ta’ l-Imperaturi fi Kremsmunster. Dan wassal ukoll g˙all-ewwel skambju mal-Banda tal-post Awstrijakk li Ωaru l-Italja s-sena ta’ wara fl -1995. Sentejn wara fl -1996, il-Banda g˙amlet it-tieni avventura Internazzjonali fl -Ungerija fejn sar ©emella©© mal-belt ta’ Balaton Maria Furdo. Il-Banda hawnhekk tat kunçerti ©ewwa Budapest u bliet u r˙ula o˙rajn fi l-viçin ta’ Balaton. Óadet sehem ukoll fl -isfi lata tradizzjonali matul il-Festival Tradizzjonali ta’ l-Inbid fl imkien ma’ g˙add ta’ Baned o˙rajn, Gruppi folkloristiçi u majorettes. Fl-1997 il-Banda re©g˙et ˙ar©et mill-Italja biex tie˙u sehem matul Festival Internazzjonali ie˙or, din id-darba ©ewwa d-Danimarka. Dawn iΩ-Ωjarat kollha kienu opportunitajiet g˙all-Banda li ˙allew memorji

Mistednin Internazzjonali g˙all-Festa 2008

Tag˙rif mi©bur mis-Sur Alfred Galea

Il-Banda Associazone Bandista Cittadina di Cave, il-Banda Taljana mistiednag˙all-Festa ta’ Santa Marija ta’ din is-sena.

Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonali



sbie˙ kif ukoll servew sabiex dawk kollha li pparteçipaw skoprew ˙biberiji ©odda u esperjenzaw kulturi ©odda.

Il-Banda ta’ Cave wkoll ta˙dem ˙afna fi l-qasam lokali Taljan permezz ta’ g˙add ta’ attivitajiet u kunçerti. Tie˙u sehem fi l-˙afna okkaΩjonijiet u festi li jsiru ©ewwa Cave kif ukoll matul g˙add ta’ okkazjonijiet o˙rajn madwar l-Italja. Fis-sena 2000 il-Banda g˙amlet ©emella©© mal-Banda ta’ Civezzano minn ©ewwa Trentino. Il-Banda daqqet ukoll ©ewwa Villa Borghese f’Ruma, fi pjazza San Pietru ©ewwa l-Vatikan, fi l-Katidral ta’ Orvieto u fl -Awditorium MuΩikali ta’ l-Aquila fost o˙rajn. Il-Banda wkoll regolarment tag˙ti kunçerti fl imkien mal-Kor “Perosi” minn ©ewwa Cave stess. Il-Banda dehret ukoll kemm-il darba fuq it-televiΩjoni Taljana bl-a˙˙ar dehra tkun fuq Canale 5 f’April 2007 waqt il-programm popolari tal-Óadd ‘Buona Domenica’.

Ir-repertorju ta’ din il-Banda huwa wie˙ed vast ˙afna u dejjem immirat sabiex jolqot il-gosti ta’ kul˙add. Il-Banda tesegwixxi muΩika klassika kif ukoll moderna. Tiffoka wkoll fuq muΩika folkloristika Taljana. Fil-fatt il-Banda wkoll g˙andha element li kapaçi jimprovizza ru˙u fi grupp li jdoqqu u jkantaw muΩika folkloristika u tradizzjonali Rumana. L-avveniment annwali tal-Banda hija ‘La Festa del Socio’ li ssir bejn Ìunju u Lulju fejn il-Banda tie˙u okkaΩjoni sabiex testendi l-esperjenza tag˙ha fi l-qasam muΩikali, soçjali u kulturali.

Cave: il-Belt minn fejn ©ejja l-Banda.

Il-belt tinsab madwar 40 kilometru ’l bog˙od mill-belt kapitali Taljana Ruma. Il-popolazzjoni attwali tla˙˙aq madwar 10,000 ru˙. Jekk immorru lura fl -istorja nsibu li l-ewwel dokument li jsemmi l-isem tal-belt imur lura g˙as-seklu tmienja meta l-Papa Stiefnu II g˙adda t-territorju ta’ Cave u l-monasteri ta’ San

Stiefnu u Santa Sabina lis-sorjiet ta’ San Circeo minn Ruma. Çertament però, it-territorju ta’ Cave kien di©a ilu jeΩisti sa minn ˙afna snin qabel u x’aktarx kien okkupat mill-Prenestini. Jixhdu dan il-fatt g˙add ta’ skoperti arkeolo©içi ta’ vilel, toroq u oqbra Rumani li saru fi t-territorju maΩ-Ωmien. Jing˙ad ukoll illi f’dawn iΩ-Ωminijiet il-mexxejja Prenestini kienu joperaw barrieri sabiex jipproduçu materja prima g˙all-bini. X’aktarx illi l-isem tal-belt ori©ina min˙abba din l-attività antika tal-Belt. Dokumenti antiki o˙rajn konservati mill-belt imorru lura g˙as-snin 1296 u 1307. Dawn juru statut jew sett ta’ li©ijiet li kienu ji©u osservati min-nies tal-Belt. Dawn kienu anke jirregolaw il-produzzjoni u l-bejg˙ tal-lewΩ u qastan g˙as-suq ta’ Ruma. Dan jixhed attività agrikola antika tal-Belt. Fil-fatt illum il-©urnata g˙adna nsibu Ωona ta’ Cave fejn g˙ad hemm si©ar tal-lewΩ u qastan.

Fis-seklu 15 imbag˙ad Cave sofriet waqt battalji g˙all-poter bejn il-familja Colonna, ˙akkiema f’dawk iΩ-Ωminijiet u l-Papat. Dan wasal sabiex Cave tkun assedjata u sa˙ansitra mog˙tija n-nar mit-truppi FrançiΩi. Il-poter wara dik il-battalja g˙adda f’idejn il-Borgia però mhux g˙al ˙afna Ωmien min˙abba li wara l-mewt ta’ Alessandro VI Borgia, il-poter re©a waqa’ f’idejn Colonna.

Is-16 u 17-il seklu kienu perjodi kemmxejn trankwilli g˙al Cave li wasslu sabiex l-attività ekonomika ta’ Cave tikber. Kienu perjodi wkoll meta nbnew g˙add ta’ Palazzi, Skejjel u Knejjes ©ewwa l-Belt.

Lejn l-a˙˙ar tas-seklu 18 u l-bidu tas-seklu 19 kienet inbniet il-linja ferrovjarja Roma-Fiuggi, li min˙abba li kienet tg˙addi minn Cave re©g˙et tat spinta o˙ra ’l quddiem lill-ekonomija ta’ Cave. Kien dak iΩ-Ωmien ukoll meta minn Cave bdiet l-esportazzjoni tal-qastan u t-tabakk lejn l-Ewropa kollha. Matul it-tieni gwerra mondjali Cave sofriet attakki mill-allejati min˙abba li fi l-viçin kienu stazzjonaw ru˙hom xi suldati ÌermaniΩi. Ósarat tal-gwerra g˙adhom sal-lum il-©urnata jidhru mal-faççati ta’ xi bini tal-belt.

Cave ta’ llum hi çertament afna differenti minn dik ta’ dari. Saret belt kemmxejn moderna anke min˙abba g˙add ta’ bini li tela’ fi l-periferija tal-belt. L-ekonomija nbidlet kompletament. Il-parti l-kbira tal-˙addiema ˙allew l-g˙elieqi biex marru ja˙dmu f’xog˙lijiet o˙rajn fi l-kapitali Rumana. Anke l-attività arti©janali llum il-©urnata naqset ˙afna mill-belt ta’ Cave. Fuq kollox hekk kif ©ara fl -Italja kollha min˙abba l-progress li sar fi d-dinja tal-lum. Illum ©ewwa Cave nsibu g˙add ta’ skejjel tista’ tg˙id g˙al

Il-Banda Taljana minn Cave, provinçja ta’ Ruma waqt wa˙da mill-attivitajiet tag˙ha ©ewwa l-istess belt.



kull livell ta’ studju. Hemm ukoll çentru sportiv mill-aqwa. Twaqqfu wkoll diversi assoçjazzjonijiet li jimpenjaw g˙add ta’ Ωg˙aΩag˙ f’attivitajiet kulturali u sportivi. Riçentement anke twaqqaf Museo della Civiltà Contadina li g˙andu skop ewlieni li jΩomm ˙aj milli jintilef dak kollu li jixhed il-˙ajja antika tal-Belt ta’ Cave.

MuΩew ie˙or f’Cave huwa dak iddedikat lill-artist minn Cave Lorenzo Ferri. Ìewwa l-muΩew wie˙ed jista’ jara partijiet mill-ikbar Presepju tad-dinja permezz ta’ l-g˙add ta’ statwi ©iganteski ma˙duma minn dan l-artist. Il-muΩew jinsab anness mal-knisja kolle©©jata ta’ Santa Maria Assunta li nsibu f’Cave.

Ìewwa Cave wkoll insibu numru ta’ knejjes li nbnew matul is-snin u li jixhdu l-patrimonju reli©juΩ u artistiku tal-Belt. Il-knisja ta’ San Carlo Borromeo, li fi ha nsibu xi pitturi li jmorru lura lejn is-seklu 18 riçentement restawrati. Il-knisja

ta’ San Stiefnu Pro-martri, li hi l-Parroçça minn fejn ©ejja l-Banda ta’ Cave. Knisja o˙ra tas-seklu 18 huwa s-Santwarju tal-Madonna del Campo li hi l-Patruna ta’ Cave. Il-knisja ta’ Santa Maria Vecchia li hija parti mill-kolle©©jata tas-seklu 9. Ma’ din il-knisja nsibu wkoll

oratorju ddedikat lill-Annunzjata u li hu sede tal-fratellanza ta’ l-Annunzjata li twaqqfet fl -1614. Fl-a˙˙ar insibu s-Santwarju ta’ San Lawrenz, it-tieni Patrun ta’ Cave. Din hi x’aktarx l-iktar knisja antika ta’ Cave. Dokumenti juru li din il-knisja kienet inbniet fi s-seklu 10.

Il-Banda Associazione Bandistica Cittadina di Cave ddoqq siltiet muΩikali f’wa˙da mill-pjazez ewlenin ©ewwa Cave.

DemseyAluminium

Manufacturers ofAluminium windows,

doors, etc

FactoryTriq il-Wied, Ûurrieq

Tel: 2168 9862 • Mob: 9949 0381, 9942 2583

L Erbgúa, 30 ta’ Lulju: BIDU TAL KWINDIÇINA JUM IT-TFAL 6.00pm Quddiesa Kantata li fi ha jsiru l-preΩentazzjoni u t-tberik tat-trabi u tat-tfal lill-Madonna.

Iqaddes u jmexxi l-funzjoni l-Wisq Rev. Dun Nazzaren Caruana, Kappillan. Il-Funzjoni tag˙laq billi l-©enituri jpo©©u l-fjuri u x-xemg˙a li jkun ©abu mag˙hom quddiem l-Istatwa tal-Madonna. Ting˙ata Santa – tifkira lill-©enituri tat-tfal li jkunu ˙adu sehem fi l-funzjoni.

8.00pm Mixg˙ela tal-Knisja u tal-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V. 8.00pm Lejla Maltija fi l-pjazza ta’ quddiem il-KaΩin. Jie˙u sehem l-aqwa talent Malti.

MATUL IL ÌRANET TAL KWINDIÇINA 8.00pm Mixg˙ela tal-faççata tal-Knisja u l-KaΩin tas-Soçjetà.

Is Sibt, 9 ta’ AwwissuJUM IL-ÓRUÌ TA’ L-ISTATWA 7.30pm To˙ro© l-Istatwa artistika u devota ta’ Santa Marija fuq iz-zuntier, fejn ti©i milqug˙a mill-

Banda Re Ìor© V bid-daqq ta’ innijiet marjani. Tie˙u sehem ukoll is-Sopran Imqabbi, is-Sinjorina Francesca Farrugia. In˙e©©u lil kul˙add sabiex wara nin©abru lkoll fi l-knisja g˙all-funzjoni qasira.

8.30pm Wara li nassistu g˙all-wasla tal-mistednin distinti, il-Banda Re Ìor© V ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius tag˙ti bidu g˙all-Programm Vokali u Strumentali Annwali. Wara, il-Banda Re Ìor© V dejjem ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius tag˙mel l-ewwel març tag˙ha li jibda minn fejn il-KaΩin.

Il Óadd, 10 ta’ Awwissu JUM IL-BANDA 11.00am Isir riçeviment li g˙alih mistiedna s-soçji, benefatturi u partitarji nisa u r©iel kollha. 8.30pm Wara li nassistu g˙all-wasla tal-mistednin distinti, il-Banda Taljana Associazione Bandistica

Cittadina di Cave minn Ruma, tag˙mel març qasir u wara tag˙ti bidu g˙all-Programm Vokali u Strumentali fuq il-plançier. Wara jsir riçeviment g˙all-mistednin distinti.

It Tnejn, 11 ta’ Awwissu L-EWWEL JUM TAT-TRIDU 8.30pm Il-Banda San ÌuΩepp ta’ Óal Kirkop, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Brian Cassar, tibda març

brijuΩ minn quddiem il-KaΩin g˙al madwar diversi toroq fi r-ra˙al li jer©a’ jispiçça quddiem il-KaΩin.

It Tlieta, 12 ta’ AwwissuIT-TIENI JUM TAT-TRIDU 8.30pm Il-Banda Sant’Elena ta’ Birkirkara, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Vella tibda març brijuΩ

minn quddiem il-KaΩin g˙al madwar it-toroq ewlenin tar-ra˙al li jer©a’ jispiçça quddiem il-KaΩin. Fl-istess ˙in il-Banda Taljana Associazione Bandistica Cittadina di Cave tibda març qasir mill-pjazza sa l-Isptar il-Qadim fejn ikollha laqg˙a mal-Kunsill Lokali.

gúa, 30 ta’ Lulju: BIDU TAL KWINDIÇINA

Programm Festi Esterni

L Erbgúa, 13 ta’ AwwissuIT-TIELET JUM TAT-TRIDU 8.30pm II-Banda tas-Soçjetà Santa Marija, il-Banda Re Ìor© V, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David

Agius tibda l-març tradizzjonali ta’ l-a˙˙ar tridu organizzat u mmexxi miΩ-Ωg˙aΩag˙. B˙as-soltu, jakkumpanja l-març il-briju tas-soçji u partitarji fl imkien ma’ sorpriΩi ©odda.

Il Óamis, 14 ta’ AwwissuLEJLET IL-FESTA 8.00pm Il-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius tibda març

mat-toroq ta’ l-Imqabba. 8.30pm Il-Banda Taljana, Associazione Bandistica Cittadina di Cave, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro.

Giuseppe Ambrosini tesegwixxi Programm Strumentali ©ewwa l-pjazza tar-ra˙al. 10.30pm Programm Strumentali mill-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar, dejjem ta˙t id-direzzjoni tas-

Surmast direttur Mro. David Agius.

Il Ìimgúa, 15 ta’ AwwissuL-GÓID TA’ L-ASSUNTA 12.00pm Il-Banda Re Ìor© V g˙al darb’ohra mmexxija minn Mro. David Agius, tibda març popolari

ta’ fi lg˙odu minn quddiem il-KaΩin g˙al madwar it-toroq prinçipali tar-ra˙al. 6.00pm Il-Banda Taljana Associazione Bandistica Cittadina di Cave, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro.

Giuseppe Ambrosini tibda març minn ˙dejn il-KaΩin, g˙al diversi toroq u lura g˙all-pjazza, tid˙ol fi z-zuntier tal-Knisja u tilqa’ l-˙ru© ta’ l-Istatwa artistika u devota ta’ Santa Marija b’innijiet Marjani. Wara, il-banda tkompli takkumpanja l-Istatwa tul il-purçissjoni.

7.15pm Il-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Alfred Farrugia ssellem l-Istatwa Titulari minn fuq il-plançier bid-daqq ta’ l-Ave Maria u innijiet ohra. Tie˙u sehem ukoll il-Mezzo Sopran Marie Therese Vassallo. Wara jsir març qasir matul it-toroq tar-ra˙al.

8.45pm Malli l-Istatwa tasal quddiem il-KaΩin, il-Banda Queen Victoria mmexxija minn Mro. Alfred Farrugia tesegwixxi l-Innu l-Kbir lil Marija Mtellg˙a s-Sema, kompoΩizzjoni ta’ Chev. Mro. George Martin, fuq kliem tal-W.R. Patri J.M. Ghigo. Jie˙u sehem il-Baritonu Piju Dalli , it-Tenur Andrew Sapiano kif ukoll il-Kor Parrokkjali San ÌuΩepp tal-Kalkara ta˙t id-direzzjoni tas-Sur Samuel Bezzina. Wara, l-istess Banda tkompli bil-Programm Strumentali.

10.30pm Wara ringrazzjament ©ewwa l-Knisja mill-membri u ammiraturi tan-nar, il-Banda Taljana, Associazione Bandistica Cittadina di Cave, mmexxija minn Mro. Giuseppe Ambrosini tkompli tallegrana b’siltiet ta’ muΩika le©©era quddiem il-KaΩin.

Il Ìimgúa, 22 ta’ AwwissuL-OTTAVA TAL-FESTA 7.30pm Mixg˙ela tal-faççata tal-Knisja kif ukoll tal-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re

Ìor© V. Nag˙lqu l-Festa ta’ din is-sena b’serata ta’ kant u divertiment quddiem il-KaΩin.

L Erbgúa, 13 ta’ AwwissuL

f’©ie˙ Santa Marija 2008



L Erbgúa, 30 ta’ Lulju Bidu tal-Kwindiçina - Jum it-Tfal 6.00pm Issir il-preΩentazzjoni u tberik tat-trabi u tfal

(sa ˙ames snin) lill-Madonna. Imexxi l-W. Rev. Kappillan Dun Nazzaren Caruana.

6.30pm Quddiesa Solenni g˙at-tfal tal-parroçça. Talba tal-Kwindiçina, Innu u Barka Sagramentali.

Il Óamis, 31 ta’ LuljuJum iΩ-Ûg˙aΩag˙ 6.30 pm Quddiesa bis-sehem taΩ-Ωg˙aΩag˙ minn Rev.

Fr. Trevor Fairclough. Talba tal-Kwindiçina, Innu u Barka Sagramentali.

Is Sibt, 2 ta’ Awwissu 6.30pm L-Ewwel quddiesa tas-saçerdot novell Rev.

Fr. Jonathan Farrugia.

It Tnejn, 4 ta’ AwwissuGriΩma tal-Morda 6.30pm Quddiesa li fi ha ji©i amministrat is-Sagrament

tal-Morda. Huma m˙e©©a sabiex jattendu l-anzjani u l-morda tar-ra˙al. Imexxi Rev. Patri Carmel Zammit O.P.. Talba tal-Kwindiçina ,Innu u Barka.

It Tlieta, 5 ta’ AwwissuJum it-Tifkira tas-Soçi u Benefatturi 6.30pm Quddiesa kantata b’suffra©ju g˙all-erwie˙

tas-soçi u benefatturi mejtin tas-Soçjetà, immexxija minn Rev. Patri Joe Zahra O.P., Direttur Spiritwali. Talba tal-Kwindiçina, Innu u Barka Sagramentali.

Il Óamis, 7 ta’ AwwissuJum L-G˙aqda tan-Nar 6.30pm Quddiesa g˙all-membri ta’ l-G˙aqda tan-Nar

Santa Marija. Talba tal-Kwindiçina, Innu u Barka Sagramentali.

Is Sibt, 9 ta’ AwwissuÓru© ta’ l-Istatwa 6.30pm Quddiesa kantata, talba tal-Kwindiçina u

Barka Sagramentali. 7.30pm Isir iI-˙ru© solenni ta’ l-Istatwa ta’ Santa

Marija u wara jitkanta l-Innu Ave Maris Stella u l-Antifona.

Il Óadd, 10 ta’ AwwissuJum il-Familji 6.00pm Quddiesa bis-sehem tal-familji tal-parroçça.

Talba tal-Kwindiçina u Barka Sagramentali.

It Tnejn, 11 ta’ Awwissu

L-Ewwel Jum tat-Tridu 6.30pm Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kanonku

Joseph Bonello. Wara, talba tal-Kwindiçina, Innu, Salve Re©ina, Litanija, Antifona u Barka Sagramentali.

It Tlieta, 12 ta’ AwwissuIt-Tieni Jum tat-Tridu 6.30pm Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kanonku

Joseph Bonello. Wara, kollox b˙all-jum ta’ qabel.

L Erbgúa, 13 ta’ AwwissuIt-Tielet Jum tat-Tridu 8.00am Quddiesa kantata. 6.30pm Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kanonku

Joseph Bonello. Wara, kollox b˙all-jum ta’ qabel.

Il Óamis, 14 ta’ AwwissuLejlet il-Festa 8.00am Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kappillan Dun

Nazzaren Caruana. Wara jitkanta t-Te Deum u l-Antifona “Beata Mater”.

6.30pm TranΩulazzjoni solenni tar-relikwa, immexxija minn Rev. Fr. Jonathan Farrugia. Wara, quddiesa kantata, Salve, Litanija u Çelebrazzjoni Ewkaristika.

Il Ìimgúa, 15 ta’ Awwissu Jum il-Festa 7.00am Quddiesa 8.00am Quddiesa 9.15am Quddiesa konçelebrata solenni bil-pani©ierku

mill-W. Rev. Mons. Charles Scicluna. 10.00am Quddiesa fi l-kappella ta’ San BaΩilju. 11.00am Quddiesa. 5.00pm Quddiesa. 6.00pm G˙asar solenni minn Rev. Fr. Jonathan

Farrugia. Salve u Litanija. 7.15pm Purçissjoni bl-Istatwa Artistika, Devota u

Titulari tal-parroçça mmexxija mill-istess W. Rev. Çelebrant.

10.15pm Antifona u Çelebrazzjoni Ewkaristika.

Il Ìimgúa, 22 ta’ Awwissu L-Ottava tal-Festa 6.30pm Quddiesa, RipoΩizzjoni tar-Relikwa, Te Deum

u Barka.

Funzjonijiet tal-Knisja

Il-muΩika tat-Tridu, Lejlet u nhar il-Festa tkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast W. Rev. Patri Salv Galea O.P.Sagrament tal-Qrar: Il-Óamis, 14 ta’ Awwissu, Lejlet il-Festa, ikun hawn diversi konfessuri g˙all-Qrar

bejn it-8.30am u l-10.30am, u l-4.30pm u s-6.30pm.



Hekk kif il-kalendarju jimmarka l-ftu˙ ta’ l-ista©un tas-sajf, jasal mieg˙u periodu ie˙or ta’ festi - kullana ta’ çelebrazzjonijiet reli©juzi, ti©did ta’ tradizzjonijiet u espoΩizzjoni ta’ arti©janat madwar il-gΩejjer Maltin li jirreplikaw irwie˙hom xejn b’inqas ©ewwa l-Imqabba.

G˙alija, sig˙at, ©ranet u xhur ta’ ˙idma biddlu d-delizzju f’impenn u sfi da kontra l-˙in biex navvanza fi x-xog˙ol u nwettaq dak li jien emmint fi h – li s-Soçjetà Santa Marija u l-Banda Re Ìor© V jkollha wie˙ed mill-ikbar u l-isba˙ plançieri. Kien g˙alhekk li, minkejja kollox, erba’ snin ilu Ωidt l-impenn tieg˙i f’dan il-pro©ett u erfajt ir-responsabbiltà li nag˙mel diversi alterazzjonijiet. Sal-Festa ta’ Santa Marija 2007 kien di©a’ sar tibdil fuq il-qafas

tal-˙adid, iç-çirkonferenza taç-çirku ta’ quddiem, il-gwarniça ta’ fuq u l-bordura t’isfel, kif ukoll l-addattament ta’ partijiet mill-intavlar tal-wiçç.

Matul is-sena ta’ ˙idma

2007/2008 bdejt u lestejt repliki ta’ sett dekorattiv, fuq disinn u skultura ta’ Renie Mizzi (kif jidher fi r-ritratt), li twa˙˙lu mad-dawra tal-plançier. L-irjus tal-pilastri ©ew

ukoll im˙ejjija sabiex jg˙attu il-fessuri tal-bordura ta’ mad-dawra ta’ fuq. Wa˙da mill-akbar sfi di g˙alija matul din is-sena kienet sabiex infassal u nlesti disinn kompletament ©did tal-faççata tal-

plançier kif ukoll tal-parti ta’ wara. Sa qrib l-a˙˙ar ta’ Mejju, il-baΩi ta’ l-injam tal-faççata kienet lesta. Mill-banda l-o˙ra, il-parti ta’ wara, li ta’ min wie˙ed isemmi, tinkludi tara© mo˙bi minn fejn jistg˙u jittellg˙u l-istrumenti tal-perkussjoni u l-kor, kienet lesta sa nofs Ìunju. Din il-parti tikkonsisti f’panew li jinfeta˙ u jing˙alaq, kif ukoll tara© minsub fuq l-istess qafas

tal-˙adid.Filwaqt li w˙ud minn dawk

il-partitarji li kienu qed jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom fi s-snin preçedenti komplew jag˙mlu dan, din is-sena kompla jag˙ti wkoll l-g˙ajnuna tieg˙u Ian Camilleri. Il-kumpanija u l-appo©© ta’ partitarji o˙ra li kienu regolarment preΩenti tul il-©ranet ta’ ˙idma, g˙alija kienu wkoll ta’ sostenn morali biex jitkompla dan il-pro©ett.

Qabel nag˙laq dan il-messa©©, ner©a’ ntenni li kull min jixtieq aktar tag˙rif u dettall dwar ix-xog˙ol fuq il-plançier, jew sabiex jag˙ti l-kontribut tieg˙u f’dan il-pro©ett, jista’ jag˙mel dan billi javviçina lill-uffi çjali fi l-kumitat jew lili personalment tul is-sena kollha. Hawn nie˙u l-opportunità sabiex nawgura l-Festa t-tajba lilkom ilkoll.

Il-Plançier tal-BandaRe Ìor© VRendikont ta’ ˙idma 2007/2008

Il-faççata tal-plançier fi l-proçess ta’ alterazzjoni.

Wie˙ed mill-panewijiet bi skultura dekorattiva ©dida.

mis-Sur Benjamin CamilleriDelegat Plançier



Festa 2008 57

Qabel ma l-Ver©ni Marija mietet u ©iet mg˙ollija s-Sema bir-Ru˙ u bil-Ìisem, Hi kienet tg˙ix fi l-periferija tal-belt ta’ Efesu. Fil-fatt, xi disa’ kilometri bog˙od mill-qalba ta’ Efesu. Marija kienet marret tg˙ix f’din il-belt fl imkien ma’ San Ìwann l-Evan©elista li g˙amel diversi snin f’Efesu jxandar l-Evan©elju ta’ Ìesù. San Ìwann kien ˙a ˙sieb li tinbena dar qrib Efesu biex fi ha toqg˙od il-Madonna. Milli jidher il-Ver©ni Marija kienet aktar tippreferi li tg˙ix fi d-diΩabitat milli qalb ˙afna nies.

Il-Papa Pawlu VI kien l-ewwel Papa li mar iΩur il-post fejn kienet tg˙ix il-Madonna. Dan kien fi s-sittinijiet. Aktar tard fi t-tmeninijiet il-Papa Ìwanni Pawlu II iddikjara li d-dar fejn kienet tg˙ix il-Madonna hu post ta’ pellegrina©© g˙all-insara. Anke l-Musulmani jag˙mlu pellegrina©©i lejn dan il-post g˙ax huma jqisu lill-Ver©ni Marija b˙ala l-Omm ta’ wie˙ed mill-profeti tag˙hom. Fil-15 ta’ Awwissu ta’ kull sena ssir festa kbira f’dan il-lokal biex jiççelebraw it-Tlug˙ ta’ Marija fi s-Sema bir-Ru˙ u l-Ìisem.

Dwar il-mewt u l-assunzjoni tal-Madonna fi s-sema, fi l-bibbja ma nsibu miktub xejn. It-tag˙rif li g˙andna nistg˙u niksbuh biss minn xi rivelazzjonijiet li Hi stess g˙amlet lil xi erwie˙ twajba b˙alma kienet il-Venerabbli Anna Katerina Emmerich, soru Agostinjana ÌermaniΩa li kienet tg˙ix fl -ewwel kwart tas-seklu dsatax. Din is-soru kellha l-pjagi b˙alma kellhom San Fran©isk t’Assisi u San Piju

ta’ Pietrelçina u fl -a˙˙ar snin ta’ ˙ajjitha ma kienet tiekol xejn ˙lief l-ostja kkonsagrata fi t-tqarbin u tixrob xi ftit ilma kultant.

Nibdew bir-rivelazzjoni li Anna Katerina kellha fi t-13 ta’ Awwissu

1822: ‘Il-Madonna mietet ta’ 64 sena nieqsa 23 ©urnata. Dan rajtu miktub waqt il-viΩjoni’. U Anna Katerina tkompli : ‘Wara li Ìesù tela’ s-sema, il-Madonna g˙exet tliet snin fuq il-muntanja Sijon,

Qabel ma l-Ver©ni Marija ©iet mg˙ollija s-Sema, g˙exet disa’ snin f’Efesu

Id-dar fejn kienet tg˙ix iil-Madonna gewwa Efesu. Illum dan il-post huwa mfi ttex ˙afna mill-pellegrini.

Pellegrini jidhru jimlew ilma mbierek mid-dar fejn kienet tg˙ix Ommna Marija Santissma.

kitba tas-Sur Joe Chetcuti



g˙exet tliet snin o˙ra fi l-belt ta’ Betanja u l-bqija, ji©ifi eri disa’ snin g˙exithom fi l-belt ta’ Efesu, fejn San Ìwann l-Evan©elista ˙adha biex tg˙ix.

Milli jidher, San Ìwann ried je˙les lill-Madonna mill-inkwiet tal-persekuzzjoni li faqqg˙et kontra s-segwaçi ta’ Ìesù. EΩattament ftit wara li xi Lhud qabdu lil Lazzru u l-˙utu, po©©ewhom fuq dg˙ajsa u r˙ewlhom g˙al rie˙hom jimxu mal-kurrent fi l-Mediterran. San Ìwann ˙ass il-bΩonn li jne˙˙i lill-Ver©ni Marija minn xi periklu.

Id-dar li San Ìwann bena g˙all-Madonna ma kienetx fi l-qalba ta’ Efesu. Kinet ftit kilometri ’l barra miç-çentru. Kienet fuq g˙olja miΩg˙uda bis-si©ar, dar mibnija mill-©ebel u li kellha veduta tal-ba˙ar u xi gΩejjer Ωg˙ar lil hemm mal-kosta. Bejn id-dar tal-Madonna u l-belt ta’ Efesu kien hemm xmara Ωg˙ira.

Anna Katerina tg˙idilna li Marija kellha seftura li kienet taqdiha u anke torqod mag˙ha f’kamra separata. Fid-dar kien hemm kamra o˙ra Ωg˙ira, li kienet isservi ta’ oratorju jew kamra ta’ talb. Imdendel ma’ wie˙ed mill-˙itan kien hemm salib ta’ l-injam li fuqu kienet imnaqqxa l-fi gura ta’ Ìesù.

Fil-viΩjoni Anna Katerina rat imdendla biçça drapp, çarruta, li kellha marki ta’ demm fuqha, aktarx demm mill-pjagi ta’ Binha Ìesù li Hi mes˙et meta Ìesù ©ie mniΩΩel minn fuq is-salib.

F’dawk id-disa’ snin li Marija g˙exet f’Efesu, Hi g˙exet ˙ajja kalma u trankwilla fi t-talb u l-meditazzjoni. L-appostlu Ìwanni ma kienx jg˙ix fl -istess dar tal-Madonna imma kien iΩurha spiss. Fl-a˙˙ar ©img˙at ta’ ˙ajjitha, Hi tant kienet debboli li kienet timxi fi d-dar bl-g˙ajnuna tas-seftura.

Wiççha kien sar abjad b˙as-

sil© u l-fi Ωiku tag˙ha sar tabil˙aqq bla sa˙˙a. Madankollu Hi baqg˙et titqarben sa l-a˙˙ar. San Ìwann kien i©ib mieg˙u l-ÓobΩ ikkonsagrat li kien ipo©©i f’kaxxa Ωg˙ira tal-metall li kien i©orr f’borΩa mdendla m’g˙onqu. Anna baqg˙et impressjonata b’liema devozzjoni l-Ver©ni Marija kienet titqarben.

Kemm damet f’Efesu l-Madonna kienet g˙amlet speçi ta’ Via Sagra wara d-dar tag˙ha bl-istess numru ta’ passi bejn kull stazzjon b˙al dawk ta’ bejn l-istazzjonijiet f’Ìerusalemm.

Kemm damet f’Efesu Marija marret darbtejn Ìerusalemm biex tag˙mel il-Via Sagra fuq l-istess passi li mexa Binha Ìesù. Il-Via Sagra li Marija g˙amlet f’Efesu kellha tnax-il waqfa. Kull stazzjon kien immarkat b’©ebla b’numru fuqha. L-a˙˙ar stazzjon kien ©ewwa g˙ar.

Kemm damet tifl a˙ timxi, Marija kienet tag˙mel il-Via Sagra fl imkien mas-seftura. Dawn kienu jg˙addu ˙in twil ma’ xulxin jitolbu u jimmeditaw il-Passjoni u l-Mewt ta’ Ìesù.

Xorti kbira jkollhom dawk li xi darba f’˙ajjithom ikollhom l-okkaΩjoni li jmorru Efesu u jaraw id-dar tal-Madonna u jimmeditaw hemmhekk dwar l-a˙˙ar snin tal-˙ajja tal-Madonna.

Il-kappella fi d-dar tal-Madonna fejn jing˙ad li Marija kienet tqatta’ ˙afna ˙intitlob u timmedita.

Il-kappella kif tidher minn barra fi d-dar fejn g˙exet Marija, Omm Ìesù u Ommna lkoll.



Is-Sur Victor Galea, membru fi ˙dan is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V huwa l-awtur ta’ ktieb ©did dwar il-bijografi ja tal-Ma©©ur Anthony Aquilina. Is-Sur Victor Galea g˙araf ikun ori©inali fi x-xog˙ol tieg˙u g˙aliex g˙aΩel li t-tag˙rif kollu li rnexxielu jikseb dwar il-Ma©©ur jippubblikah minsu© forma ta’ rakkont ˙iere© minn fomm qraba, bieb u nies o˙ra li xi darba jew o˙ra, ˙admu qrib tieg˙u. B’dan il-mod, Victor Galea rnexxielu jo˙ro© b’pubblikazzjoni tassew ori©inali.

Óajjet il-Ma©©ur Anthony Aquilina kienet ippermjata fuq il-familja, martu u ibnu l-wa˙dieni, Geoffrey. Wara l-familja kienet ti©i

l-muΩika. Jekk wera l-kapaçitajiet tieg˙u ta’ età Ωg˙ira jdoqq il-klarinett, ibbrilla b˙ala surmast direttur muΩikali u kompoΩitur prolifi ku. Bil-marçi tieg˙u, il-Ma©©ur Anthony Aquilina g˙araf jifra˙ hu u jferra˙ lil ˙afna.

Anthony Aquilina kien u g˙adu mag˙ruf mill-g˙add kbir ta’ ammiraturi tieg˙u b˙ala l-Ma©©ur. Ing˙atalu meta kien fi r-Royal Malta Authority. Il-marçi brijuΩi tieg˙u dejjem kienu mag˙duda b˙ala ta’ livell g˙oli mill-aqwa baned Maltin u G˙awdxin. Sa˙ansitra llum ukoll jin˙ass it-timbru speçjali tieg˙u u jΩid jg˙inhom jispikkaw. Swielu ˙afna t-tag˙lim li ˙a mir-Royal Military Academy of Music ©ewwa

Kneller Hall, qrib Londra, mnejn kiseb g˙arfi en personali bl-og˙la ©ie˙. B’dan it-ta˙ri© fl imkien mal-˙ila naturali biex jag˙raf jislet l-a˙jar mill-brass bands u l-melodiji se˙˙lu jag˙ti xejra speçjali lil kull març. Kien xieraq g˙alhekk li, b˙al

Il-Ma©©urAnthony AquilinaIs-Surmast tal-Marçi Maltin

Il-qoxra tal-ktieb ‘Il-Ma©©ur Anthony Aquilina. Is-Surmast tal-Marçi Maltin.’

ktieb ©did mis-Sur Victor Galea

Laqg˙a ma’ l-E.T. President ta’ Malta Dr. Edward Fenech Adami.



L-awtur tal-ktieb, is-Sur Victor Galea, membru fi ˙dan is-Soçjetà Santa Marija

u Banda Re Ìor© V jidher jirregala momentum u ktieb lill-President tas-Soçjetà tag˙na, is-Sur Carmel Zahra

waqt it-tnedija ta’ l-istess ktieb.

Is-Sur Victor Galea, awtur tal-ktieb dwar ˙ajjet il-Ma©©ur Anthony Aquilina jag˙mel il-messa©© ta’ l-okkaΩjoni waqt

it-tnedija ta’ l-istess ktieb.

Ittra ming˙and iben il-Ma©©ur Anthony Aquilina, is-Sur Geoffrey Aquilina Ross fejn qieg˙ed jifra˙ lill-awtur Victor Galea g˙as-suççess miksub fi t-tnedija tal-ktieb.

marçi li kkompona, l-istorja ta’ ˙ajtu ma tintesa qatt.

Is-Sur Victor Galea nsibuh b˙ala ammiratur kbir u kollezjonista akkanit tal-marçi tal-Ma©©ur. Victor se˙˙lu fost marçi o˙ra, jikkomponi wie˙ed, b’arran©ament ta’ Mro. Alfred Farrugia u ddedikah lir-re tal-melodiji ferrie˙a. G˙alhekk is-Sur Victor Galea ˙aqqu kull tif˙ir g˙all-inizjattiva li jo˙ro© b’din il-pubblikazzjoni. Mhux façli tinse© bijografi ja. Imma l-popolarità tal-Ma©©ur Anthony Aquilina u n-numru kbir ta’ ˙bieb li kellu, Ωgur li g˙enu lill-awtur fi x-xog˙ol tieg˙u.

Din il-pubblikazzjoni, mimlija esperjenzi f’˙ajjet il-Ma©©ur

Anthony Aquilina, tkompli tkabbar ©ie˙u u tibqa’ tfakkarna fi l-memorji sbie˙ li ˙alla warajh.

Dan il-ktieb hu rakkont sabi˙ ta’ bniedem kbir li bil-marçi brijuΩi tieg˙u g˙ana lill-baned ta’ dawn il-gΩejjer li huma parti importanti mill-wirt tag˙na. Jalla dan il-ktieb ikun suççess totali b˙alma huma l-marçi kollha ta’ l-istess Ma©©ur Anthony Aquilina.



Festa 2008 63

Ftit huma l-knejjes li jistg˙u jifta˙ru li fi hom g˙ad hemm iΩejjnu l-artali l-pitturi l-ori©inali li kienu tpo©©ew meta nbnew. L-Imqabba mhix eççezzjoni. Matul is-snin, u

mal-bdil li sar fl -istruttura tal-knisja parrokkjali tar-ra˙al tag˙na, pitturi ©odda adu post o˙rajn aktar antiki. Dan sar fi l-kaΩ tal-kwadru titulari u ewlieni ta’ l-Assunta, il-kwadru

tal-Madonna tar-RuΩarju, dak ta’ l-Agunija u dak ta’ l-Immakulata. B’xorti ˙aΩina mhux mag˙ruf x’se˙˙ mill-ma©©oranza tal-kwadri l-antiki fost dawn – u l-uniku wie˙ed li nafu fi ç-çert li g˙adu jeΩisti g˙ax g˙adu proprjetà tal-parroçça, dak ta’ l-Immakulata, qieg˙ed fi stat ˙aΩin ˙afna. Il-˙ames pitturi l-o˙ra: dak tal-ViΩitazzjoni, tal-Pentekoste, ta’ San Gejtanu, tal-Konsagrazzjoni ta’ San Publiju u ta’ l-Inkurunazzjoni g˙adhom l-istess li mlew il-prospettivi tag˙hom meta kienet qed tinbena l-knisja preΩenti, jew inkella tpo©©ew aktar tard f’artali li kienu g˙adhom vojta. Dak ta’ l-Inkurunazzjoni tal-Madonna huwa l-eqdem fosthom, u l-eqdem kwadru li hemm fi l-knisja.

Li g˙andu interessanti ˙afna dan il-kwadru huwa li fi l-fatt huwa aktar qadim mill-knisja nnifi sha, li ntemmet mill-bini lejn l-1699. Dan fi l-fatt jissemma g˙all-ewwel darba fi l-viΩta pastorali ta’ l-isqof Meguel Juan Balaguer de Camarassa li saret fl -1658.

Deskrizzjoni tal-pitturaIl-Madonna, li hija l-protagonista

ta’ dan il-kwadru, tidher fi ç-çentru. Narawha g˙arkubbtejha fuq is-s˙ab, b’idejha fuq sidirha, ˙arsitha ’l isfel f’©est ta’ talb lit-Trinità u ta’ interçessjoni g˙all-erwie˙. Ftit ’il fuq minn Marija naraw lill-Missier Etern u lil Ìesù, wie˙ed f’kull rokna tal-kwadru, bil-qieg˙da fuq l-is˙ab b’kuruna f’idejhom lesti biex ipo©©uhielha fuq rasha.

Il-pittura ta’ l-Inkurunazzjoni tal-Madonnatag˙laq 350 sena

minn Rev. Dun Jonathan FarrugiaB.A. (Hons.) B.A. Theol. & Hum. Stud. S.Th.B.

Il-Pittura ta’ l-Inkurunazzjoni tal-Madonna li din is-sena g˙alqet 350 sena.



Fil-parti t’isfel, weqfi n b’saqajhom fuq l-art, jidhru San ÌuΩepp u Santa Katarina ta’ Lixandra. Dawn jidhru eΩattament ta˙t il-fi guri tal-Missier u ta’ Kristu. Ta˙t il-Madonna, f’nofs il-kwadru, mal-gwarniç, jidhru tlett erwie˙ tal-purgatorju mdawwrin bil-fjammi. Fl-ispazju bejn il-˙ames fi guri jidher pajsa©© bis-si©ar kemmxejn imdallam.

Apparti dawn il-fi guri prinçipali jidhru wkoll afna kerubini madwar it-Trinità kif ukoll fi s-s˙ab li jaqsam il-kwadru bejn is-sema u l-art.

Is-simmetrija u r-ri©idità huma l-aktar elementi çari f’dan il-kwadru. Kull fi gura g˙andha l-ispazju tag˙ha, u ebda wa˙da ma qed tinda˙al fl -ispazju ta’ l-o˙ra. Dan l-istil kemmxejn stramb u mhux tas-soltu jista’ jkun li kien infl uwenzat mit-theddida kontinwa tal-fl a©ell tal-pesta.

Studju interessanti ta’ dan il-kwadru ji©i mill-ori©inalità ikonografi ka li fi h. Minkejja li l-artist ma kienx xi wie˙ed mill-iprem, jidher li fl -eΩekuzzjoni tieg˙u ma beΩax jitbieg˙ed minn dak li kien tradizzjonali u jpo©©i elementi mhux tas-soltu. Dan jidher l-aktar f’dak li qed iΩommu f’idejhom il-qaddisin fi l-kwadru.

San ÌuΩepp jidher qieg˙ed iΩomm ktieb apparti l-©ilju! Ma naf bl-ebda pittura o˙ra li fi ha dan il-qaddis qieg˙ed iΩomm ktieb. Jista’ jkun li l-pittur irrappreΩentah hekk biex ji©i jixbah il-fi gura ta’ Santa Katarina, li, b˙ala patruna tal-fi losfi , ukoll g˙andha ktieb f’idha. Inkella jista’ jag˙ti l-kaΩ li l-ktieb tpo©©a f’idejn San ÌuΩepp b’referenza g˙all-kobor tieg˙u b˙ala missier putattiv ta’ Kristu, il-Kelma mag˙mulha bniedem.

Lil Santa Katarina narawha b˙ala tfajla wieqfa bi dritt San ÌuΩepp, ta˙t il-Missier Etern, bi ˙jiel ta’ tbissima fuq xufftejha. F’idha x-xellugija g˙andha ktieb (g˙ax b˙alma g˙edna hi l-patruna tal-fi losfi nsara); fi l-leminja qed iΩΩomm xabla (li tfakkar il-martirju tag˙ha). Simboli o˙ra li s-soltu jkunu assoçjati ma’ din il-qaddisa,

b˙alma huma r-rota, il-palma u l-kuruna, huma neqsin. Il-qaddisa tidher liebsa libsa roΩa u mant kannella – dan l-ilbies m’g˙andu xejn x’jaqsam ma’ l-ilbies irjali li s-soltu jpin©uha bih! Nistg˙u ng˙idu li liebsa kwaΩi b˙al xi fi losfu tal-qedem!

Elementi tradizzjonali narawhom fi l-fi guri tal-Missier u ta’ Kristu: il-Missier g˙andu l-globu f’idejh, waqt li l-Iben qed iΩomm il-bandalora tal-Fidi. L-Ispirtu s-Santu ma jidhirx. L-erwie˙ tal-purgatorju jidhru artistikament ferm inferjuri mill-bqija tal-persuna©©i. Il-pajsa©© bejn il-fi guri huwa wie˙ed melankoniku, b’sema mdallam, si©ar taç-çipress u g˙oljiet battala.

L-istorja tal-kwadruInteressanti ferm hija l-ori©ni

ta’ dan il-kwadru. L-ewwel darba li jissemma huwa fi Ω-Ωjara pastorali ta’ l-isqof Meguel Juan Balaguer de Camarassa li saret fl -1658. Ìie deskritt b˙ala icona recens eleganti picturae (“pittura li m’ilhiex li saret, impittra tassew tajjeb”)1. G˙alkemm din mhix ta’ xi ©miel straordinarju, il-pre©ju tag˙ha jinsab fl -antikità u fl -eΩekuzzjoni simmetrika li g˙andha. Tirrifl etti l-iΩvilupp ta’ l-arti Maltija fi s-seklu sbatax, qabel ma din ©iet dominata totalment mill-barokk.

Ori©inarjament dan il-kwadru kien tqieg˙ed fl ok it-titular ta’ knisja ddedikata lill-Assunta mibnija sew qabel l-1575. Fl-1607 din il-knisja ta’ l-Assunta tg˙aqqdet ma’ knisja ddedikata lill-Annunzjata li kienet qrib ˙afna u b’hekk saret l-ewwel knisja parrokkjali ddedikata lil Santa Marija Assunta f’ra˙alna2 – 9 snin wara t-twaqqif tal-parroçça. Fil-viΩta pastorali ta’ l-1615, dan l-artal jissemma b˙ala l-artal ta’ l-Assunta, b’hekk probabbli li ma kienx hemm fi guri o˙ra mda˙˙la apparti ta’ Marija tieg˙la s-sema. Madwar g˙oxrin sena wara nbniet kursija bejn dawn iΩ-Ωew© knejjes u din il-binja damet isservi b˙ala parroçça sakemm tlestiet il-knisja li hemm illum, xi Ωmien qabel l-1699.

Il-kwadru li qed nitkellmu dwaru kien tpo©©a f’postu fi Ω-Ωmien ta’ tranΩizzjoni bejn il-knisja l-qadima u dik preΩenti. G˙aldaqstant huwa l-eqdem kwadru li jinsab fi l-knisja preΩentement, u huwa wkoll l-uniku wie˙ed li g˙adda mill-knisja l-qadima g˙all-©dida u g˙adu hemm.3 Ir-ra©uni l-g˙ala nbidlet il-pittura tista’ tkun min˙abba li xi Ωmien qrib l-1636 kien sar titular ©did ta’ l-Assunta, g˙alhekk ma kienx g˙ad baqa’ skop li fi l-knisja jkun hemm artal tal-©enb bl-istess dedikazzjoni. Biss, min ikkummissjunah jidher li xtaq iΩomm ma’ l-istess tema, g˙alhekk ordna kwadru tal-Madonna tieg˙la s-sema bit-Trinità lesta bil-kuruna biex jinkurunawha, u ma’ dawn da˙˙al qaddisin o˙rajn. Meta tlestiet il-knisja preΩenti Dun Arkan©lu Zammit, saçerdot mill-Imqabba, ˙allas biex isir l-artal ta’ l-ir˙am li naraw illum.

Ori©inarjament dan l-artal kellu prospettiva bil-kolonni b˙alma huma l-ma©©oranza ta’ l-artali l-o˙ra. Il-knisja ta’ l-Imqabba baqg˙et ˙ielsa mill-isfre©ju li sar f’˙afna knejjes fi l-bidu tas-seklu g˙oxrin meta tkissret ˙afna arkitettura barokka biex ˙adet postha arkitettura aktar g˙erja u inferjuri. Dan l-artal salva anke mit-tifrik tal-gwerra, iΩda spiçça biex inqered fi l-bidu tas-snin ˙amsin biex isir jixba˙ lill-prospettiva l-©dida ta’ l-artal ta’ l-Immakulata! Hija veru ˙asra.

Ta’ min insemmu wkoll il-fatt li dan l-artal ˙add ma jirreferi g˙alih b˙ala ta’ l-Inkurunazzjoni, imma b˙ala ta’ San ÌuΩepp. Dan l-isem jidher ukoll fuq il-kaxex li fi hom jintrefa’ l-armar sabi˙ ta’ dan l-artal li jintuΩa biss fi l-festa titulari ta’ l-Assunta. Insibu wkoll l-arma ta’ San ÌuΩepp imnaqqxa fi l-lampier tal-fi dda li jintrama’ quddiemu fi l-©ranet tal-festa. Barra minn hekk sew fi r-re©istri qodma tal-legati tal-knisja kif ukoll f’pubblikazzjonijiet reçenti, dan l-artal dejjem jirreferu g˙alih b˙ala “altare San Giuseppe” jew “l-artal ta’ San ÌuΩepp”.

L-artal igawdi wkoll çerta importanza fi l-knisja tag˙na. Din



©ejja mit-tradizzjoni li lejliet Santa Marija, it-Traslazzjoni bir-relikwija tal-Madonna titlaq minn fuq dan l-artal, li jΩomm dan il-privile©© uniku. Ìimg˙a wara, fl -ottava tas-solennità ta’ l-Assunta, meta ssir il-proçessjoni tar-repoΩizzjoni tar-relikwija, din tintemm billi titpo©©a mill-©did fuq dan l-artal. B’hekk nistg˙u ng˙idu li dan l-artal huwa t-tielet fl -importanza wara l-artal ma©©ur u l-artal titulari tal-knisja.

G˙eluqKwadru antik bi storja

interessanti ˙afna fuq artal li g˙andu importanza sostanzjali fi l-

kuntest Imqabbi... Sfortunatament huwa wkoll l-aktar kwadru li jinsab f’qag˙da ˙aΩina. Biex inkunu nistg˙u nibqg˙u ngawduh g˙andu bΩonn ta’ restawr sabiex jer©a’ jie˙u l-˙ajja mill-©did u narawh kif kien meta tpo©©a f’postu, almenu 350 sena ilu. Hemm bΩonn li jintwera aktar interess fi t-teΩori li g˙andha

l-parroçça tag˙na, li ftit ftit qeg˙din jitnaqqru bl-effetti taΩ-Ωmien! Din kienet wa˙da mir-ra©unijiet g˙alfejn g˙aΩilt dan il-kwadru b˙ala wa˙da mis-santi ta’ tifkira ta’ l-ewwel quddiesa tieg˙i, biex ikun mag˙ruf aktar u jing˙atalu l-apprezzament li jist˙oqqlu... u biex forsi jinqala’ xi benefattur li jag˙mel tajjeb g˙alih!

1 KEITH SCIBERRAS, Kwadru qadim ta’ l-inkorunazzjoni tal-Madonna fi l-Programm tal-Festa ta’ Santa Marija - Mqabba 1993, 67.

2 F’din is-sena ©iet re©istrata l-ewwel difna fi l-knisja parrokkjali ta’ l-Assunta. 3 Il-pitturi l-o˙ra li kienu jeΩistu fi l-knisja l-qadima u li mbag˙ad insibuhom mill-©did

fi l-knisja l-©dida kienu t-titular ta’ l-Assunzjoni, ta’ l-Agunija, tar-RuΩarju, u ta’ l-Immakulata. Dawn kollha nbidlu jew intilfu maΩ-Ωmien. Il-pitturi ta’ Pentekoste u tal-ViΩitazzjoni li kien hemm fi l-knisja l-qadima nbidlu meta nbniet il-knisja l-©dida. L-antiki g˙adhom konservati.

Dun Ìu epp Zammit StreetÛurrieq - Malta. Tel: 2168 0760

Business Hours:

Monday to Friday: 9.00a.m. - 12.00p.m.

4.00p.m. - 7.00p.m.

Wednesdays & Saturdays : Half Days

Carabott Jewellers

The Salon for a New Look

St. Innocent Street, MqabbaFor Appointment Call:Tel: 2168 3175Mob: 7920 8040

Opening Hours:Mon: Closed

Tue, Thur, Fri & Sat: 9am - 7pmWed: 9am - 2pm

VIERGEUnisex Hair Salon by Sonia



Festa 2008 69

Din is-sena hija s-Sena Pawlina. Xieraq li anki l-festi ng˙ixuhom f’dan il-wirt li tana San Pawl Missierna. Jekk hemm kelma li tixraq lill-festi tag˙na, hija: “Ifra˙, Fer˙”. U dan il-fer˙, fi l-festi tag˙na dejjem isir fi d-dawl tal-Fidi tag˙na. Il-festi tag˙na huma msemmijin jew g˙al xi misteru tad-Divinità, jew tal-˙ajja ta’ Sidna Ìesù Kristu, jew g˙al xi qaddisin, l-akbar fosthom Marija, Omm Alla.

Naf li kull min ja˙dem g˙all-festa, jag˙mel dan b’sagrifi ççju, u b’sens kbir ta’ impenn. Imma mhux bilfors dan l-impenn ikollu tog˙ma kristjana. F’xi w˙ud t˙oss li hemm fi di u talb u devozzjoni vera lejn il-festa. IΩda sfortunatament, hemm xi w˙ud li ma tag˙rafx il-˙idma tag˙hom fi l-festi minn dak li jag˙mlu xi o˙rajn biex itellg˙u festa g˙al xi avveniment ie˙or, jew g˙al xi festival muΩikali.

AppellJien qieg˙ed nappella lin-

nies ta’ rieda tajba biex jibdew attivament isaffu l-festi tag˙na, jag˙mluhom hekk li min ikun qieg˙ed jag˙rafhom, jag˙raf li huma festi reli©juΩi. Din g˙andha tkun l-unika ra©uni li nag˙mlu l-festi, u din g˙andha tkun il-missjoni ta’ min jixtieq festi nsara verament. Qieg˙ed nappella g˙al dawn in-nies ta’ rieda tajba: “A˙dmu fuq s˙abkom li g˙andhom bΩonn l-g˙ajnuna, biex jifhmu dawn l-affarijiet. Ibdew proçess li fi h tifi r˙u li tag˙mlu l-festa tag˙kom verament nisranija, verament ta’ ©ie˙ g˙as-sej˙a nisranija tag˙na, tixraq lill-qaddis li nkunu qeg˙din niççelebraw.”

Nixtieq in˙alli lil San

Pawl jg˙allimna kif il-fer˙ tag˙na jista’ jkun nisrani. Óa nisimg˙u l-ewwel x’jikteb San Pawl lill-Filippin: “Ifi r˙u dejjem fi l-Mulej: ner©a’ ng˙idilkom, ifi r˙u. Il-

˙lewwa tag˙kom, ˙a jkunu jafuha l-bnedmin kollha. Il-Mulej qorob. Mill-bqija, ˙uti, f’dan g˙andkom ta˙sbu: f’kull ma hu veru, f’kull ma hu xieraq, f’kull ma hu ©ust, f’kull

ma hu safi , f’kull ma ji©bed l-im˙abba, f’kull ma jist˙oqqlu l-©ie˙, f’kull ma hu virtù, f’kull ma ˙aqqu tif˙ir: f’dan kollu a˙sbu.” (4,4).

Ifi r˙u fi l-Mulej: Ma nistg˙ux nifi r˙u verament fi l-Mulej, jekk f’qalbna g˙andna xi fi rdiet, jew jekk nippretendu li l-fer˙ tag˙na nuruh billi ng˙ajru lil dawk li m’humiex tal-festa tag˙na.

Il-˙lewwa tag˙kom a jkunu jafu bi˙a l-bnedmin koll˙a: A˙na nistg˙u n˙ossu f’qalbna li g˙andna lill-Qaddis. IΩda l-o˙rajn, forsi li ma jemmnux, kif se nuruhom il-˙lewwa ta’ Ìesù, meta jarawna ni©©ieldu jew irrabjati g˙al xulxin?

A˙sbu f’kull ma hu veru: Jekk qeg˙din niççelebraw lil xi Qaddis u mhux biss l-istatwa tal-Qaddis, irridu dejjem iktar nitolbu fl imkien u nitg˙allmu

L-E.T. Arçisqof ta’ Malta, Mons. Pawlu Cremona O.P. jidher jiffi rma l-ktieb tal-viΩitaturi waqt l-ewwel viΩta pastorali tieg˙u fl -Imqabba wara inizjattiva min-na˙a tas-

Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija fi l-ftu˙ tal-wirja La Semana Santa.

Il-Óru© ta’ l-Istatwa artistika u devota ta’ Santa Marija. Fl-isfond tidher is-sede tas-Soçjetà, imΩejna

g˙all-festa Titulari ta’ l-Imqabba.

Insaffu l-festi tag˙na

Messa©© mill-Arçisqof ta’ Maltal-E.T. Mons. Pawlu Cremona O.P.



fl imkien biex insiru nafu x’˙abb il-Qaddis, kif g˙ex, biex niççelebraw ukoll il-˙ajja tieg˙u nisranija, inkella nkunu qed nifi rdu l-istatwa mill-Qaddis li tirrappreΩenta.

A˙sbu f’kull ma hu xieraq, kull ma jist˙oqqlu l-©ie˙, f’kull ma ˙aqqu t-tif˙ir: In-nisrani suppost ikollu wkoll im©iba differenti kif i©ib ru˙u. Nistg˙u nsemmu wkoll xi affarijiet li n-nisrani ma jistax jaççetta b˙ala parti mill-˙ajja tieg˙u; il-kliem ˙aΩin, u d-dag˙a, jekk mhux ukoll kontra xi qaddis ie˙or; l-eççess ta’ l-alko˙ol, forsi anki f’dawk li huma Ωg˙ar; l-eççess fi ç-çelebrazzjoni purament umana, b’mod speçjali f’xi marçijiet fejn anki d-deçenΩa tkun nieqsa. Dawn ma jaqblux b’fer˙ li jsir f’isem xi Qaddis.

Óolma u tamaJiena g˙idt dan kollu g˙aliex

nixtieq li nnaqqsa dak kollu li jista’ jfi xkel il-valuri veri tal-festi. Jiena no˙lom u nittama li xi darba fi l-festi tag˙na nersqu lejn dak li jg˙id San Pawl: li fi l-fer˙ tag˙na jkun g˙ad fadal biss dak li “ji©bed l-im˙abba”.

Nibg˙at il-Barka tieg˙i fuq il-festi li se ji©u ççelebrati din is-sena: fuq il-komunitajiet tal-Knisja li fi ˙danhom ji©u ççelebrati, fuq dawk li ja˙dmu g˙alihom u fuq dawk li jattendu g˙alihom.

Dehra tal-briju matul il-Festa ta’ Santa Marija.

Ûew© umbrelluni kollha pittura li ©ew imΩanΩna s-sena l-o˙ra g˙alwaqt il-briju tal-festa.

A. FerriggiHand Tools Supplier

Available from all leading ironmongeries

‘Fiorella’, 65, Triq ÌuΩè Abela, Ûejtun.Tel: 2167 3719 Mobile: 9947 5154



Festa 2008 73

15-il sena b˙al ˙olma g˙addew,Niftakarahom g˙adhom jibdew,Grupp ta’ Ωg˙aΩag˙ mis-Soçjetà,Bdew dis-Sezzjoni b’tant serjeta’.

Kollha kienu joffru l-˙in,Biex jg˙ollu l-isem ta’ dal-kaΩin,

Laqg˙a fi l-©img˙a bdew jorganizzaw,U g˙all-Festa ferm jistinkaw.

Malajr inbdew l-attivitajiet,U spikkaw fi ç-çelebrazzjonijiet,

Is-sena kollha g˙addejjin,Qatt ma tarahom ja˙lu l-˙in.

Laqg˙at reli©juΩi u wirjiet marjani,Kompetizzjonijiet u Ωjarat lill-anzjani,

Anke pro©etti internazzjonali,U sar l-ewwel Skambju Kulturali.

Fis-Soçjetà tag˙na dawn huma xempju,Ta’ Ωg˙aΩag˙ ta’ vera u ta’ eΩempju,

Fihom tidher l-ispiritwalita’,G˙enu ukoll bil-karita’.

Minnhom issib jag˙mlu l-armar,U o˙rajn fosthom ja˙dmu n-nar,G˙all-festa kul˙add tarah jirsisti,

Issib ukoll minnhom bandisti.

Fil-briju Ω-Ωg˙aΩag˙ dejjem iΩidu,U x’març kbir jag˙mlu fl -A˙˙ar Tridu,Biex il-festa tkun dejjem eççezzjonali,

Jo˙olqu sorpriΩi ori©inali.

It-talent tag˙hom ta’ min jammira,G˙amlu l-imrew˙a u l-bandalora l-kbira,

Is-sistema tal-kanuni,U ˙olqu wkoll Ωew© umbrelluni.

Fis-suççessi u l-unuri,Kull Ωag˙Ωug˙ i˙ossu kburi,

G˙ax kif jirfes l-g˙atba tas-Soçjetà,Jilma˙ unuri bil-kwantita’.

Ìejna l-ewwel fi n-nar ©ewwa l-port,Presepju Óaj onorat bl-ewwel post,

Dan kollu ©ej minn demm Ωag˙Ωug˙,Kif jista’ ma jaqbiΩlekx id-dmug˙.

Lill-bandisti ng˙id Prosit, kollha kemm huma,Tan-nar bell˙u lil kul˙add f’Ruma,

L’Etoile d’Or g˙adu uniku u popolari,U fi n-nar sirna Champions Mondjali.

Intom iΩ-Ωg˙aΩag˙ tat-Titular,Komplu g˙amlu festi kbar,

Semmejtkom bla ma fta˙art,U dejjem Ωommu saqajkom fl -art.

Lilek Marija, li tag˙na Int l-Omm,Fuq dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ kompli jdejk Ωomm,

Kif bl-an©li Inti mdawwra b’tant devozzjoni,Lejk nibqg˙u n˙arsu, g˙ax Int l-Assunzjoni.

Ìunju 2008

15-il Sena Ûg˙aΩag˙Fl-OkkaΩjoni ta’ l-G˙eluq il-15-il senamit- twaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙

minn Patrick GhigoBirkirkara



Re©a’ wasal iΩ-Ωmien tant mistenni minna lkoll; propju Ω-Ωmien fejn l-Imqabba bid-dritt tkun qieg˙da tiççelebra l-Festa tag˙ha; il-Festa Titulari ta’ Ommna Marija mtellg˙a s-sema bir-Ru˙ u bil-Ìisem.

G˙addiet sena o˙ra; sena ta’ ˙idma kontinwa mid-diversi ferg˙at fi ˙dan is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V. ‘Sena Memorabbli’; din hija l-fraΩi li sewwa sew tiddeskrivi s-sena 2007/2008 tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija, sena ta’ ˙idma kbira li tista’ titqies b˙ala rigal denju lis-Soçjetà propju fl -okkaΩjoni tal-15-il anniversarju mit-twaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi ˙danha.

Illum il-©urnata nistg˙u ng˙idu li wasalna fi Ωmien fejn is-Sezzjoni

Ûg˙aΩag˙ Santa Marija ta’ l-Imqabba tkun meqjusa b˙ala wa˙da mis-Sezzjonijiet taΩ-Ûg˙aΩag˙ ewlenin f’pajjiΩna.

Dan jista’ ji©i kkostitwit ferm tajjeb mil-lat organizzattiv tul is-sena kollha kif ukoll permezz ta’ dak kollu li jirrigwarda l-‘prodott fi nali’ li bl-g˙ajnuna tal-Madonna ser inkunu qeg˙din na˙sdu l-frott tieg˙u fi l-©ranet impenjattivi tal-Festa, bil-qofol jintla˙aq fi l-

lejl tat-13 ta’ Awwissu sewwa sew fi l-Març ta’ l-A˙˙ar Tridu. Hawnhekk ser tkompli tispikka l-qawwa u l-importanza ta’ l-element organizzattiv kif ukoll dak innovattiv waqt dan l-ispettaklu varjat.

2007/2008 Sena Memorabbli

Hekk kif g˙addiet il-Festa tas-sena l-o˙ra, il-Kumitat tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ kompla ji©©edded b’numru sabi˙ ta’ Ωg˙aΩag˙ li ng˙aqdu mag˙na g˙all-ewwel darba fi l-kumitat. Minn hawn nifi r˙ilhom tal-˙idma li wettqu s’issa fi lwaqt li nirringrazzja lil dawk il-persuni li kienu jiffurmaw parti mill-kumitat fi s-sena 2006/2007 g˙as-servizz tag˙hom. Dlonk fassalna pjan ta’ ˙idma g˙al din is-sena bil-prijoritajiet ewlenin ikunu:• It-Tieni Edizzjoni ta’ l- Ewwel

Presepju Óaj organizzat fl -Imqabba.

• Iç-çelebrazzjonijiet tal-15-il anniversarju mit-twaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙.Sabiex pjan ta’ ˙idma jkun

jista’ jitqies b˙ala pjan effettiv, huwa ta’ importanza assoluta li wie˙ed jibni u janalizza sewwa l-istrate©ija u l-miΩuri li ser juΩa sabiex il-miri ewlenin tal-pjan jintla˙qu u jintla˙qu bl-a˙jar mod possibbli. Hekk g˙amel il-Kumitat taΩ-Ωg˙aΩag˙ u tabil˙aqq sfruttajna fl imkien kull possibilità sabiex l-aspirazzjonijiet tag˙na jse˙˙u f’realtà. Dan huwa wie˙ed mill-Il-Kumitat Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ 2008.

Sezzjoni Ûg˙aΩag˙Santa Marija(1993 – 2008)Ûg˙aΩag˙ Rebbi˙in!

mis-Sur Carlo SciberrasPresident tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙



fatturi ewlenin li jag˙tu distinzjoni speçjali lis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija. Jien personalment nemmen li Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙na huma tassew privile©©jati li jag˙rfu ja˙dmu b’dan il-mod tant intelli©enti, effettiv u nadif. Ûgur li m’huwiex fl -istil u fl -etika tag˙na li tintuΩa jew titwaddab xi kimika tossika bil-˙sieb li tg˙in f’xi çelebrazzjoni partikolari u eventwalment nonqsu mir-rispett lejn id-drittijiet fundamentali tal-bniedem. Anzi kontrarjament g˙al dan kollu Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙na g˙arfu ja˙dmu fuq binarji totalment differenti bl-element innovattiv ikun il-pilastru ewlieni f’˙idmietna. Komplejna nenfasizzaw fuq l-attivitajiet b’konsistenza kif ukoll fi s-sehem s˙i˙ tag˙na b˙ala Ωg˙aΩag˙ fi l-komunità in ©enerali, fejn po©©ejna fi ç-çentru ta’ l-attenzjoni l- involviment dirett taΩ-Ωg˙aΩag˙ Imqabbin f’kull attività li ˙ejjejna b’mod speçifi ku sabiex tabil˙aqq jintla˙qu l-prijoritajiet ewlenin tal-pjan tag˙na. Ittellg˙u xejn inqas minn 35 attività/inizjattiva f’inqas minn 12-il xahar!

Óidma Solida u KredibbliAttivitajiet b˙al Get Togethers,

discos u ikliet ma naqsux, fi l-fatt komplejna nΩidu fejn fost dawn spikkaw l-Omega Friday’s Carnival Costume Party fi t-2

ta’ Frar, il-Lejla ta’ Ikel Malti mtellg˙a ©ewwa l-KaΩin fi t-30 t’April u l-BBQ & Pool Party ©ewwa t-Torri tal-Qrendi fi t-28 ta’ Ìunju. Minn hawn nirrinrazzja lill-partitarju s-Sur Kevin Camilleri kif ukoll lill-Onorevoli Dr. Marlene Pullicino li hija benefattriçi tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙, g˙all-g˙ajnuna li offrewlna tul dawn l-attivitajiet. Fil-15 ta’ Lulju, sewwa sew xahar qabel il-Festa, tellajna b’suççess fl imkien ma’ l-G˙aqda tan-Nar, BBQ fi l-pjazza fejn bl-iktar mod xieraq sar il-launch uffi çjali tad-diska “Qalb Ûag˙Ωug˙a Wa˙danija”

kantata mill-brava Eleanor Cassar, b’kompoΩizzjoni tas-Surmast Imqabbi Mro. Anthony Camilleri u lirika ta’ Nicholas Baldacchino, Segretarju tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙. F’din l-attività ˙ri©na wkoll il-˙ames edizzjoni tas-CD ta’ Marçi BrijuΩi bil-kant intitolata ‘Çelebrità Vol 5’.

Fost l-attivitajiet Reli©juΩi u Filantropiçi nsibu fuq quddiem il-Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa li hija Unika g˙all-gΩejjer Maltin bl-isem ‘La Semana Santa - Espana’ li propju kienet l-istrument ewlieni tal-mi©ja ta’ l-E.T. l-Arçisqof ta’ Malta Mons. Pawlu Cremona fl -Imqabba fl -2007 kif ukoll il-mi©ja ta’ l-E.T. Isqof Emeritus tal-Kuwait Mons. Adeodato Micallef din is-sena. Minn hawn nirringrazzja lil kull min g˙en f’din l- attività b’mod partikluari lis-Sinjuri Michael Chetcuti, Nathalie u Leonard Azzopardi. Din ittellg˙et fi s-swali prinçipali ©ewwa l-kaΩin bejn it-12 u t-23 ta’ Marzu.

Ûammejna wkoll l-appuntament tag˙na ma’ l-anzjani Mqabbin, residenti f’San Vinçenz fejn f’Ottubru g˙amilnielhom Ωjara fl -okkaΩjoni tal-Jum Dinji ta’ l-Anzjani kif ukoll qattajna nofs ta’ nhar mar-residenti bi bΩonnijiet speçjali ©ewwa d-Dar tal- Providenza nhar it-23 ta’ Marzu. Tellg˙ajna wkoll quddiesa ta’ ringrazzjament lil Alla

BBQ & Pool Party ©ewwa t-Torri tal-Qrendi

U˙ud mill-membri fi ˙dan is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ offrew nofs ta’ nhar g˙ajnunafi d-Dar tal-Providenza.



fl -okkaΩjoni tal-15-il Anniversarju mit-twaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ ©ewwa l-Knisja Parrokkjali ta’ l-Imqabba nhar it-3 ta’ Frar. Fi Ωmien il-Ìimg˙a Mqaddsa er©ajna konna parti minn grupp organizzattiv fejn tellajna b’suççess sensiela ta’ EΩerçizzi Spiritwali g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ bit-tema ‘G˙aqda jew g˙oqda kif ukoll ipparteçipajna fl -irfi eg˙ tal-vara devota tad-Duluri waqt il-purçissjoni u l-˙asil tar-ri©lejn f’Óamis ix-Xirka. Il-Ìimg˙a Marjana li re©g˙et kisbet attendenzi numeruΩi tul il-©img˙a kollha fejn g˙ar-raba’ sena konsekuttiva Ωammejna l-appuntament mal-komunità Mqabbija b’sensiela ta’ laqg˙at ta’ Tag˙lim Marjan g˙al kul˙add. Dawn il-laqg˙at saru bejn is- 26 u t-30 ta’ Mejju g˙all-ewwel darba ©ewwa l-Kappella ta’ San BaΩilju. Minn hawn nirringrazzja lill-Kappillan tal-Parroçça Dun Nazzaren Caruana u lis-Sinjura Mary Cassar ta’ l-g˙ajnuna tag˙hom.

Is- Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ tat ukoll is-sehem tag˙ha fi l-Festi tal-Madonna tar-RuΩarju kif ukoll f’Corpus Cristi f’Ottubru u f”Mejju. Minn hawn nifra˙ lill-Prokuratur il-©did tal- Fratellanza tas-SSmu. Sagrament iΩ-Ωag˙Ωug˙ Antoine Farrugia tal-˙idma li qed iwettaq fl imkien maΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na. Fit-2 t’Awwissu tajna s-sehem s˙i˙ tag˙na waqt il-Festa ta’ l-Ordinazzjoni Saçerdotali taΩ-Ωag˙Ωug˙ Imqabbi Rev. Dun Jonathan Farrugia li minn hawn nawgurawlu ‘Ad Multos Annos’ fi l-Ministeru Saçerdotali tieg˙u. Minn

hawn nie˙u l-opportunità wkoll sabiex nuri l-apprezzament tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ lejn is-saçerdot Imqabbi Dun Karm Ghigo g˙all-˙idma li wettaq tul is-snin fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ Imqabbin. Dun Karm ˙alla dan il-Wied ta’ Dmug˙ nhar it-22 ta’ Ìunju. Ag˙tieh o Mulej il-Mistrie˙ ta’ dejjem.

Dwar l-attivitajiet sportivi wie˙ed ta’ min isemmi li organizzajna Ωew© Football Tournaments ©ewwa l-Imqabba Synthetic Pitch f’Ottubru u f’Ìunju li kienu ©entilment sponsorjati minn Dr. Louis Galea u s-Sur Julius Farrugia, kif ukoll Playstation Tournament ©ewwa l-KaΩin f’Mejju ©entilment sponsorjat mis-Sur Lolly Briffa.

Jekk in˙arsu lejn id-djalogu mal-kommunità kif ukoll lejn it-tis˙i˙ tar-relazzjonijiet tag˙na mad-diversi korpi awtoritarji jispikkaw l-edizzjonijiet tal-pubblikazzjoni popolari t-‘Titular’ f’Diçembru u f’April; il-laqg˙a kordjali ma’ l-Arçisqof l-E.T. Mons. Pawlu Cremona bit-tema ‘IΩ-Ωg˙aΩag˙ x’post g˙andhom fi l-Knisja’ f’April, kif ukoll permezz tar-rappreΩentanza tag˙na fi l-Kumitat EΩekuttiv ta’ l-G˙aqda KaΩini tal-Banda rappreΩentati minni u mill-Kaxxier tas-Soçjetà s-Sur Carmel Briffa. Minbarra li saru dawn l-attivitajiet ta’ min isemmi wkoll li din is-sena komplejna fuq is-snin preçedenti u investejna f’˙idma ta’ ammont kbir ta’ liedna ©dida g˙al Triq Valletta, Triq il-Parroçça, Misra˙ il-Fidwa u l-madwar kollu.

Hawn ta’ min nirringrazzja lis-Sinjuri Raymond Vella, Roderick u Emmanuel Pace tal-˙idma siewja tag˙hom. Il-lotteriji sabiex jittaffew ftit mill-ispejjeΩ ma naqsux, b˙as-soltu nie˙u l-opportunità sabiex nirringrazzja lis-Sinjura Doris Camilleri ta’ l-g˙ajnuna siewja tag˙ha f’kull attività li ntellg˙u. Ìie ppreΩentat ukoll logo uffi çjali ©did tal-15-il anniversarju, xog˙ol bl-idejn ta’ l-artist Brian Borg ming˙ajr ebda interessi.

Ûg˙aΩag˙ Rebbi˙in – Unur ie˙or g˙all-Imqabba

Wara li tajna ˙arsa Ωg˙ira lejn is-sena ta’ ˙idma u elenkajt u˙ud mill-attivitajiet varji li organizzat is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙, tajjeb jekk nag˙tu ˙arsa wkoll lejn wa˙da mill-prijoritajiet li b˙ala kumitat po©©ejna fuq quddiem nett ta’ l-a©enda tag˙na g˙as-sena 2007/2008; It- Tieni Edizzjoni ta’ l-Ewwel Presepju Óaj organizzat fl -Imqabba mtella’ ©ewwa l-binja ta’ l-Isptar il-Qadim bejn it-22 u t-30 ta’ Diçembru. F’dawn id-disat ijiem wie˙ed seta’ japprezza ferm it-trasformazzjoni tal-binja ta’ l-Isptar il-Qadim f’villa©© sinonimu maΩ-Ωminijiet tat-twelid ta’ Ìesù Bambin. Tajjeb insemmi li kien hemm il-parteçipazzjoni ta’ ’l fuq minn sebg˙in karattru kuljum, kif ukoll ir-reçtar f’sinkronizzazzjoni mar-rakkont tat-twelid. L-ammont ta’ viΩitaturi kien wie˙ed impressjonanti. G˙al darb’o˙ra b˙ala Ωg˙aΩag˙

Membri fi ˙dan is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija waqt il-quddiesa ta’ radd il-˙ajr lil Alla fl -okkaΩjoni tal-15-il sena

anniversarju mit-twaqqif ta’ l-istess sezzjoni.

BBQ quddiem il-KaΩin nhar il-15 ta’ Lulju 2008 fejn ©iet anke ppreΩentata d-diska ‘Qalb Ûag˙Ωug˙a Wa˙denija’ kantata

minn Eleonor Cassar.



Il-bandalora artistika li tintuΩa waqtil-briju tal-marçi.

irnexxielna nispikkaw ferm bl-ideat innovattivi tag˙na, fejn din is-sena l˙aqna quççata o˙ra fl -istorja rikka tag˙na u tar-ra˙al ta’ l-Imqabba bil-kisba ta’ l-Ewwel Premju fi l-Kompetizzjoni Nazzjonali tal-Presepji b’livell straordinarju fi l-punte©©i mog˙tija minn ©urija esperta f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ l-ori©inalità, l-aççessorji, il-konsistenza fi l-karattri, l-effetti ta’

dwal u muΩika u d-dehra ©enerali. Tajjeb insemmi wkoll il-fatt

li tul is-snin li ilha ssir din il-kompetizzjoni, l-ebda g˙aqda ma rnexxielha tikkwalifi ka g˙all-ewwel premju. Dan l-unur kompla jsa˙˙a˙ isem is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija u r-ra˙al ta’ l-Imqabba fejn eventwalment is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ tag˙na saret l-ewwel u l-unika g˙aqda ta’ Ωg˙aΩag˙

L-E.T. Isqof Emetitus tal-Kuwait, Mons. Adeodato Micallef, jifta˙ il-wirja marbuta mal-Ìimg˙a Mqaddsa, La Semana Santa.

L-A˙˙ar Çena. Xog˙ol ©did li ΩΩanΩan fi l-wirja La Semana Santa ta’ din is-sena.

L-istatwa artistika tal-Madonna b˙ala parti minn sett ta’ vari tal-Ìimg˙a Mqaddsa fuq stil Spanjol.

Ûew© umbrelluni kollha pittura li ΩΩanΩnu matul il-Festatas-sena li g˙addiet.

IΩ-Ωg˙aΩag˙ huma parti importanti ˙afna fl -organizzazzjoni tal-briju waqt il-Festa.

Parti mill-briju organizzat waqt il-marçi



fl -Imqabba li hija mog˙nija b’Unur Nazzjonali. Minn hawn nirringrazzja lil kull min b’ xi mod jew ie˙or g˙en sabiex irnexxielna nag˙mlu dan kollu. Impossibbli li nsemmi persuna b’persuna g˙ax ma nispiçça qatt, però minn hawn nirrigrazzja mill-ikbar wie˙ed sa l-iΩg˙ar wie˙ed g˙ax fl imkien tajna risposta; u b’qalb kbira dawk l- azzjonijiet ˙Ωiena li in©ustament soffrejna ©ew mirbu˙in kollha permezz ta’ l- apprezzament ta’ kull min Ωarna kif ukoll tal-©urija li rat b’g˙ajnejha x’sar u eventwalment kienet kapaçi tiddikjarana b˙ala l-aqwa u l-a˙jar minn fost l-g˙aqdiet kollha li kkompetew f’din il-kompetizzjoni tul l-a˙˙ar snin. Nie˙u l-opportunità wkoll sabiex f’isem il-Kumitat nirringrazzja lill-Onor. Dr. Franco Debono li g˙o©bu jisponsorja l-avveniment kollu, Bronk Productions u s-Sur Nicholas Briffa li pprovdewlna l-vestwarju, u s-Sinjuri Philip u Anthony Farrugia li pprovdewlna l-materjali. Nifra˙ lis-Sur Alfred Galea li din is-sena reba˙ l-unur Star Awards 2007 kif ukoll lis-Sur Vince Aius li

reba˙ il-kampjonat ta’ l-iscooters. Apprezzament speçjali ie˙or imur lejn l-kollegi tieg˙i; l-Uffi çjali tal-Kumitat EΩekuttiv li taw l-appo©© kontinwu tag˙hom lis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ sa mill-bidu nett.

B’˙arsitna ’l quddiem lejn aktar suççessi

Issa li qrobna ferm g˙all-festa, dalwaqt ser inkunu qed niΩvelaw u jekk Alla jrid ser inkunu qed na˙sdu l-frott tal-prijorità l-o˙ra fuq l-a©enda tag˙na; ‘Iç-çelebrazzjonijiet tal-15-il anniversarju mit-twaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙’ fejn il-qofol ser jintla˙aq propju fi l-lejl tat-13 t’Awwissu, fi l-Març grandjuΩ ta’ l-A˙˙ar Tridu. Huwa importanti li ng˙id li s-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ investiet sena ta’ ˙idma ming˙ajr waqfi en sabiex tipprepara b’tant reqqa dan l-avveniment uniku ©ewwa ra˙alna. IΩ-Ωmien jg˙addi u ma jistenna lil ˙add, però l-˙idma u l-kisbiet li saru propju miΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na tul l-a˙˙ar snin Ωgur li diffi çli biex wie˙ed jinsihom. G˙alhekk fi lwaqt li rridu nΩommu saqajna dejjem ma’ l-art,

irridu nkomplu n˙arsu ’l quddiem sabiex li ksibna tul is-snin ikompli jisseddaq b’kisbiet o˙rajn.

Jalla l-Madonna ΩΩomm idejha fuqna sabiex ilkoll fl imkien ikollna çelebrazzjoni kbira bl-aktar mod dinjituΩ li tassew ikun jixraq lill-Festa Titulari Mqabbija.

Grazzi mill-qalb lil Kul˙add!Viva r-Re©ina tas-Sema u l-Art

Santa Marija, l-Omm u l-Patruna tag˙na lkoll!

Il-Purçissjoni devota bl-istatwatal-Madonna tad-Duluri merfug˙a

miΩ-Ωg˙aΩag˙ tal-parroçça.

Wa˙da mil-laqg˙at matul il-Ìimg˙a Marjana 2008, organizzata mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ g˙ar-raba’ sena

konsekuttiva.

Diskussjoni bejn iΩ-Ωg˙aΩag˙ waqt l-eΩerçizzi 2008 bit-tema ‘G˙aqda jew g˙oqda’.

Azzjoni waqt tournament tal-futbol organizzat ©ewwa s-synthetic ground ta’ l-Imqabba F.C.

‘Omega Party’. Wie˙ed mill-attivitajiet organizzati ©ewwa l-KaΩin tag˙na.



Festa 2008 83

Ftit li xejn nafu dwar l-ori©ini tas-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu g˙aliex x’aktarx li d-dokumenti dwar dan is-Santwarju ©ew mitlufi n matul iΩ-Ωminijiet. L-ewwel provi bil-miktub ta’ l-eΩistenza ta’ dan is-Santwarju jinsabu ©ewwa l-arkivji tal-Kurja ta’ G˙awdex, meta ssir referenza g˙al Ωjara li l-Isqof Domenico Cubelles kien g˙amel f’din il-kappella. L-unika tag˙rif li nsibu f’dan id-dokument hu li l-kappella kienet g˙adha kif inbniet u li kienet propjetà ta’ familja nobbli mag˙rufi n b˙ala tal-‘Ìentili’.

Fis-sena 1575 wara Ωjara lill-kappella mill-appostoliku Mons. Pietru Dusina li kien mibg˙ut mill-Papa Gregorju XII, sab din il-kappella fi stat ˙aΩin ˙afna. G˙alhekk Mons. Dusina ordna li l-kappella tkun mag˙luqa u

mwaqqg˙a, u d-dmirijiet tag˙ha ji©u mg˙oddija lill-knisja parrokkjali, li llum hija l-Katidral ta’ G˙awdex. Madankollu, dejjem skond it-tradizzjoni, meta l-˙addiem ta l-ewwel daqqa biex jibda jwaqqa’ din il-kappella, hu kiser idu. Din ©iet me˙uda b˙ala sinjal li din il-kappella kellha tkun miΩmuma, u fi l-fatt, din kienet l-uniku kappella li ©iet salvata mid-digriet ta’ Mons. Dusina li kienet tordna t-twaqqieg˙ ta’ kappelli o˙ra simili fi l-gΩira.

Fl-1958, is-sidien tal-propjetà tal-kappella nbidlu, u mag˙hom inbidel isem il-kappella. Sa dan iΩ-Ωmien, il-kappella kienet mag˙rufa b˙ala ‘tal-Ìentili’. Il-kappella issa bdiet ti©i msej˙a ‘Ta’ Pinu’. Dan ©ara g˙aliex Pinu Gauci sar il-prokuratur ta’ din il-kappella u fl -1611 hu offra l-fl us minn butu

Is-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu©ewwa G˙awdex

125 Sena mis-Sej˙atal-Madonna ta’ Pinulil Karmela Grima u Fran©isk Portelli

kitba tas-Sur Antoine Sciberras

Karmni Grima. 125 sena ilu wie©bet g˙as-sej˙a li g˙amlitilha l-Madonna.

Fran©isku Portelli. Ûag˙Ωug˙ li huwa wkoll sema’ l-le˙en tal-Madonna ©ej

mill-kappella.Il-Papa Ìwanni Pawlu II waqt iΩ-Ωjara tieg˙u fi s-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu

jidher iwa˙˙al stellarju mal-kwadru tal-Madonna.



g˙ar-restawr tag˙ha. Nistg˙u ng˙idu li l-kappella ©iet mibnija mill-©did. Hu ˙allas ukoll g˙all-pittura tal-Madonna ta’ l-Assunta g˙all-artal ma©©ur. Dan l-inkwadru ©ie mpitter minn Amadeo Perugino.

Fit-22 ta’ Ìunju ta’ l-1883, Karmni Grima, xebba ta’ ˙amsa u erbg˙in sena u devota kbira tal-Madonna, semg˙et lil xi ˙add isej˙ilha waqt li kienet sejra lura d-dar mill-g˙elieqi ta’ madwar il-kappella. Hi semg˙et vuçi ta’ mara tg˙idilha: “Ejja, ejja”. Hi bdiet tibΩa’ u bdiet ti©ri ’l hemm mill-post. Il-vuçi re©g˙et sej˙itilha, u din id-darba Karmi ndunat li l-vuçi kienet ©ejja minn ©ol-kappella. Hi da˙let ©ol-kappella u qalet it-talb tag˙ha tas-soltu. Il-vuçi, li kienet ©ejja mix-xbieha tal-Ver©ni Mqaddsa, talbitha biex tg˙id tliet darbiet Ave Maria f’©ie˙ it-tlett ijiem li l-Ìisem Tag˙ha dam fi l-qabar qabel ma tela’ fi s-sema.

Karmni g˙amlet kif talbitha l-vuçi, u baqg˙et sejra fi triqitha. Ftit wara, Karmni mardet u kellha tibqa’ fi s-sodda g˙al aktar minn sena s˙iha. Wara, Karmni qalet is-sigriet tag˙ha lil ˙abib tag˙ha, Frenç Portelli, li min-na˙a tieg˙u qalilha li g˙al dak iΩ-Ωmien hu kien ukoll sema’ vuçi ta’ mara ©ej mill-kappella jg˙idlu biex jitlob. Ftit Ωmien wara din is-sej˙a misterjuΩa, omm Frenç ©iet imfejqa mirakoloΩament bl-interçessjoni tal-Madonna Ta’ Pinu. Il-kappella mwarrba spiççat b˙ala post ta’ pellegrina©© g˙al ˙afna nies.

L-isqof Pietru Pace ©ie mg˙arraf b’dawn il-©rajjiet u wara li kellem lil Karmni u lil Frenç, hu kkonkluda li l-vuçi kienet ©ejja mis-sema. Id-devozzjoni g˙all-Madonna Ta’ Pinu kibret minnufi h u numru kbir ta’ pellegrini Ωaru l-kappella.

B’hekk ittie˙det deçiΩjoni li jinbena santwarju xieraq li jkun jista’ jilqa’ l-folol, u l-bini ta’ knisja fi stil Ruman beda fl -1920. Fl-1932, il-knisja l-©dida ©iet imbierka u miftu˙a g˙all-pubbliku, u fl -1935, il-Papa Piju XI iddikjaraha b˙ala BaΩilika Minuri. F’dik l-istess sena, ix-xbieha mirakuluΩa tal-Madonna

©iet inkurunata mill-Kardinal Alessio Lepicier, b’digriet iffi rmat mis-segretarju ta’ l-istat tal-Vatikan, il-Kardinal Ew©enju Pacelli, li wara la˙aq il-Papa Piju XII.

F’Mejju 1990, il-papa Ìwanni Pawlu II Ωar s-santwarju Ta’ Pinu, u wara li talab fi l-kappella, hu qaddes quddiesa fuq z-zuntier u Ωejjen ix-xbieha tal-Madonna b’˙ames stilel tad-deheb, b˙ala prova ta’ ,l-im˙abba tal-poplu lejn il-Madonna.

Ta’ min isemmi wkoll li Karmni Grima kienet meqjusa minn kul˙add b˙ala mara qaddisa. Karmni twieldet ©ewwa l-G˙arb, G˙awdex nhar it-2 ta’ Frar 1838. Missierha Tumas u ommha Antonia xebba Apap kienu familja sempliçi u fqira, ˙addiema fi r-raba’ b˙all-ma©©oranza tan-nies f’dawk iΩ-Ωminijiet. Illum il-©urnata d-dar fejn kienet tg˙ix Karmni Grima ©iet mibdula f’MuΩew sabiex ifakkar kemm lil din Karmni kif ukoll is-Sej˙a tal-Madonna. Karmni Grima mietet nhar il-25 ta’ Frar 1922 meta hi kellha 84 sena.

G˙al dawn l-anniversarji tal-125 sena mis-sej˙a tal-Madonna Ta’ Pinu saru çelebrazzjonijiet kbar bejn l-4 u t-22 ta’ Ìunju 2008 ©ewwa l-gΩira ta’ G˙awdex, liema çelebrazzjonijiet juru d-devozzjoni u l-im˙abba kbira li l-poplu Malti u G˙awdxi g˙andu lejn l-Omm tag˙na tas-Sema.

Dehra tas-Santwarju tal-MadonnaTa’ Pinu, qabel mag˙rufa b˙ala

‘Tal-Ìentlom’.

Il-programm uffi çjali taç-çelebrazzjonijiet organizzati din is-sena

b’rabta mal-125 sena mis-sej˙atal-Madonna lil Karmni Grima u

Fran©isku Portelli.

Il-Papa Ìwanni Pawlu II waqt mument ta’ talb u rifl essjoni quddiem ix-xbiehatal-Madonna Ta’ Pinu.



Festa 2008 87

Rev. Dun Jonathan FarrugiaL-Imqabba mog˙nija b’saçerdot ©did

Stud.). Ta’ min isemmi wkoll li fi l-gradwazzjoni kien ikkummisjonat jag˙mel id-diskors ta’ l-okkaΩjoni f’isem l-istudenti. Bejn l-2005 u l-2007 Jonathan temm il-kors ma©©uri tat-Teolo©ija u gradwa b’Summa Cum Laude (fi rst class degree) S.Th.B. mill-Università ta’ Malta fi lwaqt li fi s-sena 2007 beda l-kors tal-Liçenzjat fi t-Teolo©ija.Bejn l-2006 u l-2008 kien il-President ta’ l-G˙aqda Studenti tat-Teolo©ija.

Il-passatempi ta’ Jonathan huma l-muΩika, it-teatru u r-riçerka. Beda jitg˙allem idoqq fl -1984 fl -Iskola tal-MuΩika Johann Strauss. Xi snin wara beda jitg˙allem il-klarinett fl -istess skola. Daqq g˙all-ewwel darba mal-Banda Re Ìor© V ta’ l-Imqabba fi s-sena 1997 fi lwaqt li fl -2004 ing˙aqad mal-Cappella Bugeja u daqq ma’ din l-orkerstra f’diversi knejjes fi l-festi rispettivi tag˙hom. L-ewwel darba li daqq ma’ din l-orkestra kien fi t-Tridu tal-Festa Titulari ta’ Santa Marija fl -Imqabba. Festi o˙ra li daqq fi hom jinkludu: Marija Bambina (ix-Xag˙ra), Is-Salvatur (Óal Lija), il-Madonna tas-Sacro Cuor (Tas-Sliema), San Duminku (il-Birgu) u San Publju (il-Floriana).

Fejn jid˙ol it-teatru, Jonathan kien attiv ˙afna, l-aktar fi l-musicals b˙al: Dellijiet (1994), Re©a’ Seba˙ (1994), Salad Days (1996), Jisimni Katarina (1997 u 2005), Lo Zingaro Barone (1997), Evita (1998), Les Miserables (1998), Anything Goes (1999) u La Vedova Allegra (1999), kif ukoll bosta drammi u kummiedji fi l-MUSEUM u fi s-snin tas-Seminarju. Kif isostni Jonathan innifsu, l-isba˙ esperjenzi kienu ma’ Lino Grech fi d-dramm dwar San Ìor© Preca “Ag˙tini

L-E.T. Arçisqof Pawlu Cremona jordna lil Fr. Jonathan Farrugia b˙ala djaknu fi l-knisja parrokkjali ta’ San ÌuΩepp, l-Imsida nhar l-4 ta’ Novembru 2007.

Dun Jonathan Farrugia, iben Joseph u Josephine xebba wkoll Farrugia twieled nhar id-19 ta’ Settembru 1978. Jonathan Farrugia, il-fustani fost Ωew© ˙utu bniet, Rosienne il-kbira u s-Sopran Frances Catherine, irçieva s-sagrament tal-mag˙mudija nhar it-22 ta’ Ottubru 1978 ©ewwa l-Knisja Arçipretali ta’ Santa Katarina V.M. taΩ-Ûurrieq. Jonathan irçieva s-sagrament ta’ l-Ewwel Tqarbina fi t-2 ta Ìunju 1985 ©ewwa l-istess knisja. Irçieva s-sagrament tal-GriΩma ta’ l-Isqof nhar l-14 ta’ Ottubru 1988 fi l-Knisja parrokkjali ta’ Santa Marija Assunta fl -Imqabba.

L-ewwel edukazzjoni li a kienet ©ewwa l-Kulle©© De La Salle, il-Birgu fi s-sena 1984 fejn baqa’ hemmhekk sal-klassijiet tas-sixth form sas-sena 1996. Bejn l-1996 u l-2000, Jonathon kompla bl-istudji tieg˙u ©ewwa l-Università ta’ Malta, fejn iggradwa fi l-Baçellerat ta’ l-Arti bl-Unuri (B.A. Hons) fi t-Taljan. F’Lulju 2000 attenda g˙al kors ta’ speçjalizzazzjoni fi t-Taljan fi l-Fondazione Giorgio Cini ta’ Venezia. Bejn is-snin 2001-2004 kompla bl-istudji ©ewwa l-Università ta’ Malta, fejn iggradwa fi l-Baçellerat fi t-Teolo©ija u Studju Umani (B.A. Theol. & Hum.



l-G˙ajnuna” (1993), mieg˙u wkoll fi d-dramm “Pasturi jiççaqalqu” (2005), u fi l-musicals “Evita” u “Jisimni Katarina”.

Jonathan Farrugia kellu l-ewwel esperjenza ta’ riçerka meta kien qed jag˙mel l-ewwel teΩi tieg˙u g˙al-lawrea fi t-Taljan. Din kienet “Il romanzo cavalleresco: lo sviluppo, i temi, le techniche narrative”. Wara mbag˙ad sa mill-1999 beda jikteb fi l-programmi tal-festi b’mod regolari. L-ewwel artiklu li kiteb kien dwar id-devozzjoni Marjana fl -Art Imqaddsa, u dan ©ie ppubblikat fl -annwal tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V ta’ l-Imqabba fl -1999. Minn dik is-sena sal-lum baqa’ jikteb ta’ kull sena f’din il-pubblikazzjoni. Festi o˙rajn li minn Ωmien g˙al Ωmien kien kiteb xi artikli fl -annwal tag˙hom huma: Il-Madonna tal-Karmnu (iΩ-Ûurrieq),

Santa Katarina V.M. (iΩ-Ûurrieq), il-Madonna tal-Ìilju (l-Imqabba), L-Immakulata Kunçizzjoni (ir-Rabat – G˙awdex), Santa Marija (il-Gudja), San ÌuΩepp (Óal Kirkop), San Nikola (is-Si©©iewi), Sant’Andrija (Óal Luqa), il-Ìimg˙a l-Kbira (ÓaΩ-Ûebbu©), Marija Bambina (L-Isla). Kiteb ukoll fi r-rivisti lokali ‘It-Titular’ u ‘Il-Fjur’ u rivisti akkademiçi ‘Logos’ (G˙aqda Studenti tat-Teolo©ija) u ‘Solidarjetà’ (Studenti Demokristjani Maltin).

Wara li Jonathan ˙ass il-vokazzjoni tas-saçerdozju, da˙al is-Seminarju ta’ Malta f’Settembru 2001. Matul is-sjuf tas-snin fi s-Seminarju serva fi l-parroççi ta’ Santa Marija Assunta (l-Imqabba), ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni (Bormla) u ta’ Santa Marija Assunta (Ó’Attard) fejn baqa’ jaqdi dmirijietu wkoll b˙ala djaknu. Mar ukoll tliet darbiet g˙al ˙ames ©img˙at kull darba jag˙mel xog˙ol volontarju mas-sorijiet ta’ Madre TereΩa f’Palermo (2002, 2004, 2005). Jonathan ©ie aççettat b˙ala kandidat g˙as-saçerdozju nhar l-14 ta’ Frar 2006 fi s-Santwarju tal-Madonna tal-Grazzja f’ÓaΩ-Ûabbar u ©ie istitwit Lettur mill-Arçisqof Mercieca nhar l-20 ta’ Mejju 2006 fi l-Knisja parrokkjali ta’ Santa Marija Assunta fl -Imqabba. Ìie istitwit

L-orkestra li tag˙ha Rev Dun Jonathan jifforma parti. L-ewwel darba li daqq ma’ din l-orkestra kien propju fi t-Tridu tal-Festa ta’ Santa Marija ta’ l-Imqabba.

Qabel il-purçissjoni ta’ l-1983 tal-Qalb ta’ Ìesù fi Ω-Ûurrieq. Rev. Dun Jonathan Farrugia kien joqg˙od mal-Bandalora

tal-fratellanza.

Dun Jonathan Farrugia ˙dejn l-artal ma©©ur tal-Knisja Parrokkjali ta’

l-Imqabba



Akkolitu mill-Arçisqof ÌuΩeppi Merçieca fi t-30 ta’ Novembru 2006 fi l-Knisja Arçipretali ta’ San Nikola fi s-Si©©iewi fi lwaqt li ©ie ordnat Djaknu mill-Arçisqof Pawlu Cremona nhar l-4 ta’ Novembru 2007 fi l-Knisja parrokkjali ta’ San ÌuΩepp fl -Imsida. F’kummenti li ta Dun Jonathan fi r-rivista ‘Is-

Seminarju’ qal: “Jekk ikolli nag˙Ωel kelma, li fi ha ni©bor dawn is-seba’ snin li g˙addejt fi s-Seminarju, nag˙Ωel il-kelma ‘˙olma’. Óolma, g˙ax taru; ˙olma, g˙ax kienu sbie˙; ˙olma, g˙ax ma ppjanajtx li nid˙ol g˙alihom!... Issa li g˙addew, in˙ossni grat ˙afna lejn Alla li g˙araf ikellimni fl -episodji ta’ ajti:

it-tag˙lim, il-volontarjat, l-iΩbalji u n-nies li ltqajt mag˙hom. Dan kollu g˙eni biex nag˙raf aktar Hu x’jixtieq minni, u ˙allejtu jqawwini biex in©edded l-‘iva’ tieg˙i kuljum, g˙all-im˙abba lejh u lejn ˙uti ta’ madwari.”

Dun Jonathan Farrugia ©ie ordnat Saçerdot mill-Arçisqof ta’ Malta Pawlu Cremona nhar il-Óamis, 3 ta’ Lulju 2008 fl imkien ma’ ˙ames djakni o˙ra, fi l-KonKatidral ta’ San Ìwann fi l-Belt Valletta. Hu qaddes l-ewwel quddiesa tieg˙u fi l-kappella ta’ Santa Katarina fl -Imqabba nhar l-4 ta’ Lulju 2008. Dun Jonathan Farrugia ççelebra l-ewwel quddiesa solenni fi l-knisja parrokkjali ta’ Santa Marija Assunta fl -Imqabba fi t-2 ta’ Awwissu 2008.

Fl-a˙˙arnett, f’isem is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V u f’isem l-Imqabbin kollha, nixtieq nawguraw lil Dun Jonathan Farrugia. Jalla l-Mulej Ìesù u l-Madonna jkomplu j˙arsu lil dan il-qaddej t’Alla fi l-˙idma pastorali tieg˙u.

Ad multos annos.

Rev. Dun Jonathan fl imkien ma’ s˙abu d-djakni l-o˙ra ma’ l-Arçisqof ÌuΩeppi Mercieca wara l-quddiesa tal-Lettorat,fi l-knisja ta’ Santa Marija Assunta, l-Imqabba nhar l-20 ta’ Mejju 2006.

Is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© Vtixtieq itfra˙ u tawgura

lill-W. Rev. Dun Jonathan Farrugia.

Rev. Dun Jonathan Farrugia fl imkien mal-familja tieg˙u wara l-ordinazzjonitad-Djakonat nhar l-4 ta’ Novembru 2007.



Festa 2008 93

Dun Karm Ghigo twieled nhar l-10 ta’ Novembru 1935 ©ewwa l-Imqabba. Missieru kien jismu ÌuΩeppi Ghigo u ommu Ìulja imwielda xebba Mallia. Dun Karm kien ir-raba’ wild fost sitt a˙wa; ÌuΩeppi, Karmena (li mietet ta’ sentejn), Nikola, Toninu u Ìilardu. Dawn it-tnejn ta’ l-a˙˙ar mietu meta kienu g˙adhom trabi. Wara li rçieva l-ewwel edukazzjoni tieg˙u ©ewwa l-iskola ta’ l-Imqabba, kompla jistudja fi s-Seminarju Minuri. Aktar tard kompla l-istudji tieg˙u fi s-Seminarju Ma©©uri fejn ipprepara ru˙u sabiex iwettaq is-sej˙a li g˙amillu Alla. Fis-sena li da˙al is-Seminarju Ma©©uri u kellu jibda jistudja l-fi losofi ja ©ara li dan il-kors ma sarx fl -Università ta’ Malta, u allura Dun Karm g˙aΩel li jmur jg˙allem ©ewwa l-iskola ta’ l-Imqabba sakemm jibda dan il-kors, fejn fi l-fatt dam jg˙allem sentejn. Dun Karm kien anke jg˙allem lil xi tfal wara l-iskola billi kien jag˙ti privat individwali. Fost dawn it-tfal insibu lil Onorevoli l-Avukat Louis Galea li llum huwa l-ispeaker

tal-Kamra tar-RappreΩentanti fi l-Parlament Malti. Sakemm kien qed jistudja g˙al saçerdot, Dun Karm kien inkarigat mill-biblijoteka tas-Seminarju.

Wara disg˙a u g˙oxrin sena li l-parroçça tag˙na kienet nieqsa minn xi vokazzjoni saçerdotali, nhar is-Sibt 3 ta’ April 1965, fi l-Kon Katidral ta’ San Ìwann ©ewwa l-Belt Valletta, insibu li Ωewg Imqabbin ©ew ikkonsagrati b˙ala qassisin minn fost 21 saçerdot, 9

Apprezzament

Dun Karm Ghigo(1935 - 2008)

djoçesani u 12-il reli©juΩ. Dawn kienu Dun Karm Ghigo u Dun Joe Bugeja. Il-quddiesa solenni tag˙hom saret fi l-Knisja Parrokkjali ta’ l-Imqabba ta˙t il-Patroçinju ta’ Santa Marija nhar il-Óadd 1 ta’ Awwissu 1965 fi l-kaΩ ta’ Dun Karm Ghigo, u ©img˙a wara, sewwasew nhar il-Óadd 8 ta’ Awwissu 1965 saret il-quddiesa solenni ta’ Dun Joe Bugeja. It-tranΩulazzjoni ta’ dik is-sena fi l-festa ta’ Santa Marija kienet imbag˙ad immexxija mill-istess Dun Karm Ghigo.

L-Imqabbin kienu ˙ar©u bi ˙©arhom biex jaraw lil dawn il-qassisin u mal-pilastri taz-zuntier tal-knisja nkitbu l-kliem ‘Nifi r˙u bis-Saçerdoti Novelli’. Dun Karm Ghigo g˙all-ewwel beda ja˙dem ©ewwa l-Kurja ta’ l-Arçisqof u aktar tard kompla l-missjoni tieg˙u fi l-parroçça ta’ l-Imqabba. Aktar tard Dun Karm beda ja˙dem b˙ala skrivan mal-Bank ta’ San ÌuΩepp kif kien mag˙ruf dak iΩ-Ωmien, illum APS Bank. Ir-residenza tieg˙u kienet propju fi l-pjazza tar-ra˙al eΩattament faççata tal-knisja parrokkjali. Dun Karm kien qassis eΩemplari, dejjem liebes dik is-suttana sewda u bil-kappell. Kien i˙obb jieqaf jitkellem ma’ kul˙add speçjalment mat-tfal li kien jie˙u gost jirrakkuntalhom xi ©rajja tal-passat.

L-hena tieg˙u kienet li wara l-quddiesa joqg˙od jistaqsi, speçjalment lill-abbatini, fuq x’hiex kien l-Evan©elju u fuq min kien il-qaddis ta’ dik il-©urnata, biex jara jekk kinux ikunu attenti waqt il-quddiesa. Ma kienx jinsa lil dawk l-anzjani li kien imur regolarment fi d-djar tag˙hom joffrilhom dawk

Wie˙ed mill-a˙˙ar ritratti ta’ Dun Karm Ghigo (1935 – 2008).

Dehra tal-knisja parrokkjali ta’ l-Imqabba nhar l-1 ta’ Awwissu 1965 fl -ewwel quddiesa solenni ta’ Dun Karm Ghigo.



il-kelmiet ta’ fara© fi lwaqt li jqarbinhom. B˙ala wie˙ed mill-passatempi ta’ Dun Karm insibu li kien i˙obb jg˙amel il-pasturi tal-©ibs g˙all-presepji tal-Milied u kien ukoll i˙obb ˙afna l-futbol. It-tim favorit tieg˙u kien dak Taljan u dak ta’ Juventus.

Kien ukoll membru f’diversi g˙aqdiet fi r-ra˙al fosthom dik tax-Xirka ta’ l-Isem Imqaddes ta’ Ìesù u l-Le©jun ta’ Marija.

Kemm dam l-Imqabba, Dun Karm ˙adem ˙afna g˙all-©id tar-ra˙al. Wie˙ed mix-xog˙olijiet li g˙amel fi l-knisja parrokkjali kienet propju skrizzjoni mad-dawra tal-koppla dwar l-Assunta. Kitba bil-Latin li g˙adha hemmhekk sal-lum.

Ta’ min jg˙id ukoll li skrizzjoni o˙ra kienet dik maç-çinta tal-knisja iΩda din ©iet imne˙˙ija fi Ωmien il-kappillan Dun Willie Vella bl-iskop inizjali li l-kitba tinbidel minn dik tal-Latin g˙all-Malti. Hija veru ˙asra li din l-iskrizzjoni sfortunatament ma re©g˙etx saret!

Fil-bidu tas-snin tmenin Dun Karm Ghigo fl imkien ma’ ˙utu ÌuΩeppi u Nikola kienu g˙addew biçça art lis-Soçjeta Santa Marija u Banda Re Ìor© V, fejn fuqha nbena ma˙Ωen kbir mag˙ruf aktar b˙ala l-ma˙Ωen tan-nar ta’ l-art.

Aktar tard inxtrat biçça art o˙ra biswit l-istess art fejn fuqha wkoll inbena ma˙Ωen ie˙or u sala fuq l-istess Ωew©t im˙azen. G˙alhekk Dun Karm Ghigo huwa meqjus b˙ala wie˙ed mill-benefatturi tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V ta’ l-Imqabba.

Matul it-43 sena ta’ saçerdozju, Dun Karm serva ta˙t diversi kappillani fosthom; Dun Ìelard Mangion, Monsinjur Carmelo Bianco, Monsinjur Anton Vella, Dun Willie Vella u Dun Joe Bartolo. Propju fi s-sena 2001 Dun Karm Ghigo, li issa sa˙˙tu kienet bdiet tbatti xi ftit, iddeçieda li jin©abar fi d-dar tal-kleru ©ewwa Birkirkara sabiex ikollu l-mistrie˙ neçessarju. Dam hemmhekk g˙al madwar sitt snin u nofs sakemm il-Mulej g˙o©bu jsejja˙lu.

U˙ud min-nies preΩenti g˙all-ewwel quddiesa solenni ta’ Dun Karm Ghigo.

Dun Karm Ghigo fl imkien maΩ-Ωew© ˙utu, ÌuΩeppi u Nikola.

Ritratt taΩ-Ωew© qassisin Imqabbin, Dun Karm Ghigo u Dun Joe Bugeja fi s-sede tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V. Jidhru wkoll xi membri

tas-Soçjetà u familjari.

L-a˙˙ar quddiesa tieg˙u ©ewwa l-Imqabba kien qaddisha propju fi l-festa tal-Madonna tal-Ìilju tas-sena 2006. Il-Kalçi tieg˙u fl imkien ma’ xi o©©etti o˙ra ˙allihom lill-Knisja ta’ l-Imqabba. Kien propju nhar il-

Óadd 22 ta’ Ìunju 2008, festa li fi ha l-isqfi jiet tag˙na stednuna sabiex infakkru s-Sej˙a tal-Madonna “Ta’ Pinu” li kienet g˙amlet propju 125 sena ilu lil Fran©isk Portelli u lil Karmena Grima. Mar-ra˙al



Il-Banda Re Ìor© V takkumpanja l-korteo mill-knisja sal-post tad-difna.

kollu g˙all-˙abta tal-g˙axra neqsin g˙oxrin instemg˙et mota ta’ swied il-qalb u ta’ sog˙ba, fejn il-knisja kienet qed t˙abbar il-mewt ta’ Dun Karm Ghigo. Miet ta’ 72 sena. Il-funeral sar nhar it-Tnejn 23 ta’ Ìunju 2008 ©ewwa l-knisja parrokkjali ta’ l-Imqabba fl -4.00pm. Il-corp ta’ Dun Karm inΩamm fi l-kappella ta’ San Mikiel fejn kul˙add setà jag˙tih l-a˙˙ar tislima. Wara, corteo tmexxa mill-kappella ta’ San Mikiel sal-knisja parrokkjali fejn saret quddiesa presente cadavere. Il-quddiesa ©iet ikkonçelebrata minn Dun Anton Gouder fl imkien ma’ diversi qassisin o˙ra. Il-Barka ta’ l-a˙˙ar ing˙atatlu mill-E.T. Arcisqof ta’ Malta Mons. Pawlu Cremona nnifsu.

Wara, il-Banda Re Ìor© V tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V ta’ l-Imqabba akkumpanjatu

Laqg˙a mal-membri tal-kumitat ta’ l-iMqabba F.C. wara li kisbu l-promozzjoni g˙all-og˙la diviΩjoni fi l-futbol Malti fi s-sena

1984.

Mument waqt il-quddiesa presente cadavere nharit-Tnejn 23 ta’ Ìunju 2008.

Dehra o˙ra ta’ l-ewwel quddiesa solenni ta’ Dun Karm Ghigo nhar l-1 ta’ Awwissu 1965.

Dehra tal-funeral ta’ Dun Karm Ghigo.

f’corteo mill-knisja saç-çimiterju ta’ l-Imqabba fejn anke ©ie midfun f’qabar tal-qassisin. Jalla l-Mulej

li g˙alih Dun Karm offra ˙ajtu kollha jag˙tih il-glorja tal-Ìenna u l-mistrie˙ ta’ dejjem.



B˙al kull sena, is-Soçjetà tag˙na tie˙u ˙sieb li tippreΩenta l-unur ta’ l-attivist tas-sena lil dak jew dawk il-persuni li fl -opinjoni tag˙ha jkunu iddistingwew ru˙hom b’xi mod aktar minn o˙rajn. G˙all-impenn u ˙idma matul is-sena. Din kienet inizjattiva o˙ra tal-familja Martin li bla dubju g˙andhom g˙al qalbhom ferm is-Soçjetà tag˙na.

L-attivist g˙al din is-sena kien fi l-fatt is-Sur Alfred Galea, Uffi çjal g˙ar-Relazzjonijiet Internazzjonali kif ukoll bandist attiv fi ˙dan il-Banda Re Ìor© V. Dan l-unur ©ie ppreΩentat nhar l-10 ta’ Awwissu 2007 waqt il-programm vokali u strumentali mtella’ mill-Banda Re Ìor© V.

Kif di©a’ semmejna, Alfred huwa bniedem attiv ˙afna speçjalment fejn tid˙ol il-banda. Huwa bniedem ta’ kura©© kbir u dejjem i˙e©©i©na biex il-Banda Re Ìor© V u l-festa li tant i˙obb ma jkun jonqoshom xejn. Alfred hu bniedem ˙abrieki ˙afna u dejjem jag˙ti kontribut qawwi biex il-festa ta’ Santa Marija tkompli tikber minn sena g˙all-o˙ra. Fil-fatt

Alfred huwa l-mo˙˙ u l-organizzatur ewlieni fejn jid˙lu r-relazzjonijiet internazzjonali speçjalment ma’ kompoΩituri, surmastrijiet, muΩiçisti u baned barranin. L-ewwel esperjenza fuq baΩi internazzjonali tmur lura g˙as-sena 1996 meta l-Banda Re Ìor© V ˙ar©et iddoqq g˙all-ewwel darba barra minn xtutna sewwasew ©ewwa Ascoli Piceno, l-Italja. Din l-esperjenza ta’ ©emella©© wasslet sabiex is-Soçjetà tag˙na ti©i ppremjata b’Les Etoiles d’Or du Jumelage mill-Unjoni Ewropea. Wara l-1996 nistg˙u ng˙idu li bis-sa˙˙a ta’ Alfred setà jkollna fostna diversi baned u anke korijiet barranin speçjalment matul il-festa ad unur Santa Marija. Insibu li fi s-sena 1997 kellna fostna l-Corpo Bandistico Santa Vittoria in Matenano mill-Italja fi lwaqt li sena wara kellna fostna l-Banda Jugend Blasorchester tal-Ìermanja (1998). Is-Soçjetà kompliet tkabbar ir-relazzjonijiet barranin billi kellna fostna l-Banda Filarmonika ta’ Larissa mill-Greçja u l-Banda Kiryat mill-IΩrael b˙ala parti mill-

Trofew Chev. George MartinA. Mus. L.C.M., O.S.T.J.

L-attivist tas-Sena

Is-Sur Alfred Galea, Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonali u bandist attiv fi ˙danil-Banda Re Ìor© V jidher jirçievi ming˙and il-familja Martin l-unur b˙ala

Attivist tas-sena 2007 wara l-˙idma tieg˙u b’riΩq il-Banda

festi ta’ l-Assunta li ççelebrajna fi s-sena tal-millenju (2000). Sena wara (2001) kellna b˙ala banda mistiedna il-Kfar Saba Community Concert Band mill-IΩrael, fi lwaqt li fi s-sena 2002 kien imiss il-Kor minn IΩrael, Alei Gefen. Wara mbag˙ad, fi s-sena 2005 kellna b˙ala banda barranija mistiedna g˙all-festa ta’ Santa Marija il-Bedford Town Band mill-Ingilterra. G˙all-festi tal-2006 kellna fostna l-Banda St. Keverne minn Cornwall, l-Ingilterra kif ukoll il-Whistling World Champion David Morris, fi lwaqt li s-sena li g˙addiet kellna fostna Surmast Amerikan minn Louisana Mro. Andy Isca kif ukoll banda o˙ra Ingliza g˙al darb’o˙ra minn Cormnwall fl -Ingilterra, St. Stythians Brass Band. Din is-sena l-Banda Taljana Associazione Bandistica Cittadina di Cave, provinçja ta’ Ruma ser tkun il-banda barranija mistiedna tag˙na wara li f’Lulju tas-sena l-o˙ra l-Banda tag˙na kienet g˙amlet it-tieni mawra tag˙ha barra minn Malta sabiex tie˙u sehem fi l-Festa del Socio li ssir ©ewwa Cave stess. Ta’ min jg˙id li f’din il-festa kienu ˙adu sehem diversi baned o˙ra barranin kemm mill-Italja, Franza u mill-Ingilterra. Nistg˙u ng˙idu li dawn ir-relazzjonijiet kollha kif ukoll iΩ-Ωew© mawriet barra minn Malta tal-Banda Re Ìor© V ©ew organizzati bis-sa˙˙a ta’ Alfred. Ûgur li Alfred bil-˙ila tieg˙u g˙en sabiex il-Banda Re Ìor© V kif ukoll is-Soçjetà tag˙na kibret fuq livelli internazzjonali. Mhux ta’ b’xejn li din is-sena Alfred reba˙ ukoll l-unur Star Award mog˙ti mill-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu tax-xog˙ol siewi tieg˙u f’dan is-settur.

Mill-©did prosit Alfred.



Jien ma nippretendix li kull min ikun irid jag˙mel xi ˙a©a g˙andu jaqbad u jag˙milha, iΩda jekk ikun komdu fi nanzjarjament li jag˙mel xi opra fi d-dar t’Alla dan g˙andu jit˙alla jag˙milha.

Jista’ jkun li dak li jkun xtaq jag˙mel xi ˙a©a, ikun Ωejjed jew mhux daqstant bΩonnjuΩ, allura bil-kelma t-tajba u spjegazzjoni dan

Ta’ Kultant niltaqg˙u xi erba’ ˙bieb waqt il-jiem ta’ l-ista©un tal-festi u b’mod informali nag˙mlu eΩami ta’ dak li jkun qieg˙ed ise˙˙ waqt iç-çelebrazzjonijiet tal-festi li jkunu fl -aqwa tag˙hom b˙al dan iΩ-Ωmien tas-sena.

Kul˙add jg˙id tieg˙u kemm favur kif ukoll b’xi ftit kritika kostruttiva. Il-qbil tal-fehmiet tag˙na jkunu dejjem l-istess fuq su©©ett wie˙ed, dak li ma jistax ikun li dak li qeg˙din jonfqu l-organizzaturi tal-festi llum, jibqa’ jiΩdied g˙aliex l-ispejjeΩ huma tant kbar li diffi çli jkun hemm bilanç fi l-kontijiet li jsiru wara li tintemm il-festa.

Matul dawn l-a˙˙ar snin rajna spluΩjoni qawwija ta’ çelebrazzjonijiet kbar qisu kul˙add qieg˙ed jiççelebra xi anniversarju importanti jew xi okkaΩjoni mhux tas-soltu.

Ilkoll niftakru meta sa ftit tas-snin ilu l-festi ta’ barra kienu jsiru matul tlett ijiem biss u l-armar ta’ barra ma kienx daqstant rikk u mifrux mar-ra˙al kollu. Illum il-festi qieg˙din isiru matul il-©img˙a kollha tal-festa.

Fil-pjazza ewlenija minbarra l-armar li min jaf kemm fl us intefqu fi h biex sar, qed naraw jiΩdiedu l-famuΩi plançieri li trid nofs ta’ nhar s˙i˙ biex iddur dawra mag˙hom u tifl i x-xog˙ol li fi hom.

Imma dan kollu g˙aliex se˙˙ ? Kif ser ji©u kkontrollati dawn il-fenomeni? U fuq kollox g˙aliex dan kollu ?

L-ewwelnett irridu ng˙idu li llum huwa ferm aktar façli li jin©abru l-fl us biex isiru dawn l-opri u aktar minn hekk ir-restrizzjonijiet kultant eΩa©erati li ˙ar©u mill-Awtoritajiet EkkleΩjastiçi biex ji©u kkontrollati l-opri sagri fi l-knejjes wasslu lil dawk li dejjem xtaqu jag˙mlu xi opra fi l-knisja biex jonfqu dan il-fl us f’affarijiet o˙ra.

Kultant naraw armar tal-festi fi t-toroq li trid seba’ g˙ajnejn biex tarah, imbag˙ad tid˙ol fi l-knisja u tara damask imqatta’ çraret, Ωebg˙a mqaxxra minn mal-˙itan, sistema tad-dawl qisha si©ra tal-Milied itteptep g˙ax tkun ilha li saret snin ilu jew saqaf nofsu miksi bil-pittura u nofsu le !

Dan kollu g˙aliex hemm min kull ma jaf jg˙id hija l-kelma le !

Fejn sejrin?

Il-Koppla tal-Knisja Parrokkjali ddedikata lil Santa Marija mixg˙ula

g˙all-Festa Titulari tal-parroçça.

Il-Knisja armata g˙all-festa ad unur Santa Marija, patruna ta’ l-Imqabba.

Mixg˙ela tal-faççata tal-knisjamatul il-festa.

Matul il-festa Titulari l-knisja tkun armata sa l-inqas dettall.

˙sibijiet mis-Sur Mario Fenech



Parti mill-mi©g˙ema waqt funzjonimatul iΩ-Ωminijiet tal-festa.

Il-Pedestall il-Kbir armat fi l-pjazza. Jidher fl -isfond il-KaΩin tas-Soçjetà.

Il-festi jirrikjedu ˙afna xog˙ol u dedikazzjoni kbira speçjalment fejn

jid˙ol l-armar tal-festa.

jista’ ji©i ssu©©erit li jag˙mel dik l-opra li hija aktar me˙tie©a.

G˙addejjin minn Ωmien meta hawn kuxjenza nazzjonali kbira biex nikkonservaw dak li g˙andna, allura je˙tie© li fejn hemm bΩonn ta’ restawr fi l-knejjes taghna isir kemm jista’ jkun maljar qabel ma ssir aktar ˙sara.

Óafna huma tal-fehma li jekk isir appell biex in-nies tg˙in bid-donazzjonijiet tag˙ha, din twie©eb bil-˙erqa, iΩda mbag˙ad jekk ikun hemm il-˙sieb li l-knisja tissebba˙ b’xi opra sagra din g˙andha tit˙alla ssir. Dejjem jekk tkun xi ˙a©a li ma tistunax ma’ dak li jkun di©a’ hemm.

Hawnhekk ukoll nixtieq li nkun xi ftit kritiku. Mhux darba u tnejn li ’l hekk imsej˙a esperti li quddiemhom trid tidher il-proposta ta’ l-opra li tkun ser issir jo©©ezzjonaw fuq xi parti minnha jew id-disinn tag˙ha.

Din ti©i ma˙duma skond ir-rieda

tag˙hom u r-riΩultat ikun fro©a! Naf x’qed ng˙id u g˙andi l-kura©© ng˙id fejn u kif, iΩda ma nixtieqx li noffendi lil dawk li jkunu ˙ar©u bil-proposta jew ˙allsu g˙al din l-opra.

Id-djalogu huwa importanti biex din il-©irja qawwija ta’ çelebrazzjonijiet kbar ti©i kkontrollata. Dan l-a˙˙ar rajna lill-E.T. l-Arcisqof ta’ Malta Mons. Pawlu Cremona jitkellem ma’ rappreΩentanti u organizzaturi tal-festi.

Smajna dak li kellu xi jg˙id, u bil-kariΩma unika tieg˙u ˙afna minna nixtiequ li nimxu fuq is-su©©erimenti tieg˙u. Iva hekk g˙andu jkun, iΩda mbag˙ad ma nistg˙ux insibu kull bieb mag˙luq

minn dawk li g˙alihom b’daqqa ta’ pinna jsolvu kollox u jissospendu xi festa g˙al kull ˙a©a ta’ xejn. In-nuqqas ta’ qbil kul˙add ikun jaf bih u jkun ilu jin˙ema, allura xi jkunu qed jistennew dawk li suppost imexxuna fi t-triq it-tajba biex jaraw isibux xi soluzzjoni ?

Dan qieg˙ed ng˙idu g˙aliex naf kemm hemm min jag˙ti l-a˙jar tieg˙u kollu biex il-festa tkun wa˙da kompluta u li biha jie˙u sehem u jie˙u pjaçir kul˙add. Qed ng˙idu g˙aliex g˙andi kura©© ng˙id dak li n˙oss u nerfa’ r-responsabbiltà tieg˙i biex il-festi tag˙na nkomplu nsa˙˙uhom.

B’dawn il-˙sibijiet tieg˙i nawgura l-festa t-tajba lil kul˙add.

Kull ma trid gúall ©nien u gúar raba’, sustanzi eçç.Gúall Pets, Mediçini gúall annimali kollha.Ìwie! u affarijiet gúall kaçça, insib u sajd,

úniex ta’ l imperjal ta’ barra u reels,qasab, snanar u swivels u kaxxi tal plastic tas sajd eçç,

lenza, spag tan nar, nases u dqiq tal ful eçç.

Qrendi Road, Ûurrieq – Tel: 2164 9727

Pet Care



Awwissu 2007 jibqa’ mniΩΩel b’ittri tad-deheb fl -istorja ta’ l-Imqabba u tas-Soçjetà Santa Marija meta dan ir-ra˙al tant mag˙ruf g˙al-log˙ob tan-nar fi l-festa tieg˙u niΩΩel ismu u isem Malta b˙ala r-rebbie˙a tal-Kampjonat Dinji tal-Log˙ob tan-Nar imsemmi ‘Caput Lucis’ li jsir fi l-provinçja ta’ Ruma, il-kapitali Taljana.

B’hekk, l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba Ωiedet unur ie˙or, din id-darba internazzjonali u barra minn Malta, mal-kampjonat tal-log˙ob tan-nar f’Malta li kienet l-ewwel rebbie˙a tieg˙u fl -2006.

Fil-fatt, l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba kienet mistiedna g˙all-Kampjonat Dinji ‘Caput Lucis’ proprju g˙ax fi s-sena ta’ qabel kienet dikjarata b˙ala

r-rebbie˙a tal-kampjonat Malti fl -ewwel kompetizzjoni li qatt saret fi l-Festival tal-Log˙ob tan-Nar fi l-Port il-Kbir. Dan g˙ax l-organizzaturi ta’ ‘Caput Lucis jaraw li jistiednu biex jirrappreΩentaw lil pajjiΩhom dawk l-g˙aqdiet li jkunu taw prova li huma l-aqwa f’pajjiΩhom.

Caput Mundi – Caput Lucis

Il-kampjonat dinji ‘Caput Lucis’ – bil-Latin g˙al ‘Kapitali tad-Dawl’ – f’Ruma jie˙u ismu b’varjazzjoni fuq l-isem li r-Rumani kienu taw lil Ruma u li kienu jsej˙ulha ‘Caput Mundi’ – kapitali tad-dinja. L-isem ‘Caput Lucis’ g˙al Ruma fl -ewwel ˙amest ijiem ta’ Awwissu jixraq ˙afna.

‘Caput Lucis’ hu kampjonat organizzat tajjeb ˙afna f’zona wiesg˙a fejn kwaΩi nofs miljun ru˙ ˙allsu biex da˙lu jaraw il-wirjiet tan-nar mill-kompetituri internazzjonali.

Il-pajjiΩi kompetituri fl -edizzjoni ta’ Caput Lucis is-sena l-o˙ra kienu tmienja: l-Italja nnifi sha, l-Ingilterra, Spanja, ir-Rumanija, Malta, is-Slovenja, il-Ìappun u ç-Çina. Kif wie˙ed jista’ jifhem mil-lista ta’ pajjiΩi parteçipanti, ‘Caput Lucis’ hu kampjonat bejn il-pajjiΩi l-aktar mag˙rufi n g˙al-log˙ob tan-nar u ma jistax ikun hemm aktar minn tmien kompetituri fi h biex il-kampjonat isir fuq erbat ijiem

b’Ωew© wirjiet kuljum. G˙alhekk, kien di©a’ ta’ unur kbir g˙al Malta li tkun mistiedna tie˙u sehem ma’ l-aqwa tmien pajjiΩi fi d-dinja u kien di©a’ ta’ unur g˙all-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba li tirrappreΩenta lil pajjiΩna.

Il-kumpaniji jew g˙aqdiet tan-nar li ˙adu sehem f’‘Caput Lucis’ kellhom jag˙tu wirja ta’ loghob tan-nar li ddum mill-anqas 20 minuta u li tkun i©©udikata minn ©urija internazzjonali ta’ esperti tan-nar minn madwar id-dinja.

Kien hemm ukoll numru ta’ restrizzjonijiet fosthom fuq il-˙in li kull kumpanija kellha ddum biex tarma l-log˙ob tan-nar tag˙ha li kien limitat g˙al dakinhar stess li kull kumpanija kellha tag˙ti l-wirja tag˙ha. Kien hemm bΩonn g˙alhekk li jitilg˙u ˙afna dilettanti tan-nar mill-G˙aqda tan-Nar Santa Marija

Unur dinji g˙all-Imqabbau g˙al MaltaL-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabbatirba˙ il-Kampjonat Dinji tal-Log˙ob tan-Nar‘Caput Lucis’ f’Ruma fl -2007

jikteb is-Sur John Zammit

Plakka li turi li l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta l-Imqabba hija r-rebbie˙a tal-Kampjonat Mondjali Caput Lucis

organizzat ©ewwa Ruma l-Italja.

L-ittri minn ma’ l-art, element ie˙or innovattiv, kitbu bin-nar isem il-Kampjonat kif ukoll isem Malta.

Kampjonat Mondjali

tan-Nar

CaputLucis

2007Ruma – Italja

Klassifi ka Finalikif mog˙tija

minn ©urija esperta

L-Ewwel Klassifi katiMalta

G˙aqda tan-Nar Santa Marija, ImqabbaPunte©©: 9.75

It-tieni klassifi katiIngilterra

Festival Fireworks UK LtdPunte©©: 9.64

It-Tieni Klassifi katiSpanja

Pirotecnika Zaragozana S.A.Punte©©: 8.62

ÌappunTamaya Kitahara Fireworks Co. Ltd

Punte©©: 8.41

SlovenjaHames D.o.o.Punte©© 8.28

RumanijaArtifi çii Orastie Srl.

Punte©© 7.90

ÇinaYung Feng Firecrackers & Fireworks Co. Ltd

Punte©©: 6.90

ItaljaF.lli Liccardo Snc. & Co.

Punte©© 6.24



biex kollox ikun organizzat sew u l-log˙ob tan-nar jintrama fi l-˙in limitat skond ir-regolamenti.

Kampjonat akkanitIl-kompetituri fl -2007 kienu

kollha kumpaniji kummerçjali tal-log˙ob tan-nar ˙lief g˙all-Ghaqda tan-Nar Santa Marija li hi g˙aqda volontarja. Barra minn dan, il-kompetituri l-o˙rajn jixtru l-log˙ob tan-nar minn kumpaniji o˙rajn madwar id-dinja waqt li l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija pprovdiet xog˙ol tipiku u uniku tag˙ha.

Il-wirja ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba ng˙atat fi t-2 ta’ Awwissu u ntlaqg˙et tajjeb ˙afna kemm mill-organizzaturi kif ukoll mill-pubbliku.

Fil-fatt, dakinhar ikkompetiet ukoll l-Italja li l-wirja tag˙ha fet˙et il-kampjonat. IΩda minkejja

l-appo©© mistenni mill-ispettaturi Taljani g˙all-kumpanija Napplitana li rrappreΩentat lil pajjiΩhom, malli raw il-wirja Maltija, l-ispettaturi Taljani stess urew appo©© kbir g˙all-elementi innovattivi fi l-wirja, g˙all-koreografi ja tag˙ha u g˙all-gran fi nal impressjonanti tag˙ha.

Mill-ewwel kien hemm l-istennija li r-rappreΩentanti ta’ Malta kienu se jmorru tajjeb f’dan il-kampjonat. IΩda wie˙ed dejjem kellu joqg˙od lura milli jbassar xi riΩultat g˙ax dan kien tassew kampjonat akkanit.

Kien g˙ad jonqos il-wirjiet taç-Çina u tal-Ìappun li kienu mistennijin ˙afna fi l-jumejn ta’ wara, apparti l-fatt li l-kompetituri l-o˙rajn kollha g˙amlu l-almu tag˙hom kollu biex jirb˙u speçjalment ir-rappreΩentant mill-Ingilterra li kien tilef il-

kampjonat tas-sena ta’ qabel g˙al punt wie˙ed biss biex il-kampjonat dinji tal-2006 kien intreba˙ mill-Italja stess.

SpluΩjoni ta’ fer˙L-G˙aqda tan-Nar Santa Marija

organizzat mawra tar-rappreΩentanti tag˙ha, tad-dilettanti tan-nar, ta’ membri tal-familja tag˙hom u ta’ sostenituri tas-Soçjetà u li telg˙et g˙al aktar minn mitt ru˙ li kollha rçevew kummenti sbie˙ ˙afna ta’ appo©© mill-pubbliku Taljan. Ir-rappreΩentanti ewlenin ta’ l-G˙aqda tan-Nar baqg˙u Ruma g˙ar-riΩultat waqt li l-bqija niΩlu wara l-ewwel erba’ wirjiet.

Kif wie˙ed setà jimma©ina, ir-rappreΩentanti ewlenin ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba kienu fuq ix-xwiek fl -a˙˙ar lejla tal-kampjonat u matul il-bqija

In-numri minn ma’ l-art, element innovattiv ie˙or li sa˙˙ar il dawk kollha

preΩenti.

It-t˙ejjijiet f’Ruma fi l-post fejn ing˙atat il-wirja ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija…il-preparazzjonijiet kellhom isiru f’˙in limitat skond ir-regolamenti tal-kampjonat minn g˙add kbir

ta’ dilettanti tan-nar Imqabbin.

Fuq il-lemin jidher is-Sur Ronald Zammit. f’isem l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija fl imkien ma’ rappreΩentanti mill-Ingilterra u

Spanja, klassifi kati fi t-tieni u t-tielet post rispettivament.

Il-grupp ta’ rappreΩentanti Maltin wara li l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija kienet ippreΩentata bit-trofew tal-Kampjonat Caput Lucis kmieni fi lg˙odu tas-6 ta’ Awwissu

2007.



tal-lejl ta’ bejn il-Óadd u t-Tnejn 6 ta’ Awwissu meta l-©urija ta’ esperti internazzjonali kienet qed tivvota fuq l-a˙˙ar Ωew© wirjiet kif ukoll tiddikjara l-klassifi ka fi nali tal-kamjonat dinji ‘Caput Lucis’ g˙all-2007.

Kien hawn stennija kbira g˙ar-riΩultat fl -Imqabba wkoll. Óafna nies in©abru fi s-sede tas-Socjetà Santa Marija u waqa’ skiet kbir meta minn fuq linja ta’ telefon çellulari ta’ wie˙ed mir-rappreΩentanti f’Ruma kul˙add setà jisma’ r-riΩultat jit˙abbar dirett anke fi s-sala t’isfel tas-sede tas-Soçjetà Santa Marija.

Spanja ©iet dikjarata t-tielet… mumenti ta’ stennija waqt li ng˙atat tifkira lir-rappreΩentanti Spanjoli… imbag˙ad l-Ingilterra ©iet dikjarata t-tieni… aktar stennija sakemm ting˙ata tifkira lit-tieni klassifi kat… f’dawk is-sekondi l-mistoqsija

f’mo˙˙ kul˙add… tg˙id Malta ©iet l-ewwel jew forsi lanqas biss ikklassifi kat?.. imbag˙ad id-dikjarazzjoni bit-Taljan… la prima classifi cata… MALTA… u spluΩjoni ta’ fer˙ ta’ l-Imqabbin f’Ruma u fl -Imqabba li ebda kliem ma jista’ jiddeskrivi!

Il-mezzi tax-xandir u l-istampa rrapurtaw bi prominenza din l-a˙bar u kif folla kbira ta’ Mqabbin lebsin il-kuluri tas-Soçjetà Santa Marija laqg˙u fl -Ajruport Internazzjonali ta’ Malta lill-organizzaturi ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba li t-Tnejn 6 t’Awwissu 2007 wara nofsinhar ©abu mag˙hom lejn Malta u lejn l-Imqabba t-trofew tar-reb˙ ta’ ‘Caput Lucis’ li dda˙˙al b’salut u b’març kif jixraq fi r-ra˙al li l-festa tieg˙u ©iet dikjarata r-rebbie˙a ta’ kampjonat dinji hekk presti©juΩ tal-log˙ob tan-nar.

Mer˙ba mill-og˙la awtoritajiet

L-og˙la awtoritajiet tal-pajjiΩ, fosthom il-President ta’ Malta Edward Fenech Adami, il-Prim Ministru Lawrence Gonzi u l-Kap ta’ l-OppoΩizzjoni Alfred Sant laqg˙u lill-President tas-Soçjetà Santa Marija Carmel Zahra u membri o˙rajn tal-Kumitat u ta’ l-G˙aqda tan-Nar u wrew il-fer˙ tag˙hom g˙al dan il-kampjonat dinji mirbu˙ minn Malta.

F’diskors fi l-laqg˙a mal-President ta’ Malta fi l-Palazz, il-Belt, il-President tas-Soçjetà Santa Marija Carmel Zahra g˙amel dawn il-kummenti, fost o˙rajn:

“Ir-rebh ta’ dan il-kampjonat tal-log˙ob tan-nar f’Ruma jqanqal fi na numru ta’ rifl essjonijiet. L-ewwelnett, li a˙na l-Maltin kapaçi nikkompetu u kapaçi nissorprendu.

Mument mill-aktar spettakolari fi l-wirja ta’ aktar minn 20 minuta li biha l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba reb˙et il-Kampjonat Dinji tal-Log˙ob tan-Nar ‘Caput Lucis’

f’Ruma.

Wiçç fer˙an. Xog˙ol ie˙or innovattiv li ra l-bidu tieg˙umill-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba.

Il-folla li rat il-wirja u l-©urija internazzjonali setg˙u japprezzaw u˙ud mill-elementi innovattivi u ori©inali proposti mill-G˙aqda

tan-Nar Santa Marija fi l-wirjiet tag˙ha.

Partitarji tas-Soçjetà Santa Marija li laqg˙u lir-rappreΩentanti lura minn Ruma fl -Ajruport Internazzjonali ta’ Malta fl imkien

mat-trofew tal-Kampjonat dinji tal-log˙ob tan-nar.



BiΩΩejjed naqraw parti minn kummenti li l-organizzaturi ta’ ‘Caput Lucis’ bag˙tu lil gazzetta Maltija li talbithom kumment dwar il-prestazzjoni ta’ Malta: ‘IΩ-Ωg˙ira Malta g˙arfet tissorprendi lill-ispettaturi u lill-©urija bil-kapaçità teknika u bl-emozzjonijiet li qanqlet bil-wirja kbira tag˙ha. L-iskwadra Maltija admet b’impenn u b’serjetà bla ma ˙alliet barra l-inqas dettall. Óafna nies çemplulna biex jifi r˙ulna g˙all-©udizzju korrett tal-©urija li ddikjarat lil Malta Champion tad-Dinja ta’ Caput Lucis 2007’ ”.

Ìie˙ g˙as-Soçjetà tal-Patruna ta’ l-Imqabbin

Carmel Zahra kompla li, “Rifl essjoni o˙ra hi li l-loghob tan-nar huwa parti mill-kultura ta’ pajjiΩna. L-awtoritajiet f’dawn l-a˙˙ar snin taw g˙arfi en lil dan billi bdew jorganizzaw il-Festival Malti tal-Loghob tan-Nar u tellg˙u dan il-festival g˙al-livell ta’ kompetizzjoni li l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba kienet l-ewwel rebbie˙a tag˙ha.

Fl-istess waqt, kul˙add jifhem li hu fl -interess ta’ kul˙add, l-aktar

ta’ dawk li ja˙dmu n-nar stess, li l-log˙ob tan-nar isir bl-inqas sogru possibbli… B’˙idma g˙aqlija, permezz ta’ spettakli siguri tal-log˙ob tan-nar, inkomplu nseddqu l-kultura Maltija u l-attrazzjonijiet ta’ Malta.

Dan kien ©ie˙ g˙al Malta, ©ie˙ g˙all-Imqabba u ©ie˙ ghall-festa tal-patruna tar-ra˙al tag˙na, Santa Marija. Is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V tixtieq tiddedika dan il-©ie˙ lill-Maltin kollha u partikolarment lil dawk li ja˙dmu n-nar g˙al spettakli li ji©bdu eluf ta’ nies matul is-sajf Malti”, temm il-President tas-Soçjetà Santa Marija.

(ritratti: Jonathan Mifsud, Dipartiment ta’ l-Informazzjoni – Malta, Caput Lucis – Ruma)

Kummenti ta’ l-organizzaturi ta’ ‘Caput Lucis’ lill-gazzetta ‘Il-Mument’:

“La piccola Malta ha saputo sorprendere tutti gli spettatori e la giuria per la capacità tecnica e le emozioni che il grande spettacolo ha regalato a tutti i visitatori del campionato. La squadra maltese

L-istatwa titulari ta’ Santa Marija nhar il-festa ta’ l-Imqabba quddiem is-sede tas-Soçjetà tag˙ha mΩejna b’banner juri fer˙ xieraq u ˙ajr lill-patruna ta’

l-Imqabbin g˙ar-reb˙ tal-Kampjonat dinji tal-log˙ob tan-nar f’Ruma.

ha lavorato con grande impegno e serietà senza tralasciare alcun dettaglio tecnico, portando a seguito una forte rappresentanza di maltesi che hanno saputo incitare la squadra come in una trasferta di calcio.

Semplici appassionati e partecipanti alla manifestazione hanno telefonato alla nostra info-line complimentandosi per l’ottima riuscita dell’evento e il corretto giudizio della giuria che ha decretato Malta Campione del Mondo di Caput Lucis 2007.”



L Erbgúa, 30 ta’ LuljuBidu tal-Kwindiçina 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti. 12.00pm Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti. 7.15pm Mad-daqq tal-Barka Sagramentali, ti©i

sparata kaxxa infernali u murtaletti. 9.30pm Óruq tal-beraq pront u murtali tal-kulur.

Is Sibt, 9 ta’ AwwissuÓru© ta’ l-Istatwa fuq iz-zuntier 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti. 12.00pm Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti. 7.30pm Mal-˙ru© ta’ l-Istatwa jsir ˙ruq ta’ salut,

musketterija, kaxxa infernali u murtaletti bil-log˙ob.

10.00pm Óruq ta’ murtali tal-beraq pront u tal-kulur. 11.00pm Óruq ta’ musketterija ma’ tmiem il-març.

Wara jsir ˙ruq ta’ log˙ob tan-nar ta’ l-art.

It Tnejn, 11 ta’ AwwissuL-ewwel jum tat-Tridu 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti. 12.00pm Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti. 8.15pm Mal-barka Sagramentali jsir ˙ruq ta’

musketterija u murtaletti bil-log˙ob. 9.15pm Óruq ta’ murtali tal-beraq pront u tal-kulur. 11.30pm Óruq ta’ musketterija ma’ tmiem il-març.

Wara jsir ˙ruq ta’ log˙ob tan-nar ta’ l-art.

It Tlieta, 12 ta’ AwwissuIt-Tieni jum tat-Tridu Kollox b˙all-jum ta’ qabel.

L Erbgúa, 13 ta’ Awwissu:It-Tielet jum tat-Tridu Kollox b˙all-jum ta’ qabel.

Il Óamis, 14 ta’ AwwissuLejlet il-Festa 9.30am Mad-daqq tat-Te Deum, ikun hemm ˙ruq

ta’ musketterija, kaxxa infernali u diversi murtaletti bil-log˙ob.

11.45am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti bil-log˙ob.

6.30pm To˙rog it-Translazzjoni. Ikun hemm ˙ruq ta’ salut, kaxxa infernali u esebizzjoni kbira ta’ diversi settijiet ta’ murtaletti bil-log˙ob.

9.45pm Jing˙ata bidu g˙all-ispettaklu kbir ta’ log˙ob tan-nar ta’ l-ajru li jinkludi salut, bombi tal-lampjun, blalen u disinni, sfejjer, baraxxijiet kbar u spettakolari sinkronizzat mal-muΩika. Settijiet ta’ murtali tal-beraq pront u murtali tal-kulur. In-nar kollu jin˙araq permezz tas-sistema kompjuterizzata tal-Fire One.

11.30pm Wirja ta’ log˙ob tan-nar ta’ l-art mekkanizzat.

Il Ìimgúa, 15 ta’ AwwissuL-G˙id ta’ l-Assunta 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti. 9.30am Mad-daqq tal-glorja, ikun hemm ˙ruq

ta’ murtali tal-bomba, kaxxa infernali u murtaletti bil-log˙ob.

11.45am Óruq ta’ murtali tal-bomba akkumpanjata mid-daqq tas-sirena, segwita minn ˙ruq ta’ murtaletti bil-log˙ob.

7.15pm Waqt il-˙ru© tal-purçissjoni bl-Istatwa meraviljuΩa u artistika ta’ Ommna Marija Mtellg˙a s-Sema bir-Ru˙ u l-Ìisem, ji©i sparat salut. Hekk kif l-istatwa devota tal-Padruna tar-ra˙al, Santa Marija, to˙ro© fuq iz-zuntier u tindaqq l-Ave Marija, tin˙araq musketterija u kaxxa infernali spettakolari li ser tkun tinkludi ˙afna baraxxijiet u log˙ob ie˙or. Wara jkun hemm wirja kbira ta’ murtaletti bil-log˙ob li jakkumpanjaw il-purçissjoni.

9.30pm Hekk kif ji©i esegwit l-Innu lil Santa Marija Mtellg˙a s-Sema, ikun hemm ˙ruq ta’ murtali tal-beraq pront u tal-kulur.

10.15pm Óruq ta’ kaxxa infernali tal-kulur ma’ tmiem il-purçissjoni. Wara, fi l-knisja ting˙ata l-barka fl imkien mal-partitarji u dawk kollha involuti fi l-log˙ob tan-nar b˙ala ringrazzjament lill-Madonna.

Il Ìimgúa, 22 ta’ AwwissuL-Ottava tal-Festa 6.00pm Mal-˙ru© tal-purçissjoni tin˙araq

musketterija, murtali tal-bomba u murtaletti.

Programm tan-Nar

Nota mill Bord EditorjaliB˙as-snin ta’ qabel, dan ix-xog˙ol kollu sar bis-sa˙˙a tal-membri ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija. F’isem il-Kumitat EΩekuttiv, nie˙du din l-opportunità biex f’isem is-soçi u l-partitarji kollha, nirringrazzjaw u nuru l-apprezzament sinçier tag˙na lkoll lejn il-membri kollha ta’ din l-G˙aqda tan-Nar, kif ukoll lil kull min g˙en sabiex dan il-programm hekk vast setà jitwettaq. J’Alla jkollhom is-sodisfazzjon s˙i˙ ta’ xog˙olhom u nitolbu biex Santa Marija t˙arishom waqt ˙idmiethom fi l-kmamar tan-nar kif ukoll waqt il-˙ruq.



Festa 2008 115

Meta qed nikteb dan il-messa©©, il-kamra tan-nar tag˙na qieg˙da fl -eqqel tal-preparamenti biex ikollna festa o˙ra grandjuΩa f’dak li g˙andu x’jaqsam in-nar. In-nar huwa attrazzjoni kbira sew g˙all-Maltin u l-G˙awdxin kif ukoll g˙al dawk l-eluf ta’ turisti li ji©u f’pajjiΩna fi s-sajf biex igawdu sew in-nar u anke l-festi Maltin. Kif di©a’ tafu l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija fi t-2 ta’ Awwissu 2007 kienet mistiedna biex tie˙u sehem fi l-kampjonat mondjali tan-nar li jsiru ©ewwa Valmontone provinçja ta’ Ruma, l-Italja. Biex dan setà jsir il-˙addiema tal-kamra tan-nar tag˙na ˙admu qatig˙ biex meta mmorru nikkompetu hemm naqtg˙u fi gura tajba. Hemmhekk l-G˙aqda tag˙na uriet il-˙iliet kbar li tippossiedi.

Meta dawn l-eluf ta’ barranin raw l-esebizzjoni tas-Soçjetà tag˙na baqg˙u meraviljati b’dak kollu li raw fosthom ftu˙ bid-disinni kif ukoll dak l-impekkabbli kliem miktub fl -ajru, numri fl -ajru u anke bebbux bil-kulur u anke bil-beraq u ˙afna aktar xog˙ol li b˙alma tafu ma nistax noqg˙od insemmi kollox. X’˙in spiççat l-esebizzjoni

kien hemm ovazzjoni kbira sew mill-pubbliku preΩenti u anke minn dawk il-kmamar tan-nar l-o˙ra li pparteçipaw mag˙na.

Ma tafux kemm t˙ossok kburi b’dak kollu Malti li ©ie ppreΩentat mill-G˙aqda tan-Nar Santa Marija li b˙alma tafu hija l-pijuniera ta’ dan ix-xog˙ol fejn jid˙lu n-numri, ittri, bebbux, disinni, beraq li ma jidhrux u afna xog˙ol ie˙or. Mhux bilfors t˙ossok kburi meta wara li tlesti u tkun miexi fi t-triq, tara l-ambaxxatur Malti jer©a’ jdawwar il-karozza tieg˙u u ji©i dejna jifra˙ bl-esebizzjoni kbira u mpekkabbli li g˙amilna u jg˙idlilna x’unur kbir g˙amilna lil pajjiΩna mad-dinja kollha! L-a˙wa din mhux xi çajta li tie˙u sehem f’kampjonat mondjali b˙al dan imma l-G˙aqda tag˙na taf li bin-nies kapaçissimi li g˙andha tista’ tie˙u sehem f’kull kampjonat li nkunu nixtiequ a˙na, g˙ax wara s-suççess li g˙amilna ©ewwa Valmontne bdejna ni©u mistednin minn madwar id-dinja biex nie˙du sehem f’˙afna kampjonati o˙ra.

F’Diçembru li g˙adda l-G˙aqda tag˙na ˙adet sehem fi l-festi Maltin fejn iççelebrajna d-d˙ul ta’ l-Ewro

©ewwa pajjiΩna. Hawnhekk spikkaw b’mod partikulari l-ftu˙ forma tal-€. Kellna wkoll Ωew© spettakli o˙ra fi l-port il-kbir b˙ala parti minn attivitajiet privati sewwasew f’Jannar ta’ din is-sena. Il-membri fi ˙dan l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba ddeçidejna lkoll fl imkien li wara li rnexxielna nirb˙u bl-unuri l-Kampjonat Mondjali Caput Lucis 2007 u spiççajna b˙ala ‘Campioni del Mondo’, din is-sena kellna niffukaw aktar fuq il-festa li ©ejja ad unur il-Patruna Universali Santa Marija.

L-ewwel ˙a©a li rrid nag˙mel nixtieq ng˙id grazzi kbira u mill-qalb lill-membri kollha ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija tax-xog˙ol u ta’ l-unuri kbar li qed i©ibu lejn is-Soçjetà tag˙na u tal-˙iliet kbar li jippossiedu. U kif nista’ ma ng˙idx grazzi wkoll lill-familjari tag˙na li jag˙mlu tant sagrifi ççju biex Ωwie©hom jew uliedhom ikunu jistg˙u jmorru ja˙dmu n-nar. Grazzi mill-qalb. L-G˙aqda tag˙na din is-sena ˙ejjiet programm vast ta’ nar g˙al matul il-©img˙a kollha tal-festa ta’ Santa

Xog˙ol kbir li wassal g˙al Unuri kbar

Messa©© mil-Licenceeis-Sur Joseph Camilleri



Marija. Però ma nistax ma nsemmix il-wirja kbira li jekk Alla jrid ser ti©i ppreΩentata nhar il-Óamis 14 ta’ Awwissu 2008 proprju Lejlet il-Festa. In˙e©©ukom li ma titilfuhiex g˙ax qed niggarantilkom spettaklu kbir li jinkludi forom ta’ kull kwalità, blalen u ˙afna affarijiet o˙ra ©odda li Ωgur li min ikun preΩenti ma jiddispjaçihx. Barra minn hekk, il-festa hija kompluta b’kollox g˙ax anke g˙al matul il-©img˙a tal-festa hemm im˙ejji pro©ramm vast ˙afna.

Irrid insemmi wkoll it-tranΩulazzjoni fejn ji©u ma˙ruqa murtali bil-log˙ob u li ˙afna nies ji©u jitpaxxew bihom. Ma rridx ukoll ma nsemmix nhar il-Festa, l-G˙id ta’ l-Assunta, li wkoll b˙al ma tafu ser ikun hemm kaxxa infernali li b˙al lejlet il-festa ti©i ma˙ruqa bl-aktar sistema avvanzata tal-Fire One. Barra dan kollu ma rridx ma nsemmix in-Nar ta’ l-art mekkanizzat u ori©inali li jkollna matul il-©img˙a kollha tal-festa fejn b’mod partikulari tispikka l-˙arqa u l-ispettaklu ta’ lejlet il-festa. Insomma kif di©a’ g˙idt ser ikun hemm spettakli kbar matul il-©img˙a kollha tal-festa li mhux ta’ min wie˙ed jitlifhom.

G˙eΩieΩ partitarji ma nistax

Ûg˙aΩag˙ u lis-sotto Kumitati kollha fi ˙dan is-Soçjetà tag˙na. Irrid nirringrazzja wkoll lill-kleru kollu tal-parroçça tag˙na ddedikata lil Marija Assunta. Grazzi wkoll tmur lejn il-membri tal-korp tal-pulizija tax-xog˙ol siewi tag˙hom u anke tal-koperazzjoni li dejjem sibna ming˙andhom. Grazzi kbira wkoll tmur lejn dawk li j˙alluna nuΩaw ir-raba’ tag˙hom fejn

ukoll insellmu lil tnejn minnhom li m’g˙adhomx mag˙na. Ma nistax ninsa u ma nsemmix lil ˙abib kbir tag˙na Twanny Farrugia ta’ Óal Lija li miet is-sena l-o˙ra. Kull min hu mid˙la tan-nar jaf sew x’vojt kbir ˙alla Twanny.

Jalla l-Bambin jag˙tih il-glorja tal-Ìenna. Ma nistax nibqa’ g˙addej bil-kitba, u jekk insejt xi ˙a©a jew lil xi ˙add jiddispjaçini bil-quddiem. Tifhmu li ma tistax tiftakar kollox. Fl-a˙˙arnett qed nitlob lill-ma˙buba tag˙na Santa Marija biex iΩΩomm dejjem il-mant tag˙ha fuqna u t˙arisna minn kull ti©rib ˙alli b˙al ma g˙amilna dejjem, inkunu nistg˙u nag˙tu dik l-ovazzjoni kbira li tixraq lil din l-Omm tas-Sema.

Wasalt fl -a˙˙ar tal-messa©© tieg˙i, imma qabel xejn g˙eΩieΩ partitarji u benefatturi nappella biex b˙al a˙wa nie˙du pjaçir fi l-festa tag˙na u b˙al ma dejjem g˙amilna, nag˙tu eΩempju ta’ kif g˙andha ti©i ççelebrata l-festa ta’ Marija Assunta, l-akbar festa ta’ l-Imqabbin kollha.

Nixtieq il-festa t-tajba lill-Maltin u l-G˙awdxin kollha li matul il-©img˙a tal-festa ji©u biex jie˙du gost mag˙na ©ewwa r-ra˙al tag˙na. Nawgura wkoll il-festa t-tajba lis-Soçjetà tag˙na kollha u lill-Imqabbin kollha g˙all-festa o˙ra meraviljuΩa f’©ie˙ il-Ver©ni Ommna Marija Santissma.

Viva Santa Marija, il-Patruna ta’ l-Imqabbin kollha.

ma nirringrazzjax lil Wenzu Ellul mag˙ruf a˙jar mag˙na b˙ala Ta’ Ketrinu u ’l ˙utu ta’ l-g˙ajnuna u l-appo©© kbir li jag˙tuna sew manwalment u sew fi nanzjarjament. Ma’ dawn ˙uti Mqabbin u partitarji ta’ Santa Marija rrid ng˙id grazzi wkoll lil ˙afna benefatturi o˙ra li l-G˙aqda tag˙na dejjem sabet g˙ajnuna kbira minn g˙andhom. Irrid ng˙id ukoll li biex tag˙mel dawn l-ispettakli jinvolvu fl ejjes kbar.

G˙alhekk b˙al ma dejjem kontu, in˙e©©ukom biex tkunu ©eneruΩi u toffru l-g˙ajnuna tag˙kom sew fi nanzjarjament kif ukoll manwalment g˙ax jekk ma tkunux intom, dawn l-ispettakli ma jkunux jistg˙u jsiru. Qabel nag˙laq din il-kitba rrid nirringrazzja lill-Kumitat EΩekuttiv ta’ l-appo©© li dejjem sibna ming˙andu, lis-Sezzjoni



Festa 2008 119

RikonoxximentNazzjonali

Unur lis-SoçjetàUnur lill-ImqabbaUnur lil Malta

Delegazzjoni mis-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V fl imkien ma’ rappreΩentanti ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija f’laqg˙a mal-President ta’ Malta,

Dr. Edward Fenech Adami.

Delegazzjoni mis-Soçjetà tiltaqa’ ma’ l-Onorevoli Kap ta’ l-OppoΩizzjoni Dr. Alfred Sant.

L-Onorevoli Prim Minsitru ta’ Malta Dr. Lawrence Gonzi jirregala momentum lis-Soçjetà wara r-reb˙ ta’ l-unur

internazzjonali fi l-Kampjonat Caput Lucis 2007.



Festa 2008 121

Prosit kbira a˙na ng˙idulill-G˙aqda tag˙na minn tan-nar

g˙ax urejtu ©ewwa Rumali intom l-aqwa fost il-KBAR.

Wirja mill-aqwa intom tajtulin-nies preΩenti kollha ççassajtu

qatt ma raw nar hekk sabi˙‘Malta, Malta’ kollha bdew jg˙ajtu.

Nistennew konna bil-˙erqail-Óadd jasal g˙ar-riΩultat

fuq ix-xwiek kul˙add jistennaCaput Lucis Ωgur meritat.

Mhux ta’ b’xejn f’Malta iç-CHAMPIONSa˙na l-kbar hekk meqjusin

xog˙ol in-nies bieΩla minn tag˙naf’idejna jibqa’ iç-ÇINTURIN.

VIVA SANTA MARIJA VIVA L-GÓAQDA TAN-NAR TAGÓNA

Caput Lucis 2007

‘Champions’

Antoine SciberrasMqabba

Fr. Joseph Zahra O.P.Pietà

Champions: Intom l-aqwa ©ewwa Malta

Intom l-aqwa ©ewwa MaltaUnur mondjali irba˙tu f’Ruma,G˙amiltu ©ie˙ lil Malta tag˙na,

Issa wkoll l-aqwa tad-dinja.

Malta kollha qieg˙ed tfa˙˙arna,ta’ l-unur li rba˙na g˙al Malta,

Anke d-dinja saret taf binakul˙add qieg˙ed ifa˙˙arna.

X’festa tag˙mlu lil Marijata’ kull sena festa kbira!

Nirringrazzja lilkom kollhali qed taqraw dil-poeΩija.

Joe GhigoMelbourne, Australia

Issa Ωgur ˙add ma jmerinaIssa Ωgur li a˙na l-kbar

Champions konna, g˙adna u nibqg˙uHekk hu – l-akbar fost il-kbar

Tant hu hekk li unur ie˙or a˙na ksibna mill-a˙jarEjjew mela ifi r˙u mag˙na Ejjew kunu mag˙na l-kbarEjjew fa˙˙ru lill-Assunta

Il-Patruna tat-Titular

Viva ng˙ajtu issa u dejjemViva tag˙na t-Titular

Viva dejjem Santa MarijaU c-CHAMPIONS tad-dinja fi n-nar



Festa 2008 123

A˙na l-Imqabbin minn dejjem kellna g˙al qalbna t-tradizzjonijiet ta’ missirijietna u lil dawn bqajna nirtuhom speçjalment fejn jid˙ol in-nar tal-festa ta’ Santa Marija. Biex jin˙adem dan in-nar bl-inqas riskju jrid ikollok fabbrika tan-nar kif titlob il-li©i. L-ewwel referenza li nsibu rigward il-log˙ob tan-nar tmur lura g˙as-sena 1903. Jidher, iΩda li l-log˙ob tan-nar ta’ l-art u ta’ l-ajru kien isir b’çerta esa©erazzjoni fl -Imqabba. Is-Sibt 30 ta’ Mejju ta’ l-1903 ©urnal ta l-a˙bar li fl -Imqabba s-Sibt ta’ qabel kienet ©rat diΩgrazzja kerha lil çerti Toni Tonna ta’ madwar 30 sena meta waqt li kien qed jilg˙ab ma’ xi skrataç li kienu jsibu fi n-na˙at ta’ G˙ajn Dwieli, f’daqqa wa˙da, wie˙ed minnhom ˙a n-nar u tajjarlu subg˙ajh kollha ta’ idejh u ferielu Ωaqqu wkoll. Kien fi stat l-aktar ikrah u gravi meta ttie˙ed l-Isptar Çentrali akkumpanjat minn tabib. L-istess ©urnal kompla jikkummenta dwar il-˙ruq tan-nar fl -Imqabba:–

“Il Pulizia f’dan ir-ra˙al tat uisk liberta’ g˙all dan il-log˙ob tan-nar, u ma tismax ˙lief sparar anche f’nofs ta’ lieli uakt li kull ˙att icun jistrie˙. Il Pulizia jec trid taf tag˙mel dmira u ma t˙allix iΩied isiru dawn l’inconvenienti”.

Wara d-diΩgrazzja tal-Kamra tan-Nar ta’ l-1937, g˙al sitta u g˙oxrin sena s˙a˙, is-Soçjetà ma kellhiex iΩjed g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙ha post fejn il-˙afna dilettanti tan-nar ta’ dak iΩ-Ωmien setg˙u bla biΩa’ jkomplu ja˙dmu n-nar. L-art fejn qabel kien hemm il-Kamra tan-Nar ittie˙det mis-Servizzi IngliΩi g˙all-Airstrip tar-Runway. F’dan iΩ-Ωmien

kollu d-dilettanti tan-nar kienu jmorru ja˙dmu n-nar f’postijiet tan-nar ta’ r˙ula o˙ra b˙al ta’ Óal-Qormi, Óal-Tarxien jew il-Gudja.

Fil-bidu tas-snin sittin tressqet mozzjoni biex tinxtara biçça g˙alqa g˙al dan l-iskop. L-art li nxtrat kienet tinsab fi l-limiti tas-Si©©iewi kontrada ta’ Kandja u msej˙a ta’ Sapjan u kienet tikkonsisti f’erba’ biççiet raba’, tal-kejl komplessiv

ta’ elfejn tmien mija u g˙axar metri kwadri ossija tomnejn u tliet sig˙an. Il-kuntratt ta’ l-akkwist ta’ l-art sar fi l-31 ta’ Jannar 1961 u kien ippubblikat min-Nutar Nicola Said fi d-dar ta’ Joseph Zammit, il-bejjieg˙ ta’ l-art imsemmija. L-art inxtrat £50. G˙as-Soçjetà King George V, dehru l-President Charles Sciberras u s-Segretarju Joseph Ghigo. Ix-xhieda kienu Çensu u ibnu Karmnu Psaila. G˙aldaqstant il-kumitat tal-kaΩin minnufi h ˙a l-inizjattiva biex jag˙ti bidu g˙all-bini ta’ fabbrika tan-nar ©dida skond il-pjanta mnedija mill-awtorità konçernata. Il-bini ta’ din

G˙eluq il-45 senamit-Twaqqif tal-Kamra tan-Nar preΩenti

mis-Sinjura Carmen LiaB.Ed. (Hons), B.A.

Id-da˙la tal-post tan-nar li jinsab fi l-limiti Ta’ Kandja. Dehra tal-kamra tan-nar li tbierket fi s-sena 1963.

Ritratt ta’ tifkira wara t-tberik tal-kmamar tan-nar preΩenti fl -1963.



il-fabbrika ma kienx xi biçça xog˙ol façli g˙ax minkejja l-parteçipazzjoni ta’ dawk kollha li ˙admu ming˙ajr l-ebda ˙las u l-benefatturi li offrew materjal, g˙odda u makkinarju ie˙or, l-ispejjeΩ ma naqsux. Bis-sa˙˙a ta’ dawn il-voluntiera u benefatturi, ix-xog˙ol fuq dan il-post tlesta f’perjodu ta’ sentejn. Il-Kamra tan-Nar il-©dida tbierket il-Óadd 30 ta’ April 1963 mill-Kappillan Dun Carm Bianco D.D. L-ewwel nar li n˙adem fi l-post kien g˙all-festa ta’ Santa Marija ta’ l-1963. Minn dak iΩ-Ωmien sa llum fi l-post inbnew aktar im˙aΩen u kmamar g˙al aktar kumdità tad-dilettanti tan-nar li jqattg˙u sig˙at twal b’sagrifi ççju u riskju. U sena wara l-o˙ra, il-poplu Mqabbi jitg˙axxaq b’log˙ob tan-nar li jsebba˙ il-pjazza u s-smewwiet b’ta˙lita ta’ dawl ikkulurit f’dawk l-iljieli sajfi n u qatt minsija tal-festa.

Ta’ kull sena jsiru mijiet ta’ murtali, fosthom murtali tal-kulur, sfejjer, blalen, prexex, murtaletti u beraq pront u kaxxi infernali. Il-fabbrika tan-nar Santa Marija, taf il-bidu ta’ diversi log˙ob tan-nar, kemm ta’ l-ajru kif ukoll ta’ l-art. Insibu per eΩempju l-universals, il-katina u anke kompjuter u arlo©© ja˙dmu bin-nar fejn jid˙ol il-©ig©ifogu. Fejn jid˙ol nar ta’ l-ajru nsibu l-beraq li ma jidhrux, sfejjer, blalen kbar u blalen jimxu, disinni forma ta’ trijangoli, uçu˙, stilel u qlub jew trijangoli ©o çrieki, slaleb tal-kavallieri u sa˙ansitra forma ta’ ra©el jimxi. Insibu wkoll murtali li jift˙u forma ta’ bebbux kif ukoll Ωbruffatturi li jiffurmaw kliem bin-nar. F’Ìunju tas-sena 2005 l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija kienet mistiedna toffri spettaklu ta’ nar ta’ l-art b˙ala parti miç-

çelebrazzjonijiet tal-25 anniversarju tal-FECC (Federazzjoni Ewropea tal-bliet tal-Karnival). Fl-istess sena l-G˙aqda tan-nar Santa Marija ©iet mistiedna toffri spettaklu tan-nar ta’ l-ajru sinkronizzat mal-muΩika b˙ala g˙eluq ta’ çena offruta mill-E.T. Re©ina EliΩabetta II lir-rappreΩentanti tal-pajjiΩi Commonwealth (CHOGM). F’April tas-sena 2006, l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ˙ar©et bl-unuri meta kienet rebbie˙a assoluta ta’ l-ewwel Festival Internazzjonali tan-Nar ta’ Malta minn fost fabbriki tan-nar kemm Maltin kif ukoll barranin. Fl-istess sena, l-G˙aqda offriet Ωew© spettakli o˙ra fi l-port il-kbir b˙ala parti minn konferenza ta’ Thomas Cook.

Propju f’Awwissu li g˙adda l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija kkompetiet g˙all-ewwel darba barra minn xtutna matul il-Kampjonat Mondjali tan-Nar Caput Lucis li sar ©ewwa Valmontone viçin Ruma fl -Italja fejn ©iet ikkonfermata b˙ala ç-Champion Mondjali fi l-log˙ob tan-nar. Dan il-festival offra spettakli kbar ta’ nar minn tmien fabbriki mondjali li huma meqjusa fost l-aqwa fi d-dinja.

Dawn kienu mill-Italja, Ingilterra, Spanja, Rumanija, Ìappun, Slovenja, Çina u minn Malta, rappreΩentata mill-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba. L-G˙aqda tan-Nar Santa Marija tat l-ispettaklu tag˙ha nhar il-Óamis 2 ta’ Awwissu 2007 quddiem folla enormi ta’ madwar 350,000 persuna. Fil-wirja spikka t-talent u xog˙ol uniku Malti. Xog˙ol li huwa rinomat ma’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba. Ûgur li riΩultat presti©juΩ b˙al dan g˙en sabiex l-G˙aqda g˙amlet unur kbir kemm g˙as-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V, g˙ar-ra˙al ta’ l-Imqabba kif ukoll serva ta’ riklam tajjeb g˙al pajjiΩna.

Il-qofol ta’ l-G˙aqda tan-Nar ikun ta’ kull sena matul il-©img˙a tal-Festa ad unur Santa Marija, speçjalment nhar l-14 ta’ Awwissu, lejlet il-Festa, li Ωgur tkun mistennija minn bosta dilettanti Maltin u G˙awdxin, kif ukoll minn dilettanti barranin. Ta’ min isemmi li dan ix-xog˙ol kollu jsir minn dilettanti dedikati li b’mod volontarju jiddedikaw il-˙in liberu tag˙hom g˙al dan id-delizzju tul is-sena kollha. Ta’ dan Ωgur li ˙aqqhom kull tif˙ir. Dan l-avveniment annwali issa sar parti integrali fi l-kalendarju tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V u Ωgur li l-ebda dilettant tan-nar m’g˙andu jitilfu.

Referenzi:Programm Festa Santa Marija Mqabba 1988, pa©na 37.Lia Carmen (1960 – ): Ìrajjet is-Soçjetà Santa Marija u l-Banda Re Ìor© V fl -Istorja ta’ l-Imqabba – Mqabba: Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor©V, 1997



Festa 2008 127

Is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© Vtixtieq tifra˙

lill-Onorevoli Dr. Louis Galea, President Onorarju tas-Soçjetà,

li ©ie ma˙tur b˙ala Speaker tal-Kamra tar-RappreΩentanti

tal-Parlament.

Nawgurawlu kull suççess f’din il-kariga ©dida kif ukoll ˙idma sfi eqa b’riΩq il-©id ta’ pajjiΩna.

Awgurju

gurawlu kull suçççççççççççççççççççççççççess f’dddin il-karrrrrrrriiiiiiiiiggggggggggggaaaaaaaaaaaa ©©©©©©©©©©©©©©ddddddddddddddiiiiiiiiiiiiiidddddddddddddaaaaa

GÓAR LAPSI VIEWBar, Restaurant & Pizzeria

(ta’ Rita)Now Under New Management

Tel: 2164 0608 - 2168 0800Open Daily from 9.00 onwards



Festa 2008 129

410 Sena ilu … L-Imqabba ssir parroçça (1598):

Tista’ tg˙id li kull min kiteb biex jag˙ti tifsir ta’ isem dan ir-ra˙al, ipprova jkun ori©inali billi qal xi ˙a©a li ma qalha add qabel. Hemm min qal li ‘Mqabba’ hi ©ejja minn ‘im˙abba’. L-avukat Bellanti meta kkwota lit-tabib Ì. Micallef, setà qorob aktar lejn is-sewwa meta qal li ‘Mqabba’ ©ejja mill-verb ‘qabb’ (taqta’ ©ebla) u allura b’xi mod jasal g˙all-konkluΩjoni, forsi xejn ©usta, li n-nom huwa ‘Mqabba’ (barriera). Dan jista’ jkun tassew minnu g˙aliex ir-ra˙al kien sa minn ˙afna Ωmien ilu ç-çentru tal-barrieri f’Malta. O˙rajn ippruvaw jg˙idu li isem dan ir-ra˙al hu ©ej mill-kelma semitika ‘Micabba’ li tfi sser g˙atu. Kittieb ie˙or li qal li hi kelma G˙arbija huwa l-Konti Ciantar li kiteb bejn l-1772 u l-1780. Dan qal li ‘Mqabba’ ma tfi sser xejn ˙lief ‘una copletta’ jew a˙jar vaΩett li jservi biex jg˙atti. Dan qisu jikkonfermah il-Professur ÌuΩe’ Aquilina g˙aliex minn sejbiet arkeolo©içi jidher biç-çar li f’dawn l-in˙awi kien hemm

xi kolonja ta’ nies li difnet il-mejtin tag˙ha f’oqbra g˙amla ta’ çelel b˙al tal-Feniçi. Issa jekk dan hu minnu, in-nies ta’ l-Orjent i˙obbu jibnu l-bini tag˙hom b˙all-koppla. Dan g˙adu jidher sal-lum fl -ibliet G˙arab.

L-arma ta’ l-Imqabba tikkonsisti f’faxx djagonali ta’ lewn il-fi dda fuq sfond a˙mar, fi lwaqt li l-motto tar-ra˙al huwa ‘Non Nisi per Ardua’ li jfi sser ‘Biss bil-˙ila’.

L-Imqabba ti©bor fi ha madwar 850 familja u b˙ala popolazzjoni tqarreb it-3,000 ru˙.

Fl-1575, il-poplu ta’ dan ir-ra˙al kien ressaq it-talbiet tieg˙u biex jinqata’ f’parroçça g˙alih quddiem il-viΩitatur Appostoliku Mons. Pietru Dusina iΩda t-talba ma ntlaqg˙etx. Ìara li fl -1592, wara l-mewt tal-Kappillan ta’ Bir Miftu˙ Dun Bertu Mangion, l-Isqof Tumas Gargallo, preçiΩament fi d-29 ta’ Mejju, fi red mill-matriçi ta’ Bir Miftu˙ lill-knisja ta’ Óal Kirkop, ta˙t it-titlu ta’ San Ìakbu. Hawnhekk ittellg˙et knisja ©dida li ©abret mag˙ha l-ir˙ula ta’ Óal Safi u Imqabba. X’aktarx li t-talb ta’ l-abitanti ma waqafx g˙aliex nhar

is-16 ta’ Settembru tas-sena 1598 l-imsemmi Gargallo fi red mill-©did iΩ-Ωew© knejjes mill-parroçça ta’ Óal Kirkop u waqqafhom f’Ωew© parroççi g˙alihom.

250 Sena ilu ... Jitwa˙˙al l-arlo©© tal-Knisja Parrokkjali dedikata lil Santa Marija (1758):

Meta l-Imqabba twaqqfet b˙ala parroçça, il-funzjonijiet kienu jsiru fi l-knisja ta’ San BaΩilju li kienet ewlenija fi r-ra˙al u akbar minn dik ta’ l-Assunta. Il-knisja ta’ San BaΩilju baqg˙et taqdi lill-poplu Mqabbi sakemm ittellg˙et il-knisja li naraw illum. X’aktarx li l-knisja l-qadima kienet imtellg˙a minn çertu Mikiel Zammit u din kien fi ha ˙ames altari. Il-knisja parrokkjali ta’ Marija Assunta fl -Imqabba ˙adet il-post ta’ Ωew© knejjes, wa˙da dedikata lil Santa Marija u o˙ra li kienet mag˙rufa b˙ala tal-ViΩitazzjoni. Din ta’ l-a˙˙ar in˙attet fi s-sena 1686 biex bdiet tinbena l-knisja parrokkjali tal-lum. B’tifkira twaqqaf l-altar tal-ViΩitazzjoni fi l-korsija tal-knisja l-©dida. Din bdiet tinbena wara l-viΩta pastorali ta’ l-Isqof Balaguer fi s-sena 1663. Il-knisja tlestiet minn kollox fi t-28 ta’ Ìunju tas-sena 1699.

Il-knisja Ω-Ωg˙ira ta’ Santa Marija ©iet imwaqqa’ wara li ntemm il-bini fuq il-©dida peress li l-©dida kienet mibnija madwar il-qadima. Il-knisja li naraw illum saret fi Ωmien il-Kappillan Dun An© Mallia ta˙t id-direzzjoni ta’ Mastru Marju Briffa u ibnu Ìammri. Din tlestiet fl -1699 iΩda s-sagristija tal-lemin inbniet fl -1709. Il-knisja ©iet ikkonsagrata mill-Isqof Pellerano

Anniversarji marbutamal-parroççata’ l-Imqabba

Dehra ©enerali tar-ra˙al ta’ l-Imqabba mill-ajru.

informazzjoni mis-Sur Antoine Sciberras



nhar l-20 ta’ Mejju 1774 bi fl us il-qassis iben ir-ra˙al Dun Karlo Zammit li miet nhar is-7 ta’ Jannar 1795. Il-knisja hija sempliçi però g˙andha arkitettura sabi˙a mmens. Din g˙andha forma ta’ salib latin u hija mag˙mula minn kor, Ωew© kappelluni u korsija. Ta’ min isemmi li l-knisja g˙andha kampnar wie˙ed. Barra l-altar ma©©ur insibu disa’ altari o˙ra.

Il-knisja hija twila 114-il pied, mill-kappelluni hija wiesa’ 77 pied u mill-korsija 24 pied. Il-koppla preΩenti tal-knisja nbniet wara l-istra©i ta’ l-a˙˙ar gwerra dinjija mill-img˙allem Baskal Xuereb skond il-pjanta tal-perit Andrea Micallef.

Il-kampnar g˙adu ori©inali kif kien mibni fi s-seklu sbatax. Il-kampnar hu mg˙ammar b’seba’ qniepen. Il-kbira n˙admet fi l-funderija Triganza fl -1789 u ˙allas g˙aliha l-Kappillan Dun Aloisio Bartilmew Caraffa (200 sterlina). It-tieni wa˙da saret fl -1800 bit-t˙abrik tal-kappillan Dun Indri Farrugia. Ìulju Cauchi ˙adem Ωew© qniepen o˙ra fl -1876 u dawn swew 116 sterlina. Wa˙da mill-

qniepen tal-Knisja Parrokkjali ta’ l-Imqabba ©iet mog˙tija minn Mikiel u Ìanna Zammit fl -1931. Barra din il-qanpiena nsibu o˙rajn mag˙mula mill-fundaturi Ìakkin Triganza u Ìulju Cauchi. Fl-1965 Ωdiedet qanpiena o˙ra mog˙tija mill-a˙wa Monsinjuri Ìanpatist u An©lu Ghigo. Din ˙adet post wa˙da m©en©la u kienet ma˙duma mid-ditta Bianchi ta’ l-Italja.

Fl-1758 ©ie mqieg˙ed fi l-kampnar tal-knisja parrokkjali l-arlo©© ma˙dum minn Maestru Antonio Tanti minn Óal Tarxien. Dan l-arlo©© qam is-somma ta’ Sc 174-3. Fis-sena 1866 dan l-arlo©© kien ©ie kwaΩi m©edded kollu mill-Imqabbi Mikielan© Sapiano u li g˙alih kienet intefqet is-somma ta’ Sc 200.

L-arlo©© tal-Knisja nistg˙u ng˙idu li baqa’ ja˙dem sal-©urnata tal-lum. Biss partijiet mill-mekkaniΩmu tieg˙u iddeterjoraw biΩ-Ωmien u g˙al din ir-ra©uni kien g˙amel xi Ωmien wieqaf. Ftit tas-snin ilu dan l-arlo©©, kienet me˙tie©a ssirlu manutenzjoni kbira sabiex fi nalment ikun jista’ jer©a’ jibda ja˙dem b˙as-snin ta’ qabel.

Da˙lu g˙al dan ix-xog˙ol tlett Imqabbin li huma s-Sur Alfred Bezzina, is-Sur Alfred Xuereb u s-Sur John Falzon li bl-esperjenza vasta tag˙hom irnexxielhom b’mod volontarju jirran©aw xi ftit jew wisq dan l-arlo©©. Grazzi g˙al dan ix-xog˙ol neçessarju, illum nistg˙u ner©g˙u nisimg˙u t-tokki ta’ dan l-arlo©© li nstemg˙u 250 sena ilu fi r-ra˙al ta’ l-Imqabba.

110 Snin ilu…Tliet statwi fi l-faççata tal-Knisja (1898):

Il-Knisja ta’ l-Imqabba ©iet imtellg˙a ta˙t it-titlu ta’ l-Assunzjoni u hawn ta’ min jg˙id kelma dwar kif ta˙sibha l-li©i tal-knisja rigward it-Titular. Mis-seklu 7, il-li©ijiet tal-knisja bdew jinsistu li t-titular g˙andu j©ib biss l-isem ta’ qaddis jew ta’ Misteru tal-Fidi u mhux aktar tal-fundatur jew donatur tal-post b˙al fi Ωmien l-uΩanza pagana. L-idea tal-qaddis padrun kompliet tissa˙˙a˙ u ç-çelebrazzjonijiet inbidlu f’manifestazzjonijiet kbar çivili, f’okkaΩjonijiet ta’ laqg˙at u swieq pubbliçi. L-offerti lil xi knisja bdew jitqiesu daqs kieku mog˙tija

L-arlo©© tal-knisja, 250 sena ilu. Illum g˙adna nistg˙u nisimg˙uh idoqq wara xog˙ol ta’ manutenzjoni li saritlu

dan l-a˙˙ar.

L-istatwi mal-faççata tal-Knisja li jirrappreΩentaw il-Fidi, il-Karità u l-Isperanza.



Monsinjur Arçisqof Mikiel Gonzi jbierek lapida kommemorattiva nhar il-Ìimg˙a 28 ta’ Novembru 1969, propju sabiex tfakkar l-ewwel sena mill-ftu˙ ta’ dan il-Youth Centre.

lill-patruna b˙al ˙wejje© im˙arsa minnu u koll vjolazzjoni tal-©id tal-knisja kienet titqies daqs kieku att konta t-titular. Skond il-li©i tal-knisja, kull knisja kkonsagrata, kull altar u kull oratorju jrid ikollu ‘titolu’ ta’ xi qaddis, misteru tal-Fidi, ta’ l-an©li jew tal-Madonna. Titolu ta’ knisja ©eneralment ikun stabbilit mill-isqof li jbierek il-knisja, fuq proposta tal-poplu tal-lokal jew ta’ min jie˙u ˙sieb dik il-knisja.

Skond ir-ritwal Ruman, isem il-qaddis jew il-Madonna ji©i msejja˙ fi t-tberik ta’ l-ewwel ©ebla, jing˙ad mal-litanija tal-qaddisin u fl -orazzjonijiet tal-Konsagrazzjoni ta’ l-istess tempju. JitniΩΩel bil-kitba fi l-parçmina li tindifen fl -altar ma©©ur. Il-qaddis titulari jrid ikun wie˙ed li ismu jidher almenu fi l-Kalendarju tal-lokal.

Fis-sena 1897 kienet ©iet pjantata u mag˙mula l-parafulmini, g˙as-sigurtà tal-koppla u tal-kampnar. Din kienet ma˙duma minn Mastru Antonio Sidoli minn Milan ©ewwa l-Italja u kienet qamet is-somma ta’ 32 liri. Sena wara, fl -1898 kien imiss li fi l-faççata tal-knisja parrokkjali sewwasew fuq il-fontispizju ji©u miΩjuda tliet statwi. Dawn kienu jirrappreΩentaw il-Fidi, l-Isperanza u l-Karità. L-istatwi ©ew ma˙duma minn Mastru Carmelo Mallia minn Óal Qormi.

40 Sena ilu ... Jinfeta˙ Youth Centre fl -Imqabba (1968):

Fl-Imqabba minn dejjem in˙ass il-bΩonn li jinfeta˙ çentru g˙at-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ tal-parroçça sabiex fl imkien ikollhom fejn jirrikrejaw u jikbru fl -edukazzjoni tag˙hom. Kien nhar it-28 ta’ Novembru 1968 meta nfeta˙ dan iç-çentru biswit il-knisja parrokkjali ta’ l-Imqabba. L-iskop kien wie˙ed li Ω-Ωg˙aΩag˙ ikollhom post fejn jiltaqg˙u u jitbieg˙du mill-perikli li taf toffri d-dinja. Il-post ©ie mg˙ammar b’log˙ob immirat lejn iΩ-Ωg˙aΩag˙ u sa˙ansitra kellu wkoll bottegin Ωg˙ir fi h. Fl-entratura ta’ dan il-

post insibu lapida kommemorattiva li tbierket minn Monsinjur Arçisqof Mikiel Gonzi nhar il-Ìimg˙a 28 ta’ Novembru 1969, propju sabiex tfakkar l-ewwel sena mill-ftu˙ ta’ dan il-Youth Centre. Illum nistg˙u ng˙idu li dan iç-çentru m’g˙adx g˙andu l-funzjoni ta’ çentru g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ iΩda jsiru fi h diversi laqg˙at minn g˙aqdiet differenti.

ReferenziDescrizioni Storica tal Cnisia Parrocchiali tal Imkabba, Sac. D. Laurenz Zammit, 1927Programm Festa Santa Marija Mqabba, 1993L-Imqabba mal-Medda taΩ-Ωmien/editur Charles Farrugia Imqabba: Kunsill Lokali Imqabba u Parroçça ta’ l-Imqabba, 1998

Is-Soçjetà Santa Marijau Banda Re Ìor© V

tirringrazzja lil

Dr. Mark Portelli B.A., LL.D.

li aççetta li joffri l-konsulenza legali tieg˙ub’riΩq is-Soçjetà



Festa 2008 135

Minn fejn se jg˙addi l-març matul il-jiemtal-festa

G˙al darba o˙ra permezz ta’ din il-pa©na se nag˙tu ftit dettalji rigward ir-rotot u tag˙rif ie˙or fuq il-baned mistiedna. Din is-sena se jkollna diversi baned mistiedna g˙all-Festa Titulari ta’ Santa Marija fosthom il-Banda Taljana minn Cave provinçja ta’ Ruma. Però qabel ma nag˙tukom aktar dettalji, nie˙du l-opportunità biex b˙as-soltu n˙e©©ukom takkumpanjaw il- març matul it-triq kollha, u sabiex nag˙tu dehra isba˙ lir-ra˙al tag˙na g˙al matul il-festa permezz tat-tiΩjin mad- djar tag˙kom. Infakkru wkoll fl -im©iba tajba matul il-jiem tal-festa. G˙alhekk dan li ©ej huwa programm fi d-dettall tar-rotot tal-marçi kif ukoll is-sehem tal-baned rispettivi:

L-Erbg˙a, 30 ta’ LuljuBidu tal-Kwindiçina 8.00pm Tifta˙ il-Festa ta’ din is- sena permezz ta’ Lejla

Maltija bl-aqwa talent lokali.

Il-Óamis, 9 ta’ AwwissuÓru© ta’ l-Istatwa fuq iz-zuntier 7.30pm Il-Banda Re Ìor© V ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro.

David Agius tilqa’ l-Istatwa artistika u devota ta’ Ommna Marija Assunta bi programm ta’ innijiet Marjani fuq iz-zuntier tal-knisja. Wara, il-Banda tag˙ti bidu g˙all-Programm Vokali u Strumentali u annwali tag˙ha. Il-Banda Re Ìor© V tkompli bl-impenji tag˙ha billi tag˙mel març trijonfali li jibda minn dejn il-KaΩin g˙al Triq il-Madonna tal-Ìilju, Triq il-Missjoni Ω-Ûg˙ira, Triq il-Mit˙na, Triq Santa Katarina, Pjazza tal-Knisja, u jintemm quddiem il-KaΩin.

Il-Óamis, 10 ta’ AwwissuJum il-Banda 8.15pm Il-Banda Taljana mistiedna g˙all-Festa ta’ din

is-sena, Associazione Bandistica Cittadina di Cave ta˙t id-direzjoni ta’ Mro. Giuseppe

Ambrosini tag˙mel març mat-toroq tar-ra˙al li jibda minn Triq il-Konvoj ta’ Santa Marija, Pjazza tal-Knisja, Duluri, Triq il-Parroçça u jintemm quddiem il-KaΩin. Wara, l-istess banda tesegwixxi programm sinfoniku fuq il-plançier.

Il-Ìimg˙a, 11 ta’ Awwissu L-ewwel Jum tat-Tridu 8.30pm II-Banda San ÌuΩepp ta’ Óal Kirkop, ta˙t id-

direzzjoni ta’ Mro. Brian Cssar tag˙mel març li jibda minn quddiem il-KaΩin u jkompli kif ©ej: Triq San BaΩilju, San Mikiel, Misra˙ il-Fidwa, il-Qattara, il -Konvoj ta’ Santa Marija, il-Barrieri, il-Óarri©iet, Misra˙ il-Fidwa, naqsmu minn Triq il-Konvoj ta’ Santa Marija g˙al Triq Mons. Alfons Caruana, Mro George Martin, Óajt tal-Matla, Triq in-Nazzarenu, Kirkop, il-Katakombi, Dun Gerald Mangion, ix- Xantin, Kirkop, in-Nazzarenu, Dun Gerald Mangion, ner©g˙u naqsmu minn Triq il-Konvoj ta’ Santa Marija g˙al Triq il-Kileb, iç-Çavi, Mikielan© Sapiano, Sqaq l-Isptar, il-Pjazza tal-Parroçça fejn jintemm quddiem il-KaΩin.

IL-MARÇ TA’ L-AÓÓAR TRIDUL-Erbgúa 13 t’Awwissu - Pjazza ta’ l-Imqabba

22:30 - Il-Qofol tal-Març Tradizzjonali ta’ l-Aúúar Tridu u l-Inawgurazzjonita’ Sorpri a Artistika Unika u Ori©inali.

23:30 - Bidu ta’ Çelebrazzjonijiet bi Programm ta’ Briju Organizzat bispettakli awdjo-vi ivi u sorpri a nnovattiva oúra quddiem

is-Sede tas-Soçjetà.



It-Tlieta, 12 ta’ AwwissuIt-Tieni Jum tat-Tridu 8.15pm Il-Banda Sant’Elena ta’ Birkirkara, ta˙t id-

direzzjoni ta’ Mro. Joseph Vella, tag˙mel març (sponsorjat mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙) li jibda minn quddiem il-KaΩin u tkompli tallegrana b’sett marçi brijuΩi fi t- toroq li ©ejjin: Triq il-Madonna tal-Ìilju, l-A˙wa Ghigo, Barumbara, ix-Xriek, il-Mit˙na, it- Troll, is-Sejba, il-Konvoj ta’ Santa Marija, il-Murselli, Kirkop, Familja Brancati, Spnar, tat-Torba, Ûurrieq, Saljatura, Qrendi, Santa Katerina, San Innoçenzju, iç-Çavi, Santa Marija, Santa Katerina, il-Kileb, Mikielan© Sapiano, iI-Konvoj ta’ Santa Marija, Karmenu Ciantar, il-Pjazza tal-Parroçça, Triq id-Duluri, il- Parroçça u jintemm fi l-Pjazza quddiem iI-KaΩin.

L-Erbg˙a, 13 ta’ AwwissuIt-Tielet Jum tat-Tridu 8.30pm II-Banda Re Ìor© V tag˙mel il-març

tradizzjonali tag˙ha fost il-briju kbir u l-ispettaklu li ˙ejjew g˙alina s-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙. Il-març jibda minn quddiem il-KaΩin u jkompli hekk kif ©ej: Triq San BaΩilju, Valletta, il-Fjuri, il-Parroçça mit-tarf, Pjazza tal-Knisja, San BaΩilju u jintemm fi l-Pjazza tal-Knisja quddiem il-KaΩin.

Il-Óamis, 14 ta’ AwwissuLejlet il-Festa 8.00pm Il-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar, ta˙t

id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius tibda març mat-toroq ta’ l-Imqabba li jibda minn Triq Santa Katarina u jg˙addi kif ©ej: San Innoçenzju, Mikielan© Sapiano, Konvoj ta’ Santa Marija, Karmenu Ciantar u jintemm fi l-Pjazza tal-Knisja quddiem il-KaΩin.

8.30pm Il-Banda Taljana, Associazione Bandistica Cittadina di Cave ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Giuseppe Ambrosini tesegwixxi Programm Strumentali ©ewwa l-pjazza.

10.30pm Ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius, il-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ Ûabbar tag˙laq is-serata muΩikali permezz ta’ programm strumentali quddiem il-KaΩin.

Il-Ìimg˙a, 15 ta’ AwwissuL-G˙id ta’ l-Assunta 12.00pm Il-Banda Re Ìor© V, ta˙t it-

tmexxija ta’ Mro. D. Agius, A.Mus.V.C.M., tag˙mel il-març tradizzjonali ta’ fi lg˙odu li jibda minn quddiem il-KaΩin u jkompli g˙al Triq Madnna tal-Ìilju, Xriek, Santa Katerina, Santa Marija, iç-Çavi, Mikielan© Sapiano, San Innoçenzju, Santa

Katerina, San BaΩilju, il-Lan©asa, Valletta, il-Fjuri, il-Parroçça, g˙all-Pjazza quddiem il-KaΩin.

6.30pm Il-Banda Taljana Associazione Bandistica Cittadina di Cave ta˙t it-tmexxija ta’ Mro.Giuseppe Abrosini, tibda març minn quddiem il-KaΩin g˙al Triq San BaΩilju, Valletta, Triq il-Parroçça u lura g˙all-pjazza. Tid˙ol fi z-zuntier tal-knisja u tilqa’ l-˙ru© ta’ l-Istatwa artistika ta’ Santa Marija b’innijiet Marjani. Wara, il-Banda tkompli takkumpanja l-Istatwa tul il-purçissjoni.

7.15pm II-Banda Queen Victoria fl imkien mas-Soprana Marie Theresa Vassallo ssellem lill-Istatwa bl-Ave Marija. Wara l-Banda tibda març minn quddiem il-KaΩin g˙al Triq San BaΩilju, Triq Santa Katarina, Xriek, Triq il-Madonna tal-Ìilju, g˙all-Pjazza quddiem il-KaΩin.

8.45pm Hekk kif l-Istatwa tasal quddiem il-KaΩin tas-Soçjetà tag˙na, il-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq, ta˙t it-tmexxija ta’ Mro. A. Farrugia, L.Mus.L.C.M. tesegwixxi l-kbir Innu lil Marija Mtellg˙a s-Sema, kompoΩizzjoni tal-ma˙bub u qatt minsi ex-Surmast Chev. G. Martin, A.Mus.L.C.M.,O.S.T.J., fuq versi tad-Direttur Spiritwali Patri J.M. Ghigo SJ. Ikantaw it-Tenur Andrew Sapiano u l-Baritonu Piju Dalli, fl imkien mal-Kor Parrokkjali San ÌuΩepp tal-Kalkara mmexxi mis-Sur Samuel Bezzina A.T.C.L.. A.L.C.M. Wara, bis-sehem ta’ l-istess Kor, ji©i esegwit l-Innu Març Popolari Marija Assunta, kliem u muΩika tal-mibki Mro. Leonard Farrugia. L-istess Banda tkompli bil-Programm Strumentali tag˙ha sakemm jasal il-˙in tad-d˙ul tal-purçissjoni meta ter©a’ ssellem lil Ommna Marija Assunta bid-daqq ta’ l-Ave Maria.

10.30pm Wara l-Barka Sagramentali u r-ringrazzjament kollettiv fi l- Knisja mill-G˙aqda tan-Nar tas-Soçjetà, il-Banda Taljana, Associazione Bandistica Cittadina di Cave, jag˙lqu l-Festa b’daqq ta’ muΩika le©©era quddiem il-KaΩin.



Festa 2008 139

G˙alina l-Maltin, din is-sena hija okkaΩjoni speçjali. Mhux biss b˙ala nsara fi l-gΩejjer ta’ l-Appostlu Pawlu, imma wkoll b˙ala pajjiΩ s˙i˙ li hu kkonsagrat lill-Assunta. San Pawl wasal Malta propju b’intervent g˙al kollox providenzjali. Dan jirrakkuntah tajjeb ˙afna San Luqa li kiteb l-Atti ta’ l-Appostli u li fi l-vja©© lejn Ruma kien qed jakkumpanja lill-istess San Pawl. San Luqa fl -Atti kapitlu 27 versi minn 21 sa 26, jirrakkonta li San Pawl g˙olla le˙nu u qal:

“Óbieb, kien imisskom smajtu minni u ma tlaqtux minn Kreta; kontu te˙ilsu minn din il-˙sara u dan it-telf. Imma issa nwissikom biex tag˙mlu l-qalb, g˙ax ˙add minnkom m’hu se jitlef ˙ajtu; il-©ifen biss jintilef.

G˙ax dal-lejl deherli an©lu ta’ dak Alla li tieg˙u jien u li lilu nqim, u qalli: TibΩax Pawlu. Je˙tie© li int tidher quddiem Çesari; ara, Alla tak il-grazzja li dawk kollha li qeg˙din jivvja©©aw mieg˙ek isalvaw. Mela qawwu qalbkom ˙bieb. Jien nemmen f’Alla li hekk isir, sewwa sew kif ˙abbarli. Jin˙tie© li na˙btu ma’ gΩira.”

San Luqa jirrakkonta wkoll fl -Atti kapitlu 28 versi minn 1 sa 2:

“Meta ˙lisna mill-g˙arqa, sirna nafu li l-gΩira kien jisimha Malta. In-nies tag˙ha ©iebu ru˙hom mag˙na bi ˙lewwa liema b˙alha. Laqg˙una tajjeb lilna lkoll u qabbdulna

˙u©©ie©a, g˙ax kienet bdiet nieΩla x-xita u kien il-bard”.

It-tliet xhur li San Pawl u San Luqa g˙addew fostna, kienu xhur li mmarkaw lil pajjiΩna bix-xandir ta’ l-A˙bar it-Tajba u b’mirakli. Fil-fatt, San Luqa jsemmi wkoll il-fejqan ta’ Missier Publiju u ta’ ˙afna morda o˙ra li mbag˙ad ©ew g˙and San Pawl u dan fejjaqhom. (ara Atti 28:8-9).

Tradizzjoni antikissima tg˙idilna li San Luqa stess kemm dam fostna fl imkien ma’ San Pawl, pitter fuq il-blat samm ta’ gΩiritna x-xbiha tal-Omm Qaddisa ta’ Alla.

Qed nirreferi g˙all-Madonna tal-Mellie˙a. Dan il-©est jindika forsi parti mill-predikazzjoni li se˙˙et hawn Malta minn San Pawl innifsu. Ma nkunux sejrin Ωball li

Il-GΩejjer ta’ San Pawlikkonsagrati lill-Assunta

Kitba dwar “Is-sena Pawlina”

Il-Papa Benedittu XVI, ipprokklama s-Sena Pawlina b’dan il-kliem:

“... propju g˙alhekk, ninsab kuntent, li qed in˙abbar uffi çjalment li g˙all-Appostlu Pawlu, niddikjaraw sena

Ìubilari speçjali, mit- 28 Ìunju 2008 sad-29 Ìunju 2009 fl -okkaΩjoni tal-bimillennarju minn twelidu!”

Patri Joseph ZahraDirettur Spiritwali

L-E.T. Arçisqof ta’ Malta, Mons. Pawlu Cremona ˙dejn l-istatwa ta’ San Pawl.

Il-Papa Benedittu XVI li pproklama s-sena Pawlina.

Mqabba FC Youth Nursery tixtieq tavΩa li qieg˙da tilqa’ l-applikazzjonijiet ming˙and il-©enituri ta’ tfal li huma m˙ajra li jing˙aqdu man-nursery. Qeg˙din naççettaw tfal minn ˙ames snin (5) ’il fuq. Min hu interessat jista’ jikkuntattja lis-Sur Mark Bondin fuq in-numru 7905 1404. L-applikazzjonijiet jibqg˙u jintlaqg˙u matul l-ista©un kollu.

G˙al dawn l-a˙˙ar snin, Mqabba FC Youth Nursery qieg˙da tgawdi minn façilitajiet ©odda fosthom grawnd sintetiku li jifforma parti mill-kumpless ta’ Mqabba Football Club.

IS-SOÇJETÀ SANTA MARIJAU BANDA RE ÌORÌ Vqiegúda turi l-apprezzament tagúhalill-kumitat u l-istaff tekniku kollu ta’Mqabba Football Club Youth Nursery

gúax-xogúol siewi li qiegúda tagúmel mat-tfal u - gúa agú tar-raúal tagúna.

Triq in-Nassab, QormiTel: 2144 0815 • Fax: 2144 0832 • Mob: 9942 9798E-mail: [email protected]

Numbers (small & large) • Printed & Embroider Logos

T Shirts Flags Pvc Cards

Scarves Banners Clocks

Caps Stickers Small items



ng˙idu dan, g˙ax Ωgur li kemm dam fostna l-Appostlu tal-©nus, tkellem u g˙allem dwar l-Inkarnazzjoni tal-Verb Divin, b˙alma Ωgur ippriedka wkoll is-salib tal-Mulej. Din ix-xbiha, impittra minn San Luqa fi l-fatt turi dan il-misteru ta’ l-Inkarnazzjoni, g˙ax fuq ˙o©or Marija tidher ukoll ix-xbiha ta’ Ìesù tarbija.

Minn dan di©à nistg˙u nitkellmu minn preΩenza Marjana fi gΩiritna sa mill-eqdem Ωminijiet tal-kristjaneΩmu. U allura jekk qed nitkellmu minn preΩenza Marjana, g˙ax ma nitkellmux ukoll minn konsagrazzjoni li tfi sser dedikazzjoni. Jekk fuq il-blat Malti, ©iet impittra x-xbiha ta’ l-Omm Qaddisa tag˙na, dan ifi sser ukoll li Malta tag˙na mhux biss isem Marija g˙andha minqux fi ha, imma ukoll il-persuna tag˙ha u ta’ binha Ìesù, veru Alla u veru bniedem.

Hawn ma nistg˙ux ma nsemmux dak li se˙˙ 66 sena ilu, meta fi l-jum l-aktar solenni ta’ l-G˙id tal-Assunta, fi d-9.30 ta’ fi l-g˙odu, wasal b’mod

providenzjali wkoll, b˙alma kien wasal fostna l-Appostlu Pawlu, il-konvoj li salva lil pajjiΩna mil-©u˙.

Kif kien xieraq mhux biss dan il-konvoj baqa’ msemmi b˙ala l-konvoj ta’ Santa Marija, imma wkoll, b’ringrazzjament lil Alla u lil Sidtna Marija Mtellg˙a fi s-sema, l-awtoritajiet ekkleΩjastiçi tag˙na, iddeçidew li jikkonsagraw lil gΩiritna f’isem l-Assunta.

G˙alhekk din is-sena g˙alina l-Maltin devoti ta’ l-Assunta u ta’ San Pawl, g˙andha tkun sena verament ta’ grazzja. Ejjew in˙allu lil San Pawl ikompli jg˙idilna:

“Jekk g˙andkom bl-eluf g˙alliema fi Kristu, m’g˙andkomx ˙afna missirijiet, g˙ax jien hu li bl-Evan©elju nissiltkom fi Kristu” (1 Kor 4:15).

Fostna llum qed jid˙lu ˙afna li qed jippruvaw jg˙allmuna fuq Kristu, imma qed jg˙allmuna tag˙lim Ωbaljat. Qeg˙din jiç˙du l-privile©©i singulari ta’ Marija. Ma jridux jaççettawha

b˙ala Omm Alla u ommna. Qeg˙din jippridkaw kontra s-sagramenti li ˙allielna Ìesù nnifsu, b’mod partikulari l-Qrar u l-Ewkaristija.

Hemm bΩonn g˙alhekk li matul din is-sena a˙na n˙allu lir-rag˙aj spiritwali tag˙na jmexxina. Il-messa©© ta’ l-Arçisqof Pawlu Cremona O.P. li qed jag˙tina fi l-bidu ta’ din is-Sena Ìubilari huwa dan:

“Jalla l-GΩejjer Maltin li laqg˙u lil Pawlu bi ©arhom u addnu l-Isem ta’ Ìesù, illum jer©g˙u jag˙tu widen lil dan l-Appostlu, u j˙allu l-qawwa tal-Kelma li hu xandrilhom tid˙ol fi l-qlub ta’ ˙afna.” (Ittra Pastorali, 29 ta’ Ìunju 2008).

Ejjew mela nilqg˙u din l-istedina li qed issirilna llum mill-Arçiqof tag˙na, u nkomplu nkunu poplu li nibqg˙u nilqg˙u lil Ìesù li qed jg˙addulna San Pawl u l-Ver©ni mbierka mtellg˙a s-sema, li f’isimha l-gΩejjer tag˙na u ta’ Pawlu huma kkonsagrati.

Santa Marija meqjuma fi r-ra˙al ta’ l-Imqabba.

Dehra tal-Konvoj ta’ Santa Marija li rnexxielu jid˙ol fi l-port il-Kbir bis-sa˙˙atal-Madonna.

“Jalla l-GΩejjer Maltinli laqg˙u lil Pawlu bi ˙©arhom

u ˙addnu l-Isem ta’ Ìesù,illum jer©g˙u jag˙tu widen

lil dan l-Appostlu…”



Festa 2008 143

G˙addejt darbajien minn storja

U ˙sibtjien f’dil-poeΩija

G˙addiet il-Festa15 ta’ Awwissu,

Settembru beda w marOttubru wasal, b’˙abib tqisu.

Dan hu xahar tar-RuΩarjuLi permezz tieg˙u

Lil Marija setg˙anaNitolbu kul˙add mieg˙u

Kienet ©urnataTa’ dwejjaq wisq g˙alija

Bdejt na˙sebIssa xitwa ©ejja u l-bqija

Kien xi s-sebg˙a ta’ fi lg˙oduIs-s˙ab jiΩfen mal-mew© tar-ri˙

Temp frisk liema b˙aluG˙odwa sabi˙a, tista’ tistrie˙

Kif fuq il-bejt jien tlajtNara lil Santa Marija fuq il-KaΩin

Dejjem t˙ares ’il fuqFejn hemm l-an©li u l-qaddisin

Bi s˙ab madwarha g˙addejF’sema ik˙al nir

Daqqa jimxi u daqqa jdurB’veduta mill-isba˙ li qatt ma ttir

Madwarha fl -art u fi s-semaKien kollox ˙emda u skiet

Miksur mill-g˙anja tal-g˙asafarLi jtiru mal-few©iet

F’dawk is-sig˙at bikrijaLi jg˙axxqu l-g˙ajn u l-qalbMeta l-˙olqien madwarek

Jerfa’ r-ru˙ g˙at-talb

Lejn il-MadonnaÓarist g˙al darba tnejnSt˙ajjiltha li qed tg˙idli

‘G˙idli ta˙lix Ωmien g˙alxejn’

Bdejt in˙ossha itfarra©niMeta lejha n˙ares u lilha nsib

Qisa riedet tg˙idli‘X’jonqsok ibni, xi trid?’

B’dik il-˙arsa ˙elwaBdejt in˙ossni ser˙an

U x’˙in lejha ner©a’ n˙aresBdejt in˙ossni iktar fer˙an

Oh Santa Marija int li t˙ennG˙all-˙osbenin

T˙arisx lejn ix-xellugImma ˙ares lejn il-lemin

Hemm tara liliMal-˙osbeninQieg˙ed nitlobLil Alla ˙anin

G˙ax bΩonnok g˙andiSew f’dal-˙inNinsab wa˙diB˙al tifel iltim

Issa dalamU spiçça l-jumPerò fuq il-bejt

Bdejt nitla’ kuljum

L-g˙asfur tal-Óniena

L-istatwa tal-Madonna fuq il-bejt tal-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija u Banda

Re Ìor© V ta’ l-Imqabba.

minn Giovanni Farrugia

Fis-sebg˙a ta’ fi lg˙oduIn˙ares lejn l-istatwa nkun

Xemx jew ri˙It-temp ikun x’ikun

U issa din l-istorjaLi jien ma ninsa qatt

Ìbartha fi kliem ˙lejjuBiex ng˙idha lil kul˙add

Ma jista’ jmerini ˙addG˙ax minnha jien g˙addejt

Li lil Marija nitlobWaqt li kont fuq il-bejt

F’˙in eΩatt g˙asfur beda ji©iMinn fuq id Santa MarijaBiex kumpanija jg˙amilli

Waqt li jien kon intiha fo˙rija

Dan ΩgurG˙asfur tal-˙niena

Ìo qalbi kont ing˙idSanta Marija bag˙titu, ta’ qalb ˙anina

Dan il-jumÌie mar u tarPerò baqa’Biss l-imrar

Seba˙ l-g˙ada fi lg˙oduTemp sabi˙ b’arja friska

Er©ajt fuq il-bejt kontU biex ninsa ftit ˙sibt li nikteb strixxa

Però x’˙in fuq il-bejt nitla’G˙ajnejja fuqha tmur

L-g˙aΩiΩa Santa MarijaIl-grazzja taqlali Ωgur

Waqt li jienaNa˙seb kont

L-g˙asfur re©a’Ìie fi l-pront

L-g˙asfur tal-˙nienaLi b˙alu qatt ma rajt

Jixba˙ ˙afna lil kanarinPerò b˙al le˙nu qatt ma smajt



G˙annieli ftitU fuq id Santa Marija mar

Fis-sebg˙a huwa ©ieFit-tmienja re©a’ tar

Re©a’ ©ieIl-jum tat-TnejnEΩatt mal-˙in

Ma ni©ix, mnejn sa fejn

Bdejt in˙ossuJg˙idli f’qalbi

Li Santa MarijaSe tisma’ talbi

L-g˙anja ˙elwaLi beda jg˙anni

Óassejtni tassew hieniLi kuntentizza veru tani

Re©a’ fuq id Santa Marija marLura ©ie b’karta f’˙alqu

Telaqha ˙dejja w tarQaddej tajjeb ta’ min ˙alqu

Din il-kartaKienet bajda b˙all-˙alibDonni ried hu li jg˙idli

‘Óudha ˙abib’

Il-karta bajdaKienet tfi sserLi l-inkwiet

Kien ser jitkisser

G˙ax x’˙inIsfel inΩiltIttra nsib

Li mill-eΩami g˙addejt

L-g˙ada re©a’ ©ieTal-˙niena l-g˙asfur

Fer˙an u jg˙anniQisu ried jg˙idli: ‘Fer˙an Ωgur’

St˙ajjiltu jg˙idli: ‘Óija l-g˙aΩiΩInt f’Santa Marija sostnejt

Il-fi di tieg˙ekU ˙allstek talli batejt’

Hekk spiççatIl-poeΩija li dommejt

Grazzi lil Santa MarijaLi minn qalbi jien offrejt

Int oh ˙elwa Santa MarijaTinsab fl -g˙oli tal-kaΩinTemp tajjeb jew ˙aΩin

Óenn g˙alina l-Imqabbin

Çerti li ˙siebna tie˙uDejjem u f’kull ˙inFil-fer˙ u fi n-niket

Rieqda jew imqajmin

Dan il-˙siebIrridu nΩommu fi na

Biex tikber l-im˙abbaLejn din l-Omm ˙anina

U tkompli fuqna tix˙et tbissimaB’dawk l-g˙ajnejn ˙elwinB’˙arsa li dejjem tg˙axxaqTal-qlub tag˙na l-Imqabbin

Is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V tixtieq tifra˙ lis-Sur Vince Agius, g˙as-suççess kbir miksub minnu

meta reba˙ il-kampjonat ta’ ti©rijiet ta’ l-iscooters 2008 ©ewwa Óal Far,

organizzatmill-G˙aqda Island Motorcycle Racing Club ta’ Malta.

Vince Agius (nofs) rebbie˙ tal-kampjonat organizzat mill-Island Motorcycle Racing Club, bit-tieni u t-tielet postijiet jispiççaw Paul Deguara u Gilbert Zerafa rispettivament.



Festa 2008 145

Kronolo©ija tad-dehriet… 11/02/1858 Is-Sinjura l-Bajda tidher fi l-grotta bla ma

titkellem, g˙all-˙abta ta’ 12:00. 14/02/1858 Is-Sinjura ter©a’ tidher. Din id-darba ma’

Bernadette kien hemm 10 persuni o˙ra, li ma jarawhiex. Jintefa’ l-ilma mbierek lejn is-Sinjura, li ma tag˙mel l-ebda reazzjoni.

18/02/1858 L-g˙ada ta’ Ras ir-Randan. Is-Sinjura tistieden lil Bernadette tmur iΩΩurha erbatax-il ©urnata, u twieg˙edha fer˙ mhux ta’ din id-dinja.

19/02/1858 Is-Sinjura tidher kmieni fi l-g˙odu, bla ma titkellem. Kien hemm tmien persuni o˙ra preΩenti li ma raw xejn.

20/02/1858 Is-Sinjura tidher g˙all-˙abta tas-6:00 ta’ fi l-g˙odu, u titlob fi s-skiet. Kien hemm madwar tletin persuna o˙ra.

21/02/1858 Id-dehra sse˙˙ kmieni fi l-g˙odu fi l-preΩenza ta’ 120 persuna. Bernadette kellha l-ewwel interrogazzjoni mill-Ispettur Jacomet.

23/02/1858 Fit-22 tax-xahar ma kienx hemm dehra. F’din id-dehra sar l-ewwel miraklu tax-xemg˙a, fejn waqt li kienet qed tin˙araq ix-xemg˙a, il-fjamma waslet sa idejn Bernadette u din ma ©arrbet u ˙asset l-ebda ˙ruq. Se˙˙et l-ewwel konverΩjoni ta’ persuna li kienet telqet il-Fidi. Il-Madonna ˙e©©et lil Bernadette g˙at-talb personali.

24/02/0858 Il-Madonna tat il-messa©© tal-penitenza g˙all-midinbin. Kien hemm 250 persuna preΩenti.

25/02/1858 Bernadette ssib in-nixxieg˙a ta’ l-ilma mirakoluΩ wara li Marija turiha fejn t˙affer. Il-Madonna ssejja˙ tliet darbiet lill-midinbin g˙all-penitenza “Penitenza! Penitenza! Penitenza!” Kien hemm mitt persuna aktar mill-©urnata ta’ qabel. Bernadette ©iet interrogata minn Dutour.

27/02/1858 Kien hemm 800 persuna preΩenti u l-Madonna tat l-istess messa©© b˙al jumejn qabel. Tg˙id lil Bernadette

tag˙mel xi eΩerçizzi ta’ penitenza.28/02/1858 1,150 persuna preΩenti. Bernadette ©iet

interrogata minn im˙allef, tabib u spettur tal-pulizija.

1/03/1858 Il-Madonna tbierek il-kuruni tar-ruΩarju ta’ l-1,450 persuna preΩenti.

2/03/1858 Marija tg˙id lil Bernadette tordna lis-saçerdoti jag˙mlu purçissjoni sal-grotta u jibnu kappella f’©ie˙Ha. It-tfalja tg˙id dan lill-kappillan Peyramale u hu jwe©ibha tg˙id lis-Sinjura biex is-si©ra tal-ward li kellu fi l-©nien twarrad barra minn Ωmienha.

3/03/1858 Bernadette tg˙addi l-messa©© tal-kappillan lis-Sinjura. Il-Madonna ter©a’ tordna l-bini tal-kappella. Wara d-dehra l-grotta ©iet eΩaminata.

4/03/1858 L-a˙˙ar dehra tal-©img˙atejn. Kien hemm 10,000 persuna preΩenti. Bernadette ©iet imwassla sal-grotta eskortata mill-armata. Wara sarilha eΩami mediku.

25/03/1858 Festa ta’ l-Annunzjazzjoni. Fuq talba ta’ Bernadette, is-Sinjura tg˙id min hi: “Jien il-Kunçizzjoni Immakulata”. Id-dehra damet sieg˙a.

7/04/1858 It-tieni miraklu tax-xemg˙a. Id-dehra damet sieg˙a. Bernadette ©iet eΩminata mit-Tabib Dozous.

16/07/1858 Festa tal-Madonna tal-Karmnu. Bernadette tara lill-Madonna “isba˙ minn qatt qabel”.

“NiΩΩel is-setg˙ana minn fuq it-tron tag˙hom u g˙olla liç-çkejknin…”

Kull meta Marija g˙aΩlet li tidher lil xi persuna, qatt ma g˙aΩlet xi kbarat, anzi kienet dejjem tag˙Ωel tfal jew Ωg˙aΩag˙ ta’ ftit skola… b˙al Santa Bernadette. Dak li Alla g˙amel mag˙Ha, Hi g˙aΩlet li tag˙mlu ma’ l-o˙rajn. LilHa g˙aΩilha g˙ax kienet umli, g˙alhekk Hi g˙aΩlet li l-umli jkunu li jarawHa.

Dan di©à huwa messa©© fi h innifsu – biex nid˙lu fl -g˙aqda intima ma’ Alla, irridu nkunu b˙al Ommu, umli, çkejknin, safja. Ma nistg˙ux nersqu lejn id-Divin bil-kburija! Il-fta˙ir ibieg˙edna minnu.

Marija g˙adha tkellimnaminn Lourdes 150 sena wara

minn Rev. Dun Jonathan FarrugiaB.A. (Hons.) B.A. Theol. & Hum. Stud. S.Th.B.

Ìrajjietis-Soçjetà Santa Marijau l-Banda Re Ìor© V

fl -Istorja ta’ l-Imqabbami©bura fi ktieb ta’ Carmen Lia

• Ktieb utli g˙all-istudenti ta’ l-Istorja

• Rigal uniku g˙al qrabatna Emigranti

Jista’ jinxtaramill-KaΩin

tas-Soçjetà Santa Marijau Banda Re Ìor© V

Old Valletta Road, Mqabba

Mob: 7973 0206



Marija t˙e©©e© lil Bernadette, tfajla qaddisa, biex tag˙mel il-penitenza u titlob g˙all-midinbin… Ωgur li dan ma kellhiex bΩonn tag˙mlu g˙aliha! Imma Marija, l-istess kif da˙let g˙all-g˙arajjes fi t-tie© ta’ Kana, t˙e©©i©na biex a˙na li n˙obbu lilHa, nitolbu u nag˙mlu l-penitenza g˙al dawk li huma mbieg˙din minnHa u minn Binha.

L-im˙abba vera ma tintweriex biss ma’ dawk li huma qrib tag˙na, imma anke ma’ dawk li jinsabu maqtug˙in minna… anke dawk li jobog˙duna; u l-im˙abba vera tidher fejn tid˙ol it-tbatija, g˙alhekk is-sej˙a g˙all-penitenza g˙all-konverΩjoni tal-midinbin.

Marija dejjem dehret bil-kuruna tar-RuΩaju, it-talba li tant t˙obb. Óasra li din it-talba li Ommna tas-sema tant tg˙oΩΩ qeg˙din in˙alluha tmut ftit ftit… Tajjeb li mhux biss fi l-festi u s-solennitajiet tal-Madonna, imma b’mod speçjali f’dawn, niftakru nitolbu din it-talba g˙all-©id tag˙na u g˙all-glorja ta’ Marija.

L-uniçi affarijiet li Marija li titlob g˙aliha nnifi sha huma “purçissjoni u kappella”. Purçissjoni hija manifestazzjoni pubblika ta’ fi di; kappella hija maqdes, post it-talb. Marija m’g˙andhiex bΩonn nies içapçpulHa u jg˙ajtu quddiemHa, lanqas ma g˙andha bΩonn knejjes imΩejnin sbie˙ u pjazez u toroq imΩejnin isba˙… li trid huma ulied li j˙obbuHa, li jimitawHa, li jΩommu

©isimhom sabi˙ b˙al tag˙Ha, li ma jist˙ux juru fi l-pubbliku dak li jemmnu fi h, li jfi ttxu l-mumenti meta jmorru f’dar Binha, fi l-

maqdes, biex jiltaqg˙u mieg˙u…Kapaçi a˙na nkunu tassew

l-ulied li tixtieq li jkollha l-Omm tag˙na tas-sema?

MuΩajk li hemm fi l-BaΩilka tar-RuΩarju ©ewwa Lourdes: jirrappreΩenta l-Assunzjoni. Biss insibu li l-Madonna hija liebsa b˙al kif normalment insibuha fi xbiehat u pitturi

ta’ Lourdes.

CATERERS FOR ALL OCCASIONS SCHOOL STREET, TARXIEN

TEL: 2182 6226, 2167 7098 FAX: 2167 6891



Festa 2008 149

L-istatwa tal-Madonnata’ Lourdes fl -Imqabba

L-istatwa tal-Madonna ta’ Lourdes li llum tinsab fi l-Youth Centre.

Fir-ra˙al tag˙na ma nsibu l-ebda artal jew sotto-kwadru ddedikat lill-Madonna ta’ Lourdes - ˙a©a kemmxejn stramba meta niftakru li fi r-ra˙al ©ar tag˙na, il-Qrendi, hemm fratellanza u devozjoni qawwija lejn il-Madonna ta˙t dan it-titlu!

Dan ma jfi ssirx, iΩda, li fl -img˙oddi ma kienx hemm devozzjoni lejn il-Madonna li dehret lil tfajla sempliçi f’ra˙al çkejken fi Franza. Ritratt antik tal-knisja armata g˙all-festa titulari ta’ Santa Marija ta’ l-1896 juri li mal-pilastri

prinçipali kien hemm Ωew© niçeç i˙arsu lejn il-presbiterju. Óarsa mill-qrib ta’ l-istatwa çkejkna li tidher fi n-niçça ma©enb il-vara ta’ l-Assunta armata turi li din ma hi xejn g˙ajr statwa tal-Madonna ta’ Lourdes! Meta saret din l-istatwa u x’sar minnha?

Fil-ktejjeb ta’ l-istoriku Mqabbi Dun Laurenz Zammit, insibu nota çkejkna dwar l-ori©ni ta’ din l-istatwa: Fdin il Cnisia jinsabu hames statui iddedicati lil B. V. Maria. 1. Listatua tal Assunta scolpita fuq l’injam min mrù Xandru Farrugia miz-Zeitun fl 1836; 2 Statua plastic tal B.V. Maria taht ittitolu tal gigliu mghamula mil artist Giovanni Darmanin fi ssena 1876. 3 Statua tal B.V. tar-Rusariu, 4 tas-Sultana tal kalb Imkazza ta Gesù mghamula f’Marsilia a spejes ta Mons. P. Pullicino, 5 u ta’ Lourdes a spejes ta Innocenzu Zammit.1

Minn din in-nota qasira naslu g˙al xi ftit konkluΩjonijiet. L-istatwa tidher li hija mag˙mula minn xi materjal vojt, g˙alhekk hija probabilment statwa li nxtrat minn fabbrika ta’ l-istatwi mhux in˙admet apposta g˙all-Imqabba. Mir-ritratt nafu li kienet di©a’ fi l-knisja fl -1896. L-isem ta’ Innoçenzu Zammit m’huwiex ©did g˙alina l-Imqabbin – huwa isem ir-ra©el li fl -1876 kien allas g˙all-istatwa tal-Madonna tal-Ìilju. Na˙seb li huwa l-istess ra©el g˙ax kemm jista’ jkun li kien hemm ir©iel bl-istess isem u kunjom li kienu j˙obbu jixtru l-istatwi u jtuhom lill-knisja!? Jekk dan Zammit huwa l-istess wie˙ed, dan iwassalna biex na˙sbu li din l-istatwa nxtrat fl -istess Ωmien meta ©iet il-Madonna tal-Ìilju, ji©ifi eri madwar g˙oxrin sena wara d-dehriet

minn Dun Jonathan FarrugiaB.A. (Hons.) B.A. Theol. & Hum. Stud. S.Th.B.

Ritratt antik li fi h tidher l-istatwa tal-Madonna ta’ Lourdes fi l-knisja.



tal-Madonna f’Lourdes. G˙alhekk huwa wisq probabbli li din l-istatwa ori©inat fi Franza stess, g˙ax mhux probabbli li minn Ωmien daqshekk bikri wara d-dehriet bdew isiru statwi ta’ din il-Madonna barra mil-lok fejn se˙˙ew.

Hija statwa g˙olja xi metru, sempliçi, imma ˙elwa ˙afna. Tidher kif soltu mdorrijin naraw il-Madonna ta’ Lourdes: b’idejha fl imkien, bil-kuruna tar-RuΩarju mdendla minn dirg˙ajha, ˙arsitha ’il fuq, liebsa libsa bajda b’faxxa ka˙la. Ma jonqsux il-wardiet tad-deheb fuq ri©lejha. Il-baΩi hija forma ta’ blata li fuqha Marija tidher qisha se tag˙ti pass. Il-libsa g˙andha disinn irqiq ta’ deheb li jinqala’ fuq l-abjad. Xejn speçjali, imma fi na u ti©bdek.

M’hijiex ˙a©a ta’ l-iskantament li ladarba kien hawn din l-istatwa fi l-knisja, kienet issir ukoll xi forma ta’ çelebrazzjoni fi l-festa

tal-Madonna ta’ Lourdes, li ta˙bat nhar il-11 ta’ Frar. Matul is-sena kienet tinΩamm f’niçça barokka ta’ l-injam mal-pilastru tal-lemin, t˙ares lejn l-artal. Pari©©ha fuq in-na˙a l-o˙ra kienet tinΩamm l-istatwa tas-Sultana tal-Qalb Imqaddsa ta’ Ìesù.2 Probabbli fi l-festa kienet tintrama fuq xi altar jew forsi kienu jitpo©©ew xi gandlieri bix-xemg˙at quddiemha u tit˙alla fi n-niçça.

Damet fi l-knisja parrokkjali sa xi Ωmien qabel it-Tieni Gwerra Dinijia, meta l-Isqof Mawru Caruana,3 waqt viΩta pastorali ordna li din u l-istatwa tas-Sultana tal-Qalb Imqaddsa ta’ Ìesù jitne˙˙ew mill-knisja.4 Óabat tajjeb, g˙ax kieku baqg˙et hemm Ωgur ma kinetx te˙lisha mill-˙erba tal-gwerra peress li kienet tinsab eΩatt bejn il-koppla u l-kappellun ta’ l-Agunija! Meta tne˙˙iet, din ittie˙det fi -kappella ta’ San BaΩilju. In-niçça l-o˙ra, li sfat vojta, imtliet bl-istatwa ta’ Sant’AnjeΩe li saret minn Anton Zammit fi l-bidu tas-snin Sebg˙in.

Damet f’San BaΩilju sakemm bdew ix-xog˙lijiet ta’ restawr fl -2006. Minn dik is-sena tpo©©iet fi l-Youth Centre fejn g˙adha sal-lum. Óasra li almenu din is-sena, meta b˙ala Knisja qed niççelebraw il-150 sena mid-dehriet tal-Madonna f’Lourdes, ma re©g˙etx intramat b’mod xieraq g˙al dakinhar tal-festa. Ûgur li din il-©awhra çkejkna jist˙oqqilha tkun apprezzata aktar.

Referenzi 1 LAURENZ ZAMMIT, Descrizioni

storica tal cnisia parrochiali tal Imkabba, Malta 1927, 30.

2 Din l-istatwa kienet tkissret bi Ωball xi Ωmien wara l-gwerra.

3 Caruana dam Isqof ta’ Malta mill-1915 sa l-1943.

4 ALEXANDER BONNICI, Santa Marija Assunta u l-Madonna tal-Ìilju: iΩ-Ωewg statwi ewlenin ta’ l-Imqabba minn L-Imqabba mal-medda tas-snin, Malta 1998, 106.

L-istatwa tal-Madonna ta’ Lourdes fl -antik kienet tinsab ©o niçça fi l-knisja

parrokkjali ta’ l-Imqabba.

Wiçç tal-Madonna ta’ Lourdes li tinsab fi l-parroçça ta’ l-Imqabba.

www.santamarija.com



Festa 2008 153

G˙all-˙abta ta’ l-1909 il-Knisja kienet kwaΩi lesta u fi l-viΩta ta’ Mons Cocco Palmieri kien sar ftehim biex inaddfu l-knisja ˙alli tibda tintuΩa g˙ax San BaΩilju bdiet issir Ωg˙ira g˙all-poplu ta’ l-Imqabba li dejjem kien qed jikber.

Is-Sagristija l-qadima kella l-Paviment tag˙ha xi ftit umduΩ li min˙abba f’hekk kienet qed issir ˙sara fl -o©©etti li kienu jkunu merfug˙a billi kienet nieqsa mill-ventilazzjoni. G˙alhekk il-Prokuratur tal-Knisja, is-Saçerdot Dun Lawrenz Zammit, wara li spiçça x-xog˙ol ta’ l-iskultura, Ωebg˙a u pittura, ˙aseb biex isewwi dan il-mankament meta issa kien di©a’ kienet is-sena 1900. Beda biex ne˙˙a l-paviment ta’ l-imsemmija sagristija (is-sagristija l-qadima tid˙ol g˙aliha minn na˙a ta’ San BaΩilju) u tal-kor naddafhom u g˙amel ©o fi hom b˙al barriera, qata’ ˙afna ©ebel u wara re©a’ saqqafhom fl -istess pjan. Ta˙t il-kor g˙amel b˙al caniera (kripta) fejn kellhom ji©u midfuna s-saçerdoti. U hawn bdiet l-istorja tal-kripta. Però ˙alli nkomplu l-istorja tas-sagristija u tal-kor. Skond Dun Lawrenz Zammit, ta˙t is-sagristija l-qadima g˙amel depositu kbir li kien me˙tie© bil-bosta sabiex jintrefg˙u l-o©©etti b˙al si©©ijiet, tubu li kien jintrama fi l-festa tal-Qaddisin kollha nhar l-ewwel ta’ Novembru,

gandlieri kbar, kartelluni bil-mewt fuqhom eçç.. Dun Lawrenz g˙amel Ωew© tur©ien g˙al din l-ispeçi ta’ kantina. Wie˙ed kont tinΩel g˙alih mill-kappellun tar-RuΩarju (li tne˙˙a meta saru l-altari nofs tont ta˙t il-˙nejja) u tara© ie˙or fi l-forma ta’ garigor minn fejn illum hemm kamra tat-toilet. Dan kien jag˙ti g˙all-bieb ta’ barra li jag˙ti g˙an-na˙a ta’ San BaΩilju.

Dun Lawrenz g˙amel villestrun kbir biex jag˙ti d-dawl g˙al ©o fi h. G˙amel tumba© jew ventilatur tond fl -art tas-sagristija li g˙adu hemm u g˙amel ie˙or fi l-kor li dan kien ©ie mirdum mal-kripta. Dan kien

f’nofs il-kor li kien jag˙ti g˙all-kripta u kellu grada tal-˙adid. Minn ©ol-kor kienet tidher sewwa l-kripta. Din kienet ©iet irran©ata b’lavur mill-isba˙ peress li s-saqaf kien kollu xorok tal-qasba, Mastru Pawl Xuereb g˙amillu qoxra bil-lavur sabi˙ li kienet tant taqbel ma’ l-artal u ma’ l-irkejjen tag˙ha. Óasra li tlifna ritratt tant importanti u aktar u’aktar l-irdim ta’ dan il-©ojjell storiku.

Tajjeb li wie˙ed ikun jaf li l-©ebel li nqata’ mill-art tas-sagristija u l-kor, bnew is-sala ta’ fuq is-sagristija l-©dida. Fl-1900 g˙amlu l-kaxxarizzi, xog˙ol ta’

Mastru ÌuΩeppi Zammit mill-Birgu g˙as-somma ta’ 15-il lira. Mastru Pawl Xuereb kien g˙adu kif lesta xi skultura mill-knisja u qabad ix-xog˙ol tal-kripta. Din kienet kwaΩi ta˙t il-kor kollu. L-ewwel ma g˙amlu kienu sitt oqbra g˙all-qassin Imqabbin li hi ˙a©a tajba li qassisin tant ˙abrieka b˙al Dun Andrea Farrugia li g˙ex bejn l-1634 u l-1663 u anke lil Dun Karlu Zammit (1774) u anke o˙rajn jindifnu fi t-tempju t’Alla. L-artal ta’ kapolavur li aktarx kien xog˙ol ta’ Mastru Farrugia (dan kien bennej famuΩ u professjonali fejn jid˙ol il-lavur. Kien iΩΩewwe© il-Gudja però kien ikun dejjem l-Imqabba), kienu rran©awh fi l-kripta g˙ax Dun Salv Schembri kien qed jirran©a biex jag˙mlu l-altar tat-Titular bl-ir˙am.

Il-kripta tal-Knisjaparrokkjali ta’ Santa Marija ta’ l-Imqabba

jikteb is-Sur Giovanni FarrugiaStoriku

Impressjoni artistika tal-kripta li kienet tinsab ta˙t il-kortal-knisja. Illum hija mirduma wara t-ti©rif li sofriet

…il-knisja fi l-gwerra.



Filwaqt li s-saqaf tal-kripta kien g˙adu bix-xorok tal-qasba, meta Mastru Pawl beda jirran©a din il-kripta, i©ifi eri jpo©©i l-altar f’postu, beda jiddisinja l-˙itan u s-saqaf u kellhom jift˙u troll b’tondjatura mal-villestrun li kien jag˙ti g˙all-kor. Ta’ min jispjega li kemm Mastru Pawl u kemm ibnu Baskal kienu professjonali f’xog˙lhom tant li Loretu Vella, storiku Ûebbu©i kiteb fi d-dettall dwar ˙afna mix-xog˙ol tag˙hom. Fil-fatt il-koppla ta’ l-Imqabba hi wa˙da mix-xhieda tax-xog˙ol tag˙hom. Issa meta x-xog˙ol tal-kripta kien mixi sew, Dun Salv Schembri li kien joqg˙od fi sqaq tal-Pjazza u Dun Lawrenz li kien joqg˙od fi l-bidu ta’ Sqaq l-Isptar fi l-pjazza wkoll, ˙asbu biex i©ibu minn San BaΩilju l-korp ta’ Dun Andrea Farrugia u aktarx ukoll li warajh Dun Karlu Zammit li ˙allas g˙all-konsagrazzjoni tal-Knisja.

Dun Andrea Farrugia ˙adem ˙afna g˙all-Imqabba. Fil-fatt fi l-pa©ni storiçi ta’ Loretu Vella nsibu pa©ni interessanti dwaru. Però n˙allu g˙al darba o˙ra l-˙idma ta’ dan il-˙abrieki kappillan li miet fi t-12 ta’ Ottubru 1663. Veru g˙ajb kbir li ©awhra b˙al din, li kif kien qalli Baskal Xuereb mhux biss kien professjonista f’xog˙lu imma anke sensittiv g˙all-valuri storiçi, qabdu u radmu kollox. Minn hawn jien nirringrazzjah minn dawn il-linji

storiçi li qed nikteb, ta’ l-g˙ajnuna kbira li dejjem tani. Però kien veru dispjaçut g˙al dan l-g˙emil g˙ax l-Imqabba tilfet ©awhra li niesna ˙allew f’kapolavur ta’ seng˙a kbira li spiççat fi x-xejn g˙al dejjem.

Jekk wie˙ed ma jarax dan ix-xog˙ol ma jistax jimma©ina xog˙ol li hu ma˙dum b’çerta seng˙a fi spazju Ωg˙ir mudlam u li trid paçenzja u determinazzjoni biex tag˙mlu u ©©ib kollox eΩatt u jaqbel na˙a ma’ o˙ra.

Jiena nΩilt f’din il-kripta tliet darbiet g˙ax kien fi ha x’tapprezza. Jekk wie˙ed ikun sensittiv g˙all-valuri storiçi b’dispjaçir kbir ng˙id li kelli nitlef anke r-ritratti, però fi l-memorja tieg˙i g˙adni nara sew dan

il-kapolavur ta’ xog˙ol li l-antenati tag˙na kienu g˙amlu. Kemm kienu nies ta’ ˙ila li llum m’a˙niex napprezzaw biΩΩejjed!

Fl-ewwel stampa g˙amilt speçi ta’ pjanta biex il-qarrejja jkollhom idea ta’ kif kienet din il-kripta ta˙t il-kor bil-ventilatur g˙all-arja u fl -istess in jaqta’ l-umdità mill-knisja tag˙na. Kripta li ftit kien hawn b˙ala grazzi g˙all-antenati tag˙na.

Referenzi:ÌuΩeppi Zahra, Storiku minn Óal QormiDun Lawrenz Zammit – Storia della chiesa di MqabbaIbid. Informazzjoni milli niftakar jiena stess meta kont abbatiInformazzjoni ming˙and Mastru Pawl Xuereb u ibnu Baskal mog˙tija verbalment lili Loretu Vella, Storiku Ûebbu©i

Pjanta tas-sotteran tal-knisja li juri kemm il-kantina kif ukoll il-kripta.

ÓAÌAR QIMBar & Restaurant

Prop. J. CiniAg˙mlu l-˙ar©a tag˙kom bil-familja jew ˙bieb

g˙all-arja tal-kampanja, f’ambjent kwiet u sabi˙.

Tel: 2142 4116, 7949 7329 (Jane)



Festa 2008 155

Bi drawwa qadima, il-jum ta’ l-Erbg˙a huwa ddedikat lill-Madonna. Fil-fatt f’diversi knejjes f’Malta jsir il-quddies votiv tal-Madonna kif ukoll kienet teΩisti d-drawwa li ma jittikilx la˙am nhar ta’ Erbg˙a wkoll, drawwa li sa ftit Ωmien ilu kienet g˙adha popolari ma’ diversi nies.

Kif intrabat il-jum ta’ l-Erbg˙a mad-devozzjoni tal-Madonna?

L-istorja te˙odna lura fi s-seklu 16, eΩattament fi l-©ublew il-Kbir ta’ l-1500, meta minn Napli, telaq pellegrina©© kbir lejn Ruma bix-xbieha tal-Madonna msej˙a ‘La Bruna’, is-Samra. Skond it-tradizzjoni, din l-ikona, ©abuha mag˙hom il-Patrijiet minn fuq l-G˙olja tal-Karmelu, meta kellhom ja˙arbu min˙abba l-attakki tas-Saraçini.F’dan il-©ublew, il-Papa nnifsu niΩel jitlob quddiem ix-xbieha tal-Madonna li ntramat fi l-BaΩilika ta’ San Pietru. Tant bdiet ti©bed nies li l-Papa talab li din ix-xbieha ter©à tittie˙ed lura lejn Napli, g˙ax il-pellegrini kienu qeg˙din iΩuru lilha minfl ok il-qabar ta’ San Pietru fi l-BaΩilika tal-Vatikan! Il-Pellegrini Naplitani waslu lura Napli minn Ruma, bix-xbieha tal-Madonna, nhar l-Erbg˙a 24 ta’ Ìunju 1500. Il-belt laqg˙ethom bi ˙©arha u dakinhar inqalg˙u ˙afna grazzji ta’ konverΩjonijiet u fejqan. Min˙abba f’hekk Federiku II ta’ Aragona, Sultan ta’ Napli, ordna li ssir çelebrazzjoni li fi ha l-morda u dawk kollha li qalg˙u xi grazzja bl-interçessjoni ta’ Marija jkunu jistg˙u jroddu ˙ajr lil Alla.

Min˙abba li l-©urnata nzertat l-Erbg˙a, malajr intrabat il-jum mad-devozzjoni lejn din ix-xbieha tal-Madonna, imsej˙a ‘La Bruna’. Mag˙hom intrabtet id-drawwa taç-çelebrazzjoni tas-seba’ Fer˙at ta’ Marija. Din id-devozzjoni, aktarx li bdiet minn Tumas Becket fi s-seklu XII. Hekk Ωew© devozzjonijiet Marjani (il-

fer˙at u l-jum ta’ l-Erbg˙a) ntrabtu f’wa˙da. Il-Fer˙at ta’ Marija huma dawn: It-T˙abbira ta’ l-An©lu; IΩ-Ωjara lil Santa EliΩabetta; It-Twelid ta’ Ìesù; IΩ-Ωjara tar-Rg˙ajja u tal-Ma©i; Is-sejba ta’ Ìesù fi t-Tempju; Il-Qawmien mill-Mewt ta’ Ìesù; u t-Tlug˙ ta’ Marija fi s-sema.Illum il-©urnata huma diversi l-knejjes li g˙adhom jiççelebraw dawn l-Erbg˙at tal-Madonna. Peress li l-festa ad unur l-Assunzjoni ta’ Marija ti©i ççelebrata nhar il-15 ta’ Awwissu, l-Erbg˙at ta’ Santa Marija jibdew propju ˙mistax-il Erbg˙a qabel il-festa ta’ Marija Assunta. Ómistax-il Erbg˙a fejn fi hom g˙andna nimmeditaw fuq il-˙ajja ta’ Marija Santissma. Fil-gΩira ta’ G˙awdex dawn l-Erbg˙at g˙adhom isiru b’çerta importanza fosthom insibu diversi pellegrina©©i organizzati minn diversi parroççi lejn is-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu, kif ukoll isir diversi quddies u velji ta’ talb f’©ie˙ l-Omm tag˙na tas-Sema.

Din is-sena l-Erbg˙at ta’ Santa Marija bdew nhar l-Erbg˙a 7 ta’ Mejju 2008 u ser jispiççaw propju l-a˙˙ar Erbg˙a qabel l-G˙id ta’ l-Assunta,

nhar it-13 ta’ Awwissu. G˙alkemm ftit teΩisti informazzjoni fuq dawn l-Erbg˙at ta’ Santa Marija jidher li biΩ-Ωmien f’xi parroççi dawn il-˙mistax-il Erbg˙at twarrbu xi ftit u ng˙atat aktar attenzjoni lejn il-kwindiçina li fi l-fatt huma ˙mistax-il ©urnata ta’ t˙ejjija g˙all-festa ta’ Santa Marija. Tajjeb li forsi wie˙ed jer©a’ jqajjem din id-devozzjoni ta’ kull nhar ta’ Erbg˙a lejn il-Madonna billi g˙al ta’ lanqas, wie˙ed g˙andu jg˙id tlett Ave Maria lill-Madonna f’©ie˙ it-tlett ijiem li l-©isem tag˙ha dam fi l-qabar qabel ma ©ie me˙ud fi s-sema.

Referenzi:BORG GUSMAN, Valentin - TONNA, Ew©enju , L-Erbg˙at ta’ l-Udjenza: Storja - Kerigma, Malta, 1979.LOFREDA, Renald, Il-Madonna tal-Karmnu u l-jum ta’ l-Erbg˙a, f’Il-Karmelu 72/3 (2007) 30-31

L-Erbg˙atta’ Santa Marija

L-Assunzjoni ta’ Marija. Pittura li tinsab fi s-sala prinçipali tas-Soçjetà mpittra mill-Kavallier

Camilleri Cauchi.

Programm dettaljat g˙as-sena 2008 tal-˙mistax-il pellegrina©© organizzati fi l-gΩira ta’ G˙awdex lejn is-Santwarju

tal-Madonna Ta’ Pinu, b˙ala partimiç-çelebrazzjonijiet ta’ l-Erbg˙at

ta’ Santa Marija.

mis-Sur Antoine Sciberras



Festa 2008 157

G˙aΩiΩ Ωag˙Ωug˙! Qatt smajt bil-kurunella ta’ Santa Marija? Int anzjan: tiftakarha? Din il-kurunella kienet parti mill-funzjoni tul il-©ranet kollha tal-kwindiçina. Fil-parroçça tag˙na kienet ting˙ad qabel il-benedizzjoni sagramentali, iΩda fi l-©ranet tat-Tridu kienet ting˙ad qabel ma jibda l-mutett bl-orkestra sewwa sew wara l-priedka. Niftakar sew li, fi tfuliti, kienet ˙a©a tas-soltu li l-kurunella ti©i mmexxija minn Dun Ìelard Mangion sa minn meta kien g˙adu student fi s-Seminarju. Kif naraw iktar ’il quddiem, it-talb jinbidel minn ©urnata g˙all-o˙ra u dan ma kienx idejjaqni g˙ajr fi l-©ranet tat-Tridu meta, malli tispiçça l-priedka kont nid˙ol ni©ri fi l-kor biex nara l-orkestra (kul˙add bil-©lekk) ddoqq l-iktar fl -a˙˙ar ©urnata meta kienu jing˙adu 63 Ave Maria: din kont naraha twila wisq. Wara l-Konçilju Vatikan II ma baqax isir ir-reçta tal-kurunella, l-iktar min˙abba t-tul tag˙ha u minfl ok bdew jinqraw passi mill-Van©elu.

Ni©i issa g˙all-awtur tag˙ha. Jekk Carlo Diacono Ωejjen il-knejjes Maltin fosthom il-parroçça tag˙na b’muΩika sabi˙a, din il-kurunella ˙ar©et mill-pinna ta’ saçerdot li, min˙abba l-g˙add kbir ta’ kurunelli li pproduça kabbar id-devozzjoni lejn il-qaddisin protetturi tag˙na tista’ tg˙id fi l-parroççi kollha tag˙na. Dan ma kien ˙add g˙ajr Mons. Dr. Ludovik Mifsud Tommasi.

Min kien Mons. Dr. Ludovik Mifsud Tommasi?

Ludovik twieled fi t-18 ta’ Novembru 1796 iben Francesco u Angelica Tommasi. Mg˙ammed

fi l-knisja parrokkjali ta’ Bormla u mog˙ti l-ismijiet ta’ Ludovico, Giuseppe u Fabrizio. Ordnat saçerdot fi t-23 ta’ Diçembru 1820. Lawreat fi l-Li©i kanonika, Çivili u Teolo©ija. Professur ta’ l-Istorja tal-knisja u ta’ l-Iskrittura. Fl-1858 ˙a l-pussess ta’ Kanonku tal-Kolle©jata ta’ Bormla u tal-Katidral l-Imdina fi s-sena 1868. Mons. Dr. Ludovik Mifsud Tommasi g˙andu bijografi ja kbira ˙afna u interessanti.

Il-KurunellaDin il-kurunella hi maqsuma

f’Ωew© sezzjonijiet. KwaΩi nistg˙u ng˙idu li g˙andna Ωew© kurunelli. L-ewwel wa˙da bit-titolu ‘Kurunella li ting˙ad fi l-kwindiçina tat-Telg˙a fi s-sema ta’ Marija Santissma - Stedina g˙al fer˙ u talb’, miktuba b’forma poetika bi stil mhux tas-soltu b’talba u ©akulatorja g˙al kull jum. It-tieni wa˙da intitolata ‘Wiri g˙al min jag˙mel il-kwindiçina ta’ l-Assunzjoni tal-Beata Ver©ni Marija’ b’kontemplazzjoni u talb g˙al kull jum. Hi din il-verΩjoni li

kienet ting˙ad fi l-festa tag˙na.Il-‘Kurunella li ting˙ad fi l-

kwindiçina tat-Telg˙a fi s-sema ta’ Marija Santissma’ miktuba mis-Saç. Ludovik Mifsud Tommasi ©iet approvata mill-Kurja Arçiveskovili nhar il-15 ta’ Lulju 1918.

CURUNELLA

LI TINGÓAD FIL QUINDICINA

TAT-TELGÓA FIS-SEMATA MARIA SANTISSIMA

Miktuba mis-Sac. Ludovico Mifsud Tommassi D.D.

STEDINA GÓAL FERÓ,U TALB.

Cull ˙add ˙ieni ilsienu i˙oll,Ma Maria nifi r˙u il coll,G˙ax fi s-sema l’ Angli ucollIllum jidru fer˙anin.

Ir-reb˙ cbir ta dir-ReginaEcda ˙elwa, ecda ˙aninaG˙andu il fer˙ inissel fi naMin tal Angli Kaddisin.I.Nifi r˙ulec, o Maria,g˙ax ma˙luka gejt bla ˙tija,grazja lilec bis mog˙tijafost in-nisel ta Adam.

Lilna, iddeu, li midimbinG˙ax bil ˙tija imnisslin,T˙allix izjed mifuninKalb edana l’icre˙ dlam. Av. M.

GIACULATORIA.O Maria, kem int graziusa!

– Inti l’Omm l’izjed gloriusa,Int Il Bint, int il G˙arusa – Tal imkaddsa Trinità.

Mela lilec, o Maria – A˙na natu dil fo˙rija,

Il-Kurunella ta’ Santa Marija tag˙laq 90 sena

mi©bur minn Joseph FarrugiaStoriku

Mons. Dr Ludovik Mifsud Tommasi(1796 – 1879)

L-istatwa artistika u devota ta’ Santa Marija qabel ma nbidel il-pedestall ta’ l-injam ma’ dak tal-fi dda fi s-sena 1928



Sa biex mig˙ec imhennija – Nigu zgur fl ’eternità.

II.O Maria, nifi r˙ulecG˙aliex smajtna insej˙ulec, Meta l’Angli geu selmulec,Dic inhar l’inti tuelidt.

Deh! Illum fi ttex ismag˙na, O Sultana Omm minn tag˙na,Sa biex ru˙na ucoll tistag˙naB’dac il hena, l’inti zidt.

Av. M. Giac. O Maria ecc.

III.Geuua it-Tempju ippresentataMil Omm tig˙ec ix-xurtjata;Int st˙ajjiltec gia’ beataF’dic l’iscola tal virtu’.

Biex g˙al Alla fi s nit-tajru,U ma in˙obbu il ˙add hlief g˙ajru;Akilg˙ilna li nit˙ajruNag˙mlu bhalec Omm Gesu’.


IV.Ebda besg˙a ma fadallec,Mita l’Anglu gie’ uassallecDic l’ahbar li fi ha kallec:Tibka Xebba, u issir Omm.

Dic il grazia, li hi misjubaMinnec ua˙dec g˙ax mag˙giuba,Lilna kassam b˙al mitlubaSeu bil kalb, seuua bill fomm.


V.Ma karibtec mort tithenna,U l’ fer˙ f’kalbec hemm it-tennaG˙aliex saret donnha GennaF’dakka uahda dic id-dar.

Mag˙na gedded din is-sjara,Nitolbuc il coll bil ˙raraLilna ej farrag mita taraLi ninsabu kalb l’imrar.


VI.Mita l’Ibnec Iben t’Alla,li tant lilec g˙o©bu g˙alla,leuuel darba lilec ˙alla

geuua Betlem tifrah bi˙;

b’ferh hecc cbir kalbec intliet;li il fer˙ sebket u g˙addietsa ta l’Angli li fl ’art sabi˙.


VII.X’ferha chellec, o Maria,mita nhar l’Epifaniageu iuegg˙u lil Missialacbar Slaten minn tal Vant!

Biex ucoll a˙na inferhuc,U biex m’Ibnec inuegg˙uc,

Int ferra˙na, nitolbuc,Uakt li tisma dan il cant.


VIII.Il ferh tig˙ec min isarrafMita Xmun mux bis tarraf,ma bic-ciar fi t-Tempiu g˙arraflil Gesu’ bhal salvatur!

Ah! La darba biex jifdinaL’Iben tig˙ec gie’ g˙alina;inti fi ttex illi fi nadan il gid ingiarrbu sgur.


IX.Geuua it-Tempiu lid-DutturiIl G˙erf tieg˙u kieg˙ed juri



l-Ibnec sibt uara id-duluriL’izjed ˙orox, li giarrabt.

Jecc katt a˙na nitilfuh:Int ˙ajjarna l’infi ttxuh:Geuua hdanec insibuh,Li g˙alina dejjem tlabt.


X.Il fer˙ tig˙ec min jinsieh,Mita rajt mil meut rebbie˙B’doti imzejjen lactar sbie˙Daca l’Iben li cont bchejt!

Óajja gdida akilg˙ina,Biex ma tista katt ta˙innaDic il meuta, li irid minnaLacbar g˙adu, l’inti inchejt.


XI.X’fer˙ chien tig˙ec, o Maria,Mita l’Ibnec fost id-dijaTal Missier fi l-leminijaIlma˙t tiela minn di’ l’art!

Sa biex mig˙u hu itellag˙naB˙al ma uieg˙ed u temmag˙na,bit-talb dejjem jekaf mag˙na, illi Uliedec inti htart.


XII.Fraht ukoll f’G˙ejd il ˙amsinChif l-Apostli migmug˙inRajt b’dauc l’ilsna mog˙nijijnMin tan-nar lilom meg˙ud.

Bi gmiel cbir biex ilibbisnaEdac Alla, li kaddisna;itlob int illi ichebbisnab’nar, li irridu dlonc mizjud.


XIII.Ferh izd’acbar katt ma chienIlli deher cullumchien,mita is-Sema tlajt fl imchien,u bil gisem, u bir-ru˙.

Min did-dinja fi ttex ˙ollna,G˙ala is-Sema igbidna collna,Biex ix-xorti jista icollnaFer˙ hec cbir nibdg˙u ingiarrbu˙.


XIV.Alla lilec g˙o©bu jatiL’og˙la tron fuk il Beati,u fuk l’Angli tant xiurtiati,g˙ax Sultana inti sirt.

Minn hecc g˙oli ˙ares lejna, Li kuddiemec hauna gejnaNifi r˙ulec g˙ax imzejjnaInti bil gmiel tas-sema dhirt.


XV.Chif bir-reb˙ fi s-sema tlajt;Bis int ua˙dec immeritajtTa dac l’Iben, li raddajt, Teun imkieg˙da fi l-lemin.

G˙aldakshecc a˙na imbiercuc,u bil ˙rara nitlobuc,biec fi n-na˙a tax-xellucma nigiux a˙na imxeulhin.


UIRI GÓAL MIN JAGÓMEL IL QUINDICINA TA’ L-ASSUNZIONI TAL

BEATA VERGNI MARIJA

L-EUUEL JUM.Niccuntemplau il Concezzjoni

tal Beata Ver©ni.

Jing˙adu 20 Pater, 20 Ave, Salve Regina u Credu, g˙al dauc il g˙oxrin sena li l’g˙arajjes San Giuacchin u Sant’ Anna bakg˙u bla tfal, kabel ma saret il Ver©ni SS.,

Il-faççata tal-ktieb tal-Kurunella li kienet ting˙ad fi l-Kwindiçina tat-Telg˙a fi s-Sema ta’ Marija Santissma, miktuba minn Mons. Dr. Ludovik Mifsud Tommasi.



li f’©ie˙˙a ting˙ad is-salve Re©ina, u il Credu g˙al fi di ta’missierha u t’ommha.

IT-TIENI JUMNiccuntemplau it-Tuelid tal

Beata Ver©ni.

Jing˙adu 9 Pater, 9 Ave, u Credu, g˙ad-disa’ xhur li Sant’Anna giebet f’©ug˙a l-Ver©ni, li meta tuieldet fer˙et id-dinja collha g˙aliex chellha tcun vera omm t’Alla.

IT-TIELET JUMNiccuntemplau il presentazioni

tal B.V.

Jing˙adu 36 Pater u 36 Ave, g˙al dauc is-sitta u tletin xahar li chellha il Ver©ni SS. Meta chienet ippresentata fi t-tempiu.

IR-RABA JUM.Niccuntemplau l’istess

Presentazzioni.

Jing˙adu 15 il Pater, u 15 Ave, u ingibu kuddiem g˙ajnejna li il B.V. fi z-zmien ta’ tliet snin telg˙et minnha infi sha il ˙mistax il tar©a tat-Tempju.

IL-HAMES JUM.Niccuntemplau l’istess

Presentazjoni.

Jing˙adu 14 il Pater 14 l’Ave, u 14 il Salve Regina g˙al perseveranza tal B.V. geuua it-Tempiu fi s-servit’ u fi t-talb l’Alla sa chemm chella 14 il sena.

IS-SITT JUMNiccuntemplau meta il B.V.

chienet im˙abbra mill An©lu.

Jing˙adu 9 Pater, 9 Ave, 9 Salve Regina, u ingibu kuddiem g˙ajnejna meta il Ver©ni Marija chienet im˙abbra minn ‘ Anglu Gabriel li uara disa’xhur chella iggib fi d-dinja il Verb Etern Incarnat.

IS-SEBA’ JUM.Niccuntemplau il visitazioni tal

B.V.

Jing˙adu 7 Pater, 7 Ave, u Salve Re©ina, u ingibu kuddiem g˙ajnejna il B.V. meta chienet mimlija bis-seba’ doni ta l’Ispirtu Santu: img˙obbija bl-Iben t’Alla marret izzur lil Santa Elisabetta.

IT-TMIEN JUM.Niccuntemplau il Hlas tal B.V.

Jing˙adu 25 pater, 25 Ave, 3 Salve Regina g˙al Hlas tal Verb Incarnat mil hdan Ver©ni ta’ Maria Santissima.

ID-DISA’ JUM.Niccuntemplau l’Epifanija jeu

id-dehra ta’ Sidna Gesu’ Cristu.

Jing˙adu 13 il Pater, 13 l’Ave, 13 il Salve Regina u Credu g˙al cbira fi di ta’ tliet Slaten Magi li bil uiri ta’cheuba ©dida mxeu tlittax il jum biex jarau u jadurau l’imkaddes Bambin imuieled.

IL GÓAXAR JUM.Niccuntemplau il Purifi cazzioni

tal Beata Ver©ni.

Jing˙adu 40 Pater, 40 Ave, u Credu jeu Salve Regina, g˙al dauc l’40 ©urnata, li uara il ˙las ver©ni, il Beata V.M. ippresentat ru˙˙a fi t-tempiu bil Bambin Gesu’ biex tag˙mel b˙al ma tg˙id il-ligi Mosaica.



IL HDAX IL JUM.Niccuntemplau il chiefer ktil tal

Innocenti.

Jing˙adu 7 pater, 7 Ave, 7 Salve Regina u 7 Credijiet g˙al ˙arba fl ’Egittu ta Giuseppi u Marija biex je˙ilsu lil Bambin Gesù mil chiefer ktil tat-trabi innocenti.

IT TNAX IL JUM.Niccuntemplau lil Gesu’ Cristu

bein id-Dutturi.

Jing˙adu 12 il Pater, 12 l’Ave u 3 Salve Regina, g˙at-tnax il sena li chellu Cristu Sidna, meta uara li chien mitluf g˙at-tliet tijiem, insab fi t-Tempju jiddisputa mad-Dutturi.

IT-TLETTAX IL JUM.Niccuntmeplau it tie© ta Cana

Galilea.

Jing˙adu 14 il Pater, 14 l’Ave u 6 Salve Regina, g˙al erbatax ir-ru˙, jigifi eri tnax l’Appostlu, Gesu’ u

Marija, fi t-tie© ta Cana Galilea, fein Gesu’ biddel sitt knanat cbar ta’ l’ilma f’imbit l’izied tajjeb, li g˙at-tifchira ta daun huma sitt Salve Regina.

L-ERBATAX IL JUM.Niccuntemplau lil Gesu’ Cristu

Imsallab.

Ting˙ad il Curunella ta’ Sidna Gesu’ Cristu 33 pater u 5 Ave u ingibu kuddiem g˙aineina il ˙ajja cholla ta’ Cristu g˙attul ta 33 sena, li fi hom chien imbag˙ad mislub im˙abba fi na, u hames Ave jing˙adu g˙al hames duluri l-izied kauuija li hasset Marija fi l passioni ta l’Iben mahbub ta˙˙a.

IL HMISTAX U L-AHHAR JUM.

Niccuntemplau it telg˙a ta Maria V. fi s-sema.

Ting˙ad il Curunella tal Beata Ver©ni jigifi eri 63 Ave, u Pater

cull disa Ave, u ingibu kuddiem g˙ajnejna il ˙ajja collha ta˙˙a, u li uara tlieta u sittin sena telg˙et is-sema bir-ru˙ u il gisem.

F’cul ©urnata uara li jing˙ad dan it-talb jing˙adu is-Salve Regina u il-Litanii tal Madonna bis-solitu talb tag˙ha u uara din l-Antifona.

Virgo prudentissima quo progrederis quasi Aurora valde rutilans? Filia Sion tota formosa et suavis es, pulchra ut Luna electa ut sol.

V. Exaltata est Sancta Dei Geneitrix.

R. Super chorus Angelorum ad caelestia regna.

OREMUSDeus qui virginalem aulam

Beatae Mariae in qua habitares eligere dignatus es: da quaesumus; ut sua defensione munitos, jucundos facias suae interese Festivitati. Qui vivis, et regnat. Amen.



Festa 2008 165

ordni tal-Papa nniffsu minn dak iΩ-Ωmien ’il quddiem Marija Assunta kella titqies Patruna Prinçipali u Speçjali ta’ Malta u G˙awdex. L-Assunta hija g˙alhekk Patruna tal-GΩejjer kif ukoll tal-Djoçesijiet li fi hom.

Meta fl -1436 saret l-ewwel statistika tal-parroççi fi l-gΩejjer Maltin, tnejn mill-eqdem g˙axar parroççi ta’ Malta, dawk ta’ Bir Miftu˙ (illum il-Gudja) u ta’ Óal Tartarni (illum Óad-Dingli), kienu ddedikati lill-Assunzjoni ta’ Santa Marija. Barra minn hekk il-parroççi l-o˙ra kollha kellhom xi artal jew kappella ddedikata lill-Madonna ta˙t dan it-titlu. L-unika parroçça ta’ G˙awdex (illum il-parroçça tal-Katidral, il-Matriçi ta’ G˙awdex) ukoll kienet iddedikata lill-Assunta. Mitejn sena wara in-numru ta’ parroççi ddedikati lil Santa Marija Assunta kien Ωdied g˙al tmienja u sa l-2005 dan kellu jikber g˙al ˙dax.

L-ammont ta’ kappelli rurali ddedikati lill-Assunta wkoll kompla jikber. L-akbar çentru ta’ devozzjoni Marjana fi l-GΩejjer Maltin huwa s-Santwarju tal-Madonna ta’ Pinu, li wkoll huwa ddedikat lill-Assunzjoni ta’ Marija. Dan juri çar l-im˙abba kbira li g˙andna a˙na l-Maltin u l-G˙awdxin lejn il-Madonna ta˙t dan it-titlu partikulari. L-ebda qaddis, qaddisa jew titlu ie˙or tal-Madonna ma jgawdi daqshekk popolarità fi l-GΩejjer tag˙na.

Din l-im˙abba kbira kienet ir-ra©uni g˙ala mijiet ta’ snin ilu l-Maltin kienu talbu lill-Isqof biex il-Madonna kif tidher fl -akbar glorja tag˙ha ti©i pproklamata Patruna ta’ Malta fl imkien ma’ San Pawl. Dan ma setax ise˙˙ mill-ewwel, imma 160 sena ilu t-talb tal-Maltin u l-G˙awdxin instema’. Kien l-isqof Mons. Publiju Maria dei Conti Sant li fl -14 ta’ Mejju 1848 ˙abbar li fuq

Santa Marija Assunta160 sena Patruna Speçjali tal-GΩejjer Maltin

minn Dun Jonathan FarrugiaB.A. (Hons.) B.A. Theol. & Hum. Stud. S.Th.B.

Dehra ta’ Santa Marija qieg˙da ssaltan fuq il-gΩira ta’ Malta.

Ma kellix indum wisq infi ttex, g˙ax qalbi wasslitni g˙and dik il-gran Sinjura, li g˙ax t˙obb wisq lilna l-bnedmin, it-talb lilHa qatt ma hu g˙alxejn; u li g˙ax hija ma˙buba minn Alla, talbHa qatt ma jonqos milli ji©i mismug˙. B’hekk wassalt it-talba tieg˙i lill-Qdusija tieg˙u biex, jekk jara li hija ˙a©a xierqa, ja˙tar lill-Ver©ni Omm ta’ Alla b˙ala Patruna Speçjali ta’ dawn il-GΩejjer. Dan laqa’ t-talba tag˙na u f’ittra li bag˙at fi t-18 ta’ Frar ta’ din is-sena, ˙abbar li l-Ver©ni Mbierka ta˙t it-titlu ta’ l-Assunta hija l-Patruna Prinçipali ta’ dawn il-GΩejjer.

Xtaqt inwasslilkom din l-a˙bar sabi˙a qabel illum, imma rajt li jkun ferm aktar xieraq li n˙abbar din il-bxara llum, f’jum l-Ingress tieg˙i b˙ala Isqof ta’ dawn il-GΩejjer. Hekk qieg˙ed nie˙u r-riedni spiritwali ta’ din il-Knisja bl-invokazzjoni speçjali u ta˙t il-patroçinju partikulari tas-Sultana ta’ l-An©li.

B’hekk ma˙bubin ˙uti u wliedi, illum qieg˙ed nag˙tikom din l-a˙bar ta’ fer˙, li mil-lum ’il quddiem Marija Santissma, l-Omm tag˙na, se tkun il-Patruna ta’ din id-Djoçesi, u li f’©ie˙ha g˙andha ssir il-festa bl-Ottava privile©©jata nhar il-15 ta’ Awwissu, ©urnata li fi ha l-Knisja minn sekli ilu tfakkar l-Assunzjoni glorjuΩa tag˙ha fi s-sema. ©...˙ Kienet ix-xewqa tag˙na, g˙eΩieΩ Maltin, li nuru pubblikament u nqaddsu x-xewqa ta’ qalbkom. Dan g˙aliex id-devozzjoni tag˙kom lejn il-Ver©ni Mbierka, b’mod partikulari ta˙t it-titlu ta’ l-Assunta, tidher çara fi l-

Siltiet mid-digriet ta’ l-14 ta’ Mejju 1848

Minn meta ©ejt ma˙tur mill-Qdusija Tieg˙u b˙ala rag˙aj tal-Knisja ta’ Malta, waqt li g˙araft id-dg˙ufi ja tieg˙i b˙ala bniedem, u konxju tal-fatt li bil-qawwa tieg˙i biss ma’ nista’ nag˙mel xejn, qawwejt qalbi biex noqrob lejn Alla l-G˙oli l-protettur tag˙na, li Hu aktar qawwi minn kemm hemm qtajja’ fi s-smewwiet biex nitolbu j˙ares lili u l-poplu g˙aΩiΩ ta’ Malta u biex ixerred fuqna kotra ta’ barkiet mis-sema.



gΩira tag˙kom. G˙axar parroççi bejn Malta u G˙awdex g˙andhom lilHa b˙ala Titular. Ma jeΩistix ra˙al li m’g˙andux xi knisja ddedikata lill-Imqaddsa Marija ta˙t dan it-titlu. ©...˙ G˙al xi Ωmien fl -img˙oddi dan kien it-titular tal-Katidral ukoll, fejn hija miΩmuma b’˙afna g˙oΩΩa xbieha devota ta’ l-Omm tag˙na li tradizzjoni antika tg˙id li pittirha San Luqa.

Fi ftit kliem, minn sekli ilu d-djoçesi tag˙na turi çar id-devozzjoni partikulari lejn l-aktar qaddisa mill-Ommijiet. ©...˙ O, g˙eΩieΩ ˙uti x’teΩor kbir qed nakkwistaw meta na˙tru lill-glorjuΩa Omm ta’ Alla b˙ala l-Patruna Speçjali tag˙na! ©...˙ Maltin, uliedi, ilqg˙u b’qalb kbira u b’im˙abba ta’ ulied u b’tama ˙elwa lill-gran Ver©ni Omm ta’ Alla b˙ala l-Protettriçi speçjali tag˙kom u b˙ala l-Omm ˙elwa tag˙kom. Óobbuha bil-qalb, g˙ax jist˙oqqilha!

Il-parroççi li huma ddedikati lill-Assunta, g˙alhekk, g˙andhom il-privile©© kbir li huma rappreΩentanti speçjali tad-djoçesi tag˙na, min˙abba li j˙arsu lejn il-Patruna Speçjali tad-djoçesi tag˙na b˙ala l-Patruna lokali tag˙hom. A˙na l-Imqabbin ingawdu wkoll minn dan il-privile©© u g˙andna nkunu kburin li a˙na wlied prediletti ta’

l-Assunta ladarba l-knisja u r-ra˙al tag˙na huma fdati ta˙t il-patroçinju qawwi tag˙Ha! B˙alma qal l-Isqof Publiju Maria dei Conti Sant lil missirijietna, ejjew inkunu kburin

li a˙na l-Imqabbin ulied l-Assunta, ejjew in˙obbuha lil Santa Marija... g˙ax jist˙oqqilha!

Sea Breeze Hotel“...family run concern, ensures that customer satisfaction is a priority...”

Pretty Bay, Bir!ebbu©aTel: 2165 1256, 2165 1499, 2165 1493 Fax: 2165 3898

Email: [email protected] Website: www.tcin.com/seabreezehotel



Festa 2008 169

Id-devozzjoni Marjana f’pajjiΩna tmur lura g˙al afna snin. BiΩΩejjed wie˙ed jara l-g˙add kbir ta’ knejjes li nsibu f’pajjiΩna jew a˙jar fi l-©Ωejjer tag˙na li huma ddedikati lil Sidtna Marija ta˙t diversi titli. Fost dawn it-titli li jispikkaw l-iΩjed insibu dak ta’ l-Assunta jew a˙jar Marija Mtellg˙a fi s-Sema. Wa˙da minn dawn il-parroççi hija bla dubju ta’ xejn dik ta’ l-Imqabba. Wara dan it-titlu, l-aktar titlu popolari huwa dak tal-Karmnu.

Anke jekk wie˙ed jara l-g˙add kbir ta’ toroq u anke ismijiet tad-djar li huma mferrxin ma’ Malta u G˙awdex kollha, ukoll wie˙ed bla ma jrid jara sens ta’ devozzjoni qawwija lejn l-Omm tag˙na tas-Sema.

Id-devozzjoni Marjana hija espressa b’mod tajjeb ˙afna fi l-kitba, kemm f’dik li hija l-kitba tal-versi poetiçi kif ukoll f’dik muΩikali. F’dik li hija l-kitba poetika, li fl -opinjoni tieg˙i hemm Ωew© poeti Maltin li tassew jist˙oqqilhom jissej˙u Poeti Marjani u li dawn huma l-Poeta Nazzjonali Dun Karm Psaila li g˙andu innijiet tassew sbie˙ b’©ie˙ lill-Madonna u poeta ie˙or li ta ©ie˙ lill-Madonna bil-kitba tieg˙u li huwa Patri Anastasju Cuschieri li kien Patri Karmelitan u li kien jifforma parti mill-Komunità Karmelitana tal-Belt Valletta.

Barra dawn kien hemm nies o˙rajn li taw ©ie˙ lill-Madonna bil-pinna muΩikali tag˙hom. Fost dawn insibu l-familja tas-Surmastrijiet Diacono, il-familja tas-Surmastrijiet Bugeja, il-familja tas-Surmastrijiet Nani u ˙afna o˙rajn li mhux possibbli nsemmuhom kollha.

Però fost is-Surmastrijiet Maltin

ta’ l-img˙oddi tajjeb li nag˙tu ˙arsa lejn Surmast partikolari li g˙alkemm xi w˙ud mill-melodiji sbie˙ tieg˙u g˙adhom jidwu sal-lum pero’ sfortunatament intesa kwaΩi g˙al kollox. Dan huwa s-Surmast ÌuΩeppi Caruana.

Is-Surmast ÌuΩeppi Caruana twieled fi l-Belt Valletta nhar l-1 ta’ Ìunju 1880. Kien Surmast kapaçi ˙afna. Il-kompoΩizzjonijiet tieg˙u huma dominati minn melodija sempliçi. Kien surmast imfi ttex ˙afna u Maestro di Cappella f’diversi knejjes madwar Malta u anke f’G˙awdex.

Fi Ωmien qasir li g˙ex is-Surmast ÌuΩeppi Caruana ˙allielna madwar ˙ames mitt biçça xog˙ol muΩikali, li minnhom madwar tliet mija huma ddedikati lil Sidtna Marija ta˙t diversi titli.

L-ewwel xog˙ol tieg˙u b’tema Marjana huwa l-motett bl-isem ta’ ‘Regina Pacis’ – Marija b˙ala Sultana tal-Paçi – li kitbu fi s-snin

bikrin tal-karriera muΩikali tieg˙u.Fost ix-xog˙lijiet b’tema

Marjana li g˙andu, insibu fost l-o˙rajn g˙add ©mielu ta’ madwar ˙amsin quddiesa differenti li aktar minn nofshom huma ddedikati g˙al xi titlu tal-Madonna. Ave Maria b’diversi forom ta’ kompoΩizzjoni minn solo Tenore g˙al dwett u anki kor bl-orgni jew bl-orkestra. L-istess g˙as-Salve Regina li g˙andu numru mhux ˙aΩin, il-Litanija, l-Introjti Offertorji u anke xi innijiet u˙ud minnhom fuq baΩi parrokkjali wkoll, fosthom tajjeb li nsemmu tnejn importanti ˙afna; L-innu li kiteb fl -1920 fl -okkaΩjoni tal-inkurunazzjoni solenni ta’ l-istatwa g˙aΩiΩa ta’ Marija Bambina li saret fi l-Belt ta’ l-Isla fi l-4 ta’ Settembru 1921 fuq il-versi tal-Poeta Nazzjonali Dun Karm Psaila li fl imkien tawna verament innu sabi˙, popolari u devot; u l-innu l-ie˙or li huwa wkoll popolari huwa dak li kien kiteb g˙all-parroçça tal-Mellie˙a, l-innu lill-Madonna tal-Mellie˙a.

Is-Surmast ÌuΩeppi Caruana ˙allielna wkoll g˙add sabi˙ ta’ antifoni ddedikati lill-Madonna b˙al per eΩempju nistg˙u nsemmu xi w˙ud minnhom: l-antifona bl-isem ta’ ‘Beata Mater’ u ta’ din l-antifona g˙andu erba’ verΩjonijiet muΩikali differenti; hemm antifona o˙ra g˙all-festa ta’ Marija Bambina ta’ l-Isla li ©©ib l-isem ta’ ‘Gloriose Virginis’; Antifona o˙ra g˙all-festa ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni u g˙andu o˙rajn li huma komuni u jintuΩaw f’diversi festi tal-Madonna.

Is-Surmast ÌuΩeppi Caruana tul il-51 sena ta’ ˙ajtu, li huwa

Is-SurmastÌuΩeppi Caruana(1880 – 1931)

kitba ta’ Mro. Raymond Attard

Mro. ÌuΩeppi Caruana



Ωmien pjuttost qasir, la˙aq ˙allielna patrimonju kbir ta’ muΩika sagra. Minn dan kollu naraw kemm is-surmast Caruana kien bniedem ta’ fi di kbira u ta’ twemmin sod fi l-valuri nsara. Kien bniedem reli©juΩ prattikanti. Kien ikun fer˙an sa jtir meta kienu jitolbuh jikteb xi biçça xog˙ol muΩikali b˙al xi innu, antifona, eçç. F’©ie˙ il-Madonna bid-diversi titli li nag˙tuha. Il-Madonna kellha post importanti ˙afna fi l-˙ajja tieg˙u.

Is-Surmast ÌuΩeppi Caruana baqa’ devot lejn il-Madonna sa l-a˙˙ar nifsijiet ta’ ˙ajtu u baqa’ ji©bor lill-familja tieg˙u g˙at-talba sabi˙a tar-RuΩarju sa dak inhar li miet. Fatt mag˙ruf ˙afna u anke qieg˙ed dokumentat fi l-kitbiet dwar ˙ajtu, waqt li kien fuq is-sodda tal-mewt tieg˙u, is-Surmast ÌuΩeppi Caruana beda j˙ares ’il fuq u jg˙id, ‘..xi ©miel, xi ©miel!’

Dawk li kienu qed jassistuh ˙dejn is-sodda tal-mewt tieg˙u, interpretawha li f’dak il-mument partikulari Ωgur li kien qed jara lill-Madonna, u Ωgur mhux forsi li l-Madonna li tant kellu devozzjoni qawwija lejha fet˙itlu bera˙ il-

bibien tal-Ìenna propju nhar il-21 ta’ Novembru 1931, lejliet il-festa tal-Patruna tal-MuΩika u l-muΩiçisti.

Hija ˙asra li surmast ta’ kwalita’ g˙olja ˙afna b˙alma huwa s-Surmast ÌuΩeppi Caruana kwaΩi nistg˙u ng˙idu li ntesa g˙al kollox. Rari ˙afna nisimg˙u jindaqqu xi xog˙lijiet minn tieg˙u. L-aktar li nisimg˙u huma dawk l-innijiet popolari li jitkantaw fi l-knejjes tag˙na ta’ kuljum b˙al; ‘Nadurawk ja ÓobΩ tas-Sema’, ‘Tina l-Ólewwa’,

‘Qawwi qlubna’, ‘Innu ta’ fi lg˙odu u ta’ fi lg˙axija’ u ‘Fil-Ólewwa ta’ Mejju’. Il-bqija rari ˙afna li tmur f’xi knisja u tisma’ xog˙lijiet o˙rajn minn tieg˙u.

G˙andna bΩonn napprezzaw il-patrimonju muΩikali li allielna dan is-surmast billi l-korijiet parrokkjali tal-knejjes tag˙na jesegwixxu xog˙lijiet minn tieg˙u. Il-muΩika tas-Surmast ÌuΩeppi Caruana hija muΩika devota ˙afna u hija wkoll litur©ika ˙afna min˙abba l-fatt li s-Surmast Caruana kien jimxi ˙afna mar-regoli li kien ˙are© il-Papa bil-famuΩ ‘Moto Propio’ fejn kien iebes ˙afna dwar il-muΩika li ti©i esegwita fi l-knejjes g˙aliex xi w˙ud mill-kompoΩituri Maltin kienu jikkomponu fuq stil teatrali ˙afna u ma kien hemm ebda stil ta’ devozzjoni.

B’hekk dan il-famuΩ ‘Moto Propio’ biex ng˙idu hekk ikkontrolla dawn l-abbuΩi li w˙ud minnhom kienu serji ˙afna g˙ax kienu jaqbdu u jaddattawhom b˙ala muΩika sagra b˙al ‘Tantum Ergo’, antifoni u anke xi innijiet li ma kien ikun fi hom

l-ebda sens ta’ devozzjoni, g˙ax ovvjament l-g˙anjiet operistiçi li kienu jintuΩaw mill-ewwel kienu jintg˙arfu b˙al ng˙idu a˙na ’Va Pensiero’ mill-opra ‘Nabucco’ ta’ Giuseppe Verdi, mill-opra ‘Norma’ ta’ Vincenzo Bellini u o˙rajn.

G˙al˙ekk minn dan l-artiklu nag˙mel appell lil dawk kollha li huma responsabbli mill-korijiet fi l-knejjes u l-parroççi ta’ Malta u G˙awdex: Il-muΩika tas-Surmast ÌuΩeppi Caruana tinsab fi l-muΩew tal-katidral ta’ l-Imdina u qieg˙da hemm g˙all-uΩu ta’ kul˙add, biex tmorru u ©©ibu kopji ta’ xog˙lijiet muΩikali ta’ dan is-Surmast ÌuΩeppi Caruana.

Ibdew da˙˙luhom fi r-repertorju tal-kor tag˙kom sabiex il-muΩika ta’ dan il-kompoΩitur ter©a’ tibda tie˙u l-˙ajja u b’hekk jing˙ata l-og˙la ©ie˙ li jixraqlu u tant jist˙oqqlu g˙all-©id kbir li g˙amel matul ˙ajtu fi l-qasam muΩikali ta’ pajjiΩna.

Errata Corrigae

Fil-kitba ta’ Mro. Raymond Attard li dehret fi l-programm tal-festa tas-sena l-o˙ra f’pa©na 163 bi Ωvista nkiteb li l-antifona tar-ra˙al tag˙na nkitbet g˙ax-Xag˙ra. G˙all-korrettezza u g˙all-benefi ççju tal-qarrejja, kif deher minn riçerka dettaljata li saret u dehret fl -artiklu tal-programm tal-festa tas-sena 2003, miktub minn Dun Jonathan Farrugia B.A. (Hons.). B.A. Theol. & Hum. Stud., insibu l-istorja ta’ din l-antifona, li nkitbet g˙al San Ìwann fl -1853 u li fl -Imqabba kienet tindaqq 10 snin qabel bdiet tindaqq fi x-Xag˙ra. Fil-kaΩ tal-Mosta u tal-Gudja nsibu li dawn ‘iddubbaw’ antifoni ta’ parroççi o˙ra fi lwaqt li fi l-Gudja l-antifona prinçipali hija ta’ Camilleri (miktuba g˙al San Gejtanu) u mhux ta’ Pace kif deher bi Ωvista fl -artiklu; fl -Im©arr hija ta’ Casapinta (mhux ta’ Camilleri) u ta’ Óad-Dingli hija ta’ Diacono, li g˙amlet Ωmien ma tintuΩax.

Mro ÌuΩeppi Caruana kiteb bosta muΩika g˙all-innijiet sagri ta’ Dun Karm Psaila,

Poeta Nazzjonali, fosthom l-innu‘Fil-˙lewwa ta’ Mejju’.

Il-lirika ta’ l-innu popolari ‘Nadurawk ja ÓobΩ tas-Sema’ miktuba minn Dun Karm Psaila b’arran©ament muΩikali

tas-Surmast ÌuΩeppi Caruana.



Festa 2008 173

Eugenio Pacelli twieled fi t-2 ta’ Marzu 1876 fi l-Belt ta’ Ruma. Kien wild familja tal-©udikaturi. Fit-2 ta’ April 1899 ©ie ordnat saçerdot u minnufi h da˙al ja˙dem fi l-Kurja Rumana fi t-taqsima tal-Kongregazzjoni tal-˙wejje© straordinarji.

Fis-sena 1911 in˙atar sotto segretarju ta’ l-istess taqsima u segretarju fi s-sena 1914. Fl-1917 ©ie mag˙Ωul b˙ala Nunzju

Appostoliku tal-Bavaria. L-ewwel ˙idma li wettaq il-Kardinal Pacelli kienet il-˙elsien ta’ bosta pri©unieri tal-gwerra, osta©©i u ˙addiema deportati.

F’Berlin ˙adem ˙afna b˙ala diplomatiku biex il-knisja tasal f’konkordat mal-Ìermanja u mar-Russja. Fis-sena 1929 in˙atar segretarju ta’ l-Istat tal-Vatikan. Il-Papa Piju XI kien jg˙id li l-Kardinal Pacelli kien ja˙dem ˙afna. Hu kien jaf id-dinja u d-dinja taf lilu.

G˙alhekk kul˙add kien jistenna li l-Kardinal Pacelli kien ser ikun is-suççessur tal-Papa Piju XI kif fi l-fatt ©ara nhar it-2 ta’ Marzu 1939. Óa l-isem ta’ Piju XII u huwa meqjus b˙ala l-Papa li ˙adem ˙afna g˙all-paçi.

Fl-1 ta’ Novembru 1950 il-Papa Piju XII ipproklama mad-dinja kollha li tabil˙aqq il-Madonna wara l-mewt tag˙ha ©iet mg˙ollija fi s-Sema bir-Ru˙ u bil-Ìisem. Il-Papa Piju XII miet fi d-9 ta’ Ottubru 1958 f’Castelgandolfo.

Papa Piju XIIÓamsin Sena mill-mewt tieg˙u

Bla dubju ta’ xejn Piju XII kien Papa kbir li mexxa l-Knisja fi Ωminijiet diffi çli u mqallba ta’ l-a˙˙ar gwerra dinjija u bosta problemi o˙ra.

Referenzi:Programm Festa Santa Marija Mqabba

2000, pa©na 113:L-Istatwa tal-Papa Piju XII – Tony

Terribile.

Joseph Attardtal-Bazzi

For all Kind of Transport & Hi-Up Service up to 3 storeys

Mob: 7925 1813

Statwa tal-Papa Piju XII li tintama fi l-pjazza tar-ra˙al matul il-©ranet tal-festa.

mis-Sur Antoine Sciberras



Festa 2008 175

Re©a’ wasal dal-jum wisq mistennibiex f’dil-pjazza ma’ ˙uti Mqabbinni©i hawn u b’dawn vrusi sa ntennikollha m˙abba minn qalbi ˙er©in.

Biex nuruk im˙abbitna Marija˙ares ftit lejn dat-tempju sabi˙

bl-akbar seng˙a kull ©ebla mibnijat˙ares lejh u titpaxxa Ωgur bih.

G˙andna wkoll dal-kaΩin ©o l-Imqabbakollu ©miel u bi kwadri mpittrin

palazz mibni frott tag˙na b’im˙abbaminn img˙allmin, wisq bravi Mqabbin.

Dal-kaΩin g˙ax i˙obb lil Marijajibqa’ ja˙dem, jistinka bis-s˙i˙

biex il-festa tkun kbira, qawwijag˙ax il-patruna n˙obbu qatig˙.

Bil-qima, dal-poplu ta’ ra˙alnajg˙oΩΩ ˙afna l-©ie˙ bla ma jittabba’

u jixtieq li joffrilek kurunata’ deheb mill-ifjen, g˙elm ta’ m˙abba.

Int Marija tassew l-Eva l-©didali tnissilt ming˙ajr tebg˙a tad-dnubu fi l-©enna b˙al dik l-isba˙ warda

dejjem tfewwa˙ qrib Ibnek ma˙bub.

Int id-dg˙ajsa li l-ebda tempestam’hi kapaçi tfarrakha mal-blat

jew tg˙arraqha b’xi mwie© kbar qawwijamin fi k jirkeb Ωgur twasslu fuq l-art.

Int il-port, fi h jankraw l-erwie˙ twajbahemm isaltan fuq kollox is-sliem

fejn m’hemmx iΩjed u©ig˙ u tbatijapost fejn biss issib l-hena bla tmiem.

G˙andek ni©u Marija sabi˙ameta n˙ossu jislo˙na s-salib

int l-ingwent, dak li jfejjaq kull ©er˙ais-sa˙˙a, li l-bniedem fi k isib.

Meta Malta g˙addiet minn Ωmien ikrahsabet lilek b˙al sur tal-˙adid

tiddefendi b’im˙abba lil ©ensnakemm f’miΩerji ta’ ©u˙ u taqbid.

A˙na wlied ta’ dal-gΩejjer ma˙bubaminn Marija kull ˙in im˙arsinqatt ma t˙alli li ni©u midrubaminn xi g˙adu qalil, ma˙tufi n.

Post speçjali Ωgur g˙andha g˙alinaa˙na l-poplu tal-GΩejjer Maltin

f’kull problema dlonk hi tieqaf mag˙namag˙ha ΩΩommna kull ˙in img˙annqin.

Ûgur xi xbieha se ssib ta’ Marija©o kull villa, kull g˙orfa jew dar

ifi ttxuk kemm l-g˙orrief, l-injorantinies mag˙rufa, sinjuri wkoll fqar.

Qalbna g˙alik hi mimlija bil-henag˙alhekk fommna jag˙tik wisq tif˙ir

int il-©awhra li ng˙oΩΩu ©o fi nag˙ax Marija teΩor tassew kbir.

Santa MarijaDejjem Rebbie˙a

minn Chev. Carmel Bianchi

O M a d o n n a i e q a f m a g ˙ n a u ˙ a r i s n a m i s - s m e w w i e t

B i e r e k j i e m n a u ˙ i d m i e t n aB i e g ˙ e d n a d e j j e m m i l l - i n k w i e t

“”

Qormi

It-Tlieta, 14 ta’ Awwissu, 2007Lejlet Santa Marija



Festa Santa Marija 2007 Rendikont Çelebrazzjonijiet fi l-Knisja

Dehra antika tal-knisja Parrokkjali ta’ l-Imqabba ddedikata lil Santa Marija kif kienet ti©i mΩejna g˙all-festi. Jidher ukoll armar estern li kien jinxtg˙el bil-vaΩetti taΩ-Ωejt. (Óajr is-Sur Victor Galea)

D˙ul

Ìbir bl-envelopes fi d-djar € 3,382.25Ìbir fi l-Knisja € 1,339.39Kaxxa quddiem l-Istatwa €104.00

Total € 4,826.46

Ûbilanç g˙as-sena 2008 € 1,431.63 (Lm 614.60)

Óru©

Ûbilanç mis-sena 2006 € 1,488.70Çelebranti u trasport € 503.14Orkestra u vuçijiet € 1,900.77Daqq ta’ qniepen €65.22Dawl fi l-faççata, koppla u kampnar € 1,992.78Servizzi ta’ kappi u kruçiferu € 44.42Fjuri €81.53Envelopes u printing €81.53

Total €6,258.09

Websajt uffiçjali tas Soçjetàwww.santamarija.com

Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© VPalazz Santa Marija, Pjazza tal-Knisja, Mqabba

www.santamarija.com

Documents

Programm tal-Festa Titulari Santa Marija Mqabba 2008