Vrijdag 5 oktober 2012, 20u15CC Het Perron, Ieper

Zaterdag 6 oktober 2012, 20uMiryzaal Conservatorium, Gent

Zondag 25 november 2012, 11uConcertgebouw, Brugge

DwaallichtNiNg Kam, viool

Tussen schemer en licht.Mozart en Schönberg verrassend bij elkaar.

Programma

Serenade nr. 13 in sol groot, Eine kleine Nachtmusik, K. 525Wolfgang Amadeus mozart (1756-1791)

AllegroRomanze. AndanteMenuetto. AllegrettoRondo. Allegro

Psycho - A Suite for Strings Bernard herrmaNN (1911-1975)

Vioolconcerto in sol groot, H. 7a/4Franz Joseph hayDN (1732-1809)

Allegro moderatoAdagioFinale. Allegro

Pauze

Verklärte Nacht voor strijkorkest, opus 4 (versie 1943)Arnold SchöNberg (1874-1951)

Programma

Eine kleine Nachtmusik van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) is bij het grote publiek een zeer geliefd werk. Bij het begrip ‘Nachtmusik’ denken we spontaan aan een muzikale suggestie van het mysterie van de nacht, wat eigenlijk niet correct is. Het beroemde Eine kleine Nachtmusik van heeft namelijk niets te maken met het uitbeelden van de nacht. Nachtmuziek was muziek die ’s avonds werd uitgevoerd tijdens feesten en speciale gelegenheden. Voor zo’n soort muziek wordt ook wel de benaming ‘divertimento’ of ‘serenade’ gebruikt. Voor Mozart was deze gelegenheidsmuziek een interessante bron van inkomsten, want zowel de aristocratie als de rijke burgers organiseerden privé-feesten die ze wilden laten opluisteren met ontspanningsmuziek van een degelijk niveau. Mozart componeerde voornamelijk in Salzburg (1769-1779) serenaden en divertimenti. Toen hij later in Wenen verbleef, schreef hij dit nog maar zelden. Eine kleine Nachtmusik uit 1787 is hierop de belangrijkste uitzondering.Eine kleine Nachtmusik telt vandaag vier delen, maar had er oorspronkelijk vijf. Het tweede deel was niet de Romanze die we kennen, maar een extra menuet met trio. Dit deel werd uit het manuscript gescheurd en nooit teruggevonden of geïdentificeerd. We weten bovendien niet of Mozart of iemand anders het deel verwijderd heeft.

Het Allegro begint met een fanfare-achtig motief waardoor de aandacht van het publiek meteen gegrepen wordt. De lieflijke Romanze (Andante) wordt gevolgd door een aristocratisch Menuetto (Allegretto) en een uitbundig Rondo (Allegro).

Bernard Herrmann (1911-1975) is ongetwijfeld bij het grote publiek bekend door zijn samenwerking met de legendarische Britse filmregisseur Alfred Hitchcock (1899-1980). Deze twee perfectionisten die elkaar vonden in hun gemeenschappelijke interesse voor de donkere kanten van de menselijke ziel, vormden twaalf jaar lang een perfecte tandem en leverden het ene na het andere meesterwerk af.

In 1960 werd Psycho opgevat als een lowbudget film. Het had weinig gemeen met de andere, prestigieuze producties zoals Vertigo (1958) of North by Northwest (1959). Na de eerste eindmontage was Hitchcock erg teleurgesteld in zijn project. Hij was van plan er zo snel mogelijk een punt achter te zetten en besloot Psycho te hermonteren tot een televisieversie van één uur. Herrmann had echter een idee en vroeg Hitchcock

Psycho - A Suite for Strings | B. Herrmann

Eine kleine Nachtmusik | W.A. Mozart

Programma

te wachten tot hij de muziek gehoord had. Hitchcock ging overstag, maar verbood Herrmann nadrukkelijk muziek te schrijven voor de moordscène in de douche. Herrmanns idee was simpel en tegelijk revolutionair. Hij maakte enkel gebruik van violen wat zeer ongebruikelijk was aangezien violen traditioneel geassocieerd werden met romantiek. Herrmann gebruikte de violen op zo’n agressieve, tegendraadse manier dat de toeschouwer alleen nog pure angst en verschrikking hoorde.De eigenwijze Herrmann had ook de eis van Hitchcock genegeerd en had de douchescène van ‘passende’ muziek voorzien. Hij schreef een merkwaardige cue van snerpende, korte viooluithalen, die niet alleen de opeenvolgende messteken perfect begeleiden, maar ook onbewust de moordenaar identificeren aangezien het lijkt alsof men scherpe vogelgeluiden hoort.

Herrmanns muziek voor Psycho blijft nog altijd één van de meest innoverende filmscores allertijden en zelden bepaalde filmmuziek zo sterk het lot van de film. In plaats van een obscure tv-film, groeide Psycho uit tot een baanbrekende bioscoopfilm.

De Oostenrijkse componist Franz Joseph Haydn (1732-1809) maakte tijdens zijn lange creatieve carrière verschillende veranderingen in muziekstijlen mee. In zijn beginjaren ontdekte hij de muziek van de late barok, daarna de Weense stijl, vervolgens de rijpe klassieke stijl en op het einde van zijn leven kwam hij in aanraking met de muziek die een voorafschaduwing zou zijn van de 19de eeuwse romantiek.Haydn was nauw betrokken bij de ontwikkeling van de klassieke stijl en verfijnde de muziekvormen zoals die van het strijkkwartet en de symfonie. Hij schreef ook enkele grote oratoria (bijv. Die Schöpfung en Die Jahreszeiten), missen (bijv. de Paukenmesse en de Nelsonmesse) en opera’s.

De loopbaan van meestercomponist Joseph Haydn illustreert de overgangsperiode van de traditionele hofkunst naar de moderne idee van het zelfstandig kunstenaarschap.Haydn begon zijn carrière aan het hof van graaf Morzin in Bohemen (1759-1760). Vanaf 1761 werkte hij bij Paul Esterházy in Eisenstadt.De Esterházy familie behoorde tot de rijkste en meest invloedrijke families van de Hongaarse adel. In ruil voor de exclusiviteit van hun werk in dienst van de vorst, kregen musici bovenop hun salaris ook kost en inwoon, kledij en af en toe zelfs sociale voorzieningen. Joseph Haydn werd er aangesteld als kapelmeester. Zijn takenpakket was vrij uitgebreid: hij componeerde muziek op vraag van de prins, hij droeg de verantwoordelijkheid over de instrumenten en de partituren en hij gaf les aan zangers.

Vioolconcerto in sol groot | J. Haydn

Programma

Van alle vioolconcerto’s, houdt het concerto in de toonaard van sol groot het meest vast aan de traditie van het soloconcerto uit de barok. Kenmerken hiervan zijn onder meer: contrasterende blokken van tutti- en solopassages, virtuoze fragmenten die de sublieme techniek van de violist etaleren en melodieën die op verschillende toonhoogtes herhaald worden.

Dat Verklärte Nacht wellicht het meest populaire werk van Arnold Schönberg (1874-1951) is, wordt vaak toegeschreven aan zijn voortreffelijke combinatie van het gekende idioom van de late romantiek met het warme, emotionele klimaat van Wagner en Brahms.

In 1893 ontmoette Schönberg de Oostenrijks-Amerikaans dirigent en componist Alexander von Zemlinsky. Zijn invloed zou erg bepalend zijn voor Schönbergs latere composities. Zemlinsky leerde hem immers de muziek van Brahms én Wagner waarderen, wat hoogst uitzonderlijk was voor het Weense muziekleven op het einde van de 19de eeuw. Het karakter van Schönbergs composities en theoretische opvattingen vinden namelijk hun oorsprong in het samenbrengen van de artistieke en esthetische ideeën van deze Duitse sleutelfiguren.De passie en dramatiek, kenmerkend voor de muziek van Wagner, komen uitvoerig aan bod in de melodie, orkestratie en harmonie van Verklärte Nacht. De oorspronkelijke keuze voor een strijksextet, kan verwijzen naar de vele strijksextetten van Brahms. Maar het feit dat Verklärte Nacht gebaseerd is op het gelijknamige gedicht van Richard Dehmel en aldus een verhaal verklankt, moet choquerend geweest zijn voor Brahms.

Verklärte Nacht is het openingsgedicht van de gedichtenbundel ‘Weib und Welt’ uit 1896 van Richard Dehmel. Het gedicht bestaat uit vijf delen van verschillende lengte, wat overeenstemt met vijf delen waarin de compositie van Schönberg kan opgedeeld worden.Het gedicht Verklärte Nacht vertelt het verhaal van twee geliefden die in het maanlicht wandelen. Het is winter en de vrouw, bang voor de reactie van haar minnaar, vertelt hem dat ze zwanger is van een andere man. De minnaar toont zijn grootmoedigheid en zweert eeuwige trouw aan zijn geliefde. Schönbergs compositie volgt het patroon van dit verhaal. In het begin blijft de muziek grotendeels dezelfde toonaard in mineur volgen. Maar wanneer de vrouw haar zwangerschap opbiecht, wordt het thema aangevuld met woelige, stormachtige

Verklärte Nacht | A. Schönberg

Programma

motieven. Het moment waarop de minnaar zijn antwoord formuleert, is muzikaal goed te herkennen aan de plotselinge ommezwaai naar een toonaard in majeur. Een nieuw, uitgebreid thema toont zijn begrip voor deze ongemakkelijke situatie. Maanlicht overspoelt de scène wanneer de man verklaart dat hun liefde voor elkaar de kracht zal hebben om het nog ongeboren kind als hun eigen kind op te voeden. En nadat de muziek een extatisch hoogtepunt bereikt heeft, eindigt het werk met een serene coda.

Verklärte Nacht is niet radicaal te noemen op vlak van stijl. Ondanks een sterk uitgewerkt contrapunt en het veelvuldig gebruik van dissonanten in bepaalde passages, waagt het stuk zich niet veel verder dan wat in de muziek van Richard Strauss en Mahler te vinden was rond 1900.Wat wél zeer ongewoon was, was de aanwezigheid van een literair element in de oorspronkelijke versie voor strijksextet. In symfonische muziek was de aanwezigheid van een buitenmuzikale associatie algemeen aanvaard; bij kamermuziek echter werd dit als zeer vreemd ervaren. Misschien was dit één van de redenen waarom Schönberg in 1917 besliste om het werk te herschrijven voor strijkorkest. Voor deze versie veranderde hij bijna niets aan de partituur: hij breidde het aantal strijkers uit en voegde een lijn voor de contrabassen toe om de cello’s te versterken. In 1943 herschreef Schönberg het werk nogmaals: hij dunde de textuur uit en verzachtte de aanwezigheid van bepaalde stijlkenmerken uit de laat-romantiek.

Tekst. Hanneleen De Seranno

het KamerorKeSt & NiNg Kam

NiNg Kam werd geboren in Singapore. Vanaf 1987 studeerde ze aan de Menuhin Music Academy in Londen. Ze vervolgde haar studies in de Verenigde Staten aan het Curtis Institute en nadien aan het Cleveland Institute of Music.Ning Kam won onder meer de eerste prijs in het Menuhin-Concours voor junioren (1991) en behaalde de Tweede Prijs 'Prix du

Gouvernement Fédéral Belge Eugène Ysaÿe' tijdens de Koningin Elisabethwedstrijd voor viool in 2001. Ning Kam koestert een bijzondere interesse voor hedendaagse muziek. Ze speelde reeds diverse wereldpremières van creaties, die al dan niet speciaal voor haar gecomponeerd werden.Sinds 2011-2012 is Ning Kam de artistiek leider van Het Kamerorkest. Samen met intendant Dirk Coutigny stippelt ze de muzikale toekomst van dit orkest uit.

Het KamerorKest is een strijk-orkest dat zich voornamelijk toe-spitst op het repertoire vanaf de romantiek tot en met de 21ste eeuw. Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan creaties van hedendaagse componisten.Van 2007 tot 2011 was Ivan Meylemans dirigent van Het Kamerorkest. In samenspraak met Dirk Coutigny, intendant van Het Kamerorkest én het Symfonieorkest Vlaanderen, wist Meylemans aan de hand van uitgekiende concertprogramma’s en uitstekende solisten uit binnen- en buitenland nieuwe wegen te bewandelen. Samen met stervioliste Ning Kam, tweede laureate van de Koningin Elisabethwedstrijd 2001, ging Het Kamerorkest vanaf 2011-2012 een nieuwe richting uit waarbij de solist voortaan de rol van dirigent én solist op zich neemt tijdens tuttiwerken en solopassages. Vorig seizoen verwelkomden we violist Lorenzo Gatto als solist en concertmeester, dit seizoen kijken we uit naar de producties met artistiek leider Ning Kam en cellist Pieter Wispelwey.

eerSte vioolNing KamEddy DesnijderDirk LippensTania MestdaghAnne Pas

celloStefaan CraeynestJan MatthéMarijke Gonnissen

tweeDe vioolMarleen YdiersHans CammaertNele CornillieDirk GabrielsBrigitte Stepman

coNtrabaS

Lisa De Boos

altvioolLiesbeth De LombaertEva Van De VenKaat De CockBarbara Smet

KlavecimbelJan Devlieger

muSici het KamerorKeSt

Eerstvolgend concert 'Souvenir'PIETER WISPELWEY cello

C.P.e. BaCH Celloconcerto nr. 3 in A

i. straviNsKy Suite Italienne voor cello en strijkers (arr. B. Wallfisch)

P.i. tCHaiKovsKy Souvenir de Florence

vrijdag 14 deCemBer 2012, 20u15CC Het Perron, Ieper

Zaterddag 15 deCemBer 2012, 20 uur

Miryzaal Conservatorium, Gent

ZoNdag 16 deCemBer 2012, 11 uur

Kamermuziekzaal Concertgebouw, Brugge

Info & tickets

Het KamerorkestWestmeers 748000 Brugge

+32 (0)50 81 66 18tickets@hetkamerorkest.bewww.hetkamerorkest.be