PROGRESSVS FIDEI

CATHOLICAEIN NOVO ORBE,

i.

JN CANADA, SIVENpua Francia.

Jj^ COCHlNCHINA.m.

I^magno CHIJ^ENSIRegno:

DequoR.P. NICOLAUS TRIGAUTIUSSocier, Iesv hbris V.copiose&accurat^

fcripfit, 1

Multaleclujucunda, & admiranda;multa etiam imitand*Cbrifttam virtutis exempla,

jCacholicis omnibusEuropaeisproponuDtur.

Excerpta funtex recenttbusannuislitteris Societatts 1ESV,tx nouo Orbe mtfts,& Typis tn francia.Btlgio^

rtcenttr edttts,

Colonij Agrippin^,Apud J O A N N E M KINCHILIM Cub

.,Monocerote veteri.

Anno M. D C. LIlTTemiffu Superior.& VrmLs.C.M.gmral.

LECTORIOrthddoxa Fideipropagationu

cupido.

»MiceLe&or.miram creli Prouidentiam

I hic animaduertes , qua D E V S O P T.> M A X. variis,& admirandis roodis.atq-,euentibus Fidem Catholicam (linequa®^ impofsibile eft plaeere DEO ) propa-

g« & de regno in regnum imirabiliter transfert,tamque gentifacienti fruftum

commumcat.Videbis

hicctiaro,quomodoinhacFideipropagationeCha.

ftianx virtutesheroicsexerceantur•, Paftoresanima-

rumdura&afperaplurimapaHamuriOues&Agni

In ouikChnftirecenterindu6kia lupis.ideft. 1 er-

fecutoribus dilacerentur .&crudcliter occidantur.

In quibusomnibus temporaApoftolorum Orbem

conuertcntiuminnouatarecognofces: Devm Ovr

M A x. iniftis Fidei progrefsibuslaudabis : Perfecu-fionem patientibusmagnum

anitni roburaDeo ex-

orabis : Teq; hisChriftianisheroias exem-

plis ad imitationemcxcitabis.

Vale,ficfruere.

PRO-

PROGRESSVS

REI CATHOLICAIN CANADA,

SIVE NOVA FRANCIA,Crauify Ferfecutiojn quapium mueth Catholici^tres^ Pa-

tresSocietattslcxu illorum Pajhres>pro Fide Orthodoxa

crudtlter k Barbaris occifi juntAnno 1648i6 + 9< Bxcerfia ex ReUttone

P.Pavli Ragueneau SocictjEsv,impreiTaParifijs,

N Cana&a, regioneafperaacdMfriciIi,Septen=trionali coelo, frigoribuscjue fubie&a, RcligioCatholica a Francis anre annos 17 crans mareAtlanticum deportaca , & a Pacribus Sociecacis

J E S V Jnter Barbaros, agreftesq; homincs magno cumfruSu profeminata fuir & exculta, co ver6sad Fide Catho-lica plunmiseius terrar Inquilinis. Pluriu conucrfioni ob-flitit Operafioruin eabomini vineapaucitas,corummaxi-me qui inftru&ioni muliebrisfexus vacarcnr. A&um cfttaquc cum Francise Provinciaii dc Patribus SocietacisIESV pluribusfubmictendis: A&um cum ArchicpifeopoTurouenfi dc auxilijs alijs eam in meiTem , qu* macura vi-debacur, procurandis. E Societate quatuor novi Opcra-rij Saccrdotes fubmid. -Infhu&riccs alcerius fexus inuc-ire, & in cam rcmotas crans rnaie regiones cransferrc,

maioris fuitdifficulcatis.Re camenbenedeliberaca, &ci£Dco pi

4 Trogrefius rei CatholicA

do>a?gns, acmoriturismagna patientia atque charicate

domi inferuiendo» ac Parres Societatis domi , & fo-ris,in fyluis& auijs,per alcifsimas niues difcurrendoBar-

baros inftruuncac conuettunt. Talibusprinciptjs Grui-

ftianar/esinibifelicirerinchoaca,haud diumalaciaac tran-

quillicateeft vfa: exfurrexit moxavicinis populis • maxi-

nieab Iroquiis Septentrioni vicinioribus , Holandorum

confocderatis,grauisincouerfos adfidem tempeftas,qua?,*

quomodorecenter perculerit, mortique inuolueric pluri-

moslidei Cacholicac aggregacos j Pattes item aliquot

Sociecatis l E S V,Paftotum vices apud hofce populos ftu.

diosc agentes,breui relacione factorum recenuffimorum,

cx annuisliteris Anm / 6 48. & 1649 Societacis IB-S-Yaccepcorum,oftendam,adfolacium fpiricuale Cacholico-

rum omnium , zelumque fuas Religionis amplius accen-

dendum. _____

C A P V T I.

Relathptuitnijftonis UnBiJOSEPH

,

&quomodoinea Pa-

ter DANIEL Sociec.JESV, firenuus ibidem Ope-rmMiCummnltudwCfitbolicii , fr*

Fidefueritoccijks* x

m:fIffio S* Jofephi duos in fe pagos terra? Hoftili Iro-

1quiorumconteiminosconcinebat, in quibus^oo

Lcircitcrfamiliaf Gacholic» fidei varioPatrum So-

ciecacis 1ESV labore adfcript* cr^fcebanc indiesnumero

ac fcruore,indefacigabi!i maximc ftudio , operaque Pacris

Anto Q ijDaniel,vniuscprimislociilhusm:monariisEua-

©ciicis Hancmiffionemacftace Anni totam fere in-

fcftiflimiCathoiicorumhoftcsIroquijduratigclufcpcca.

trionalipopuli.gcncilcs.barbariqjdelcucrucobfcruacaoc-

cafione abfenci* pr*fidiariorum, qui rcl advenacionem,

tcI admilicaccmcxpcdicioncmaliomiffidiftincbancur.

Hic vno dierum vix P.AnconiusSacrum Miflaiofti-

cium abfoiucrac , ipfique Ghriftiani more luoanceSohs

ortumtcmplumadhuc repiebant , fuamqucdcuotioncm

concinuabant, cum cccc conclamacur adarma,conuocan-cur

InCanaiaftut Noua Iranck.CapM. 5

ur viri ad repellendum hoftem, qui ex improuifoaderar,

fcfolTas,operaque fua iampago /vicina promouerac. Ali-

;juitumadcoDrlicl:um{econterebant, alii fugamquasre-

bant; nihil hic uiii terror ac crepidatio regnabat* Pacec

oterprimosproripit fe eo > vbiprima videt flagrareperi-

:uia, ammos add?t Catholicisad fefuofque generosede-Ffcndendum, deque ccclo ac inferno tam an.mose dillerit,

jrteofuo feruore quorundam etiam rebelhum corda per-

ruperit, Chriftoque, ac fidei orthodoxa' fubiecerit. Ho-rum numerus tantus fuit , vt , cum non poiTet viritimquemque baptjzare , coaelus fueric ftrophioium fuum a-

[jua madefacere, ltaque ( cum necelTitas id vrgeret ) Dei»ratiam cumaqua baptifmi & verbis, Agreftibus illis po-pulisafFudit,mifericordiam inclamautibus, quse baptifmo

collatafuir. '

Holr/s interea impreflionem furiofiflime vrgebat,

dumilii in faucibu mor-is conftituci viamfalutis^porcum

vica? immorcahs funt aflecuti. jf,.; 7 xCum Pater animaduerceret Itoquios locd potiri,

etfi a plunbus fuga hbi confulentibus follicitarerur , vt fe

comitem fuga: adderer , fui quafi obiitus , mi rnorq: fenuiriquotundam & a^grotornm , quos diu auce ad Baptifmumdifpofuerat , percurrit fubfto Cabanas ioca habitationiseorum , easquc zelo(uo replet , vb\ & ipfi Infidelesfuosinfantes bapcizaudos obtulerunc, vc moierencur Chri-

ftiani.

Vi&or interea hoftis fcrro, flammaque vaftabat o-mnia,& fanguine Farminarum , acque-infantum furoremfuum irritabat»non fatiabat. Pater voleus in Ecclefla fuamori.eoquefe cooterens.reperit plenam Fcclefiam Chri-ftianis, arque Catechumenis Baptitaum fibi conferriex^optantibus Hic cumiUos derepente abfoluit , hos facrisvndts ab uit , omnes olcnos bonisfpebus cfficit , excla-mando.- Fratres mei , bodie omncsnos in cselocrimus.

Vt hofti fuboluit , Ghnftiauos magno fe(e numeroin Ecclefiam coGtuhfle , & quod hic pisedi poflet fpe-rari omnium opimiflima . ftupendis vociferacionibuseditis , eo fe proripit. Hic tum Pater conuerfus adNeophytos , fugice , inquit , Fracres, fugice , vobiC

A j cum-

* Trogrefm rei Catholic*cumque fidem ad vlumum vfque fufpirium dcportttcsiaihihicmaneodumacmorienduKi

, dummodo adhucaJicuius animam lucrari pofsim. Pro vobis mon , nihipenfiduco, in ccclo nos iterato vidcbimus.

Sic egrediens templo hofti iD^ruenti occurrit , qumiratus hominem vnum venirefibi obuiam, hajfit, im(mreccflit

, quafiPater terrorein tori armara? cohortipIOTuUufuoincuffiflet. Recolligentcs fe tameo militcslcqjiptosdemirantes, alteralten animos fecit, Patremqcxomniparte circumdedeiunt

i vibtatisq,- iaculis contexerunt, donec iftu bom-barda?pe£us tocum diffideruntcumfubito coilapfusPaternomen IES V devotepronuntiaos fpiricum Dco reddidir.Verc bonus Paftor, qui pr<Grege fuo,& vitarn & a/nimam dedir.

Mox tunc Barbariirtuerunr in illum tantofurore, a« folus ille odij fui obie&um fuiflet. Nam denaclis veflibusdenudarunr, mille modisindignifsime craftauerucnemoomniumfait,quinongIoriam fibi inde qu*fiericquodillifuamanuplagam inrdiflet.

Vulcanus incerimlongc laceque pcromncs cabariagtaflabatur, qui cum templum etiamcerripuifler, inmedios flammatum vortices Patris cadauer coie&um fmt, vplenum Dei holocauftum reddcrerur.

Incerimdum hoftiscirca Pacris tragcediam occupatur , grex cius mirabilitet diflipatus fpacium habuic aliquodfein tucum confcrcndi,morce Paltoris fui fuam vitamferuantes. Aliquitam citofe fubducere haud potuerunt, maxime vero mifcra; ac defolaca: marres gementeifuboneie duarum, trium, velquatuor ptoiium innocentum,qua? fub denfltate fyluarum ploiatibus fuis,fefuasqmatresprodebantj mortemquc piocurabanr.

Iam tum annis quatuordecim bonus hic Pater ithac Huronum miffione indefarigabilis graues laborefubierat generofo femperanimo in occurrentibus malis.paricntia inuincibili, dutcedine immutabili, calique charicace,quar omniafacere, paci , & cxcufarc nouerac. Humilitas eius flnceraerac, obedientia integra , ad omniprompta fempct ac parata , xelus eum ad morcem vfqu<04 i«»{$- n^^j improuifo cafu vllo diminutiooemef

In canddafiue Noua Vrtnm. CapX 7

pafus. Semperenimanimam fuarn in manibus fuis fcre*

6ac» Scd diuinaProuidencia fingulari modobontl Pacrem

ad cam mortem difpofuit* duobus cnim ance diebus gc-

neralcm vicar fu* confcflioncm percgicinqiiefidentia $.

Mariar Spirituaria S.P.Ignatij cxercitia toco odiduo abfol-

uit , feqj ad «tenmatem dfrfpofuic.quam inuenit.In illis*magis quamvnquam, cor fuumaccendit ad fundendumfanguinem, vitamqui ponendam pro falute animaiumiad-

to vt necvnom quictis diempoftexerciria capere volue^iit,fedtrahente Deum adfuam mifsionem fecmusanimo»magis ignecosleftiardens>quam confumptumuifl*mmis

corpus fenferit exteriorem ardorem Nuocqma maiorD;Bi gloiiaid requirit,prodigium fequcnsadiungo Di£tus

Paccr apparuic poftmortcm fua.m , idqiie pluries, vni &

iioftris. Vna vicc exhibuic fe fpe&andum in ftatu corporis*gloriofivuFtu hominem triginta annorum rcfercntc , cuiapropequinquagefimum aecatefua arcigirfet. Huic, cui fe

manifcftauit,fummum fiiit defiderium cognofcendi,pro-

ur is ctiaintcrroganir, qtfare Dei bonitas permififTfet, tara

malc haberi eorp-us fcrui fui poft mortem,illudquc adeo isa

pulueremredigi, vt necquidem huius aliquem puluifcu*lumcolligere potueriut Chnftiani. Cui folumrefponditV

Magnus Dominus & laudabilis nimis. Coaiccit bonusDEVS oculos mifencordia: fua; ioferuifuiopprobria,pro,quibusdona.ui* roagnum numerum Animarumepurgato-1ioliberatarum^ qua? me comitarcnrjir in coplumjmeuracjs:.ibi triumphumampl4ficarent.

Alia vice vifus eflj diclus Pater afEftere congrega-

tioni ,qu.am habemus,agentes de medijs propaganda? F£-

dei, in hifcc parcibus: apparensq; animos nobis addebat,iumincquc ac fpiritu Dei replebac, quo pra?ditus fuerat.Ccrtc viuofuarum vircutum exemplo mire Fideles & In-fideles , Agreftesq; adhuc a?dificauit, tamquam cenerumfuiafFe&umin eorum memoriafufcitauic,vt in vcritate di-ccrepofsim deuinxiiTc omniurncorda eorum , qui ipfumaliquandocognouerunc. Fuic ha?c prima tempeftas, quaein milTionc S. iofephi hoc tempore nouale ©i tbodoxa? Fi-dci depopulataeft. Numerus occiforum auc incaptiuica-tem abduclorum fuit circiter fepcingencorum, mulicribus

/ A 4 vna,

t frogrejfm rei Catholka

vna,infantifeusque computatis. Maior fuit numeruseo-rumquifefuga,perditis rebus omnibus, proripuerunt,fe-que adnoftram S. Mariarrefidentiam receperunt, vbiNo-ftrorum charitasdefudauit in eorum nudirate regenda, fa-mepeilenda, vicinamortercmouenda , omniquefolaciopouibili adferendo, maximc vcrofolandofpe intrandi poftmodicum paradyh. Hx omnes aduerfitates grata? nobisaccepcajque futura? funt , modo ex bismaior D E I gloriacxcrefcat, maiorq; fiat eieclorum numeius ln cado, quemnoftrisin laboribus intendimus.

G A P V T II.

Quisfltttm Tkeligionii CathelicA tned patrtA,

GAudium magoum fecerunt in hifte terris aaxiliaquatuor Pdtrum fubojifla nobis ex Fiancia, hc fui-

mus oclodecim pro hac viuealate fufa operanj,quo-rum if in vndccimmifliones diuifi , quatuor noui adtun-clifuntfinguli f.nguiisfocijsdonecpatnae linguam addif-

cerct>reliqui cum Angeloeuftode (ocio nouale hoc exco-luerunt: Oclo miiliouesinter Huroces, tres alias inrer Al-gouquinos popuios alccrius liogua; , fruclus fpe noftra v-

beriorescollegerurit. Nam quosante prarferoces vidimus,Chriftiana dodtnaa maofueti acdocibiles Dei func facli:

vrnotare fuent eos fiuclus plus Angelorum coUaborao-tium, quam hominum fuafe. Numerus eorum qui lorraannum Baptifmoablutifuerut>circiter eftoctiugcocorum,prseter eos quos Patti Aocooius Danieldie quo oppidum

Sandi Jofeph euerfum eft, bapuz.uit : & i]uos PP. Bre-^beuf.&Ualcrtunc fub euetfionc oppidi miflionis S. Igua-

tijobfeltinarioncm numcrate oon potueruot : S u tli c 1 1 oo-

bis fcii c ca;ium,tunc»!urimisnouisinquiiinis locupletatu

fuifle.

lorer Al

In Canadaftue Xoua francia, Cap.U: 9magnumlacumaquasdulcis , quamlnfulamMariarnomi-

nauimus.Alia miflio GonceptionisBVirginisomnium miflio-

num vetuffcifsima:am dignosChrijfoana vocatione frucrusprotulit, vcexemplarrieratca?terp|m, & ob id fignanterNarioGhriftianorum vocabacur- Horum Capitanei,atqueifamiiiasomnes, pauculisexceptis,mire pro noftraReiigi-

one Zelarunc veteresomnes ntus & confuetudineslnfide-liratisfua? exterminaotes. Adinitium hyemis Confilium

coegerunt.dLfquircntesvnanimiterrationespromovendas

inter fn Fidei Catholicae,conciufio fuic, Patrehuc Miflioni

praspofitum efle adettndum>rogandumque,vcnirct,mores

eorum infpiieret,& quod vitiofum fn eis deprehenderec,cmendarec, feinomnibuseiusotdinacionibus perfeclifli-

me morem gefr,uros,quodiegregie prasltiterunt.Incer csc-tera hoc vnum obferuacione diguum eil,quod cum Infide-lesquipiampercinacioresiudicareot proaaertendo morbocerroiitendum impudicitisemedijsjinteriilias nulla inue-

niri potuic,qua? adhocoperam fuamconferre vellet cummagnamukouim admiratione.

Sedetiam Zelus in Senecione prope oc"togcnario ad-mirabiiiscmicuit,cumGentilis vous more patna^daturuspublicosludos fingerct fe funofum.eoque furore percitusdeffcinaifet :fe de Chriftianis, qui fibi aliqua in re obftitif-

fenc , vmdicare , corumqne fores Ecclefifed domui Dei.& voci,qvar D0S3d Ecclefia vo-cat(Campana intelligebat) iuiuria niogari baud patiar Sicbouus feuex plandecibusaiijs vi&ok ex hacarena difceflit-.

A j Cercc

lo fYogrtftu res CathoticA

Certe cumhos aliosque huiusnacionis fruclus coa«fideto, veheraenter eos admiror, quosltam breui fpatiotemporis cnatos jo. annorum decurfu fpondere nemintporuifiem, Fuirmihi^ignogaudio videremerainbarba-ria educatostamrecenrer conuerfospraeuenirefolem adUtutempli, auditione mifla?, oblatione fiaorum rotius.dicilaDorurn.-audireinnocentes.animas filiolarum, dum fe magtos vel fyluas iaborum caufa conferunt. rofaiiura oran-do percurrerc,Fidcmque Chrifhanam oftcndere viuasaUtillimafque radices egiile in cordibus Barbarorum.

Aliud iuoocentis animae gratum D E O Angelisqucfpe&aculum hoc fuit.In miffione S.Michaelis pufio tf.an-corum grauiflimis capitis ardoribus torquebacur, quodChnftiana macer fioe lachrymis intueri non pocerac no-tansmorremappropinquantem-Cui pufioaic . Maeercha-iiflima,ciuploras?lacryma?cua? mihi fanicatem nonrcftUtueut: potius DEVM ambo oremus, vc fim beatus ia cce-!o. Poftfa&asprecesaliquas.inferr Macer , Fili volo ceadS.Mariajrcfidcntiam , quo Franci ( per hos intclligeSarChnftianos)tibireftituant lanitatem. Tum Puer,6 di-leda Mater, ardentem habcoin capiteignem, poiTencneipfi extinguetc ? Non amplius de vita cogico, velimquc ne&tumaterpro ea fisfolidta. Indicabotibi , cum morcismea? temptjs aderit, tuncrogo vt mc tiansferasad S.Ma-ria?reUdentiani , vtibimoriar , & inrer bonos Chriftianosfepeliar. Ec vero poft paueos dies Puer monuit Matrcmmortem fuam eife vicioam,tempuse{Te tranfportandife addiciumlocum. Morisefthis in locis , cum quis morci vi-cinuseft,folennc epuluminftituere,amkosomnesac Pro.

cerespopuli conuocare facileccntenos, Materitaquefuohicotficio decfle noluit , vc fuum animi fenfuminfiliumoftenderec,quodhicanimaduercens,conuer(usadmacremait,Omater viscrgo vc fim caufa pcccacotum alienorum,

dnm adco moiti vicinus ago 2 abrenuncio omnibusfuper-fHtionibuspanijs, mori cupio vti bonus Ghriftianus. Fi-

liolusexiftimabac hunc ritum e(le incer prohibitos Ethni-corum mores, neq;alicer credere voluic, donec Patcrmjf-tuouisilliusaffirmarecilli hocio epulo nullum cfle pecca-

fim. Hicparuus Angelus epulo iinico adtefidenciam no-ftram

In Canada^ue Noua Vrancia. Cap.ll. nftramS.Maria;delatusfuit>&moxetia internoftrasmanus

pijiTimc expirauit>dictitansfe ad ccelu proficifci,ibi fe Deupronobis oraturum. lnfupcr a rnatre petijt,pro qao ami-corum vcllct a fe coram Domino fundi preces , omninofperare fc exaudicndum. Et veroexauditus eft , nam exi-guopoft mortem cempore vnusquidam Pucn AuunculusintermaximosFidei noftra;adueifaricspra?cipuus>fimuIq;

Amitaadfidem conuerfifunt.Fiiiaetiam rainoris quam hicpuerjetatis, j fcilicet annorum quondiemane & vefpeniumillione S.Ignatij noftrumtemplum hequentabacparen-tibuslicetadhucEthrncis,& cum Ghriftianam dodtrinamfufficienterimbibifTet.petiitardentifsimcbaptifmum.quc

ei conaederedebuimusanimifortitudine aetatis requifita?plenitudinem fuperanre. Aliquopoft tempoteincidit Puellulain segiitudinem,cui vt mederentur Parentes euoca-ruotad filiolam Magum Patrium, ieu Impoftorem, quiinimica inferniexercens declamitabatacertoDsemonefi*liamtorqueri, eumqueplacandumefieoblatis Filiola: no-uis veftibus,atqueornamentis«tati ifti deiideratis. Pnei-lulahxcmaudiens, viresinfe zelopei excitauit, vt dicloMago refragaretur,eumque mendacij arguerccdiceretq;nccfeornatuscorporisnouospcterc , neque da?moneminfe vllam poteftatemhabere>quod Chnftianafit, neq; pec-cato vlliamplius confentiat. Amouete ame hxe ornamen-taaddit,non ha?c,fed DEVS me folusfanabit. Parentes,&circumftantes amicihac Magifui incufationc valdc atto-niti fa&ifucrunt , nolentes tamen filiolae afHi&ionem au-gere,Mimumhunc facefiere iuiTerunt : led creuit adrmra-rio Parent>bus cum eodem die paruula pctit noftrum mtemplum deferri, atferensfe certoibifanandam, quodfa-clumeft. Hoc miraculoinducli Parentes & ipfi ciedidc-runt,& noftrain fidebaptizati funt,DEUM vetumdepra?-dicantes,quod tam fuauibusmediisad orthodoxam fidemadduclifuifient.

Aliudmiraculumcirca puellam jf annorum conti-git.FuerathscpuellaadhucCatechumena anno fupcrioriabhoftibuscapca,& abdudain terram hoftilem.Filia eracmatris& fororis excellentet Chriftianarum.quqnihilma-gisingraui iac1ura,quamtuJerant,dcpIorabat,quaraquo4i

foror

f$ Trogreffm rei Cttholite

foror captiuanecdumeiTetbapttzata. Ipfa etiam captiuanuilare magisa/fligebatur , quam quodnecdum baptif-mumrecepilfet , hajcqj ideofufpiria eius erant interdif-Huentesiacrymas,mi Deus,& Deusmatris acfororismee,,qua? te meiiuscognofcunt.quamego, quarq; tH>i fidehfli-medefeniiunt, mifereremei, necdumfuibaptizata,gra-«iam HancinduIge.neantebaptifmummoriar.Haudfurdocoeioprecesexcepta?funt; uam cum tanquam mancipiumcaptiuurn in agro ftmencerp faceret frumenti Indici , casii-tus voce exeepu,quaii cantantium in aere, tonoquoapudChriftianos V mortem prajeiigcus ia&ura virginitatis fua?.Pluraciufcemodi narrare polfemus , fed breuitatis caufafupetfcdcmus, hoc addentes foium, miram animi reiigna-tjoncm noraram fuifie in pluribus, qui Coniugibus, filiis

ac fi!iabusfpohati,bonisomnibus exuti , pras ia&ura

emniuui magno gaudto habebant, quod Fi-dem Caiholicam edocti tenerenr,bonis

omnibus vtiiiorem pro vita

,«cerna poffidenda*

Capvt

in Canada/ttiemta mnck.CapJ l U *J

C A P V T III-

Inuafio&cccupatio oppidorttm miftonhS.lgnatij mcnfiMarth

Anni i o 4 9.

FVerunt aliquamdiu progrcrTus noflrar ReWgtonisfe-

licesin hifce pambus , donecdiesyi6 Martij mmurn

deditinfortunijsnoihis, fi ramcu infortunia dicenda hnt,

quxpluribus Eleclorum caufa fuerunt a?ter,nasfalutt$ade-

pc*.PromanarunteaabIrbquiis|Hufrooum inim!cis)mil!e

circitercapinim,qui{ereomnesbombardisigniariisarm^

ti erant Hollandorum fibi confosderatorurn bencficio. Ap-

pulerunt hitenebrisnoalta, fere fatisa nati.ramunitum, niiiquodlare-

ri quartoreliqins minori haudfaeis erat prolpccrum. Ex

hacpartcHolbsprmiiluceiociimfecretiMime inuafit; tca

vtiamtum eo potiretur antcquam incol» cxpergefadi ad

defcnfionemaccurrerent,denistantummodohoftiumde-

fideratis. Cafi funthic viri,fajmma,infantcsquepiurimu

parseorumaliquacapta,& ad exempla ctudclitatismaio-

rareferuataeft. Ia&ura fuitcapitumcircirerquadringea-

torum.Trcs tantum viri per niues nudi euaferunt,qui h-o-

ftes adeiTenuntiaruntvicinooppidoS Ludouici, vnotan-

turamillian ab altero diftanci . Nec veio i!H diu mo-

rati ante luccm plenam adfuerunt vt oppidum inuade-

rent.Vix focmina; atque pueri pueiixq; fuga fe in fyluas

proripuerant , cum fe hoftis oftcntat. Erant circicergo

cordati inquilmi ,qui primum, fecundumquc hoftis af-

fultum fortiter fuftinuerunt , repuleruntque cum cum.

iac"lura$o. circiter capitum audaciorum > plurium-

que teforum. Sed ccrtio affultu deieclo fecuribus pa-

lorum jobftaculo irruentes loco pociti func, Circa ho*ram

x4 frognfftu ui Catholic*sam DOQara oos ex domo miilionis S. M A R I M no-tauimus igoes , qm carbanas capci oppidi combure-bant ,inie6tis io eos fembus ,a?gris . & iufantibus,icem-que Isfisomnibus.quosfecum abducere noo poccranc.Moxque tunc a duobus Ciiriftianis^ fuga elapfis rcs coca,

!

quae agebatur , aunuociata fuit oobisin vicinajmiillonc,leuca vua ab mcendio diftantc attonitis.

lu co S.Ludouici oppido eranc tuncNoftrorum Pa~I

trum duo,P.loaooes de Brebeuf , & P.Gabriel L'alemaot,qui profuamiiTiooeS.Igoatij quioque oppida diuerfa do-drina Chuftiaoa excolcbanc. flos ibi Chnftiani rogaue-

I

rant, vt fe cempori fubducereot , vicamque fuam mulcorum;

boaoreferuarent, quod ijsfacilc fa^u fuiffet .namad pri-mum aduenieutis hoftis nuncium plures quam $ooperfo-

,

nasfugafe conferuarunt i fcd Patribus charior fuitouium1fuarumfalus.quamvitarfusamoc: cempusqj fibioblatumprenofiilimum benccunc collocandum eorifuerunc. Vnusagebat iniocofa&a?irrupcionisbaptizaos Catechumenos,aiter circa Neophytos abfolucodos totus erac occupatus*amboommbus Chriftianis anirnosaddebaor admonendufortiter profuaReiigione. Harcinter Gentilis vnusdcfpe-raosin reiiftendohofti pra?ualenri, fugam fuadcbat , fedChnftianuscordatusStephanusAonaothaliamaximi intcrfuos ob forcicudmem milicarem fcmpcr xftimacusooluicin cam confentire,di£tkans ; nos ergo defereremusopri-mos hofce Pacres,qui pronobis vitam fuam mortif. pcricu-lo obiecerunt ? Amor ergo falu-tis noftrae, iilis cric ca»ifamorns fua? ? Non eft illis nunc occafio ampliusperalcHIi-masniues fugiendi.Moriamur cum iliis,& in eorum focie*tate unaccelos pctemus. Siciilcfegenerofcrnoitiobiicic-

bacqui paucis ante dicbus (vti & piures ex eo oppidoho-nnnesj generali confefMone animam expiarar, fcqucciuneisastcrn* vitae (fan&a Dci provideotia ld agentcfegiegic

4

appararat,cumquoomncs Chriftiaoorum rurmas viua; inhoftiumpoteftatem vcccrunt , oon tunc in fuiore occifa?,

fed grauioribus pxois , nobilioribusq; lidei fu* coronis

referuatar : quos incer Duo Patresmox vt vencruotio ho-ftium poceftacem > omnibus vcftibus fpoliati verbcraSccoQtumeliasgrauesexpcrci/cumalijscaptiuisadlaDicnatn

abdu&ijVtiiDfradicctur. Ha«

tn Canaiafae noua VranciaXdp.lh tf

Hacciadeillata,rcdacloque in cineres oppido S.La*

douici,lroc]uijrnox fe ad oppidum S.lgnatij fuis pr*fidia-

rijs munitum reccperuntihoc enim non fueiantomnmo

demohti»tumut fe eo, fi periculum inftarec reciperenc,

cunt vc aononaioibi repcrta fe rcficercnt.

Sub nodlem eiufdem diei mifcrunt explovatores» qui

indagarent itatum domusnoftri ac oppidiS. Maria^cuin

cum ngmficaflcnc in confiliomilita^riieci'cta eft fcqucoci

die maneoppuguatio , aq.ua fibi gloriofiorem pnonbus

omnibus vidorum prarfumebancEramusad defcnfionefa

parati>omnefq;Fraoci bene animati eranc adpugoanduin

& moriendumin tam bonacaufaproFidei fu«dcrenfionc.Hurones cnam Autinmaoenten diclijab Vrfoquem arrnis

infculptumhabent, feftinantesconuencnmt circiter crc^

centi,quilatjtantcsexfpeclabant maiores fociorum copi-

as,fpedabantqueutexinfidijs turmashoftium aliquas in-

uaderent- Occafio data eft,cum ducenti Iroqu^j fepara-

runtfe a fuocxercitu, vtvenirent ad nos,obfidionemque

inchoarenc,dumiliefequebatur.IneosoccideruntnonnuI«

liHuronumpra-curfores.quinon valcncesrefiftere fuge-

runt hofte infequente ufquc ad noftram municionem,

qua in velicatione noftrorum aliquotoccifi medijs in ni»

uibus perierunt.At Huionum animofiores pedemfigen-tes , fortiterquepugnantes coegetunt Iroquios recipete

fe in Burgum.S Ludouicijin quo Cabana? quidemonuiesigne afiumptareiant, fcd palorum municiorelicla fuerat.

Hiccamen Hurpnesnoftri animofe pugaances prauialue-runt, & tnginta cireitercaptiuoscum locodetibueiunt»latelligens hofulis exercitus Sociorum fuorum claden>»

mox adfuit, irruitque in noftros vi&oiia iua ajiimatos»qui erantauxiliares copiarex Burgho immaculata: con-

ceptioois,& cx Burgho S.Magdalena:. Nec concideruotanimis,etfi eoium tantunVefientijOjfed pta^miffis ad De-vm precibus fuftinucruntaifulcum in loco vaftato & priusab hoftecapco,& afe recepto,iam non amplsus addefen*dcndum apto. AiTukus furiofus fuit ab hofte, fortisrefi*ftentiaa Ghriftianis. Imo & hi aliquoties eruptiooes fe«ccrunt lo hoftem,etfi numero efienr exiguo, coegerunt*que adnerfarios recrocederc, Sed quia oppugnatio diu

duiauit,

\ Trogreffus rel CatUlic*

durauic, etiam in ipfam no&em , &quianon nifi vigint 1

circiter Chriftiani faucij fere omnesreftabant, vicloria

peneshoftemmanfit,fedcruenta,nara corumDux grauitcrlarfus fuit>& centenifuorumcirciteranimofiflimoiummi-

litum ceciderunt.

Ea no&e in noftro S.Mariae Burgho excubarunt Fran-

ci noftrtin armis.ejpeclantesprimaluce boftem pomisfuis

ad futurum.Pacres noftri cum mermi popoulo precibus va-

cabant>auxiliumaDeo folo expe&antes.Cumque vigilia

S.Iofephi patriar huius Patroni ageretur, tantoconfiden-

tiorem habuerunt omnesadeum rccurfum.quantopotcn-

tiorem apud Filium fuum recognofcebant.

Noftri Sacerdotes omnes vocum fecerunt finguli quoc

menfibus anni tocius Sacri dicendi in honorem S.iofephi:

Alijomnes deplebe voto fe obligabautad diuerfcspaeni-

rentiasmiiTis noftris adiungendas,pro gratiaa Deo obti-

nenda conformandi fuas voluntaces cum diuina perre-

c~tc>fiue ad vitam,fiue ad mortem.Sicque nos tanquam vi-

ftimas Deoconfccrandasconfidcrabamus, horam expc-

aanres>quapIaccreteasdiuina?Majeftacifua;immolari.

Dies lila toca tr^teiaf-a eftm alto vrrimque filentio: &tota patria in pauore ftetit magno,cladcm magnam iubfc-

cucuram expe&ans.

Vt liluxic tf dics Feftus S./ofepho.exercstumholti-

lem invsfic fubico terroc ingens.quoruni aliquifubcrahe-

baut fc folocisordinibus.alji nil nififugamrefpecTabanr.

Capiranei oroots coa&i func terrori infc&oobedircrece-

ptumquepe.-mictcre.in quoChnftianoscapciuos fuosah-

quotpartis fpoiijc Virum luxta fetorrenmifcraodofpcaaculo intueri cogcbacur,quo

vci lptacru-

dcliras commouen potuiflet, «jjK^

lnCanada,/tueNouaTraMia>Cap.lV. 17

Vnica anus incendiofe fubcraxit: inq$Burghum S.Mvchaeiisprorugir, geftaqi ha?c annuntiauicvnde feptin-

genci arrnaci hoftem magnis itineribus abeutem funt duo-

busdiebusfruftra infecuti , d.efe&u aonona?redire coa&i,

folum in icinerefuorum quofdam depreheaderunt abho-ftibusreliclos velfemitoftos,vel fiflofecuncraneo iamfe»

reexfpirantes,quibus vtpoterant auxilium attulerunt.

C a P V T IV.Defelici fnorte ?.leannis deBrebeuf Societatis IMSV, & Ptf.

trts Gabrielis Lalemant.

POfteaquam die infe^uentimaneper captiuos fuga ajnoselapfosintelleximusabitum hoftilisexercitus, II-

mulque nrortem Patris de Brebeuf, & Patris Gabrielis La-lemaot.mifimusvnumnoftrorumPatrum, cualhs 7 Fran*

cis,utin corporaocciforum inquirerenc Vt venerunt ad

locumfpeclaculum horridum,ac crudeli/fiaiumoculiseo»

tum obiectum,vel potius theatrum amoiisDei inmorce

marcyrum mirabiliter triumphancis.Neque enitn tantum

exvamore Dei,ex Zelofalucls proximi vicam fuam expofu-

eruntjeda BarbarisexodioFidci, diuinique nominiscon-

rcmpcueamciudelicaremexperti funt,quamnec crudelif.

GmiTyranni pluribusMartyribusintulerunt.Pnmocaptivitatismomento peoicus denudacisplu-

resvnguesauulfi fanc,feommata&ignominia; illata?.Ab-iuclicum alijscaptiuis in Burghum S Ignatij, captum an-Dea ab hoquijs,prim» gtandincm fuftium inhumeros,ia

wncsJo foemora,in peclusac vennem>in vulcurn, alialquecorporisparces furiofe decidentemfuftinuerunc.

Pater Ioaonesde Brebeuf laac fuftium tempeftate ob-

tutus.non dimifit euram fuigregis.-nam vidensfe Chnftia-

is difcipulisfuiseoncapciuiscin&um.Filij mei,ait,eleue«

musoculosnoftrosfubmaximisnoftrisdoloribus in caelos,

merninerimusDEVMefle omnium noftrarum affli&ionum:eftem,erit is breuinoftramercesmagnanimis.Moiiamuc

r hac fide,& a Dco expe&emus faclas nobis promiilio*6 BG4

i8 Frognffus rei Catholic&

toes.tormenta temporaria fuot,glbria qua? dos expe

ihCdnafafiuenomVranciaXdpAV. 19

vosgratbsob ha?ccollata beneficia agice, quoplusenimVobis tormentorutti inferemus,plus DevS velierremune-rationum conferet.Proveniebanr haec ab impijs, quibus-dam Hurombus intet Iroquios nunc militantibu^qui a-liasincer fuosa Patribus in(hu&j,gratiarn libi oblacamaDeo refpuerant,& in fuis fuperftitionibus ethriicis per-fTianferanc.lncer rormentaquanto plusmaloruminfereba-tur eis,tanto amplius orabant Deum,pio eoiumconver-fione,quibusex toto cordc omncsiniunas condonabanc.Gumpalofatali alligandieifent,in quo vltima rormenta 8cmorte paflurierancpofitis humi genibuspra: gaudioeum[untamplexatJ,& vclut\>bieclumamorum ac defideriorilruorum,velucq;certum falutisfuar-pignus funtofeulaci,

Hicpreces aliquasad Deum fuderunr,quas carmfi-:um indignatioabrupjt,& mox PatriGabneli Lalemancaculos eruerunt,ic eotumque cauis recepcaculis carbonesirdences immiferunt.

Parrum fupplicianonfuerunteedem temporetefnu-lata : Nam P.Ioannes Brebeuf, vehementiorem tormen-orum grandinem tiibuscirciter horis excepit i$-Martij>mimamque caflo reddidit fub horam 4. vefpertinam* Diu-luscirca Patrem Gabriclem tormentafueieprocracia^>. videlicet hora vefpertina,vfque adhoram circicer no-lammacutiriam diei 17. Marcij. Sed ance mortem fciffb:rudeliter ventre ambobus vivum corextra

to ?rogrefu6 ri% Catboltu

tum cetebtum confpiceretur-null-imeius corporisparterrconfpeximusa capitc vfque ad calcem, qua?non fuentla

niata,& in quam viuoscarbonesnon immiferint,etiam 11ipfosoculorumorbes.AmbobusCtiam linguam vftularun

intrudcntesdiuerds vicibusin eoriiora titiones ardentes

velarborumcortices infiammarosmoIentespermittere,v

eum invocarent, proquoomnia. patiebancur,& ijuirn eorumcorde mori uon porerat.Harc omnia habeo aperfoni

fide dignis.qui fuifmet ocolispra;fentesfpec1:arunt,mihiq

ietulerunt:eiantque tunccum Patrihuscapti,& ad lannie

nam iualiud tempusreiecli, quoddum patienter expe«ftant.oblatafuitilUs a Deooccariofugiendi,quamarnpu

erunt,feque ita conforuaverunt.

Receptashasprctiofasrcliquias fepultura? mandaui

mus dominica die u.Martij cum maona animorum noftro

rum confolationc, tamqne tenero deuotionis fenfu itomnibushaic fepultura? pr«fentibus,vt neminemliorurr

fciam, quinon optauerit parcm mortem. Interfepuhura

precesnemo vnus potuit iibi pcrfuadere,vt prodcfuuclo

rumanimabusoraret,quas lamincselo gioriofascontem

plabantur omnes.P.GabrielLalemantvltimus quidem venerat ad han<

laborum pala?ftram,uuet primos tamen rrreruit fibi gloria

feropiterna: coronam.In has enim Huronum regiones vc

neratprimum ante 6 menfes poftremus omnium, & eiedus fuitaDeo, vtinterpnmas viclimas odioChnftian

noRiinisJideique immolarctur.Iam tum ab annis pluribu

perprcces, lacrymas,& fufpiria plurimaa Deo miffionerr

in vUimashaSorbisregionesefHiclimrogauerat,ctricom

plexioniseflerdelicata;,corporifquc imbecilli,viriumex

pers,pra?ter eas.quas illi zelus honoris Dei,amorque in

genspatiendi tribuebant. Non polfum bono pubiicoinviderefecrctumquoddammanuipfiusfcriptum,quodpoil

mortemdeprehendi,continens motiuaquibus ardentiuT

medefiderauerathuicmiffioniimpendi. Harc funt ver

ba illius.

u Primum meum motiuum efl Domine DEvs,ac Saluatomeus»vtfatisfaciammagnac,quamerga te habeo,obhga

tioni. Si cnim tu deferuiftiomnespro mc commoduare:tuas,

In Canadajtue Noua Francia,CapA V* i i

fuas,ii honorem,jj fanitatem,ii gaudia vitamqueruampr©me homoncioncmiferando,reiiquiftijnunquid confonumeftrationi,vtfecundum,quod mihi dedifti exemplum.om-nia pari modo derelinquam pro falutc animaium,quasran-ti Devs recifti.quaspretiofofanguine tuo redcmiiti,quas«que ad mortcm vfque adamafti,& de quibusdixifti,quodvni ex mioimismei$fectftis,mihifeciftis?

i Htiamfi fpiritugratKud>fl!S«one{fern impulfusad of^ferendummein perfe&um holocauftum diuinae maieftatitux,faceremtamen ex totocorde meoad honorem adora-bilis tua?Deitatis,boniratifquc iGfinita?,qu« dignaeft,vchorruo fe iliitfs feruitio immoJet,feque ipfurn gloriofe of-feiat ad omnesDEi voluncates complendas,bonafquein-fpirationes ab eo cmanan tes pro maion glona diuini nomi-cis adimplendas

3- Quia «JifcrrimuskomoDcio toties diuinam bonitatemtuamojffendi,0 bone I e s u,dignum eft,ac iuftumtibi ex-traordinarijspo3nisfatisfacere,ideorcfiduo vifa?mca?cur«riculo-incedendum eftmihi corde humiliatoaccontrito.in omnibus malisarque adver(itatibus,qualestu DEvsproraeindi^niilimoprior fuftiuuifti.

4-Obiigatum me fentio Parentibus,Matri,Fratribufq$meis.pro invocanda& artrahenda fupcr eos pijflirnami-fei ic©rdia tua DEvsmcus Ne qua?fo vnquam permitte Pa-ter mifericordjffimcne vllus vnquam ex ea familia,quamtantopcreamafti,pereatin t«aprarfentia,neue fitdenumcTroeorum qui tc arternum maledicent,ac blafphemabunr.Sim pro ljs viftima/Quoniam in rlagelia paratusfum;hicvre,hicfeca,vt in aeternum parcas.

j.£tiam,0 bone J esv,6 amor cordis mei, concedcvcfanguistuus pro Barbans tam bencquam pro nobiseffu-fus,efiicaciter pro eorum appliceturfalute. Ad hocgra-tia? tua?cooperabor, mequepro ijs feruandis lubens im-molabo.

6. Dignum eft.omnino dignum eft,vt adoretur fandrumnomentuum,vtregnumtuum peromnes Mundi natione9extendatur;vtque vitam meam in mortem offeram proabftrahendis cmanibus Sathanae inimici tui,miferis ani-mabus iftis,pto ^uibus fanguinem tuum,vitamque im-

B 5 pen-

FrogrejSw rei Catholiu

pendifti. 7 r Dcmum rationi confetftancum exiftimo ,vquisex puroGhrifti amoie beneplaeicurn eius adimplenoVmille viras C\ cot haberer,exponat cum jacl\.ra ornniunqua? gracafunc ! & convenicncia nacurae. Sancex omnib.uvivcntibusnemincm mc ipfo inveniarn>qui magis obligetur atimd pra ftandum. Agedum ergo,mi Anime,pcrdamulicnos ipfos,ut facratitfimo cordi Domim

J fi SU placeamus.Diguus eft bonus JE$US,neqne in hoccecumdifpenfare pores.nifi vivere ac mori ingratus fuftineas.

H ec motiva fuerunt,q'ia* zelum eius accenderuntut huc fe ad mediam JBarbanam conferret nobifcum pi<caufa Deilibenter moriturus. I^ihileo mnocencius fuitcum Mundo in tenera fua aiolefceutia renunciaverit : 6.novendccimipUs auins^qmbus m noftra Religione vixirtanca cum puncate confcientia* egit,ut & peccarum omnvoluntariumabruerit,cumquefolis peccati urnbnsin pateftracogitacionum depngnancuc lioc fc exercitio magiDEQ uuiret.

Poftfuumad Huronesadventum cum tsnco ardonimpenditfe difcendas lingua; eorum rngrariiTimA? fubfolivfitata^eumque iarn fecerac in ea fruclum . vt non dubitaremusDeum velle his in locis eo taucjuam uiftrumcntiglorias fua? amplificanda? vti. Charitas eius nou faciebaoifcrimen inter fcientiasaltioies , quibus hadtcnus fueraoccupatus,& fpinofas difficulcaces barbarar huius linguaquaegran nihil habccprarter ufum ad ammas ad D E U rvconvertcndas.Poft omnia cui fus eius brevi tcmpore coufummatus fuicfed in eo explevit carli, terrarque expc&atiouem de laboribus eius conccpcam. Moituuscft in cau-fa D E 1, lnveiiitque in hac Patria Chrifti Ciucem, quanquariiv ir.cuiufque fanguincis notisegregie iufignitusfuic

Et quanquarn in Sa^cuio nacalium fuoium bcneficio pocuifflt houonncentiffima officia admimftraicin vericate di ere ramen poiTum,quod toga,quam purputi fangumis fu.i nuxit .miUics fucnt llli onuu pmpuraomnibufque mundi rt bus,ae promiffis preciofior.

Natuseft Pariujs $r. OCtobris Anno 2 610. Societateritioftram incravfr anno ts $o die *4.Marcij menils.mortuueftin ledo glorias die decinu>fcptimo Anni Millehmi Sex

cen-

In €anada,fiue Nmta Francia. Cap. V# 'i

$

^entefimi Quadragefimi noni, quem Hurqnes Ariront&nominabatit.

G A P V T V.Obfervationes notatu dign& eircavitamPatris

* loannide brebeuf

Fuit a Deoelec^usPJoannes de Brebeuf,.ut prirnuseffefcHuionum Apoftolus,primufque qui c Socictate noftra

pedem intulir terris fylveftnum ac Earbarorum homi-pum(inter quos nemo unus verum D EJ nomen invocabat)pro quibus di&us Pater rara felieiter laboravit, uc apts

mortem fuam viderit piopefeptem Baptizatorum millia»Crucemq.ue Chrifti cum gloi ia longe latcque plantatam.adoratamque ijs in regionibus, in quibus ab ortu Mundiniiaquam vims fuerat Chqftianus. _

Miflbsf litia Canadam five Novam Franciam aano161 f.per RP.Petrum Coton,& proprimoiui Apoftolatusrudimento traduxit hyemern inter fylvas, cum fylveftri-t>ushominibus loci iftius,in montibuscifcca Kebec vena-eione tota hyeme durante occupan's,ubigravia eft p&flus,expe&aos ibiseftatem anni fequentis i6x6 . quando fe a4Hnronescontulit,devorans difficultates^arbaranftiuslo-

ci lingua1 ranta feiicitate,'it lnter easgentcsnatus videre-

tur.tantaque dextericate naturam.achumoresfuos ifti po~pulo attempeiavit.oxrybusomniafe faciens,quo eosCnri-fio!uerifacerer,utomnii1cor^a (ibi devinxerit,& ab omni-bus uniCi? dilec^us fuent>.ic valde denderatus,quando co-aclus fuitanoo 1615? redne in r ranciamab Arighs,qui pa-triam eammvaferantjrieque yiluai Fidei^Goncionatorenieolocipati voluerant Sed coa&o poftea Anglo cedere eipatria,quam iniuftc occuparac 1 remiflus eft in eam drdlusP^ter anno/6$j,quo eriam coaclus fuit hyemera agere inJCebec, nequiens pervtriire ad Hurones ante fequentemannum.-fed lam tumperitus etatlingua* patria?,plenufqae

,

peingenti videnda? brevi coaverflonis populi illius loci»

?ro tanta expeditioneopus erat homine perfeclo,inque e-Tiinenti Sanclitate conftituto0 Ha:c folusipfe in fe non de-jrehendebat,qu^ aiij,qui eum noverant,in ipfo admka->antm. B 4 £&k*

*4 Vregrejfus rei Catholiu

Exigua tamen crant,qua? foris videnda fe prarbebanTefpeclu cheTaurorum grana*,in qmbus quoudie per fingularesDEi fanores creicebac.

Saspius illi Chriftus apparuic,fubinde fpecie gloriofsat communiter porcans Cruccm,vel in eaafhxus: is corceius ardentiffima irrjpnmebat defidena patiendi mulcpro nomine cius^Ecquanquam in mille occafionibus fuftinueritjjraues fatiaaciones, perfecuciones, colorefq;, nihi

illi ha?c omnia viclebantur , feq; infelicem hoc tituio asftimabac,cjuod nihfl adueifi haberet fufferendum, dolebatcjquod Deus fe dignum non reputaret minimam crucis paitem tolerandi.

Apparuit illi etiam non raro B.Virgo , qua? communiter cordi eiusfufcitabst multapatiendidcfideria ,j fed cur

tanta dulced'ne,ac fubmiilionein dtuinam vohjntatem,\fpirituseius maoeretin altiffima pace abforptus pet diuina plane fenfa pJuribus etiam diebus.

Anno U40 hyememtranfegit in miflione terra? ncutralis,vbi apparuitei Crux ingenstantar magnitudinis (\focio fignificauit^cjuanta capax erat adomncs Noftros itrum degentes,excipiendos.

Demandatumei fuit,vtfenfa animi fui extraordinariannotaret.maxime eaquorumfacile poterat recordarijnterharc pofteriora duo haf annotatafuerunt.

Magnuscrucum numerus in quadam mihi vifionobieclus fuit,quem fponteac voluntarie amplexatus furiSequenti noc*te pofitus in oratione> mcqi in ea diuinae vcluntati conformans,dicebam: Fiat voluntastua; Dominquidme visfacere? Et ecce audiui vocem dicentemmihTolle,lege. Facto mane accepi in manus libellum de lmitatione Chrifti,qucm aperiens incidi in caput, tradtans DRegiaviaSanct&Crueis. Ab eo tempore magnam ln animmeo tranquilJitatem expcrtusfum , maxime in defideripatiendi.

Vefpertinas precess coram Venerabili Sacramentperfoluens, vidi in fpiritu fupra veftes meas, &fupiavcftes omnium Patrum Noftrorum nocasfanguineas,in quarum admiratiouc diutius hxfi

Qijid

I Ulll

In Canadaftue Xoua TranciayCapJV. 25

Quidiam hifce figois, autnocis defignare voluerieDeasjfcireexpeftarRus. Si aos velit eciam fanguiie fufogloriam fuam , cum hoc Fidei orthodoxxtefte ac Prsedica-tore augere,fiat voluutasemsfan&iffima.

Tanto diuina? gloria? augenda? ferebatur ardore , vcvndeeimannisantemorcem ftiarn vorofeobligauerit , fa«ciendi omnia qua? cognofceret futura ad maiorem Dei glo-riam.Quod votumquoudieadaramfub facracommunio-ne renouabat.

,

In tabulis memoriar eius nihil frequentius reperioab eo rempore confignatum., quam defideria moriendi proChrifto. Sicloquitur ipfe. Sentiome vehementerimpelliad moricndum pro Chrifto, Qui afteclus eum pluribusdiebMsperduraret, hocfevotoin vi&imam acholocau^iDeoperfecTtum cbcjfecrrauir. ^

Quidietribuamtibi,Dominemi IESV, proomni-bus quas retribuifti mihr? Caliccro cuum accipiam, dc no-men tuum inuocabo. Voueoergoin confpedhi a?tetniPa*tristui,Sanc1:iqueSpirituss in confpe&ufan&iflima; Ma-tristua?,caftiflimique eiusSponfi Iofephi,coram Angelis,Apoftolis.ac Martyribus , San&isque meis Parentibus Jv~natio,&FrancifcoXauerio : Voueo,inquam,tibi Dominemi I E S V, fi mihi vnquam indigno famulo tuo M artyrijgratiamifericorditerateobIatafuerit,mehuicgratia:hoadefuturum : Sic vtimpGfterumJicerc rnihi nunquam vc-lim,quarfeofFerentmoriendi prore occafiones,declinaie,nifi aliudfietidebere ad maiorem nominis tuMoriamiu-dicarem.TibiergoDominemilESV,&fanguinem,&cor-pus, & fpiritum meum iam abhac diegaudenter offero, vtprotcfi itadones,moriar, qui prO me mori digoarus es.Fac vtficviuam, vtita memoii tandem velis. Ita Dominecalicem tuum accipiam,& nomen tuum inuocabo, IESV,IESV, IESV*

Harcfunt Patris defideria , ac voces. Confpiraruntfajpiuslnfidelesineiusmorcem/qui fi quid maliipfis eue-niflec.caufam omnium aiebant Iefmras , ifiaxime Echoo,buncnimirumPatremquemitanominabanc. Sipeftis,velaliusmorbuscoutagiofuspopulum imminueiet,i?.clabancBarban, id cocum ab Echon piouenire, qui roagicis fuis

artibus

i6 Trogrefas rei Catholica

alrtibus iftorum morboium Dani ones ex inferno ia fuampatriam penraheict

: Si tames fl agellarcc annooam, iuiiuEchonfi&um erat:$ibeU m non fuccedereccaufa eracEchon, quiciamcun) hoftibus confpirabar,. qui abeisclandeitma accipubat ftipendia, vtpatriam proderet:1-idei annunuationem prauextu.m tantummodoqutfiituniefie populuin tocum t, y.i tnunandi.Vf verbo abfoluam,oo-menEchonpi ribus anuis ranro hic horrori fuit, vtpraterrendisinfantibu> liiud adliibererur,a2grquod Echon moiuuris iaculuni t^orris mfigerer.Sedcecdum venera; ho;a iius.cjuam pacienter expectabac*maguointcrim ammi gaudio fuftibens vniuerfa./

Saspiusoftendit Jjj Deus,quod nos m fuam protecli;-onemfulcepiilec;quod inferni poceitatcs contra nos fii-roremfuum exerere potTent,fed eas clle adcatenacas dim-nonutui 3 iiucquonihilomuino valercnc. Anno 16 $7. paf-fim vbique ad cardcin.ad lanienam pofcebamur, canquara.fi nos fuifiemus aucoies rnorboium contagioforum,rum-que dc nobisomo no externunandis agebatur. Appaiue-r u n c i 1 1 i c u n c m ag n o u um c ro Dxmon e s , q u an doqu e fp e c 1 afurioforum homiouonquandoque fpecie monflrorumcer-ribilium, vrforum } Leonum> Eq

¥oium iodomirorum,vimilli iuferre voleouum Std nihili omma ifta teiciculamen-ta faciebacDeoque foli aixus aiebjt .agite.vires exerite,in me irruitc? fine Dei voi-ntate n,ee capillus de capitemeoperibic.Quibus verbisha;c omnia monftra quaii fu-mum difBabac.

Vidicalias Moi tem alligatis intergo manibus,palo-que afrixis,a quo fe iu obftante Pacrem magso cum furoieevibrare conrendebat : Scd viucula non vaiens difrumpe-rcquibus tenebacui couikicra, viritjus exhaufta ad pedesilhusconcidebac nutlpallato nocumcruo.

ANNO 1 640. agens in pauoiie Neutrali>SocioP itri retulic vifam iibi & ohieclam (peciem ollea: Movtisfibidira minaotcmun cuius lnteipretaiu-onc cumdubiusauimi peuderet.adiuu mane Capuanciis vuus Nolhorumamicus, Paciibufque iigniricauit.quod quidamex Huro-pibus loiidehbus, Aoeohokoni dictus, a renionbuseius-dcm farinarmidas ad fuam Nationem, convocato Senio-

/ ium

i,....i.,t..„m., l,„„,

tn Canada,fue Noua Francia* Cap. tl. 27

rum confilio, oblatifque 9, fecuribus ( quae magnarumopum Jocoea in patria habentur) fuoruni nomine petie-nc,ut Patn-s noftros neci darent,neque camen fuisHuro»nibnscaufarn hmus necis actnbiijtent, ce facinus forte aFrancis inter eos agentibus vmdicaretur. ftddebat ide Ca-pitaneUs hoc negoriu totam no& 5 abfumpfiile,fed Conge- 1rones (uos Capicaneos N-moms noluifie m id confentire*

^ Hunc fiducia? divipa: fpiritum haoiu bat in Ofationevquam fa?pe fublimatam habebat, in vnico nonraro verboacquie(cens,non per inaclionem Inteileclusj quamihfearguebac,fed per interiorern h*er?tis faporem,per quemauernasFidei vericatescieguftaba^ijsque cnm vnagnaani-mi quiete.amore^anjne gaudio inhasrebac Hanc elevan-di Spiritus in Dcum faciliracem quamquam haberet, ad o-ratioaemtamentam exa&e fe pra^pa^abat, quam Noviti»usaliquispofifec. r 1

De die, cumob continuascumproximisoccupatio-nesnon poffecDeo (ecundum fui cordisdefideria vaeare,prarveniebac ordin^riam furgendi horam,licct in mulramnoclem preces fuas j!>roduceret,neque piiusin dura bomo,ac ligneo cervicali fubfidebac veftitus femper manens,quam corporis necefTitss defe&ufque fpintuum eum adid cogerent. Reperi etiam in chaitiseius notatum.quodinoratioiie mentem fuam Deus fupra fenfuum ufum ele-vant Jibique vuiuerit: Mox etiam,quod Spiricus fuus inDEvMiapcusfuerjceumque ardc arnplex acus. Alias adno-tavic,Cor(uum in Deum fuifle cranfporcaturn perextati-co s q uofd am a rno r i s im p e t u s , S uf e r o rh n 1 a t am e n t e n e rumfemperamoremfenciebac erga facranflimam I e s v Chn-fti perfonam,maximepatiencis,& Ghlcifixi Non rarofen-tiebat amorem fuoincorde dominari inftar igni s,indiesmagis magifque crefccntis, omnefque nacuras fordesde-purancis,ad ftabiliendum in eo re^num gratia5

,regnum-

que adorandi Spintus f e s v Chrifti.Fefto Peutccoftes Anno 1640 nodu in oratione

perfifteas coram Venerabiii Saeramento, vidit fe quafimomenco totum igne circ> mve(litum,qui camen aihilconfumebat.Ec quamdiu hx flatnmar peidurabancfenr'-ebacin fe amorem-Deiaiderc magis,quam al;as unquAinfueracexpertus. ' ' Sju*

*8 Tngrejfas m CatboliuSingularesplures habuit appaririones B.Virginis,S.

Jofephi,ss. Angdorum,alio.iumque Sancrorum.Vidit ah-quando montem pknum Vnginibus ss.in gloria exiftenti-bus,a pcdc moruisad ipicem v(qucper cuncos chorofqueiit difcvibuns.vt paulatim cunei coalefcerent in vnam,qu*crat SsnaiirimaVngo^ReoioaSanelarum Virginum.

$ubinde?infoloafpectufplendidi/fimi amictusin quoBeatiflima Virgoilli apparebacuc cracafplendoribusgio-riasoccupacus & pbforptus, vc non auderet ocuios eleuaiealtius>,metuens ne aradijs vulcus gloriofiflimi oppnmc-rctur.

Sed non fuerunt fauores illi.quosvnquam ipfedc-licieraritjcofque tam occultos habuit, vt nemini vnquammininmm dederic horum mdicium,nifi quibus ftatum iua:confcientiae tenebatur manifeftare.

Et fiuctusquemex omnibus apparicionibus haurie-bat crat profundior humiiitas & diffidentia fui,maior ali-orUm aHtimatio,timorquenea Da?mone dbi confuereoturimpoftiua; Hinc nunquam fe, fuaque ex his vifionibusmoderabatui, eciamfi Deusfa?picule llli futura reuelaret,mactnaque luminaeius confcieutia: arcanis ingereret.Sed{equebarur in omnibus Fidei principia,imperia,nutufqueobcdicntias & dictamma Ranon:s.

Accidic aliquando,vt inoratione conftitutus dice-

ret,Domine qmdme visfacere f Audiuitque refponfam,quod Dominus jESvsS*Paulo aliquandojdedic-Vadc ad A-rianiam,& ipfe clicec cibi,quid cc oporteatfaccre. &abeomomeuto lic confiimatus fuit in refolucionibus,quasiamante hubeb cnullum aliumfcquendi ducatum omni in re,-quam fancla? obedietitia?, cuius Ycramperfedionematti-geracnon aliud,quam DeUm in perfona fuperioris refpici-CBSrCi rocum cor fuuna firnplicitate pucrili manifeftans,ac-

quu fcens refponfis omnibus (ibi datisjicet ahquandofua?natutaii inclinationi contranjs* Nequeea folumadhomi-num oculos faciebat,fcdex cor^cquodfciebac DsvMin-tueri,ibiquc veram obedientiam requirere.

Aieoat feadnihil aptiorem,quam ad obediendum;

QModquehaJC virtus illi eiTet connacuralis,camaximc dc

caufa, quodcumnoa effec magniingeuij, yelprudenciar,cum

Tn Camda, fiue K&ua Francia. Cap. V. Z9

cumque non eflet fufficiens adfe ipfutn dirigendum, ramgratum erat obedientiamin omnibus fcqui,quam pue~rogratum eft portari fiuu matns iua?,cum iphdefint viresad ambulandum. Hmc verl^a eiu&iuiit in quapiam chartanotata; Agnoai in me oullum efTe taliucum,& taatum pro-num me cife ad obediendum : ideoque vifus fum mihi ap-tus ad ianuam cufrodiendamj ad triclinium parandum } adcuiinam faciendam. Geram me inSociecate,ac (ielfemmendicus^pergratiam admiflusad eam: Gogir^oqueora-niaqua? fiunt,circame,eafieri mihi ex meriiiima gratra.

Erat oihilomiuusiudiciocxcellenti,fancta pruden-tia paflionibus minime corrupta, quibus ordinauc fecumagentcsfallebat:cgo vero admuabar quotidie magisma-gisquenegotiorum auslucceflum,de quibus vei confuk-batur, vel quorum cxecutio ei credebatur.

NofiramSocietatemingrcdicns petierat in nume-rumFratrum Coadiutorum admitri,& priufquam vota e-dercc religiofa,iterato enixeVidem expetijt, indignum. fcSacetdotioadtimans.valde autem aptum ad liumiha offi-ciajcuiufcemodicum gratia excelLenti cfFectui mincipa-bat,h quandoeorum tia&andoru copiaipfi fiebat:Sednoaminuspra?cipuorum etiam officiorum admioiftiandorunicapaxerat,qu®d aftendit manifeftc,dufn huius Mi/liom^fuperiorem egit,admeum,a!iorumque ftuporein. Humanitatefuaomnium fibi corda dcuiucicbatjtnagnaomjicarenegotiorumdifficulcates iuperabatJonganimicare ftatuiYaDeomomenta expeclabat» paticutia quidquui adtici-!ioccurrerct, vincebat, zelo fuoardcme dmnia fufcrpi^bac,quaeadmaioremDcigloriam futura videbantut.

y e r um c fl ,q u© d h u rr. i ] i t a s fa c c rc t c um am p 1 c il i a -ioriamore &gaudio,etiam maiori inclinationc natura: resviles,officia abieila.ac Lboriofa.Si crat ioiemerc confti-tutus»ponderofiores farcinasportandas fibi viudicabat. Sifluminepergeudum, aprimo die ad nodcm vfque rcmcsducebit: Primuserat ipfe qui fe ad aquas confercbacvin-musqui intet glacies rioidiflimumquegeiu pedes cflcrc-bar,adeo vt nuda? eius tibia? a frigore tota: ruberent, & cur-pus omne codem rigerct bcne conftri&um.

Pnmusmancadiaborcs comparebacignem inftru-ebar.

50 Vrogrejfus rel Catholica

ebat.culinam ap patabat, ultimns fe quieti dabatifuas pre*Cesaliaque devotionis exercuia noctu perriciebat. Qu;d-quid incommoduatis acciderct, quidquid defatigationisprcmerec in itinenbus horndis,& in quibus robuiriflimacorpotafrangebantur,poil:omnesdieilabores,quandoquetotos tnginta diescontmuatos,fine ulla quicte, fine (tata-ria ulla tefectioncadquam tempus,otiumque dcetat,pen-fa tamen omnia Religiofi hommis ac Saccrdotis arcuratcexiolvebac,regulasomnesae conftuutiones Ordinis nofttiad amuflim obfervabar, privatas ctiam deuotiones luasnunquam intermicteb3t,quicquid demum occupatiouis eiiupervemcet.Dicereeriamfolebat,Deumhbi dediflediemad operandum circaproximum,nocl:em vero ad communi-candumcumeoaegotiafuas,aliorumque falutis.-inque hisomnibus omnem defatigationem fic diflimulabat,ut con-fentanec & cum fatisfadlione naturae fuae operari videripocuitfeclios fum,inquiebat,aclnomenfuumgallicum a4-Iudens,farcinas a me portari convenit.

Ad continuos hoslabores atque dcfatigationes ad-iungrbat pluresmortificationespropria voluntate fukep-

tas,quotidunascorporis rlageUationeSjfarpc etiam dupli-

catas, teiunia frequentia, cihcij ufum, catenuias pung.n-te«s,vig}liasin multam noctem.Poit hxetamen omma coreiustot afflidtionibus non fatiabatur,reputar.s (e mlv.Iad-huc paifum fuilfe.Paucisantemorterafuam annis.his d* feverbisfcribebar?Timui meamreprobationem eoquod ni-mis mavicerhac^enusmecumegerit D EUS:tunc bene demeafalute fperabo 4cum paciendi occaiiones lefc* mihi ob-tuleriut. Sicille: cum dieere poflimus in ventate vicaracjus,contiuuam crueem,& patientia: catenam ex itifle.

Siquaspiamhumiliatioin caputejus decidetet,Deu

benedicebat,interiufque gaudium magnum ientiebat, di-censijs.quibuscoidis fui motusoccultaic non poterar,non

habere fe defpe&us occurreutes humiliationum loco, eo

quodquantumcunque depnmeretur, altion tamen grada

rdictum fc femper videbat:addebatquc tantam continuo

anclinationem (encire fe ad defcendendum,quantam exal-

tatuslapishabetetadfuum centrum. Quod figtatixhuiccblata: Superiores aliquando cooperarenrureurahumilia*

.» Canada ,fwe tioua Vr.mia, Cap. V. 51Jo.fcropcf «quabiJi me„te,corde benc contento, ™l tagand«o.ac4ulcedii^e plefio omnia excipiebat. HMciHicsftM.nanuas luavualqne ,n agendo omn.bus fupranatarevideoat.mspacioduoJecim aonorumqaibosootiria em$h*0m,hy* cum fuperiorem.fi ve .nfer.orem.ft.e arqualemnover.m cam

,

,„ negocjs Cem p0ia |jb us,q uam in grav.bus

Aguftibos Barbans.qnan, Ciu.ii.anis.imo etfam jn.m,-c.s..ntCtcalnmn,as& bonamfamam interpetfecutioncs &airlicuones, femper hommero e.ufdem vulcus nov,,nun-quam .n cocholeta.nunquam .Uiuset.am apparentia.nun-quam.nd.gnar.oalh fubfiftere efl nocaa Fuic cum ahqui

volueront.led ocul. ems femper manferunt beoign,, coc-

«atinm a°m«-^-petpetu 4 . Ethancei fingularem

K,n c >D013'4, c"mmaniCaveracChrift« 'PParenSWH a k COron««'' l ' l''nque paucis h.fce verbis confo-Ian..H abeb,s de.nccpsnnttioneroSp.musin verbis tu«s.Annovero „40.i„ fuap0ft mi(larH £atjcuaclendtm^numHngentemfacrobaliimo cor a,um St

fummr S a °'miE>otentias ' 1™1 vfione & una.one»tu.unaii. Hac adepta £rati3,

cicacaditbUS

'"j? 0^ S-»Ofephi contra nosex-f Wi no r ,,D Qi!aiPfcc»™f"^,jsaliquot Patr.busi, H

«

nfaddcb ' nt Populumque animabant. otnos ,n-

ba ^,e!'U°^"Cto^ S '& "Itulatipmm m.na-p ove 0 J J

•CDl,re"l»c '0 c°rde fuq anguftial quafda

F denmne rtim°K,ne "n P ^bulonesilli progrWum

fixaaaX^ccnte» V» «,

tempere

V

°CCrn '«^"orcpercepit di-

f f»bdi«mgvol

^ °,5ana ' ffir"^P«fc^mpetfH,f.

Ofeun*

3 Vrogrejfus rei Catholic*

Oleum huius confolationis non extinxic ardoremxeiifui,fed eummagis inflammavir,eratque hocmediumeMicaciiTimum,quod ei Deus communicatat pro coichbushominum agreltium ad fidemorthodoxam actrabendis,,Idipfumagaofcit.Deoque in acceptis refeitplura talenta,

c^uaeflbi m vtilitatem proximorum collata, faluti eorumpiomovenda^proponu ftudiose impendcre : ln quo de-eifecExamen partjculare ftatuiteo dirigercvttaientisfuishunc in finem bene vteretur.

Sed ecce rem notabilem,q«ia? accidit ei Anno 1S40.ia feceffu fpiritualium exeicitiOjium, quam his verbis in-/inuat: Vidi Dommum brachiafua mifencordiflimc ad mcamp{cxaaduextendentem,praeterka mihi peccatacondo-

nante^grauas fuas.aiiaq; dona in aoima mca rcfufcitantc,

qmquemead fuumamorem inuitabat,& mihi (quod aliasApoitolofuo dixit>iebat:Vaseie&ioniseftifte,vtportec

nomeo meum in gentibus : oflendam ibi quanta oporteaceumpro nomintrmeo pari. Has Chnfti voces inaudiens,

addit.gratiasilliegijmeque totumobruli diuinae eiusjvo-

luntaticura Apoftolo dicens: Domine quid me visfacere?Facme virum fecundum cor tuumj nihil nie impofterura

feparabitacharitate tuajnon nuditas, non gladius, rrou

rocKs&cSicfarpiusinxftuzeli fuiofferebat le DEoadperfc-

rendaommaMundi totius Martyna pro horum conuerfi-

one populorum Et paulo ante moi tem fcripto fua uc de

plane denudarctur ? Non,rcfpoudit ille,quia eiTecvolun-

tas Dci : tuncque de tne non cogicarem^fed de Dco,cuiusvoluntau me voirem. I

Vrgebam :an oonhorreret igncs,quibusilli Chri/lia-nos vftulare foicrent fHorrerem utique refpondit,unatu-raemea? fragihratemrefpicerem>culicisenim morfus fuffi-cienseflet^dexcitaodaminme fnpa^tientiam ;fedfperoa-dcritmini t>Evs,cuiusgratia adiucus non plus cimeohor-ribiiia igoiuni c©rmeiua,quam acicula? vnius puncturam.

Eiufccmodi plurima funcqua: brevicacis caufa oroic-tcrecogor. Paupercacis amor cancuseracin ipfo,vc riecy-nicum Rofanj aumifiria haberec,vel aliud quidpiam prsfc-ter ea,qu;ead vfum plane eranc neceiTaria. Anno 1357.oftendit ill i Dcuspaiaciuni magnifecenciflimum incredi-bilipulchcitudineexornatum, tanra varfetatc comcinna-tum,vtin ciusafpecluraptuscxtrafc feipium comprchca

j4 Trogreffus rei CntWixa

ullammundi huiuscreaturam inclinatam. quoquam minimo ctiam

peccato coinquinari.Poft quos camen affe&us mox addir?

Nc nic Dcus tanqnam iBfruc"tuofam arborem fucciderer,oravi ut, me dijpitteret adhuc hoc anuo, & promifi memeiioresfruclusallaturumOccafio fuitaliquandodara,uc

Patri unidiccrct,fe quamdtu inter Huiones vixiflct, nun-q«amadullumcibiguftum velfaporemattendi(rc,vcl intt-

diiTc.Et ego,cui multus fuit cum co ulus ac famiharitas,quamdiucumnovi,nullum plane in eopeccarinsevum.nul-

lam reguke ctiam minima? tranfgrctfioncm obfervarc pocui.

Ejusfuithoc propofitum,difrumpar potius,quamut volun-

raric rcgulamullam infringam»Alterum fimile huic; nullu

iacorde commereium mihihabendum eumcrcaturis.Circa-proficicndiftudiumhocftatuerat.Nunquamquicfcam.nu-

quam dicara fatis.Inter meuftruas animi recollcclioncs if. annis circicer

antemortcm fuam,hocnotaverat. Sentio in me magnummoriendi dcfiderium,ut Deo fruar.-ingentem etiam aver-ioncmabomnibuscummoftepericurismundirebuscxpe*

lior.lnfoloDEOCormcum conquicfcic,& extra hunccun-

&anihiliducO,nifiproptereius amorem.

Mors tandcm vitam ejus coronavic, & pcrfcunrantiafigillumfuitillius Sanditatis.Mortuuscft anno anacisfua?

jtf.uatusij.Martj anno 159* diefefto Virginis Annuntiatau

finijc concionando, fundTiones Apoftolicas perageodo,

mortedignaprimo Huronum Apoftolo.Marcyuum confur

mavit i6.Martij,currcntis anni 164?. K

PROGRESSVS

FIDEI CATHOLICiEIN COCHlNCHINA,

Sufcitauque ac Compofita ibi Ptrfecutiones.

txnarratione ?Metelli Sauano Soc.lefu Mtfitonarij ibidtmt

ImffjfatnVraneia GaliichexqmbHs bacfracifue

diurfta/Hnt, 1N«

tn Cochinchind Cap.h jf

1N0R.ESSVS IN N A RR ATIONEM. [COchiachinaircgtiumcftcoacermihum Ckinenfi reg-

no,ficditfa,quod lllua* mgros Ghinenfes fcu fufcps

profcrarificut hoccandidos coloris Europari.Jn regnum il-

l id Macaoic penerravic eriam Socieras J s s u , fed tantunt

per uoum,aiterumqiPatre,qui in ea tcrra.tanqua granurh

finapi,feminatiexcrcvcrunt,& facli funt velut arbprmag-

na,in quibus vdlucres cceli,ideft converfiFmUltoru Jnqui-

linorum aoimac reqoiefeunt, & nidificant,prolcmc| Cbri-ftianorumeducantiutexfcqoentibuirelacionibus recenti-

ius Anni icJ46.&annii647.colligerc iio»c^

CAPtlf I. 5,-

i>* Statu m CathtlicA in CQthmchind.IAmulctmo terram iftam incoluic P. Alexander RhodcS

Francus,quo agentc cum pluresfieenc Chuftjani.etiana

inaula,& inter Mandannos ( qui funt viri doai,perqj30S

pra?cipuaregni officia adminiftrantur; Bonzi^qui funtibi

Deafhorum Sacerdotcs,& ccremooiarurh Prsfides, fofci-

carunr perfccution6,agcntcs,acpera^entes apud Rcgem w

ut Pacrem Lufiranum ( fic vOcant i£i bmncs Chriftianos,

quiaexJiuropaprarcipuiocgotiatoreseofe fercVcs Macao*

fuot Lufttaoi)rcgoofoocxeiTeiobcretiDifibrcvipCrOovam

rebgionem viderc tellct regni foi everfionem. i luberet

Rex pra^cipuos.qui Religioneih iftam novam amplexi c-

rant,eamqucaliosdocebanc,quosvocapt illi Carhechiftas

fcu Thaios,fuotqoc ficot apod oos Thedlogia?Dodtorcs,

qoi a noftro Patre prOmoYentur, poftquam f idci noftra:

rayfteria e^regic comprencnderunt , hos inquam,iuberer

Rexcompfehendijudiciofuo fifti,examinari,cogique, uC

alienam defcrerent Religionem , patriamque rcfumercnt;

tcI exemplum durius ftatuciet in eos,quo alij fubdui,*

curfu adnovamReligioneniretraher^ntur, ^Utrumquea Regcfa&umeft,etfidenoftra Religib-

nemulraaudiviflet.mulcaetiam.fed nonomnia probaflecj

inaximecumperfuaderecurporie eurti dc regoopcriclitari*

per induc^arncacn Rcligionis novitatcm.

3& fanBa eorum in

carcere exercttia.

Dlmiflb Patre ex regno pracipui quidam Cathoiici,qui cum Patre naultam agere notati fuerat,iunr cap-

ti decem vel vndecim-quos interfuerunt Catechrftas duo,

prscftantes viri,(ive Thai, Jgnacius fenior & Vincencius.Fuit & AdoleTcenculusJuniorJgnariusfervens Chrficianus,hi omnes coram Tribunali,pra?ripui m aula Mandarini.ex-animaci,cur patriasleges dcfetuiflent,novaTque Luficano-

ium complcxi fuiiTent^egregie refponderutrt.maxime vero

Senior Jgnatius nomine omnium,ttiam coram FilioRegis,

fu*efociorumquc fuorum convcihonis caufam dcdicquod

Pacremubftrum accefiiilcnr, utab eo difcerenc agnofcerc,

cblereque Deum cccli,iiuodTe jam fcire gauderent. TuncRegis Filius;ac nefcitis meo P acri odium cife morcale in i(ta

religiouem?AoGftite,Abhftire ne moti Citius cogamini.

Tum capti omnes, nunquam Dei veri fcges deferemus.QuibusRexiratus:Moriemini cunc ccrto, moriemini. Cui

omnesreponunt,fiat voluntas Dei,& hoc noftrum enrgau-

diummaximum.Cum mhilcrgo ab omnibus lmpetrarcncaliud,junioremjgnatiuminvadunt,ij.circiterannorum

:

Suavibusinftant verbis utdeficiat,minas in confta-

tcm iaciunt:nihii vtrifque impetrant,fcd ille coram Re-

ge oenerofe refpondit. Nunquam faciam , vt DominumCccli rclinquam.id fi facerem , arternum Orco,damaarer;

non, aoa icaego delirabo,ut hoc faczana. Cuai

In: Cochinchm& Cap.llh 37

Cutn-nihjl ab ijs o:btineretur,in carccrem compa&i

in|,ubi b) rnnos Dcodecant3banc,omnes ad fe venientesel ad conitautiam verae fTdei,ve) ad eam amplectendamlcitabaut mAgr^iocum frudu.-nam & illis exhortacionibuslandatmus vnuscu Fuaconjuge cpnuerfus.Alia DominaU£uia> itci a. Juniore Jgaatio petijt erudiriJa orationi-us,& n^cupun&!s>qjtipd egregie llle prajftitit,clonec Ma-;ifter Senior afHgnatus mulieri.eam plane edocuit^vt my-cenafldei noilii' cognofceret, vbique deprtfdi^aretjSan-;am proclamaret;quod pro Rege joiaje|j,^uod pro perfe-nentibus pxeces faceretiquod-bonum publicum frequcn-:r Deo rommendaret.

Martyrio duonoyellifed zelofi Catholici afficiuntur .

obCahoiicamTidem, *

~j Oftaliqnot tempus Re^ jub^t incarceratosl C atholiccs

coja fuo tnbunali iiftuUrgetutabJmpialcge defiftant,lavjuberet ©difle parentes coutr^ naturam , alias fe cosiponum more reccpto,igni,gIadio, aqua, denique mortex1 n i t u ro s Re fp o n,d en t n on e fle leg em fi|a am impiam.doce-eam i.Cokre Deum fuper ornniaCi. Rcges.j. Parentes, alibus vitam habeant , modo nil concra Deum jubeant.anc fe legem tenere,ac retenturos efle.

TcncRex Vincentium Juvenem fioridumji^ anna-mjnvadit,

r

rQgatque:cur iJIe legem^iovam fequeretur?

uiille,quia[vc/ram cognovi.E&cur, inquit>Rex,illa vera?sfpondit Vi*>centius,quia boaum jubet,malum veropro-bet,rctlicetfurta,homicidia,aciulreria. Aliud nihil potuicipisfuis Rex impetrate, qui tunc ira fuccenfus pronun-avit fcntentiam mortisin Jgnacium Seniotem Thaium,in Vinceutium. Alijs capnvis jubet digitum abfcindi:ftuarium dari;capillum radi,qua> maxiraa eft ibi ignomi-iHE>rcTta hac fententiaomnes Chrifti milites maxime oa-fi funt:atquefecialipra?eunte,& caufam mortis & muti-:ionis ptoclamante,eiIe lcgem Lufitanorum.cultamjomvs hanc fequuturos pati pcena pleclcndos.

Ducli funt ad fupplicij locum. Ubi Scnior Jgnatiuste morcem zeloseconcionatur, fuadet ut legem Dcife-antur omncs > hac obtineri vitam beatam in coelo,pro

C 3 qua

§8 frognjftts ret Catboliu

«jualibenrer fe languinem fupdere tc ftatur. Tune com''ipendatafenicula mane fua.atque vxoie C^holicisomni-bus,morti tanti viti iliacbi ymaot'bus,capit

lnC0cbmchinaCap.iV. $ffeere eeramunc, Sibicratdurus,al?jsmoHis,&beriignu$

f

llli in.amoribus erant ciliciajdifciplina^icmniajhumicu-

batio, proceruicali,velligno vel lapide vcebatur,commo-dipfaalijsrchuqucns.SeruiejDat aegris abfcctePat/e Rho-des, meudicabatque pro alijs Catechiftis fuftentanilis.Jacies eius vifaeft radiaife*dum alios inftruebat. Abfeh,te

Patre in necerTitate mo fnos populares baptisauit>plui:e$"d\ 1 os i u r ed 1 t um P a t r i s re ij c i e q s. Par r «?mMa t r emq ue fuamad fidem conuertit,&.pro fideaduerfa pati exnltauit.Cumproeocapcoredimcndo Pater Rhodesemendicaram pecu-Bia* fummammiii(1'et,nohu't acccptarc:tali via nolebarlj-b c: : a i i , fe d fc d i uinx p rou i d e n ti x totum commit t i. R egiaa?crat inuifus,quia eoram ea Bonzium in di{pueationc conrii-derar,utre(pandere non poiTet. Tandem i$. Xulij>.mar-cyr

jgioriamadeptus eft. \\

" C A P U T V.De Vincentij ortu.e&HcntioneiVirtmibufyut Ckrifiimis.

Vtncentius altet nobiHs Carecbifta feu Thaifts Ca-tholicisnatusparentibiis^quorumfuit. fempcr obfer-

uautiiTimus, etiam Nouerea? : ^innorum u ob pareDtura,paupercatemin feruum datus eft diuiti Etbnico faomini*

cui exa^n^me(eruiuit.Indomotamzeloseiuueaisloque-katur defidc,deDeovcro,vc Hcrum & Heram>eonimqur^tresprolesadfidemcouuerterit,licethibencin fuis luper-

ftirionibuseflenr fundati. Cum deindc alteri in feruumdatus fui(fer,verbo & exemplo tantum etiamfecic,ut cumprolibu*& vxor & maritusfidem noftramfint ampJexi: ariffo Jie baptifmi $prolesfint emortuas, quse grauis fuic

tentaxio Parentibus, putanribus Deorum hanc punitio*cemimmi(fam,vnde vaeillamesin fidefaclj ftuu.Cum-queVincentius fefatispotcncem ad coafirmandoseoselTe de-

fp e ra re t , adh ibu i t fu u. P at r em,q u i hom 1 n e s c xpli c at is d i-

aina; prouidentiararcanis.in hominum femper bonum in-tentis compofuit, & in fide confirmauit. Homo hic diucsfuam volens Vincentio ob fuam conuerfionem ©ftendere£ratitudinem,v4Qluir hunc cum fuacognat^d^uite defpon-fire,fed.recufauit milcs Chrift

/i,qui cum in ea domo nimis

Jionoraretur, redijt ad humilem Patris fui Cabanana

4 0 Progreffus rei Catbolicspaupertarem, & abieclionern Chrifti, gloiia: & divitijspra?fercns.Mirusfuit in oracione, zelo Dci,foumilitate,a-lijsque virturibus Chriftianis,qoibus fibi a# martyriumpro fide viamftrauit,illudque eum Jgnatioaflecutuseft-

C A P V T VI.^uemodo Rex Placatus muneribus, permiferit vnum Patrem

inregno adfolatium Chrijlianorum.

HJEc dumin Regnogcruntur.noftri Patresconfultancextrademodisregno derelic1:o fubueniend:. Capi-

taoeiNauium breui ad rcgnum Cochinchin* r^ditura-rum.dilTuadent noftris reditu ob Rcgem nimis ofFeofum,ob recentem profcnptioncm Patrum,pcriculum futurumpcrdeoda? torius Religionis Catholicav Sed audito Na-uarcho claffis mittenda?, dicente non efle racta periculaquanta facerent: Capitanei. P, Vifitator in nomine Domi-niftaruit>ne omnino deferercntur converfi adCatholi-cam Fidem,mittere cumeanauigatiooe binosPatres no-ftros,vnum pro Cochinchina,Patrem Metellum Saccano,Siculum : & alterum Pattem Balthaf*rum Caldera, gna-rumlingua? Annamiquenfis,£quaibi paflim longelatequcvtuntm ) Cochinchinam tranfiturum,ut Vifitatot ficrctconteimini Camboiani regni.

HosP Vifitator MachaenfisJnftruxerat donis egre-gijs.Regi Gochin: hinenfi ,ea valde ambienti, offerendis,vt molli aditu invento, videretur omni modode eopla-cando,inducendoque,vt unum aliquem noftrum Patremfuoin regnopermitteretffi non pubiicc.faltem clamjageread folatrum Catholieorum. Vfi felici navigarione Patresquinque dierum fpacio Turam ad Regni Cochiochinenfisportumcum lufitanis Mercatoribus appulerunt,quod Re-£i,mox curfore miiTo.fignificatumJndieatumque Patresduos vna adefle,qui a P. Vifitarore mifla Regi munera,jremmas,aliaque pretiofa deferrent; quo nuncio Rex cap-tus.mox obviam mittit Patribus Cooducloies exaulafua,mgetque ut iter, reditumque accelerent, quod fecerunthooorificentiflimc.AbducTi Patres maximo funt honorc

fuf-

T» Cochinchma Cap.VL 44

fufccptiaRegejcum fa£a falucacione fauftaque appreca-

tione repecita^miflaaR.P.Vificatore munera prolaca, ad

quau Regis oculi intendebaot,gemma; maxirnaj quatuor,

infignespIane5qua!esetiam,fedminorcs ab Vrbc Machao

Reoi per legatos oblata? fuerunt Gratifiimahaljuit $>er5

-

jftamunerarfedmaximePatris Vifitatoris gemmas, quas

inaula?palati©deambulans inccr fuosProceres, Aulicof-

queoftentabac, laudahac, mirequeobeas exulcabat- Ex^ /

cepti:tunc Patres fplendidis Epulis.iudi infticuci,fefta a- y

liquot di ebus celebrara, Rex gaudio plenus edixic cunc fu-

am cum Macaeofi pacriam unam fururain.Feftis his pet-a&is^Patres cum Legacis ad naues condudi magnific^,rc^

dierunc. . . _. ; v

Dum res fuas agujpit Mercarores,Pacres eciam,per V-nuRvMandannum nauibus Macaenfibus excipiendis prae«pofuum,agunt de Refidenriauni Patri in regno conceden-

da.Sed Rcrx & confilianjomnesabnuunt,dici:icantes ftatu-tumRegismandacumnondeberemurari. Difpiicuic pm-denci Mandarino refcripcum,fe igitur ipfe ad auiam con*

fert plenus2eloiuuandi Patres.Agithic multacumConfi-

liarijs, urget norfdeceye fine impetratagratiarernittere

ofFcreutes tam pretiofa munera, patrem unum folum in /Regtao relioquendum lingua? ignarum patria?,neque pu-blicaFidei fuarexercitia habiturum; ha?c regno non poficefle decnmcoto,& Regis nomen apjud exteros peridita-turum. Ha?c omnia Regem non mouerunt nitentibus iacootrarfumcoofillarijs.It^que rc infecla,ut putabat,tiiftis

difcedit iterum ad naues MandaririUS.Sedexpcrti (umurhic Regum cordain rrian.u Dei efle,ad eiufque oiuummu*tari ;oam Rexin aliam fentcntiam raptns,mox Mandari-num in aula prajcipuum mittir,ut pernici itinerenoD au-ditum Mandat uiamaflequatur^ndicetque, Regiplacere,ut vnas Parrumfuo in regno propofuis anrea condicipQt-bas permaneac.Alteri vero Patri l.ber rranfitus per rto.nura cum falno condu&u concedendum.Nuotium hocac-cepruna rriire recreauit >'atres,omnefque Cluiftiaoos prc-cibus& monirTcacijonibus goauiter incumbcnres durantehac negociadooe,quibus utique ram fubitam & rfiiracu-lofamRegij cordismutaciooem a Dcoimpetraruof.

Cjr C A-

4* Trogrefa Fidet CatbolkA

C A P U T VII.Exercitiat zelufqta ChiifiUnorum in eo regn$.

1N eoregnofiuausaliiplarcs adlhucafcCcntc Patre colie$i fuDc.Catechifta? ad 20Q.iufidcles converrerunr,

bapnzarunt.llnuseor ,m a,d ;oo.alios convertit quos a Patre baptizandcs rc-fei va v i r.Jpfo die quo duo HeroesnoftrMartyrio proFidt i^nt affcai.duo Officialesid aula cou-verfi fuut»verum ill^id facientcs» Sanguh Martyrutti, ^ernettfi Chriftianort4m.Kcx]pO: viclus in corde agnofcit veiira :tcm noftrx Re!igioois;fed ob rationespolkicas non fequi..tjiragoitam.Cofltenius eftetiam,ut eara in corde tcceamfui,mod6fonsnon prodat Jta..Matti Avunenli fui Chnftta.-©a?fecitiminuari.ObidXathol.cid,eno&e fua obeuntex-ercitia.ad Patrem ventitanr.ptout evocanturlinguMmam i

ln Cochincbind Cap.Vlll. 4J

£!,conrohtar,inftr,it,illisSacramenta impercit,quo veni-

rc non poceftVUens recreac,docec,horcaturad perfc&iora, <

Viiuavic ulaa> in S uoa regiam,ubi iaabusno&ibus ab eo

Sac.amenca Chuftiams mimftma, & ,o. bapcifVno undh,plures in ahud tcmpus diian. A^it hic

Maodannus unus

Chrilhani'nmus,Capitaneusfoitifrirnus ? quialij S fajpc. to-

lacioeft&exemploTecic hic Mater Avunculi Regis.duas

Principisfihas b,ptizari,iam antea bene m fidc Cachoiicjinftrucras E^locisrcmotionbuscumSaccrdotiscopiam^o

habcancvcniuntperfspe hommesicineie o&o vcl decem

diecuro.ut partieipes fieci poflint SS,Sacramentorura.S^pe

etiam rcpctiuntur tam purar homin^s coofclcntiaf , ut^in

multisdcfitmafCiiaabfolutiOnis,cumtamennonbacdifins

Jiomines.fed^ene ingeniofuSic Dcus fuum fibietiam pe-

liuiium in Gentibttshifcc delegit.^

CAPUT Viit.Continuatio Narrationis

TromotA Tidei in Regno CocbinchivenfiS&oru in

4otttrb$tione$ &prfecutfane$\ Anno 1647,

OBgravemperfecutionemin Japoniaadhuc vigcntem

contra Catholicos recipiimt fe ad finitima huius

Regni loca plures fugitivi Japooes* Hoc anno alta pax fuic

io Regno hoc, fuperatis,ac humiliatis aliquoties egregie

T.circa quos fortis crat fufpicio, omnefque uno except©

torrura?fubjec1i funt g raviflimat,fub quareus cognofcttur,

dacurquecopiaalijscorcuramexpernsanimum fuum refri-

geraodim rorquendo pro libi.cu reo.in quem tam furiose*

iavoUcranc,ut vivi adhuCcaines dentibus dilacerarincid-

que in p rauencia Pnncipis.Hoc enam anno Rex facile ad

jo homincsin fua aulamorte mul&avit,tanta infuoseftfe-

Ycricace. v

§ed ecceetiam inpace noyain Catholicos excitari co&pra

4* fragyejtus rei C*thalu&

cftpeffecUEH>ExoppidoHfrnkaPiovincia?Pn.ambuine?n-

iisquerelaadRegcHipcivenit^perlociiftiusPvdundarinH,^,frugesnonpiovenirent,quodanimalj a paflim roorerenrur,.causamqueefle Chriftianos,qui novam ibi excitaflent fcc-clcflaro,maxime vei 6 horum raalora Principes duosnomi-'nabaur,AugUftinum& Stmeonem fervetioi es Catho!icos«MiflnraqueedmiIites,quicaptosad Regiam adducerenr,at militesnoncootincntesfe mtra mandati tetminos,ciimluo Comendautc oppidum cxpilanT,fuoiemibus plurimis.Jnquilmis,vel pecunia datares fuas redimennbus.Hos in-rertumulrus proditinmedium Alexis,bomo cordarus fa-returfeChnfti milircm .ofTert fein pocnam £ de hoc cri-rome agarur. Maodarious compefcere hommcm niritui-jubet fidem fuam diflimulare. fcd fruftra harc militi Chri-ftioccin!t.Capru5ffleroocumaIijs

;cum quibus & iuoumportarc voluit.qu^militibus pnnx ignominia non infer-tur, fed ita volcmi.Sd pro iugo pugnanti , permifTum eft.Mm&i adRcgcm,& fuperlleligionc fua cxaminatijtbe-refidem CJuiftianam profefll funt,ncque eam minis tcrri-ti.vel policitationibusillecli dimitterc voluntiquod Rcxarti Magi^a; attribuit', perfuafus a fuis, quod a Parre,datoillis inpotionepuIverequopiam,infcnfibiIes rcddereutur,idcoque toimenta non curenr, A Rcgeergo moiti adiudi-caJturAUguftinus & Alexis. Simeon ad fuftuarium & digi-ti abfcifltoncmcondemnatur.Origo MacM* Parribus no-Hris amibutar.ea fuit.quod Mandarinusin aula primariusviderit reliquias quorundam Sanclorum in Pixide Patfis,pulverem mcdictnale ,quod Regi retulit.perfuafltquc efTleofla pulvcrizara,c;uibus homines gelarent & infenfibilesrcddeiet J>ue*t! fUnT ergo in carcerem milires Cht ifti gau-dentes,proeo coutumeliam pati,& moitem. Adfuit moxAlcxtj vxor cum infanre quinqucuali,mat ito cougaudens,quam rocr.it, ne ob fuam mortcm mrra rriennium coma de-ponar conteftaudi gaudij rat;sa.Hic domina Catbolica ni-hil verita mandatum Rcgis.cum urgcnre Mandanno Ke-nigkenfi ad fuppliciuro. ducerentur , ftoreas captivis fub-fternit.ne fanguiscorum in terras deflueret, quem hono-rem Mattyres fruftra afe repellere conari func.Tunc Au-guftmuscum Alexiofe animat, babitaque abcoin carccre»

in Cocbimbwa Cjp.VlU. 4}

jgnitis veibis de lege vcii ad omnes circumftante* r|-

irortation^Cduai a/ij ton

4-6 Progrefus rel CdtbotkS

««mliccii$aemuneribus,duarqueiterumg^mmaj t*qo f.liwcumaoii m a (ni,ahjfquedonisobcalic,humiIiter?ud.piicans.ucfua Maieftas dignaretur huno cciam Pacrem idluo reguo colcrarc.quo Socmsab hoc folaciurri aliquod ha-D«epoflcc.Rcxnoui,s'donisrfCr-cacus.peiitioni confcnr.c*

^«cqucPacremRoccainfuoccgnoagerepcrm,fic.VndiChciftunivaldcfueru-nt recrean^uorqm pJwTffij cocri-duo^uocumratieaiceroinailacoit.^crament^siefeaiIunr,& 60 Ernnicibapniacirrommaeciam Mjgm Man-dannrvxor,Patn Rocca fuum fidei defiderioro apcruir*qtiod cunc at> eo magisacccnfum fuic.Rem cacholicam vaUdein «mlapromovec.DonPauIusMandarinus a^JarpWci*puus.Gubcrnacor proliumRegis,vir Catnoliciffimus.qdiuo excmplo mulcos alios incicacallieirque ad Chriftunuhabccishliumadulrumparernas vircuces egreoie lmican-rem Hic filius in Laio Parrem noftrum commoranCcm ac*ceffic.animqmque fub eius cura fpirituahbusexercitijs ex-coluic.quod ranco picracis fcnfu fccic.ui: tu rcfolueric fe addimitcenda omnia caduca mundi bona.Vxorem etiam,&:auiam

, quo fuum omnc fecvicium Deo conJecraret, 8cProximo.-fed pcrfuafic illiParei nofter vcilius multo.euminaula aclurum pro folacio Cacholicorum,Dcum eciamhabere fuos ia coniugio fan&os,eumqu C bonas refpicercvoluncatcs.acqueremuncrari.Ecvcro rcmuncracus eft c-tiarn in praefencimamdum lunior hic Dominus cogitar fanc p o officioGu-bcrnacionis vicccuiusdam Provincia? Rcgni fui, qui cuitifc inranco ambienrium numero refolucre dou potTec,enimunusconfcrrccad fehunc luniorcm Domim m cuoca-«ir,cuicumpIuresfauores afFabili coIIoquio .xhibuitfcccoram cora aula fuaeum Gubcrnacorem Vice- PiovinciaJconfticuit acpromuIgauic,eiqueornamcntaac poccftaccm©mocm officijcontulic cum magnoCacholicorum hie de-gennum fcnfurgaudij qmdem de cxulcacionc Domini bc-ne menri, & cah officio digni .doloris vcro dep»a:fenciaciufdcm,aula?,fibiqucfubtrahcnda profe&iOuc ad fuamgubcrnarioncra qua? mox cftfubfccuca.

tn CoMmhm G4p.Xh.

C^PUT XI.ChrfyiMdTum preces hMe ejfiiacts .torut9fqki

pietas oftenduntur.

INter h#c Ethnicus quidarn a DfcmoneobfefTus ac furi*bundus,Domcfticosiuos, Bonziofque diu fruftra exer*

tuit,tunclevaminis caufain dclubrum jndu&us, totoqueibi mtnfe-fine ulla ope detcntus fuit,cum Cnriftianusbo-fliinismifcttuscxhibct illi rcliquiasfacris £ coJIo fuTpen-dendas.ac portandas: & eccc Fide poriigentis reliouias,mox amaiignohofpitc infciTusliberaturi docetur articulosFidei,credit,& bapttzatur,gratufque Dco,ac hominibus,acceptamcoelirus graciam depra?dicat.Erhnici valde rcmadmirantur , & fe cti.am in afflidionibns Chnftianorum.^prccibuscommcndant^ i

Quant* porto virtutis car finc preces, pitct pUiribi:sexemplis.Nupcr lntermilites tortura? fubiedos ob -paf-quillumm Regcmfcriptumainuserat Catholicus pro quocumabEcclcfiaprecesflerentad DeumjfoSiisille hber di-milfusjeftjCJetcri omnes tortui^ fubje&i fueriint. Atiasjudex quidam accufatus, conri&us eft partium mun£n«bus fuiflTc corrupcus,ideoque capitis fencentiaa Re^c mcum fuitproiata.Maximos hicin aula habuit deprefaio*res,fed fruftra tentata.omnia.Tandcm pei fuafus eft Domi-numGccli{DeumfciiicetChriftianorum)jnvo,caxe.

Vix f ccrat, cum fubito cor Regis fuit mutatum,dcdit Cnimfpont

4& Vrogrejfus relCatboliuXayerijobeunrfaicCarholici magnacum devocione,ConrcfliODis,& Euchariftia- Sacramcnta frequentantesj ctiarrteltoNanuitacisperquendameiinlulaGananaArnficca:prcfcpe Domini non melcgans extiuxerunt, Diem Cinerum, diccn louis fanclura,cum tota Parafcetae fan&a,uc;dicm Pafchatis fioouJari pictatc peregerunt.

C A P V T Xlf;Bonzij noftrt Fidei veritatem agno/cunt, necfequmtur.

AUdacicrunc etiam Bonzij fc Nobifcum in difpuratio-DemimmitrercDehocgrege ccleberrimus vnus me

adijcvolenscognofccrclcgcm noftram>de qua multa in-audirlec.Dixulli^cprobauimuIra de veri Dei exiftcntia,dcqucilliusneceiTaria unitate.Hic ille pfctfus argumen-ns,ut Idolijfui nomen atquegenus proferret,BvT eum vo-cariaicbat, cuiius etiam Patrem Matremque proferebat*GuiegocconrraDeumfineprincipioac finc fine oftendi,docuique DiaboJi,hoftis Dei malignara efTe iQventionemfeoQorandildola relifto vcroDeo,qui horainem £ccit t acfolus beare poteft.

Hictum Bonziuseumnihil habcrct quod reponercc,acquieuit.ScdmanecumalioDocliore Bopzio adfuicur-fitqucexirnie.-cumdicamusDcum efle line Principio,curBeatam Virgioem dicamus Dei Matrem.Hic cum eismy-fteri«mincarnationis propofui.fed alrius fuit illud,quamut talpa? carcucicntes aifcquercntur.Vt camen pcnficulati-us tanta myfteria confiderarent, dcdi cis noltrum Catc-chilmum in 8 concioncs digeftum.

Primas ipfi duas expofui rcliquas dedi domi legcndas,quodnonfinefrucTu faclum cft,adme enim reuerrcntesfaffifunt, rcligioncm ooftram eife vcram, volcbantquecamproficeri,iedfimu]But fuu,agentc auaritia,& ambiri-one colercpr*fumebant, nechonore omni ,muneribul ;idolofuoofTcrri folitispcnitus priuareorurrfed oftendi ijsidfieri non poflcadducTahac fimilitudinc fubditi boaiaonvalcntisRcgiferuirc,achoftibusKegis.Circahocha:.

InCocbinihinaCap.Xll. » 4?

fit eis aqua, neque adhucdum manus vcricati dedc-

runt.

Ac Dominauoa in aula pTa?cipua,Princeps fanguini v$

ReoijUxor Domini Z.onguebo,omniuin Mandarinorum

Pnncipis,adnosinTaicovcclacum Don Francifco Agebc-doLuntano,voluitinftruidelege noftra; & ioftructapro-bavitomnia^pctijc Catechifmum>nirnhum uc curaretdr-

fcribi,fua?quemennaltiustanta myfteria iofigerec Abiens.

rcverentiam magnam Imagini Salvatoris in domo noftrapropoiitae eithibuiccuius morcs compoilti.magnumq, fa-

lucis dciiderium fperare faciunt.brevi cam ad orthodoxana

Rcligionem convertendam

Hxc fore funt pr«ci pua.qu* ez literis annuis PatrisMetclli Saccano Cultoris Vinea? illius excerpfi- Oranclu*

Deis, ut pbrro novali ifti fuo,largas gratia? fua? bcncdi-

&ionesaffundat, iftafquegcatesadfui agnirioaem^amo-

remque adducat.Amcu.

PROGRESSVS

REI C ATHOLICALIN MAGNO

CHlNENSi REGNO,Illique vicinis:

Fuctpue Converfio Tilij Regis Cbitiarum^atiarumque Primi-

paltum P erfonaruw.ltem De iegatione R. P Michaelis Bo*yn Sf»ciet.leJuSacerdotis adfuam Sanditatem Rcmam ablegatii

Diquemagna Spe cflnuerfiontsTartarorum,&regm Tunquin. Translatarecenter ex

Gallico Injulis imprejfo.

P R & M O N i T I OAD LlCTOEElH. x

AMicc le&or.adraeliorcm (equentis narrationisitttelligcnua/cug cx P.Nicglai Tiigautij cxpe-

.* -*

bbb9

50 frogreffus rei Catbolia

dicioneChinenfiJib. i iC.2.quodChina , fiveSinajUfcaliqui fcribunc, fit ulcimum dc maximuni regnum inOrience

}quod nonnulli vocanc Cataium. Huius in-

colaedicunturHipophagijhoccft equorum devora»toresjquiainibi/ic vefeanturipfi cquina ,uti nos hisin locis bubula (uftentamur.

Benc vocatur Magnum Regnum, quia nume-tat if . Provincias,tantas magnitudinis,ut fingul* pofc

finciuremerito Regnum appellari.Suntin hocReg-no magnaeacpotenfcs Vrbesz47.caiUt1iunes1152.fi*ne FosminiSjprolibus^OfficialibuSjDodifqueperfo-

nis,fine cognatis Rcgis , atque militibus,(quorum e-

tiafn tempore pacis joooooo.a Rege aluritur)in Chi-na numerantur Virorum58.Milliones,hoceft,55o8ofc

capita,quaeRegi annuum pendunt tribiitum.Exqui-bus Animarum hocm regno multitudo cognofci po-teft,digna quas orarionibus piorum hominum adfi-dem orchodoxam admvetur.

* ,:

, »• . —PROGRESSVS

CATHOLIC^E RELIGIONISIN CHINA

CAPUT I.2rovifonii& Dei.Regnorum & Religionum tnntAtfa

&es,Ht$ tn hoc Chmenfi regnoiAttri»

buendets ejfe,

ANimadvcrtcrunt hiftoriarum pcrici, communire]*pdlk muucioAein Scacus $*cula4s ia Rebus-pia» j

bli-

tn CbinaCap.lt, ft

blicis,mox etiam fecutam fui fle Religion is intOta patri*

convcrfionem Docli in Poliricis, fivc Aftronomicis fo-

lant huius oaturales plane rationes comminifcijfed cce-

eflet, qui non recognofcerct, Deum folumelTe » quicorda Regum in manibus habeatr, quique rcgnorum Sc^Religionurr. mutationes pcitnurar, ad punirionem eo-rurn,qui oblatam vcra? Fidei gratram vel refpucrunt,vei

ca indignos fe exbibuerunr , quam alijs intetim Gcn-cibus, quae nOmen foutrTnec fci verunt , uec uncjuarhia-vocaverunt.commuuicat bonus Deus. Hoc vcfitatfcatf-fonum clarifllmc paucis antc annrs cpgrfovimus ,quaa-do placuit Deo Ter.Opt.Max.Viros Ajk)ftolico$,ma£i-mc San&um Francifcum Xaverium, aliVfque Patres So-cietatis Jesw excitare,ad dcferendam vcra: Fidei luccrnijs populis, quos £©£ primis fuis radijs illuftfat> dum iriGcrmania,alijfquc Septentrionalibus iPrbvincijs plurcs

fe ab Eccleila Catholic* fegregant, & fponre tenebrascrrorum ample&unrur. ^

Hocopus per divinam riupcr Providfentiam cgrc-gie promotum fuir, ex occafione a Tartaris antenomi-natisdata,qui malo dolo hoc Ghincnfc regnum fubijcerciibi attentarunrjed £>eusin melius, maiufque/bonum, d©*iosconvei:cit,uti cx fequentibus fiet manifeftutn/

s

C APXIT II.lnitiumi &propagatio Catholu& Keligionisin China.

An£tus FrancifcusXaverius pofteaquam in India,at-Vjque laponia annis decem fru&uose femen Euange-lij dtileminaflet , multaque ibi hominum millia verboDei,vita? innocentia,miraculifque ad Fidem Catholicamconvernflet novellis etiam Cbrifti ovibus de bonis Pa-ftonbus profpexifTet , artdenti dcfiderio flagrauit con-ferendi fe in Chinetife regnum , ca manme de caufa,quod omnes ferc tOtius Otient s Prouincia; fuperfti-tiofas Religiones fuas £ Chinenfibus fuerant muruata?»Q&ia Ycro.diuiaa Proyidcptia alitcr difponcBtc regnum

v P % ipfuai

jz i Frogrejfus riiCatholic&

ipfum ingreflus noa fu , fed in eius liccore laboribuscoufe&us , Anno if>t. yiram pofuent ; polfc morremmam a Deo Opcimo Maximo precibus , meritifqucfuis obcinuic, vt aditus,qui multis fens etat inccrciu-fus , Cacholicsc Rchgiom per Socios fuo* SociccacisIesv Pacres , aperirccur. Haud enim diu poffc , dicliPattes varijs modis ac vijs mgrelfum inChioam renta-verunt> quo Fidem ibi Cacholicam prorfus iucognicamannunciarenc, QuonJam autem ccrca Iex iu eo regno,omnia mercimonia,& ncgotiaciones cum cxteris lncer-dixerac, & tum adhuc in ufu, ac vigore erat, remi-ferant tamen Chinenfes multum de fcveritate cdidi,ut Cic Pater Matthaeus Riccius, Iicet non hne prar-fenciiliino vica? periculo, fe in rcgnum penetrarit , i«bique prima Evangelij femina feeeriCi pnmofque fm-&us retulerit. jotioivic pauio poil m labores mcfiem-que macurefcentern cum alijs fui Ordinis Operarijs P.Nicolaus Trigancius , qui ilmul cgregijs fuis labori-bus, Fidei negotium non mediocncer prornoverunc*Per hos cum tcmporc plures Magnaccs , 3t Mandaii-ni ( func hi Doclores, ac pra?cipui cocius Patria? Of-ficiaics)aliqui etiam Regij Sanguinis Viri , ac Muliercscon verfi func ad Cacnolicam Fidem , quos mterfuit eciamDominaHelcnamatcrimperantis modoin China Rcgis.H*e fere cicbrevis, ac compendiofa in co rcgno initie»sum Cacholica: Religionisfumma.

"t A P U T III.,

XtierftcRegni Chinenfis pet intefimnm malum^tt-~

qtte Tartaros m atixiltam mate'VQCittQS.

REx qui co tcmporc impcrij gubernacula fenebif,di&us Lie, mifccaadum fouuus cit cxicura* vt la

InCbina. 5$

Jiiftoria fingulari, hae fupcr rc fcriptz* videri poteft*

Cum is enim