INTEGRALE BENADERING KWALITEIT, INFORMATIE EN CONTRACTEN

Projectbeheersing in de bouw

Drs. H,M,|,M, van Gogh m M. Mooij '

De werkwijze van bouwbedrijven is de laatste jaren sterk veranderd. Als gevolg hiervan stellen bouwbedrijven steeds hogere eisen aan hun kwaliteitszorg, conctractering en

informatievoorziening. Kwaliteitszorg kan niet los gezien worden van de informatievoorziening en de contractering. Verbeteringen op van één van deze gebieden blijken direct consequenties

te hebben voor de twee andere gebieden.

r

M Drs. ing H.M.j.M. win Gogh heefl bouwkunde en bedrijfseconomie gesludeerd. Wij is ais partner van Tirijnslra Gudde werhaam in de induslrie en bouwnijverheid.

M Mooij Jweft bouwkunde gesiudeerd en is werkzaam bij TirijHsIra Gudde ah adviseur op hel gebied van injormalica en besluringsvraagslukken in de bouw

Bouwbedrijven ontplooien steeds vaker initiatieven in het voortraject van het bouwproces. Reeds in een

vroeg stadium (van het bouwproject) wil men ontwerpvarianten op kosten en kwaliteit kunnen beoordelen. Hierbij heeft men behoefte aan globale maar toch betrouwbare kengetallen over kosten en kwaliteit, die zijn gebaseerd op gegevens uit het eigen bedrijf.

NACALCULATIE Het. opbouwen van deze gegevens blijkt zeer moeilijk. Bij nacalculatie komt bijvoor-beeld niet naar voren dat bepaalde kosten in de eigen werkzaamheden veroorzaakt kunnen zijn door onzorgvuldige contrac-tering. Kosten van allerlei hand en span-diensten om misverstanden rond de con-tractering tijdens de bouw op te lossen zijn in de nacalculatie niet. per contract herkenbaar. Projecten verlopen vaak anders dan bij de begroting was voorzien. Het rneesl opval-lend treedt dit aan het licht rond de extern gecontracteerde onderdelen van een pne ject. Toeleveranciers en onderaannemers

komen vaak met afwijkende eigen specifi-caties en voorwaarden waardoor de aan-sluiting met de zelf begrote onderdelen van de hoofdaannemer moeilijk te bewaken is. De huidige wijze van begroten en specifice-ren biedt, eigenlijk onvoldoende greep op de externe contractering.

GECOMPLICEERD Rond de kwaliteitsbeheersing doet zich een ander probleem voor. Wanneer een project gedeeltelijk wordt uitbesteed en gedeelte-lijk zelf wordt uitvoerd, wordt de kwaliteits-beheersing van het totaal een gecompli-ceerde zaak. Wie is verantwoordelijk voor welke delen van de kwaliteitszorg'? Bij het zelf uitgevoerde gedeelte kan men de kwaliteit bewaken door de werkprocessen te kennen, er procedures voor te ontwikke-len, er informatie over te verzamelen en ze daarmee te beheersen. Bij het niet zeil uitgevoerde gedeelte moet de kwaliteitsbeheersing worden vastgelegd in de onderaannemings- en toeleverings-contracten.

Daarnaast dient er kwaliteitsbewaking plaats te vinden over de aansluiting van (Je

8 ••• MAARTI99S B & l t f " -

Elementen-begroting

i . Besteks-begroting

Werk-begroting

Meer- en minderwerk, ontwerp wijzigingen

zelf uitgevoerde en de extern gecontrac-teerde gedeelten. De gebruikelijke afzon-derlijke benaderingen van kwaliteitsbe-heersing en contractering bieden hierbij geen uitkomst,

OORSPRONG Deze signalen vinden hun oorsprong in het feit dat de werkwijze van bouwbedrijven de laatste tien jaar ingrijpend is veranderd, terwijl de systemen voor kwaliteitsbeheer-

Figuur I : context begrotingen.

naar:

Zfllonn-, t-.-lvrvann'-.'lO.I-ii

Ixli.ri-nvanpnj,..-,-.!-!,

meer assemblage van serie elementen

ook kwa '••i', var UH .„rivr.'.vkiii.'l

i rcx loMM undeia.-.nn-iv,--n

iiir..„:k-r,re'iir; IMoniwao

oor- Ijei'ükkcubii .•JOCCUCCI

oprmali;-icii-nb'1cri|l

00- a^ndaoh: oor OKyokikccl'-M

iiianiqiai-»-ri,-|,.-,'.c;il

van:

i'.Mli:;t.-i- /oiiiaiM

.K,-Cwi:-n', 'r,|,f,|i,- If-'i

ri ' l^ok-'-nvanucii^.-i i

r/.ohl'-ilv ir li.-l|,i xl,:M

;^ IOj i t , i jS : i - '

. ol̂ >-i i v in I vl CiMwi rp

ill~nl,)i.-:ii:.k:-„in'i;i.ii;.ociiS(i

oaliiiok:t-icn|,r-i ;>•:•:• r'

ilit-vii en 11.̂ :1 il •ooi

i,,r,.--tèii,ii:ic,,.i,Kii

iiilvo-nnata' •dn

: volgen voorgeschreven methodiek voorstellen eigen methodiek

sing, contracteringen informatievoorzie-ning niet zijn meeveranderd. Alvorens verder in te gaan op de veranderde eisen aan deze systemen, schetsen wij eerst een globaal beeld van het veranderingsproces waarin de meeste Figuur 2: bouwbedrijven zich bevinden, integrale Het huidige bouwbedrijf verschilt in vele aanpak. opzichten met het bouwbedrijf van tien jaar geleden, Aan de hand van de volgende typeringen kunnen wij zien hoe het bouw-bedrijf is veranderd,

TENDENSEN Uit dit beeld komen twee tendensen naar voren: - Vroeger waren bouwbedrijven sterk

KORTOM De auteurs pleiien voor een integrale benadering van kwaiiteiisbeheersing.

Ha i s i i

gericht op het zelf uitvoeren van bouw-werken. Het vermogen om het bestek te vertalen in de eigen bouwmethoden bepaalde de concurrentiepositie van het bouwbedrijf. Het huidige bouwbedrijf richt zich meer op inschakeling van toeleveranciers en onderaannemers. Hierdoor wordt de concurrentiepositie bepaald door het vermogen de juiste partijen op de juiste wijze te contracteren,

- Bouwbedrijven stellen zich steeds minder op als uitvoerder van bouw-werken in opdracht van anderen, treden steeds vaker op als ondernemer en ontwikkelen eigen projecten. De eigen bouwmethodiek kan in deze rol optimaal tot zijn recht komen, terwijl zij bij aan-bestedingen soms als beperking werkt. Dit betekent dat bouwbedrijven meer te maken krijgen met het voortraieet van het bouwproces. De eigen bouwmetho-diek vormt hierbij een uitgangspunt voor het ontwerp,

BEPALEND Bij de huidige kwaliteitsbeheersing, infor-matievoorziening en contractering zijn de traditionele informatiedragers nog steeds bepalend. Voorde kostengegevens is men aangewezen op de elementenbegroting, de besteksbegroting en de werkbegroting. Voor kwaliteitsgegevens maakt men ge-bruik van de functionele specificaties in de vorm van het programma van eisen, schetsontwerp, definitief ontwerp, bestek en de bestektekeningen, en de werkte-

keningen, In figuur I geven wij schema-tisch weer hoe de drie begrotingstypen ten opzichte van elkaar functioneren en hoe ontwerpwijzigingen en meer- en minder-werk ingrijpen op elk van de begrotingen. Elk type begroting behoort bij een bepaal-de fase in het bouwproces en kent daar-door zijn eigen niveau van detaillering. Elk type begroting dient ook een verschillend doel en kent daardoor ook zijn eigen wijze van specificeren. Bovendien waren bij elk type begroting traditioneel verschillende partijen betrokken. Hierdoor bestaan er ook nog cultuurverschillen in de manier van begroten. Door de verschillen in achtergrond en doel zijn de begrotingen moeilijk in elkaar vertaalbaar. De traditionele begrotingen vormen hierdoor geen samenhangend systeem voor de financiële beheersing van projecten. Meer- en minderwerk op de werkbegroting kan bijvoorbeeld moeilijk worden teruggerekend naar kengetallen op het elementenniveau. Zolang binnen de traditionele rolverdeling gewerkt wordt is dit ook niet nodig, maar zodra men flexibel wil omgaan met de overdrachtsmomenten in het bouwproces of het gehele proces wil beheersen, wordt samenhang noodzakelijk. Voor de traditionele functionele specifica-ties geldt hetzelfde. Zij zijn gebaseerd op de overdrachtsmomenten in het traditio-nele bouwproces. De functionele specifi-caties vormen eerder een verslaglegging van de ontstaansgeschiedenis, dan een instrumentarium om het bouwwerk van grof naar fijn en terug te beschrijven. Het is

Kwahteits beheersing

informatie-voorziening

Contractering

••• MAARTIW B&id--- 9

geen consistent systeem dat het mogelijk maakt een object, op verschillende niveaus van detaillering op te splitsen in afzonder-lijk te contracteren delen. De traditionele functionele specificaties zijn hierdoor ook ongeschikt om te dienen als basis voor kwaliteitsbeheersing anders dan de bewa-king van de produktkwaliteit binnen de traditionele rolverdeling,

SAMENHANG Werfmiize Met het verdwijnen van de traditionele bouw-afbakening van rollen is de oorspronkelijke bedrijven bedoeling van de traditionele begrotingen verandert en specificaties verdwenen. Er bestaat sterk.

vanuit de nieuwe werkwijze behoefte aan een informatievoorziening waarbinnen de verschillende niveaus van detaillering in elkaar vertaalbaar zijn en die het geheel van extern gecontracteerde en zelf uit te voeren gedeelten op eenduidige manier beschrijft. Hierdoor krijgt de hoofdaanne-mer een totaaloverzicht van het bouwpro-ject dat hem in staat stelt, contracten zo af te sluiten, dat uitbestede en zelf uitgevoer-de delen voorspelbaar op elkaar aanslui-ten. Dit betekent dat de hoofdaannemer een leidende rol gaat spelen in de contrac-tering. Kwaliteitsbeheersing van het totale project

wordt mogelijk door de eigen werkproces-sen met behulpvan de informatievoorzie-ning te kunnen beheersen in samenhang met de in de contracten vastgelegde kwaliteitsbeheersing van de door derden uitgevoerde delen van het project. Een dergelijk samenhangend geheel van systemen vereist een integrale aanpak bij de ontwikkeling van de systemen In figuur 2 is dit schematisch weergegeven.

® ® ® @ ® ®

m M

m Ü — H Ü ~ B ' !

i m • k ̂ , i l * i iu l^ - i i l i a

II 1 1 1 - .

"''UUllllllllllll " • • • • • l l l l l l l l l l l l a l

^ • I I I I I I M i f M I I ^ SWIBM1 ̂ t ̂ i trw rBii

* 1 mam

mm %3gläB||sn| m mrmmmmm

10 „ . B&id MAAIU iwn,**