PROJEKT EDUKACYJNY KLASY IIB OSSP W LUBLINIE

„ŻYCIE JEST SZTUKĄ WZAJEMNYCH RELACJI”

Uczniowie zajęli się tematem komunikacji, ponieważ uznali, że nieumiejętność porozumiewania się jest istotnym problemem współczesnego świata.

Komunikacja jest podstawową interakcją w społeczeństwie i kształtowanie jej już w dzieciństwie skutkuje dobrymi relacjami w przyszłości.

Akceptacja daje poczucie bezpieczeństwa i jest niezbędna do szczęśliwego wzrastania i życia. Człowiek jest istotą społeczną i potrzebuje odczuwania wyższych uczuć takich jak przyjaźń, miłość,

które uwarunkowane są zrozumieniem. Nie jesteśmy w stanie przeżyć życia bez emocji interpersonalnych, które są szczególnie ważne u nastolatków, kiedy człowiek szuka samego siebie i kształtuje swój charakter.

W projekcie uczniowie zgłębili wiele aspektów i płaszczyzn komunikacji aby kształtować umiejętność nawiązywania poprawnych, wzajemnych relacji.

Aby zilustrować poruszane przez siebie treści uczniowie, wykorzystując swoje zdolności plastyczne, przygotowali prezentacje multimedialne (wykorzystali do nich prywatne, rodzinne zdjęcia) oraz plakaty, które powstały podczas zajęć z przedmiotów artystycznych.

Wykorzystali też wywiady przeprowadzone z członkami rodziny oraz rówieśnikami.

"Każdy z was młodzi przyjaciele znajduje też w życiu jakieś swoje Westerplatte. Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wypełnić. Jakąś słuszną

sprawę, o którą nie może nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie może się uchylać. Nie może zdezerterować. Wreszcie jakiś porządek prawd

i wartości, które trzeba utrzymać i obronić...!"Jan Paweł II

W projekcie wzięli udział wszyscy uczniowie klasy II B. Zajęli się szeroko rozumianymi relacjami międzyludzkimi. Pracowali w trzech podzespołach.Pierwszy tworzyli:*Oliwia Dryło-lider*Wiktoria Sławińska*Natalia Boksa*Michalina Szuryga*Angelika Sieńko*Aleksandra Gładyszewska*Marta Turska*Katarzyna Nizioł*Gabriela Grzęda*Małgorzata Pietruk*Izabela Kucharska W drugim współpracowali:*Emilia Jałowiec-lider*Agata Samborska*Natalia Nestorowicz*Paulina Renc*Grzegorz Grądziel*Marcyniuk Konrad*Czubla Magdalena*Olga Sprawka*Jagoda Ładniak*Marianna Tarnas*Iwona Górecka*Ciężak KarolinaTrzecią część przygotowali:*Mateusz Krawczak-lider*Patryk Krawczak*Kacper Murat*Michał Granat*Adam Stankiewicz*Cyprian Wierzbicki*Aleksandra Lange*Paulina Jabłońska

Postawili sobie następujące cele:*Poprawa umiejętności wymiany przede wszystkim uczuć, informacji i doświadczeń.* Kształtowanie umiejętności okazywania drugiej osobie zainteresowania i szacunku.* Kształtowanie umiejętności dzielenia się wiedzą z innymi bez stawiania się ponad rozmówcą.* Pogłębianie umiejętności komunikowania się bez narzucania swoich poglądów czy przekonań.* Pogłębianie postawy tolerancji oraz szacunku wobec odmienności drugiej osoby.* Rozwój własnej osobowości.* Kształtowanie umiejętności skutecznego nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi.* Rozwijanie umiejętności aktywnego słuchania.* Kształtowanie umiejętności prezentacji własnej osoby i poznawania innych.* Pogłębianie umiejętności lepszego i trwalszego nawiązywania relacji z innymi

ludźmi.* Kształtowanie umiejętności wpływania na zachowanie i postępowanie innych

ludzi.* Kształtowanie przekonań i postaw innych ludzi.* Poprawa relacji między rówieśnikami oraz w rodzinach.* Przybliżenie psychicznych i fizycznych procesów przebiegających u nastolatków

w okresie dojrzewania.* Kształtowanie umiejętności zrozumienia i akceptacji indywidualnych zachowań

uczniów.* Kształtowanie postaw asertywności.* Pogłębianie umiejętności komunikowania tak pozytywnych jak i negatywnych

emocji, która jest kamieniem węgielnym harmonijnych układów interpersonalnych.* Przybliżenie relacji międzyludzkich opartych na miłości, szacunku, tolerancji.* Ukazanie wartości prawidłowych relacji w rodzinach.* Kształtowanie umiejętności budowania w rodzinach relacji pozwalających na

zdrowy rozwój dzieci.* Przedstawienie roli zarówno dzieci, rodziców jak i dziadków w budowaniu bezpieczeństwa i miłości w rodzinach. * Lepsze rozumienie otoczenia.

* Kształtowanie przyjaźni dzieci z dorosłymi.* Wzmacnianie więzi rodzinnych.* Pogłębianie umiejętności współpracy.* Odkrycie możliwości pomagania sobie i innym.* Przybliżenie potrzeb i uczuć młodzieży.* Poznanie przyczyn różnych zachowań młodzieży.

* Przybliżenie problemów współczesnej młodzieży.* Wzrost ducha wzajemnego zrozumienia, życzliwości oraz poszanowania uczuć, potrzeb i praw każdego z nas.

„W wychowaniu chodzi właśnie o to,Ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem-o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał;Aby poprzez wszystko co ma, co posiada,umiał bardziej i pełniej być człowiekiem,to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugimi, ale i dla drugich.”Jan Paweł II

Pierwszy zespół skupił się na tematyceszerokorozumianej rodziny, wzajemnych relacji jej członków.Uczniowie zajęli się też funkcjami oraz tradycjami rodziny.Wykorzystali utwory Janusza Korczaka, wybitnego pisarza iwychowawcy dzieci, aby przedstawić wrażliwość i głębie dziecięcychrefleksji oraz uczyć budowania mądrych relacji dorosłych z dziećmi,pozwalających na wzajemny szacunek, zrozumienie i miłość.Wykorzystali m.in. Fragmenty utworu „Dzieci Biblii”:„Dziecko nie b ę d z i e, lecz j e s t już człowiekiem. W życiorysachludzi wybitnych dziecinne lata są górami, w których rzeka życia bierzeswój początek, rozpęd i kierunek: jak śmiemy je lekceważy攄Opowiedz, mamo jak to było kiedy byłem mały. Powiedz mi co byłonim przyszedłem na świat. Chcę wiedzieć, żebym mógł opowiedziećsynowi, córce, wnukowi. ”„Gdy leżysz czekając na sen jesteś sam. Ciemność mówi. Cisza mówi.Myślisz Szukasz prawdy. Czekasz.”„Patrzę na małe dziecko. Jaka to kruszyna. Popatrzę, zobaczę i będęwiedział. Bo ja też byłem taki. I mama taka była. I tata. Tacy będąmój syn i moja córka, i jej syn. A wszyscy szukamy prawdy.”„ Ja chcę znaleźć swój własny obraz, własną rzeźbę i własną książkę.”„ Ty mówisz: lubię. On powie: nie lubię. Ty mówisz: to ładne. Onpowie: nie ładne. Oto twoja i jego prawda. Twoja prawda jest innabo ty jesteś inny.”„Różny jest gniew rodziców. Są tacy co mnożą nagrody i są, co mnożąkary. Jedni dzieciom pozwalają za dużo, inni wciąż zakazują.”„Ty mówisz: tak. On mówi: nie. Mówisz: to dobrze. On mówi: to źle.Kłócicie się i spieracie; żaden z was nie kłamie, ani ty ani on. Ludziespierają się i kłócą. Dzieci też spieraj się i kłócą, bo są ludźmi. Ktopierwszy, kto silniejszy, kto dobry, a kto lepiej wie.”

Odbiciem jego zasad wychowawczych jest „Prośba Twojego Dziecka”, do której uczniowie przygotowali prezentację multimedialną wykorzystując prywatne zdjęcia przedstawiające ich dzieciństwo, bliskich i dalszych znajomych a także wydarzenia istotne dla ich dzieciństwa.

*Nie psuj mnie. Dobrze wiem, że nie powinienem mieć tego wszystkiego, czego się domagam. To tylko próba sił z mojej strony. *Nie bój się stanowczości. Właśnie tego potrzebuję – poczucia bezpieczeństwa. *Nie bagatelizuj moich złych nawyków. Tylko ty możesz pomóc mi zwalczyć zło, póki jest to jeszcze w ogóle możliwe. *Nie rób ze mnie większego dziecka, niż jestem. To sprawia, że przyjmuje postawę głupio dorosłą. *Nie zwracaj mi uwagi przy innych ludziach, jeśli nie jest to absolutnie konieczne. O wiele bardziej przejmuję się tym, co mówisz, jeśli rozmawiamy w cztery oczy. *Nie chroń mnie przed konsekwencjami. Czasami dobrze jest nauczyć się rzeczy bolesnych i nieprzyjemnych. *Nie wmawiaj mi, że błędy, które popełniam, są grzechem. To zagraża mojemu poczuciu wartości. *Nie przejmuj się za bardzo, gdy mówię, że cię nienawidzę. To nie ty jesteś moim wrogiem, lecz twoja miażdżąca przewaga ! *Nie zwracaj zbytniej uwagi na moje drobne dolegliwości. Czasami wykorzystuję je, by przyciągnąć twoją uwagę. *Nie zrzędź. W przeciwnym razie muszę się przed tobą bronić i robię się głuchy. *Nie dawaj mi obietnic bez pokrycia. Czuję się przeraźliwie tłamszony, kiedy nic z tego wszystkiego nie wychodzi. *Nie zapominaj, że jeszcze trudno mi jest precyzyjnie wyrazić myśli. To dlatego nie zawsze się rozumiemy. *Nie sprawdzaj z uporem maniaka mojej uczciwości. Zbyt łatwo strach zmusza mnie do kłamstwa. *Nie bądź niekonsekwentny. To mnie ogłupia i wtedy tracę całą moją wiarę w ciebie. *Nie odtrącaj mnie, gdy dręczę cię pytaniami. Może się wkrótce okazać, że zamiast prosić cię o wyjaśnienia, poszukam ich gdzie indziej. *Nie wmawiaj mi, że moje lęki są głupie. One po prostu są. *Nie rób z siebie nieskazitelnego ideału. Prawda na twój temat byłaby w przyszłości nie do zniesienia. Nie wyobrażaj sobie, iż przepraszając mnie stracisz autorytet. Za uczciwą grę umiem podziękować miłością, o jakiej nawet ci się nie śniło. *Nie zapominaj, że uwielbiam wszelkiego rodzaju eksperymenty. To po prostu mój sposób na życie, więc przymknij na to oczy. *Nie bądź ślepy i przyznaj, że ja też rosnę. Wiem, jak trudno dotrzymać mi kroku w tym galopie, ale zrób, co możesz, żeby nam się to udało. *Nie bój się miłości. Nigdy.

Uczniowie zwrócili uwagę na to, że rodzice potrafią zmienić siebie i zmniejszyć liczbę zachowań, które są dla nich nie do przyjęcia, gdy dojdą do przekonania, że ich dzieci nie są ich własnością, nie stanowią dalszego ciągu ich samych. Że są odrębne, niepowtarzalne, jedyne. Dziecko ma prawo stać się tym, czym stać się może, choćby to było bardzo różne od rodziców, albo od przedstawionych mu przez rodziców wzorów. To jest jego niezbywalne prawo. Ilustrował to wiersz przedstawiony przez uczniów:

„Twoje dzieci nie są tymi dziećmi.One są synami i córkami tęsknoty życia do samego siebie.One przychodzą przez ciebie, ale nie do ciebie,I chociaż są przy tobie, nie należą do ciebie.Wolno ci dać im twoją miłość, ale nie twoje myśli,Bo one mają swoje własne myśli…Wolno ci dążyć do tego, by być jak one, Ale nie staraj się o to,By je upodobnić do siebie.Bo życie nie biegnie wsteczAni nie zatrzymuje się wczoraj.”

Aby mądrze wspierać dziecko w jego rozwoju trzeba je rozumieć, umieć i chcieć z nim rozmawiać, dlatego uczniowie przedstawili najważniejsze zasady komunikacji oraz bariery komunikacyjne.

Warunki dobrej komunikacji interpersonalnej:- dobra wola nadawcy i odbiorcy – właściwe nastawienie,- odpowiedni czas – bez pośpiechu,- odpowiednie okoliczności – miejsce, czynniki zewnętrzne (cisza, ciepło, przytulnie, właściwa odległość),- odpowiednie możliwości – fizyczne (obie strony słyszą, widzą, rozumieją się nawzajem),- podobne doświadczenia i właściwy poziom intelektualny,- spójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych,- kontakt wzrokowy,- koncentracja na rozmówcy,- gotowość do podjęcia komunikacji,- właściwa postawa ciała – otwarta,- życzliwy, ciepły ton głosu,- mimika twarzy – życzliwy wyraz twarzy,- znajomość sposobu myślenia i przetwarzania informacji przez rozmówcę.Bariery komunikacyjne:- nakazywanie, komenderowanie (Przestań się wreszcie użalać nad sobą i

weź się do roboty),- groźba, (Jeśli nie będziesz się uczył, nie licz na promocję do następnej klasy),- moralizowanie, głoszenie kazań ( Ja w twoim wieku zawsze słuchałam rodziców, dlatego musisz mnie słuchać),- osądzanie, krytykowanie, potępienie (Jesteś totalnym leniem. Zawsze wszystko odkładasz na później),- obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie, ośmieszanie (Zachowujesz się jak przedszkolak, a nie uczeń szkoły średniej).

Często zdarza się, że ludzie są tak zajęci, że po prostu nie słuchają, co inni mówią. Bywają też tak zainteresowani tym, co sami mają do powiedzenia, że słuchają tylko po to, aby znaleźć chwilę przerwy i to powiedzieć. Czasami są tak pewni, że wiedzą, co druga osoba powie, że przekręcają jej wypowiedzi.Czasami ludzie słuchają po to, żeby osądzać i oceniać tego, kto mówi, co z kolei sprawia, że staje się on ostrożny i przyjmuje postawę obronną. Na przykład – syn przedstawia swoje argumenty, a rodzic mówi „To głupie, to nieprawda”. Wówczas syn zaczyna wypowiadać się bardzo ostrożnie.Zasadniczą przyczyną zniekształcenia komunikacji jest brak zaufania. Nieufność może spowodować ograniczenie wymiany informacji i podejrzliwość nawet, co do tej małej reszty. Uczniowie dostrzegli, że rola komunikacji w wychowaniu dziecka jest ogromna, ponieważ:- daje podstawy rozwoju emocjonalnego,- rozwija intelektualnie dziecko, gdyż otrzymuje wciąż nowe informacje ze świata ludzi dorosłych, uczy się zachowań poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne,- daje możliwość nawiązywania kontaktów z dalszych otoczeniem, także grupą rówieśniczą,- uczy wchodzenia w określone role życiowe – nastolatka, chłopaka, męża, ojca, pracownika,- uczy pokonywać trudności, rozwiązywać konflikty,- wyrabia samoocenę,- wyrabia postawę życiową,- kształtuje osobowość,- bardzo wyraźnie wpływa na jakość życia,- czyni człowiekiem.

Zespół drugi zajął się relacjami rówieśniczymi.

„Szczytem sztuki pedagogicznejjest możliwość dania dziecku

poznania siebie; zrozumienia siebie.”Janusz Korczak

Uczniowie zadali sobie pytanie czy dorośli potrafią akceptować młodzież, nie akceptując jej zachowania?

,,Akceptacja jest jak ziemia, która pozwala, by nasionko stało się kwiatem.”

Niestety. Rodzice najczęściej stosują język braku akceptacji, gdy tymczasem stare powiedzenie mówi:

,,Mów dziecku dość często, jakie jest złe, a z pewnością stanie się złe”.

Dzieci często stają się tym, co wmawiają im rodzice. Osądy, krytyka, wygłaszanie kazań, nagany i nakazy, przekazują dzieciom informację o braku akceptacji przez tych, których opinia najbardziej zaważy na ich życiu. Takie przekonanie odpycha dzieci od rodziców; przestają z nimi rozmawiać, dla siebie zatrzymują swoje uczucia i problemy.Przypomnieli, że język akceptacji daje dziecku wewnętrzne poczucie, że jest kochane. Poczucie, że jest się kochanym ma ogromną moc, dlatego właśnie :-akceptację należy okazywać;Jak okazywać akceptację? Według uczniów:*poprzez niewtrącanie się ( zbyt często dorośli nie pozostawiają dzieci po prostu w spokoju );* poprzez bierne słuchanie, o czym świadczą słowa pewnego pacjenta po wizycie u psychologa : :,,Opowiedziałem mu o sobie wszystkie okropne rzeczy, a on ani razu mnie nie skrytykował”.* poprzez słowa ( odpowiednie słowa działają jak automat do otwierania drzwi ), np. :,,Aha”, ,,Och”, ,,,Interesujące”, ,,Serio?”, ,,Doprawdy?”, ,,Opowiedz mi o tym!”, ,,Interesowałby mnie twój punkt widzenia”, ,,Chciałbyś o tym pomówić?”, ,,Opowiedz mi całą historię” i in.*Te otwieracze drzwi przekazują dziecku akceptację i szacunek dla jego osoby, kiedy wyrażają:,,Masz prawo wyrażać to, co czujesz”.,,Szanuję cię jako osobę myślącą i czującą”.,,Mógłbym się od ciebie czegoś nauczyć”.,,Chciałbym naprawdę usłyszeć, jakie jest twoje stanowisko”.*poprzez czynne słuchanie ( najodpowiedniejsze, kiedy dziecko daje do zrozumienia, że ma problem, np. córka nastolatka jest rozczarowana, ponieważ żaden chłopak się z nią nie umawia ; czynne słuchanie czyli zaakceptowanie tego, co dziecko odczuwa, zamiast podejmować próby natychmiastowej reakcji, pocieszania, uspokajania – dzieci chcą wiedzieć, że się wie, jak kiepsko się czują.

Umieć się skoncentrować na innych znaczy przede wszystkim umieć słuchać. Większość ludzi słucha innych, a nawet udziela im rad, nie słuchając naprawdę. Nie traktują oni poważnie ani słów drugiego człowieka, ani własnych odpowiedzi. Skutek jest taki, że rozmowa ich męczy. Zawsze, gdy dziecko postanawia nawiązać kontakt słowny z rodzicami czy innymi dorosłymi, czyni to dlatego, że odczuwa taką potrzebę. Jego organizm znajduje się w stanie zakłóconej równowagi- chciałoby czegoś, czuje się nieswojo, czymś się denerwuje. Aby wprowadzić organizm znowu w stan równowagi –dziecko postanawia mówić. Problem dobrego komunikowania się polega na tym , aby właściwie odebrać nadawaną przez dziecko wiadomość, dobrze ją odszyfrować i zrozumieć, a jako potwierdzenie tego przesłać informację zwrotną. W przypadku błędnego odszyfrowania wypowiedzi dziecka cały proces komunikacji załamie się, nie dojdzie do porozumienia, a żadna ze stron nie będzie nawet wiedziała, że nastąpiło nieporozumienie. Uczniowie przybliżyli zasadę czynnego słuchania jako sposobu na poprawną komunikację. Czynne słuchanie to zabieg mający na celu autentyczne porozumienie stron i wyeliminowanie błędnego wnioskowania.Istota czynnego słuchania polega na okazywaniu akceptacji, a także na empatycznym wczuciu się w myśli dziecka i staraniach podejmowanych w celu zrozumienia jego postępowania.

Czynne słuchanie pomaga dzieciom mniej obawiać się negatywnych emocji. Stwarza ono serdeczne stosunki między rodzicami i dziećmi. Przeżycie, że się jest wysłuchanym, i zrozumianym przez drugiego człowieka, jest tak zadowalające, że zawsze skłania nadawcę, aby odczuwał serdeczność wobec słuchającego - niezależnie od tego, że to może być świadomy cel. Zwłaszcza dzieci reagują czułymi myślami i uczuciami. Podobne uczucia powstają w słuchaczu - zaczyna serdeczniej i cieplej myśleć o nadawcy. Kiedy ktoś słucha drugiego dokładnie i wczuwając się, dochodzi do tego, że rozumie tego człowieka, poznaje jego sposób patrzenia na świat - pod pewnym względem staje się tym człowiekiem na pewien czas, kiedy jakby przesiada się na jego miejsce. Kiedy się wchodzi w położenie drugiego człowieka, zawsze wywołuje się uczucia łączności, przychylności i miłości. Wczuć się w drugiego człowieka znaczy zobaczyć go jako odrębną osobę, a jednak być gotowym dołączyć się do niego lub stanąć obok niego. Znaczy to zostać dla niego „towarzyszem podróży życia" na ten krótki odcinek czasu. Do takich działań należą głębokie przywiązanie i miłość. Dorośli, którzy uczą się wczuwającego się, czynnego słuchania, odkrywają nowy rodzaj zrozumienia i uwagi, głębsze uczucie przywiązania; i odwrotnie - dziecko reaguje na dorosłych podobnymi uczuciami. Przygotowali oni scenkę przedstawiającą rozmowę córki z ojcem, który stosował zasadę czynnego słuchania.

Parafrazowani

e

Ponownie przedstaw myśli i fakty, streść własnymi

słowami wypowiedzi rozmówcy

1. „Pozwól, że upewnię się, czy Cię

dobrze rozumiem...”

2. „Z tego, co mówisz wynika, że...”

3. „Jeśli Cię dobrze zrozumiałem, to...”

Odzwierciedla

nie uczuć

Opisz w miarę neutralny sposób uczucia, emocje, które

zauważyłeś u rozmówcy.

1. „Wydajesz się być bardzo wzburzona, gdy mówisz o tej

sprawie”.

2. „Słyszę żal w Twoim głosie, czy tak?”.

3. „Nie jest Ci chyba z tym wszystkim łatwo?”.

Zachęta Pomocne są niewerbalne sygnały oraz słowne

potwierdzenia komunikujące o tym, że oferujesz

mówiącemu swój czas i uwagę.

1.Potakiwanie głową, pochylenie się w kierunku

mówiącego, uśmiechanie się, itp...

2. Zwroty typu: „aha”, „tak, tak”, itp...

3.„Czy masz ochotę powiedzieć coś więcej?”, „Interesuje

mnie to, co mówisz”, itp...

Podsumowani

e

Ponownie przedstaw najważniejsze myśli i odczucia,

które się dotąd pojawiły w rozmowie.

1. „To, co dotąd padło z Twojej strony, można by

podsumować w następujących punktach...”

”

2. „Wydaje się, iż najważniejszymi kwestiami, które

pojawiły się dotąd są... Czy czegoś nie pominąłem?”.

Dowartościow

anie

Uznaj ważności wartość drugiej osoby. Pochwal jej wysiłki

i działania.

1. „Doceniam Twoje pragnienie rozwiązania tego

problemu”.

2. „Bardzo się cieszę, że tak rzeczowo podeszła Pani do

tej sprawy”.

3. „Dziękuję za tak odpowiedzialne działanie”.

Wyjaśnienie Zadawaj pytania, pytaj o wyjaśnienie wątpliwych kwestii.

Dobieraj formę pytań zależnie od celu rozmowy, na

przykład pytania otwarte, zamknięte, zamknięte

rozstrzygnięcia typu Tak/Nie, Albo/albo itd...

1. „Kiedy i gdzie się to zdarzyło?”.

2. „W jakiego typu sytuacjach tak postępujesz?”.

3. „Co ma dla Ciebie największą wagę?”

Kiedy rodzice zareagują na problemy swoich dzieci przez czynne słuchanie, zaobserwują, jak często dzieci zaczynają myśleć samodzielnie. Dziecko zacznie samo analizować problem i w końcu dojdzie do jakichś

konstruktywnych rozwiązań. Czynne słuchanie pobudza je do tego, aby samo myślało, aby dochodziło do własnej diagnozy problemu i żeby znalazło własne rozwiązanie. Wyraża ono zaufanie, podczas gdy wypowiedzi radzące,

logiczne, pouczające i temu podobne wyrażają brak zaufania, zabierają dziecku odpowiedzialność za rozwiązanie problemu. Uczniowie w prezentacji multimedialnej przybliżyli techniki aktywnego słuchania:

Techniki aktywnego słuchania

Czynne słuchanie jest jedną z najskuteczniejszych metod, aby pomóc dziecku stać się bardziej samodzielnym, odpowiedzialnym za siebie i bardziej niezależnym. Pewien piętnastolatek, Bruno Ferrero napisał na ten temat wiersz, który przedstawiła jedna z uczennic:„Pragnąłem mleka, a dostałem butelkę ze smoczkiem.Pragnąłem rodziców a dostałem zabawkę.Pragnąłem rozmowy, a dostałem telewizor,Pragnąłem się uczyć, a dostałem świadectwa szkolne.Pragnąłem myśleć, a dostałem wiedzieć,Pragnąłem być wolny, a dostałem dyscyplinę.Pragnąłem miłości, a dostałem normalność,Pragnąłem zawodu, a dostałem posadę.Pragnąłem szczęścia, a dostałem pieniądze,Pragnąłem wolności a dostałem samochód.Pragnąłem sensu, a dostałem karierę,Pragnąłem nadziei, a dostałem strach,Pragnąłem zmieniać świat, a dostałem litość,Pragnąłem żyć…”

Władza rodzicielska nieuchronnie się kończy. Rodzice, którzy we wczesnej młodości swoich dzieci opierali się głównie na władzy, pewnego dnia doznają szoku, gdy okaże się, że ich władza wyczerpała się i pozostało im bardzo mało wpływu albo żaden.Młody człowiek, ponieważ zdobył wystarczające siły, aby samodzielnie zaspokajać swoje potrzeby, nie potrzebuje już bać się władzy rodziców. I buntuje się nie przeciw rodzicom, ale przeciw władzy. Gdyby rodzice mniej liczyli na władzę, a więcej na metody bez użycia władzy, aby wpływać na dziecko od najmłodszych lat, miałoby ono mniej powodów do podnoszenia buntu, gdy wchodzi w wiek młodzieńczy. Stosowanie rodzicielskiej władzy wyzwala u dzieci następujące mechanizmy obronne, najczęściej wymieniane prze uczniów:*opór, przekora, bunt, negacja,*złość, gniew, wrogość,*agresja, środki odwetowe, kontratak,*kłamstwo, ukrywanie uczuć,*obwinianie innych, plotkowanie, oszukiwanie,*dominowanie, komenderowanie, tyranizowanie,*przymus zwyciężania,*organizowanie się przeciw rodzicom,*uległość, posłuszeństwo,*ubieganie się o względy,*przystosowanie się, brak siły twórczej, obawa przed spróbowaniem czegoś nowego, wycofywanie się, ucieczka, marzenia.

Najwięcej zyskuje się przez zaufanie dobrym zamiarom dziecka i jego poczuciu odpowiedzialności. Dzieci mówią do rodziców, wreszcie do nas, wychowawców: ,,Jeśli czuję, że masz do mnie zaufanie, nie będę się skłaniał do tego, by je zawieść. Jeśli jednak czuję, że rodzic albo nauczyciel mi nie ufają, wtedy mogę robić dalej, co chcę, bo i tak tego ode mnie się nie spodziewają. Sądzą oni, że jestem zły.”„ Zmiany w mózgu nastolatka zachodzą w okresie ogromnej kreatywności, wielkich pasji, odwagi i skłonności do eksperymentowania. Jest to też okres braku konsekwencji, popełniania błędów i przejawiania często zdumiewających zachowań, kiedy to dorastające dzieci walczą o swoje miejsce w świecie, o samodzielność i sprawdzają fizyczne, poznawcze i emocjonalne granice”Michael J. BradleySzukając swojego miejsca w świecie młodzi ludzie szukają akceptacji w grupie. Jest wiele rodzajów grup. Grupy przyjacielskie, rówieśnicze składają się z ludzi w podobnym wieku, o podobnym pochodzeniu, wartościach i zainteresowaniach, którzy zbierają się głównie z powodów afiliacyjnych. Członkowie takich grup także otrzymują wsparcie społeczne, radę i pomoc w codziennych kłopotach. Dla młodych ludzi w wieku od piętnastu do dwudziestu kilku lat grupa rówieśnicza jest bardzo ważna- dostarcza im ona środowiska społecznego, w którym mogą być niezależni od domu, spotykać się z przedstawicielami odmiennej płci oraz rozwijać nowe umiejętności społeczne. Nastolatkowie, którzy identyfikują się zarówno z rodziną jak i grupą rówieśniczą, lepiej rozwiązują takie problemy jak samotność, brak wartości życiowych i przejście do dorosłości. Spędzają oni wiele godzin na rozmowach podczas wielu spotkań.Bycie w grupie jest atrakcyjne, czy to ze względu na działania, czy przebywanie ze sobą, zazwyczaj zaś z obu względów.Wszystkie grupy społeczne tworzą normy, tzn. wspólne wzorce spostrzegania i myślenia, obejmujące sposoby zachowania i ubierania się, wspólne przekonania. Ważna jest struktura socjometryczna grup. Kto kogo lubi, kto jest w grupie a kto poza nią. Akceptacja zależy od podporządkowania się normom grupowym i realizowania wartości grupy, jak również od bycia uprzejmym i pomocnym. Młodzi ludzie często angażują się w działalność różnego rodzaju subkultur.Aby przybliżyć przyczyny zaangażowania się młodych ludzi w działalność subkultur jedna z uczennic przeprowadziła wywiad z kuzynem będącym gotem, który został przedstawiony podczas prezentacji projektu.

Każdy kto nie podporządkuje się stylom zachowania, które zostały zaaprobowane i są pożądane, jest zmuszany by to uczynił, inaczej spotyka się z sygnałami dezaprobaty: werbalnymi próbami wywarcia nacisku, a w końcu odrzuceniem i wyłączeniem z grupy.W ostatnich czasach odrzucenie społeczne jest coraz częstszym zjawiskiem. Dzieje się tak głównie przez to, że w procesie dorastania naturalne jest tworzenie się grup i zespołów, na zasadzie układu hierarchicznego. Taki układ, w połączeniu z coraz większą zależnością życia towarzyskiego od Internetu i portali społecznościowych, skutkuje odrzuceniem grupy ludzi, którzy nie sprostali jego wymaganiom. Uczniowie stworzyli listę czynników najczęściej wpływających na odrzucenie.Czynnikami najbardziej wpływającymi na odrzucenie społeczne są:*inteligencja oraz wyniki w nauce - osoby nie otrzymujące promocji do następnej klasy nie cieszą się zwykle popularnością wśród rówieśników*stan fizyczny - nastolatki, które na skutek niedożywienia lub innych warunków fizycznych są zaniedbane, mają kłopoty z przystosowaniem się społecznie, co jest powodem ich niepopularności*wygląd zewnętrzny - największą popularność zyskują ci, którzy nie odbiegają swoim wyglądem od ogólnie przyjętych norm*powodzenie - raz zdobytą opinię bardzo trudno jest zmienić. Osoba uznana pozostaje uznana, a wyobcowana staje się wyrzutkiem grupy*bliskość kontaktów z grupą*relacje rodzinne - stosunki między rodzicami oraz rodzeństwem znajdują odzwierciedlenie w relacjach na poziomie rówieśniczym*pozycja społeczno-ekonomiczna - najmniej popularne osoby pochodzą zazwyczaj z reguły z mniej zamożnych rodzin*wyczucie społeczne - umiejętność znalezienia dla siebie miejsca w grupie jest bardzo ważna*stopień przystosowania do środowiska*płeć

Skutki odrzucenia społecznego mogą być poważne. Bardzo często powodują zamknięcie się w sobie, wyobcowanie, niskie poczucie własnej wartości, w skrajnych przypadkach zaburzenia psychiczne i depresję. Osoby dotknięte odrzuceniem mają problemy z nawiązywaniem kontaktów z ludźmi, co powoduje spiętrzanie się problemów.

Będąc zaangażowanymi w różnorakie grupy rówieśnicze młodzi ludzie często używają slangu, czyli języka używanego tylko w gronie nastolatków, zawierającego zwroty charakterystyczne dla ich grupy. Zawiera on liczne wtrącenia z filmów, portali społecznościowych, reklam, jak również makaronizmy i gry słowne. Nastolatkowie stosują go, aby zaistnieć w gronie rówieśników. Wielu ludzi, zwłaszcza młodych, sądzi, że wtrącanie słówek z angielskiego może podnieść ich powodzenie w towarzystwie.Osoby posługujące się slangiem mają kłopoty z porozumiewaniem się z ludźmi spoza kręgu "wtajemniczonych", czym irytują rodziców, bezskutecznie starających się zrozumieć, co też ich dziecko ma na myśli, mówiąc: "Dzisiaj wbijamy do kolegi na kwadrat", albo "OMG, ale dużo osób na GG!". Czasem stosującym taki język nastolatkom chodzi właśnie o ukrycie prawdziwego sensu przed rodzicami lub nauczycielami. Uczniowie w czasie prezentacji podali przykłady obrazujące język nastolatków.

Niektóre z nich to:OCB - o co biega?B4 - (ang. before ) przedB3 - (ang. be free) bądź wolnyH8 - (ang. hate) nienawidzićLOL - (ang. Laughing out Loud) głośny śmiechloża szyderców - grupa osób naśmiewających się z kogoś lub z czegoślofciać - kochaćlansować się - chwalić sięsweet - słodki

Aby uniknąć zamykania się w sobie i ucieczki młodych ludzi w swój zamknięty świat, dorośli muszą jasno określić zasady wspólnych relacji. Oto przykład przybliżonego przez uczniów uporządkowanego, jasno przedstawionego stanowiska dorosłych:

„Ty i ja- stoimy we wzajemnej więzi, w relacji, na której mi zależy i którą chciałbym zachować. Mimo to każdy z nas jest odrębną osobą ze swoimi niepowtarzalnymi potrzebami i prawem do starania się o ich zaspokojenie. Chcę starać się uczciwie akceptować twoje zachowanie, przez które starasz się zaspokoić swoje potrzeby- także i wtedy, gdy masz problemy z zaspokojeniem swych potrzeb, pragnień.Jeśli pozwolisz mi uczestniczyć w twoich problemach, będę się starał ze zrozumieniem i akceptacją słuchać cię w taki sposób, który pomoże ci znaleźć własne rozwiązania, zamiast uzależniać się od moich. Jeśli masz jakiś problem, ponieważ moje zachowanie utrudnia ci zaspokojenie twoich potrzeb, upoważniam cię i zachęcam do powiedzenia mi, co odczuwasz. W takich momentach chcę cię wysłuchać i podjąć starania, aby moje zachowanie zmienić, jeśli potrafię.Gdy jednak twoje zachowanie utrudnia mi zaspokojenie moich potrzeb i powoduje, że odczuwam brak akceptacji wobec ciebie, postaram się wprowadzić cię w mój problem i dokładnie powiedzieć ci, co odczuwam, ufając, że ty liczysz się dostatecznie z moimi potrzebami, aby mnie wysłuchać i próbować zmienić swoje zachowanie.W sytuacjach, gdy żadne z nas nie może zmienić swego postępowania, by zaspokoić potrzeby drugiego, i stwierdzimy, że w naszym stosunku pojawił się konflikt dążeń, chcemy się zobowiązać każdy taki konflikt opanować tak, aby żadne z nas, ani ty ani ja, nigdy nie uciekało się do zastosowania siły , by zwyciężyć, pokonać drugiego. Ja uznaję twoje potrzeby, muszę jednak także respektować moje własne. Będziemy się więc zawsze starać znaleźć takie rozwiązanie naszych nieuniknionych konfliktów, które będzie dla każdego z nas do przyjęcia. W ten sposób zostaną zaspokojone twoje potrzeby, moje także, nikt nie zostanie pokonany, nikt nie zwycięża.W wyniku tego możesz się jako człowiek rozwijać przez zaspokojenie swych pragnień, ale ja mogę także. Dlatego nasza wzajemna więź pozostanie zawsze zdrowa, ponieważ będzie zadowalająca dla każdego z nas. Każde z nas może stać się tym, czym stać się może. I możemy nadal kształtować naszą więź w poczuciu wzajemnego szacunku, wzajemnej miłości, w przyjaźni i pokoju.”T. Gordon

„Kto ma silną wolę i silną chęć służby ludziomTemu życie pięknym będzie snem,Choćby droga do celu była poplątanaA myśli niespokojne…”Janusz Korczak

Trzeci zespół skupił się na relacjach dorosłych ludzi, współistniejących w społeczeństwie.

W dorosłym życiu oprócz wspomnianej przez nas miłości, człowiek powinien kierować się życzliwością, tolerancją i szacunkiem. Uczniowie przypomnieli słuchaczom czym jest tolerancja."Tolerancja to szacunek, akceptacja i uznanie bogactwa różnorodności kultur na świecie, naszych form wyrazu i sposobów na bycie człowiekiem. Sprzyja jej wiedza, otwartość, komunikowanie się oraz wolność słowa, sumienia i wiary. Tolerancja jest harmonią w różnorodności. To nie tylko moralny obowiązek, ale także prawny i polityczny warunek. Tolerancja -wartość, która czyni możliwym pokój - przyczynia się do zastąpienia kultury wojny kulturą pokoju." Tolerancja to: *Respektowanie cudzych praw i cudzej własności; *Uznanie i akceptacja różnic indywidualnych; *Umiejętność słuchania, komunikowania się i rozumienia innych; *Docenianie rozmaitości kultur; *Otwarcie na cudze myśli i filozofię; *Ciekawość i nie odrzucanie nieznanego; *Uznanie, że nikt nie ma monopolu na prawdę. Przypomnieli także, że 16 listopada jest Międzynarodowym Dniem Tolerancji.

Ważnym aspektem relacji międzyludzkich jest wzajemny szacunek.Szacunek jest to grzeczność połączona z troską o uczucia i dobro drugiej osoby.Czasem „dla dobra” drugiej osoby depczemy jej uczucia. Natomiast najgłębszą treścią szacunku jest ochrona uczuć, ponieważ stwarza klimat akceptacji i zachęty, w którym każdy może się zdrowo rozwijać, wydobywając i kształtując swe najlepsze cechy. Zawsze warto zapytać samego siebie: czy moje słowa lub zachowanie nie zraniły uczuć drugiej osoby? Uczniowie przybliżyli najważniejsze założenia szacunku w prezentacji multimedialnej:Składowe szacunku:*grzeczność, dobre maniery,*dbałość o uczucia innych, poszanowanie cudzej godności,*dbałość o dobro innych, wzgląd na innych,*respektowanie inności, odmienności,*honor: poszanowanie własnej godności, dbałość o swoje dobre imię, dotrzymywanie słowa,*dbałość o własne dobro i swój rozwój,*podziw, uznanie, docenianie.Komu/ czemu powinniśmy okazywać szacunek:*wszystkim osobom-znajomym i nieznajomym, także sobie,*cudzej własności( przedłużenie szacunku wobec właściciela),*dobrym tradycjom (przedłużenie szacunku wobec wcześniejszych pokoleń),*pracy i jej produktom (przedłużenie szacunku wobec jej wykonawców),*Ziemi, przyrodzie, zwierzętom,*prawu, które służy dobru ogólnemu, zasadzie równości ludzi,*sprawiedliwemu państwu i jego instytucjom.Szacunek okazujemy poprzez:*uśmiech, przyjazne patrzenie w oczy osobie mówiącej do nas, spokojny i niezbyt głośny ton,*kulturalny język, mówienie dzień dobry, przepraszam, itp., przedstawianie się ( gdy do kogoś dzwonimy), pytanie o zgodę osób wewspólnym pomieszczeniu( pokoju, klasie), zanim zrobimy coś, co może zakłócić ich spokój lub komfort, zapamiętywanie imienia inazwiska i prawidłowe ich używanie,*grzeczne gesty: przepuszczanie przez drzwi, ustępowanie miejsca w środkach transportu, drobna pomoc, udzielanie informacji, prawdomówność, słuchanie bez przerywania,*punktualność, sprzątanie po sobie, dbanie o cudze dobro, mówienie z życzliwością o innych,*powstrzymywanie się od krytykowania (siebie i innych), nieużywanie cudzych rzeczy bez zgody właściciela, *noszenie stroju stosownego do okazji.

NIE NALEŻY OCZEKIWAĆ, ŻE DZIECKO BĘDZIE OKAZYWAĆ DOROSŁYM SZACUNEK, JEŚLI ONI NIE OKAZUJĄ SZACUNKU DZIECKU.

NADAWCA

(Wpływ na komunikację czynników fizjologicznych, psychologicznych,

socjologicznych i kulturowych, NADAWCY)

Prezentacja przygotowana przez jednego z uczniów, dotycząca najważniejszych zasad komunikacji była podsumowaniem poruszanych treści.

Dziedziny zachowań niewerbalnych

• Kinezyka (kinetyka, kinezjetyka)

Termin ten wprowadził do nauki Ray Birdwhistellew 1952 r.

Według niego „kinezyka” oznacza badania nad systememkomunikowania niewerbalnego (określanego czasem takżejako język ciała), które posługuje się gestykulacją i innymiruchami ciała. Badacz starał się udowodnić, że komponentsłowny w konwersacjach bezpośrednich wynosi 35%,natomiast aż 65% informacji jest przekazywanychniewerbalnie (M. Brocki, Krótka historia badańantropologicznych, s. 57). W pierwotnym znaczeniu termin„kinezyka” odnosił się do mimiki, twarzy, gestów, typówspojrzenia i pozycji głowy. Dziś terminem tym określamywszelkie ruchy cielesne w ekspresji twarzowej, gesty, a takżeruchy całego ciała: zachowania posturalno-gestowe,spojrzenia, mimikę, ruchy głowy.

• Parajęzyk (wokalika, akty pozalingwistyczne)

Ta dziedzina zachowań niewerbalnych obejmujecechy wokalne głosu w czasie tworzeniawypowiedzi i znaczące pauzy, a więc barwę głosu,tempo mowy, wysokość głosu, głośność, czastrwania wypowiadanych głosek, milczenie,wahanie, drżenie głosu, charakterystyczne przerwy(potocznie nazywa się to modulacją).

• Okulestyka

Jest to badanie sposobu, w jaki posługujemy sięoczami w trakcie konwersacji: jak częstonawiązujemy kontakt wzrokowy z rozmówca,w którą stronę patrzymy czasie interakcji, jak długotrwa spojrzenie i jakie zmiany w spojrzeniu siędokonują.

Zachowanie się naszego wzroku - w tym to, jakdługo możemy patrzeć na drugą osobę – jest naogół regulowane przez zwyczaje panujące w danejkulturze.

• Autoprezentacja

Obejmuje badania nad rolą w komunikacjiczynników składających się na image osoby,a więc budowa ciała, wygląd fizyczny,sylwetka, fryzura, makijaż, noszone dodatki,ubiór i jego kolorystyka.

Można powiedzieć, że „jednostka działatak, by w sposób umyślny lub mimowolnywyrazić siebie, a inni pozostają pod jakimś jejwrażeniem” (E. Goffman, Człowiek w teatrzeżycia codziennego, Warszawa 1981, s. 360).

• Haptyka

Odnosi się do badania roli zachowań dotykowych w komunikacji: uściski dłoni, poklepywanie, obejmowanie, pocałunki.

• II. Kategorie funkcji zachowań niewerbalnych

• Funkcja uzupełniania, czyli ilustratory

Są nimi gesty, które mają uzupełniać wypowiedź, wzmacniać ją, precyzować, ilustrować (np. wskazanie kierunkuposzukiwanej ulicy; „nie mam’ – rozłożenie rąk; pozytywne oczekiwanie – zacieranie rąk).• Funkcja regulacyjna, czyli regulatory

Odnosi się do sposobów używania całego ciała lub jego części (oczu, głosu, głowy) służących do regulacji przebieguinterakcji (np. wskazywanie na zakończenie rozmowy poprzez odwrócenie się, odejście; zwrócenie czyjejś uwagi poprzezdotknięcie; wymiana spojrzeń; skinienia głową – synchronizujące kolejność wypowiedzi w grupie; potakiwanie głową lubkręcenie, oklaski, uniesienie brwi – wyrazy akceptacji lub jej braku).• Funkcja zastępowania , czyli emblematy

Składają się na nią gesty niewerbalne, które zastępują słowa lub zdania (np. machanie ręką – „do widzenia”;wzruszenie ramion „nie wiem”; potakiwanie głową – „tak”). Należą tu również gesty służące do określania kształtów(np. „kręte schody”) oraz takie, które wykorzystuje się w sytuacjach, kiedy mówienie nie jest możliwe (np. pod wodą,w hałasie, w kontaktach z głuchoniemymi, w zakonach, w których obowiązuje milczenie).• Funkcja moderująca, czyli adaptery

Są to takie sposoby niewerbalnego zachowania, które służą jednostce do łagodzenia napięć (np. zaciskanie dłoni,drapanie się po głowie, obgryzanie paznokci) oraz zebrania myśli, zastanowienia się nad odpowiedzią (np. pocieranie karku,dotykanie krawatu, bawienie się długopisem).• Funkcja ekspozycji (ekspresji emocji), czyli pozy

Należą tu gesty niewerbalne, które pozwalają eksponować uczucia i emocje w większym stopniu, niż jest ichrzeczywisty stan (akcentują je, wyolbrzymiają) lub odwrotnie: pozwalają je ukryć. Gesty te przejawiają się przede wszystkimz pośrednictwem wyrazu twarzy, przy czym wyróżnia się 4 rodzaje ekspresji emocji:• intensyfikacja (np. mimiczna ekspresja radości przy powitaniach),

• dezintensyfikacja (np. ukryte rozczarowanie z powodu pominięcia nas przy przyznawaniu nagród),

• neutralizacja (np. wyraz twarzy sędziów na sali rozpraw nie ukazujący emocji z powodu wyniku procesu),

• maskowanie, tj. tłumienie jakiejś emocji przez maskowanie jej jakąś inną (np. promienny uśmiechy dziewcząt

pokonanych w wyborach miss; ludzie zalęknieni bywają agresywni).

Na zakończenie uczniowie przedstawili scenkę mówiącą o tym, że nigdy nie jest za późno na pracę nad poprawą komunikacji międzyludzkiej, mając nadzieję, że przedstawione przez nich treści będą wskazówkami do budowania głębokich i wartościowych relacji.Sędziwi małżonkowie świętują swoje złote wesele. Przy uroczystym śniadaniu żona myśli sobie :-od pięćdziesięciu lat odstępuję zawsze mężowi górną, chrupiącą część bułeczki, dziś w końcu mam prawo samej sobie zrobić ucztę tym

ulubionym smakołykiem.I wzięła górę bułeczki, dół podała mężowi. Staruszek aż podskoczył z radości, ucałował rękę małżonki i wyznał z rozrzewnieniem:-Kochanie, zgotowałaś mi radość dnia. Pięćdziesiąt lat nie jadłem spodniej części bułeczki, choć to najbardziej lubię. Cały czas myślałem, że skoro ci tak smakuje- to ty masz do niej pierwszeństwo.

Wykorzystując specyfikę szkoły, na zajęciach z przedmiotów artystycznych, uczniowie wykonali plakaty ilustrujące poruszaną przez nich tematykę. Były one wywieszone na auli szkolnej w czasie prezentacji projektu tworząc dodatkową oryginalną oprawę występu uczniów.

ZA POMOC W REALIZACJI PROJEKTU UCZNIOWIE PODZIĘKOWALI NAUCZYCIELOM: *P. ANNIE GIECKO-wychowawczyni*P. MAGDALENIE KRYGIER*P. EDYCIE GRZYB – GRZESZCZUK*P. WALDEMAROWI DZIACZKOWSKIEMU*P. PIOTROWI PANASEWICZOWI*P. ROBERTOWI WOJNIUSZOWIDYREKCJI ZA ŻYCZLIWOŚĆ.A PRZEDE WSZYSTKIM SWOIM KOCHANYM RODZICOM I OPIEKUNOM ZA TO, ŻE BYLI I SĄ DLA NICH NAJCIEPLIWSZYMI NAUCZYCIELAMI

ŻYCIA.

Muzyka: Easy Lemon Kevin MacLeod (incompetech.com)