PUNIM DHE KERKIM SHKENCOR

MENAXHIMI I BURIMEVE NJERZORE NE SHENDETESI

MENAXHIMI I STRESIT

Mr.Sc.Nevruz Zogu PhDEmail:bucizogu@hotmail.com

Mob: +377 44 507 600Rr.Leke Dukaxhini Nr 124/a

Gjakovë 50000 KOSOVË

-Njeriu ne menaxhimin e burimeve njerzore paraqet vleren themelore ne shoqeri duke na dhene rendesine e faktorit njeri ne kuader te kompleksitetit te faktorve – Burimeve te pergjitheshme.Shume studiues dhe shkencetare kane verejtur rendesin e resurseve humane perkatesisht faktorin njeri si figur bazike dhe qendrore ne realizimin e persosjes se proqesit per arritjen e qellimit themelor.-Faktori njeri ne menaxhimin e burimeve njerzore eshte i pazavendesueshem dhe i pakrahasushem ne vlerat materiale te cilat nevoiten per realizimin e qellimit te parashtruar,krijimi i nje pasqyre relativisht te mateshme per anen sasiore te vlerave njerzore ka bere te mundeshme dhenjen e pergjigjes relativisht te sakte dhe vleres se njeriut edhe pse ende e paqarte, tërësisht definimi i resurseve njerëzore si komponent i mateshsëm vlerësues. Njohja e realitetit të tillë për këtë shkak sigurisht është materie mjaft e ndërlikuar për menaxhmentin që ka ambicie për sukses.Mbrojtja në punë dhe ruajtja apo përmirësimi i shëndetit janë probleme të veçanta që e preokupojnë menaxhmentin bashkëkohor përkatësisht sistemin e tërësishëm të resurseve humane.-Vendet e ndryshme e kanë të rregulluar në mënyra të ndryshme çështjen e mbrojtjes në punë dhe të shëndetit të të punësuarve, mirëpo e përbashkët për të gjithë është kërkesa e ekzistimit të kushteve elementare për punë dhe për jetë. Ekzistimi dhe nxjerrja e ligjeve, rregullave apo normave të caktuara që e rregullojnë çështjen e mbrojtjes në punë si dhe kompensimet materiale të nevojshme për mbrojtjen dhe ruajtjen e shëndetit qe janë çështje thelbësore në kuadër të sigurimit të resurseve humane.-Mbrojtja dhe shëndeti i të punësuarve si çështje mjaft e rëndësishme në organizimin e resurseve humane është mjaft vështirë të rregullohet me ligj. Aftësitë, qëndrimet dhe stërvitjet e punëtorëve përkatësisht masat që ndërmeren nga menaxherët apo ekipet profesionale kanë ndikim më të madh në realizimin e suksesshëm të mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së shëndetit të të punësuarve.-Mbajtja e kujdesit nga ana e menaxherit jo vetëm ndaj sigurimit, zgjedhjes dhe shfrytëzimit të të punësuarve por edhe sigurimi i kushteve për pension si dhe zëvendësimi i tyre paraqet punën kryesore të menaxherit nga fusha e politikës së kuadrit. Njëherësh ky është edhe kushti themelori mbajtjes së ciklit jetësor të të punësuarve.-Definimi i resurseve humane si komponent e mateshme vlersuese,njohja e realitetit te tille sigurishte eshte mjafte e nderlikuar per menaxhmentin qe ka ambicje per arritjen e suksesit.Tema e kerkimit te doktorrates e perzgjedhur nga vet une (Doktorranti) eshte Menaxhimi i Burimeve Njerzore - Menaxhimi i Stresit.Menaxherët shfrytëzojnë teknika të vlerësimit të punëve ashtu që të sigurojnë pagesa përkatëse në harmoni me kriterin e kërkesës së punëve në vendin e punës dhe kontributit të sa për realizimin e qëllimeve të organizatës. Këto mund të realizoj vetëm duke u mbështetur në informatat e nevojshme të cilat nxirren nga vlerësimi i punëve përkatësisht analiza e punës. Në bazë të këtyre informatave menaxheri bën përshkrimin dhe specifikimin e punëve që tregon se çka kërkohet nga punëtori të kryej në vendin e punës në njërën anë, dhe shkallën e kualifikimit personal të nevojshëm për të kryer atë punë në anën tjetër. Procesi i tillë i vlerësimit bëhet duke u mbështetur edhe në krahasimet e mundshme midis punëve dhe me këtë realizohet rangimi i punëve nga ato kur kërkohet më së shumti gjer te ato punë ku kërkohet më së paku (në kuptimin cilësor dhe sasior).

Derisa vlerësimi i punës së punëtorëve bëhet me ndihmën e teknikave të vlerësimit të punëve, puna e menaxherëve është e një natyre tjetër andaj edhe vlerësimi i saj kërkon teknika të tjera.Vështirësitë në lëmin e vlerësimit të punëve të menaxherëve vijnë kryesisht nga arsyeja e

pamundësisë së matjes dhe krahasimit të punëve të tilla.Nivelet e ndryshme të menaxhmentit kanë edhe specifikat e veta në lëmin e vlerësimit dhe të pagesës.

QELLIMI I STUDIMIT:

-Qellimi dhe Objektivi i përgjithshëm është forcimi i kapaciteteve planifikuese dhe menaxhuese në nivel kombëtar dhe lokal në sektorin e shëndetësisë nëpërmjet zbatimit të një programi të vazhdueshëm trajnimi në planifikimin dhe menaxhimin e sektorit të shëndetit publik. Kjo do të kontribuojë në përmirësimin e mëtejshëm të cilësisë së kujdesit në shërbimet shëndetësore. Ofrimi i një menaxhimi të sektorit të shëndetësisë për punonjësit e shëndetësisë të punësuar në institucionet/agjencitë qendrore si dhe në ato periferike në sektorin e shëndetit publik.Përmirësimi i cilësisë së programit të trajnimit(Universitar dhe pas universitar) -Studimi dhe hulumtimi i temes eshte shum koplekes dhe i nderlikuar, gjithmon duke u bazuar ne instituconet tona shendetsore te dy vendeve si ne Republiken e Shqiperis ashtu edhe te Kosoves, por une do perdori te gjitha literaturat e mundeshme dhe njekohesisht do perdori faktet qe qojn derjt nje studimi konkret te menagjimit shendetsor, po ashtu me nje theks te veqant do shtroj edhe sigurimin shendetsor dhe proceduarat e mundeshme qe ligji te jete sa me i favoreshem per qytetaret.Realizimi i një dialogu të vazhdueshëm aktiv me të gjithë aktorët kryesorë për të siguruar një integrim natyror të programit në sistemin arsimor shtetëror.     Si janë duke funksionuar sistemet shendetsore sot? Sa e ndihmojnë sistemet shendetsore qëndrueshmërinë e shoqërisë ? A ka nevojë dhe a ka prirje për reforma në këto sisteme ? Këto janë pyetjet e rëndësishme, edhe në formë tezash për të “zbuluar” faktin nëse sistemet shendetsore janë gjithmonë në avansim, ose jo ?      Është me rëndësi ta shpjegojmë, dhe pastaj ta analizojmë faktin se, përse në sistemin shendetsore,Çështje tjetër e temës, mendoj që është të krahasuarit e asaj se, a ka tendenca të rritjes së përpjekjeve në disa shtete, sidomos në Evropë, që të ecet kah prirja ndaj sistemit modern. Në Kosovë, janë duke u bërë përpjekje ose është në ndërtim e sipër një opinion qytetar-publik, i cili mendon ose beson që shendetesia ne Kosova mund të ketë një sistem menaxhimit. Sigurisht, ky sistem do të ndihmoj që të kemi nje popullat me te shendetshme. Mirëpo, ka një nivel të ulët të traditës dhe të zhvillimit të qeverisjes demokratike për shkak të së kaluarës historike.   Mendoj që shumë çka lidhet edhe me kulturën politike si dhe me edukimin qytetar, pastaj me shkallën e emancipimit, me shkallën e arsimimit etj., dhe se ekuivalent me dëshirat dhe me kërkesat qytetare, për një shoqëri apo për një shtet është e rëndësishme ruajtja dhe kultivimi i intersave të shtetasëve: të drejtat njerëzore, ato politike, të arsimimit, të lëvizjes së lirë etj. Ky spektër të drejtash, më shtynë të besoj që sistemi parlamentar, është tash për tash më pozitiv apo më i pranueshëm, përkundër kërkesave eventuale, se çdo sistem tjetër.  Aq më shumë, në kontinentin tonë

Hipotezat e mia do bazohen me shume ne Qendren Klinike Universitare te Prishtines, Spitalin rajonal te Gjakoves si dhe ne Qendrat shendetsore Parsore(Ambulantore) aty do bej nje hulumtim te thelluar qe te vijm te nje punim doktorial me nje perfundim suskeseshem dhe qe nxjerr ne pah nje menagjim shume konkret per nje te ardhme sa me te mire per kujdesin shendetsore dhe menaxhimin me burime njerzore prane ketyre qendrave shendetsore dhe ne maximum zvogelimin e stresit te punonjeseve.

Menagjimi sot eshte pak i nderlikuar kur kemi te bejm me shendetsin per shkak te faktorve te ndyshme qe qojn deri te nje deshtim i cili shkakton deme te pergjitheshem, po ashtu mos stabiliteti ne instituconet shendetsore dhe me theks te veqant ne Qendren Klinike

Universitare te Prishtines, ku kemi ndrrim shume te shpesht te menagjerve te saj pershkakt te menagjimi te dobet te tyre ne procesin menagjus spitalor, une nje theks te veqant do te ndalem ne kete Institucon qe te nxerri ne pah problematikat qe vin deri te shkarkimi ose suspendimet e shumta te ketyre udheheqesve ose menagjerve shendetsore, ku do bej hulumtime te shumta qe te vim tek nje menagjim stabil dhe suskeseshem, po ashtu do hulumtoj ne dokumentat zyrtar te instituconeve shendetsore qe te vijm siq e ceka ne nje menaxhim standart dhe korrekt, qoft afatshkurt por me rendesi te veqant menagjim standard afatgjat dhe modern konform shteteve te zhvilluar te BE-se dhe me gjere. Qendren Klinike Universitare te Prishtines deri me sot ka hasur ne shume probleme ne te cilat ka pasur ndikim edhe Politika shtetrore dhe subjektet politike por une do perdori metodat dogmatike dhe hulumtuse qe ne te ardhmen te largohen elementet ndikuse politike nga instituconet shendetsore. Ne punimin tim doktorial, nje rendesi shume te madhe do kushtoj edhe Qendren Klinike Universitare te Tiranes dhe formen e menagjimit te saj por njekohesisht do bej hulumtime edhe ne Instituconet tjera Shendetsore jo shtetrore qe te bejme nje krahasim ne mengajimin e tyre dhe te vijm deri tek nej perfundim qe te nxjerrim edhe konkluza te sakta te saj dhe metodat qe te perdoren ne te ardhmen se si duhet te verpohet ne nje menagjim te burimeve njerzore standard dhe modern.

Hipotezat paraqesin thelbin e synimeve të doktoratës,

1. Institucionet Publike Shëndetësore menaxhohen nga profesionist mjekësore ?2. Stresi i madh dhe dominues tek puntoret shendetsore ?3. Mos menaxhimi korrekt i burimeve njerzore ne qendrat e ndryshme shendetsore ?4. Performanca e Burimeve njerzore ne qendrat shendetsore ?

Duke u bazuar ne teren dhe duke marrur mostrat nga menaxhmeret e ndyshem jo vetem shendetsor, do bej hulumtime ne instituconet nderkombatre shendetsore te menagjimit qe te vim deri te nje shtrim i problemit, zhgjidhjen e problemit dhe perfundimin qe te vim te nje menagjim te sukseseshem si te institucioneve shendetsore ashtu edhe te nje menaxhim modern me burimet njerzore.

RËNDËSIA E STUDIMIT:

Ka shumë hapësirë për të qenë konkret në konstatimin se, studimi krahasimtar i sitemeve të lartpërmendura plotëson edhe më shumë njohjen e këtyre sistemeve, dhe jo vetëm njohjen e tyre por edhe krahasimi i tyre.Mendimi menaxherik krahasimin me shkencat shoqërore.ngase, e kamë vënë në spikamë më lart qëllimin por edhe rëndësinë e këtij studimi, po e theksoj: Sistemi shendetsore nuk është adekuat pa menaxhimin e burimeve njerzore te nje sistemi sa me modern, dhe e kundërta...!

SHTRIMI I PROBLEMIT:

-Sektori i Shëndetësisë në Kosove përballet me shumë sfida dhe vështirësi. Janë problemet më të rëndësishme në sektorin e burimeve njerëzore: mungesa e profesionistëve të trajnuar në menaxhimin e shëndetësisë dhe disiplinave që kanë të bëjnë me të dhe mungesa e programeve të trajnimit për menaxhimin e shëndetësisë dhe disiplinave të tjera që lidhen me të.

Ky deficit i rëndësishëm përsa i përket arsimit është si rrjedhojë e shumë faktorëve si mungesa e traditës dhe e kapaciteteve arsimore në shëndetësinë moderne publike dhe menaxhimin e shëndetësisë; mungesa e teksteve shkollore dhe e materialeve të tjera pedagogjike në gjuhën shqipe dhe së fundi ekzistenca e një mjedisi kompleks dhe të vështirë institucional që nuk favorizon zhvillimin e programeve të reja të trajnimit.

-Gjithashtu shërbimet shëndetësore publike menaxhohen kryesisht nga mjekë që nuk janë të trajnuar për administrimin e shëndetësisë. Kjo ndodh për shkak të mungesës ekstreme të profesionistëve dhe burimeve njerëzore të trajnuara në disiplinat e shëndetësisë. Në këtë kuadër, është e vështirë të imagjinohet një reformë e suksesshme në sektorin e shëndetësisë që synon të përmirësojë gjendjen shëndetësore të Kosovarëve dhe të ofrojë shërbime efektive të kujdesit shëndetësor duke u orientuar veçanërisht drejt mbështetjes për të semuarit.

Menaxhimi dhe krijimi i një ambienti të shëndetshëm

Si menaxher te ardheshem duhet qe te krijojm programe që inkurajojnë punonjësit të përmirësojnë zakonet e tyre shëndetësore. Aktualisht shumë organizata sot e kanë parë se një progarm i asistencës së punonjësve është me përfitim në të gjitha drejtimet.Ndërsa problemet emocionale, krizat personale, alkoolizmi dhe abuzimi i drogave shpesh shihen si çështje personale është e qartë se ato ndikojnë mjaft sjelljen në punë dhe ndërlidhen me performansën e punonjësve. Një program i asistencës së punonjësve zakonisht krijon asistencë profesionale nga këshilluesit brenda organizatës ose profesionistët e jashtëm kur është e nevojshme

MUNDËSITË DHE KUFIZIMET: Mundësitë lidhur me trajtimin dhe realizimin e temës sonë, janë mjaft reale për shkak se një pjesë të aktivitetit tonë mund ta gjejmë si përgatitje dhe si përvojë në universitet. Një pjesë tjetër, mund ta sigurojmë në “bollshmërinë” e materialeve – literaturës. Ndërkaq, ato që mund t’i konsiderojmë si “kufizime”, mendoj që lidhen me faktin se, ndoshta nuk do t’arrijë të realizojë vizita studimore në arkiva ose biblioteka ndërkombëtare me renome, vizita studimore në institucione të caktuara shendetsore, ta zëmë në Francë, në SHBA etj. Megjithatë, duke qenë në fillim të studimeve të doktoraturës, nuk do të paragjykoja shumëçka, ngase mendoj që është herët t’i konstatoj “mundësitë dhe kufizimet” që lidhen me temën time.

Menaxhimi i burimeve njerzore dhe menaxhimi i stresit i trajtuar nga autoret e ndryshem dhe ne menyre te ndare do te vehet ne kete studim ne lidhje organike dhe ne rend kronologjik nga ana autorit(doktorantit) duke dhene ne kete menyre nje pasqyr besnike dhe faktike te trajtimit te ketij problemi ,Metodologjia e kerkimit te menaxhimit te burimeve njerzore - menaxhimi i stresit do te bazohet ne njohjen dhe trajnimin dhe edukimin e nje grupi te caktuar te puntorve shendetsore te te gjitha niveleve dhe profileve te ndryshme.

Ne kete menyre do t’ju mundesohet njohja prej se afermi me problematiken e stresit i cili ne cdo pore te jetes na percjell edhe atehere kur na pushojme duke bere te mundeshem luften sa ma te sukseseshme kunder kesaj dukurie kaq dominante,ku eliminimi i te cilit ne tersi nuk eshte i mundeshem por zvoglimi ne shkalle sa me te ulet me nje menaxhim te sukseshem do te ishte e arritshme.Perveq ketij grupi doktoranti planifikon te zgjedhe nje grup me profesione dhe detyra te ndryshme te burimeve njerzore te caktuar te prekur nga stresi me shkallve te ndryshme te cilve do tu jepet pytsori per ta plotsuar,nga keto dhena do te vijme tek rrezultatet autentike te

cilat do te na ndihmojne ne krahasimin me rrezulltat e gjetura deritanishme te autorve te vendit dhe te huaj ne luften e ktij fenomeni aq te rrezikshem per shendetin e burimeve njerzore-stresit.-Qellimi i temes ne fjale eshte qe duke hulumtuar dhe bere kerkime shkencore ne baze te shfrytzimit burimeve njerzore dhe te literatures relevante qe trajton drejtperdrejt aspektet shendetsore dhe politiken ne avansimin e menaxhimit te burimeve njerzore dhe menaxhimin e stresit ne menyre qe sa me efikas te jemi ne fitimin e luftes kunder stresit i cili jo vetem ne ditet e sotit por edhe ne te ardhmen ka me qene problem numer nje shoqeri,te mos harrojm se cdo semundje ne kohet e sotit duke perfshire edhe ato kancerogjene piknisjen e vet perveq ne gjenetike e kane edhe nga stresi.

Stresi në punë, stresi në shtëpi, stresi gjithandej

Stresi pa dyshim është bërë një pjesë e pashmangshme e punës dhe jetës moderne. Zakonisht thuhet se vetëm të vdekurit nuk i janë nënshtruar stresit. Stresi sot konsiderohet si njëri ndër shkaqet më kryesore për shumë probleme të punës dhe organizimit, sëmundjeve të zemrës dhe atyre mentale. Veçanërisht si stresuese konsiderohet puna e menaxhimit, prandaj me të drejtë shpesh përdoret termi “sëmundja e menaxhimit”. Ky është një term që shpreh një grup të konsekuencave shëndetësore, që i ka puna e menaxherit, duke pasur parasysh kërkesat dhe kushtet specifike. Megjithatë, stresi nuk është karakteristikë vetëm e punës së menaxherit. Ai lidhet pothuajse me të gjitha punët dhe me çdo situatë. Papunësia, të ardhurat e ulëta, konkurrenca e përgjithshme, njohuritë e nevojshme, pasiguria dhe karakteristikat e tjera të punës dhe jetës bashkëkohore e intensifikojnë potencialin për stres dhe nuk e kursejnë askënd.

Në botë, stresi është problem dominues

Në këtë kohë dinamike mund të vërtetohet lirisht se stresi është njëri ndër problemet dominuese me të cilin sot ballafaqohen organizatat dhe menaxhmenti, të paktën jashtë vendit. Zakonisht, menaxhmenti i kompanisë ndërmerr një sërë aktivitetesh me qëllim të zvogëlimit të shkaktarëve të stresit në organizatë dhe aftësim të të punësuarve për përballje të suksesshme me stresin e pashmangshëm dhe mësimit me të, në mënyrë që të ulen në minimum pasojat e tij te individët dhe organizata. Shumë ndërmarrje të suksesshme investojnë qindra milionë dollarë në programet për menaxhim me stresin

ANEKS:

Disa nga hapat qe duhet organizuar nga menaxheret e burimeve njerzore:

Hapi I nga menaxheri kerkohet

Te identifikohen burimet e stresit. A shkaktohet stresi vetëm nga çështjet e punës? Apo edhe nga shqetësime të tjera? Ndonjëherë shkaqet mund të jenë të qarta, ndonjëherë të ndërlikuara. Të paktën në dukje të ndërlikuara, sepse stresi mund të jetë aq i madh ndonjëherë sa të verbon për të parë shkaqet që qëndrojnë pas tij. Nëse ju shqetësojnë ngjarje që lidhen me biznesin tuaj, atëherë përsëri mendoni dhe analizoni me kujdes faktorët që nuk janë duke ecur mirë në biznes. Prandaj duhet gjetur koha dhe vendi i përshtatshëm për të reflektuar thellë rreth tij. Duhet gjetur një çast kur asnjë problem nuk është vërdall për momentin. Një kohë e tillë e përshtatshme është për

shembull kur shtriheni para se t’ju zërë gjumi (nëse stresi ju lejon të flini). Mendoni me veten mbi shkaqet kryesore që sjellin mërzi dhe shqetësime. Në fund, do të shihni që nuk është edhe aq i vështirë identifikimi i tyre. Vetëm duke kuptuar ato, mund të pretendohet më pas ulja apo zhdukja e stresit.

Hapi II

Menaxhimin e kohës. Shpesh do të kuptoni që një prej shkaktarëve kryesorë të stresit është mungesa e kohës në dispozicion për të bërë gjithçka që do brenda afateve të caktuara. Prandaj është e rëndësishme që në rast se jeni shumë të ngarkuar të mbani një axhendë me gjërat që duhet të bëni gjatë ditës. Nëse gjithsesi koha nuk del për gjithçka, atëherë duhet të mësoni t’i jepni prioritet gjërave të caktuara. Mendoni se çfarë ka më tepër rëndësi për ju. A duhet të kaloni më tepër kohë në punë, apo me familjen? Mos merrni përsipër çdo detyrë në biznesin tuaj. Nëse jeni ju menaxheri, mësoni të delegoni disa detyra tek punonjësit e tjerë. Duke prioritetizuar gjërat, atëherë të paktën disa prej tyre do t’i bëni siç duhet, pasi nuk do të keni më presionin e kohës së pamjaftueshme. Në rastin kur punoni me stres ngaqë nuk i bëni dot të gjitha, atëherë me shumë mundësi nuk bëni asgjë tamam. Përqëndrohuni tek ato që kanë rëndësi më tepër për ju dhe dëshironi më shumë të bëni. Më pas, bëjini.

Te kontrollohet mjedisi. Duhet të kshillohen që shpesh të jeni vetë ju që vendosni për gjërat që bëni dhe mënyrën se si përballeni me to. Ka gjithmonë një mënyrë për të ndaluar së bëri të gjërave që ju mërzisin, ashtu siç ka edhe mënyra për të parë anët pozitive të gjërave që në pamje të parë duken si stresuese. Supozojmë që jeni duke parë televizor dhe lajmet e ditës ju kanë ngritur nervat keq. Mjafton të bëni një nga këto dy gjëra: Të fikni televizorin ose të ndërroni kanal. Trafiku i rënduar ju streson gjithmonë? Shikoni anët pozitive të situatës. Është një moment i mirë për të reflektuar për jetën tuaj, ose për të dëgjuar muzikën e preferuar me zërin në maksimum. Të njëjtën gjë mund të bëni edhe në një pozicion si drejtues biznesi. Nëse ndodh ndonjë gabim, nëse shitjet nuk shkojnë sipas parashikimit apo nëse punonjësit nuk kanë produktivitet të lartë, atëherë gjeni mundësinë e përfitimeve të mundshme nga këto situata. Nga gabimet mund të nxjerrësh gjithmonë mësime, ndërsa mund të rimendoni edhe mënyrën e shpërblimit të punonjësve dhe të krijoni rrugë të reja për motivimin e tyre.