RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIVVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:20 E diel, 20 maj 2012E diel, 20 maj 2012E diel, 20 maj 2012E diel, 20 maj 2012E diel, 20 maj 2012

PROJEKTI PER NJE BANKE KOMBETPROJEKTI PER NJE BANKE KOMBETPROJEKTI PER NJE BANKE KOMBETPROJEKTI PER NJE BANKE KOMBETPROJEKTI PER NJE BANKE KOMBETARE DHE ÇFARE DHE ÇFARE DHE ÇFARE DHE ÇFARE DHE ÇFARE E NXITI RIVARE E NXITI RIVARE E NXITI RIVARE E NXITI RIVARE E NXITI RIVALITETIN ITALITETIN ITALITETIN ITALITETIN ITALITETIN ITALI- ALI- ALI- ALI- ALI- AUSTRIAUSTRIAUSTRIAUSTRIAUSTRI

PLANI EKONOMIK I ISMAIL QEMALITKoncensione, por asnjë pëllëmbë tokë mos t’u shitet të huajveKoncensione, por asnjë pëllëmbë tokë mos t’u shitet të huajveKoncensione, por asnjë pëllëmbë tokë mos t’u shitet të huajveKoncensione, por asnjë pëllëmbë tokë mos t’u shitet të huajveKoncensione, por asnjë pëllëmbë tokë mos t’u shitet të huajve

Personazhi i harruarPersonazhi i harruarPersonazhi i harruarPersonazhi i harruarPersonazhi i harruar,,,,,legjenda e legjenda e legjenda e legjenda e legjenda e AliutAliutAliutAliutAliut

me pesë mbiemrame pesë mbiemrame pesë mbiemrame pesë mbiemrame pesë mbiemraNjë informacion që zbulohet pasNjë informacion që zbulohet pasNjë informacion që zbulohet pasNjë informacion që zbulohet pasNjë informacion që zbulohet pasnjë shekulli. Personazhi historik,një shekulli. Personazhi historik,një shekulli. Personazhi historik,një shekulli. Personazhi historik,një shekulli. Personazhi historik,

Ali Çepani, mik dhe bashkëpunëtorAli Çepani, mik dhe bashkëpunëtorAli Çepani, mik dhe bashkëpunëtorAli Çepani, mik dhe bashkëpunëtorAli Çepani, mik dhe bashkëpunëtorme Ismail Qemalin e Jani Vme Ismail Qemalin e Jani Vme Ismail Qemalin e Jani Vme Ismail Qemalin e Jani Vme Ismail Qemalin e Jani Vretonretonretonretonreton

është lënë në harresë.është lënë në harresë.është lënë në harresë.është lënë në harresë.është lënë në harresë.

“Parajsa e Gogoleve”,“Parajsa e Gogoleve”,“Parajsa e Gogoleve”,“Parajsa e Gogoleve”,“Parajsa e Gogoleve”,nis saga e famshmenis saga e famshmenis saga e famshmenis saga e famshmenis saga e famshme

e Malosenëvee Malosenëvee Malosenëvee Malosenëvee Malosenëve“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagëssë Malosenëve, një familjeje e çuditshme, kusë Malosenëve, një familjeje e çuditshme, kusë Malosenëve, një familjeje e çuditshme, kusë Malosenëve, një familjeje e çuditshme, kusë Malosenëve, një familjeje e çuditshme, kukryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur nëkryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur nëkryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur nëkryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur nëkryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur në

një histori të dyshimtë atentateshnjë histori të dyshimtë atentateshnjë histori të dyshimtë atentateshnjë histori të dyshimtë atentateshnjë histori të dyshimtë atentatesh...............

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: rilindasi@gmail.com

○ ○ ○ ○

faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19 ○ ○ ○ ○

faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20

Na ndiqniedhe

onlinewww.shqiptarja.com

Suplementi i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

Ilmi S.QazimiIlmi S.QazimiIlmi S.QazimiIlmi S.QazimiIlmi S.Qazimi Mynever ShuteriqiMynever ShuteriqiMynever ShuteriqiMynever ShuteriqiMynever Shuteriqi

Kujtimet e ditëve të fundit të pushtimit.Kujtimet e ditëve të fundit të pushtimit.Kujtimet e ditëve të fundit të pushtimit.Kujtimet e ditëve të fundit të pushtimit.Kujtimet e ditëve të fundit të pushtimit.Si e pritën lajmin në fshatin e vogëlSi e pritën lajmin në fshatin e vogëlSi e pritën lajmin në fshatin e vogëlSi e pritën lajmin në fshatin e vogëlSi e pritën lajmin në fshatin e vogël

malor të Shpatit në rajonin e Elbasanitmalor të Shpatit në rajonin e Elbasanitmalor të Shpatit në rajonin e Elbasanitmalor të Shpatit në rajonin e Elbasanitmalor të Shpatit në rajonin e Elbasanitdhe zbritjen në qytet, atmosferën,dhe zbritjen në qytet, atmosferën,dhe zbritjen në qytet, atmosferën,dhe zbritjen në qytet, atmosferën,dhe zbritjen në qytet, atmosferën,

njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...

○ ○ ○ ○

faqe 17faqe 17faqe 17faqe 17faqe 17

Mynever Shuteriqi:Mynever Shuteriqi:Mynever Shuteriqi:Mynever Shuteriqi:Mynever Shuteriqi:Nga malet drejtNga malet drejtNga malet drejtNga malet drejtNga malet drejt

Elbasanit të çliruarElbasanit të çliruarElbasanit të çliruarElbasanit të çliruarElbasanit të çliruar

Atë NëntorAtë NëntorAtë NëntorAtë NëntorAtë NëntorIshin ditët e fundit të

muajit historik 1944,ditët e fundit të pushtim-it mizor nazifashist tëvendit tonë. Ne, në atëkasollen e bagëtive të fs-hatit të vogël malor tëShpatit, ku ishte vendo-sur baza ilegale e shtyp-it për qarkun e Elbasan-it, i përjetonim me ankthe ngazëllim jo të zakontëato ditë. E dinim se çliri-mi i vendit ishte në prag,por dinim gjithashtu sepushtuesit të tërbuarpara humbjes përfun-dimtare do të tërhiqeshinduke shkretuar gjithsh-ka. Në netët e gjata pagjumë të atij Nëntori, meveshët ngrehur, ne përg-jonim gjëmimet e topave

që sillnin honet e malevenga Kërraba përkundrejt,ku bëheshin luftime të ash-pra për çlirimin e kryeqy-tetit.

Elbasani u çlirua më 11Nëntor. Përgjegjësi ynë,(shefi si i themi sot) Dhim-itër Shuteriqi, la men-jëherë bazën tonë për tëmarrë funksionet drej-tuese në pushtetin e ri, Ko-mitetin Ekzekutiv, komitetqë ishte zgjedhur në shta-tor të atij viti në mbledhjene zhvilluar në fshatin Gji-nar të Shpatit. Disa ditëmë vonë, unë me shokët etjerë pasi u dorëzuam ba-zën me gjithshka kishtefshatarëve mikpritësDhimitër e Lef Shatizbritëm në Elbasan. Kanëkaluar dekada nga ajo ditëpo ruaj të gjallë nëkujtesën time...

Autoriteti i Qeverisë sëVlorës për arsyet e pushtimeve të huaja dhe të par-

tikularizmit çifligar u shtri në njëzonë mjaf të ngushtë, e cila, përmë tepër kishte pësuar dëme tëmëdha ekonomike nga Lufta Ball-kanike. Brenda saj bënin pjesëkrahina të varfra, me toka krye-sisht moçalore që nuk plotësoninme drithë nevojat e vendit.Në fshat sundonin marrëdhëniegjysmë feudale. Popullsia ishtepothuajse krejtësisht analfabete.Klasa punëtore ishte një klasëtepër e dobët, e cila nuk çontepeshë të madhe në jetënekonomike e politike të vendit.Në këto kushte, kur premisa poli-tike pavarësia kombëtare qe fitu-ar, Ismail Qemali kryetari iQeverisë së përkohshme deklaroise ishte e domosdoshme të mer-reshin masa për ta nxjerrë ven-din nga prapambetja dhe për ta

shpejtuar zhvillimin ekonomik tëtij. Por futja e Shqipërisë në këtërrugë vështirësohej nga gjendja engushtë financiare dhe nga fak-torë të tjerë objektivë e subjektivë.Përballë këtyre vështirësive dhemungesave të shumta, Ismail Qe-mali mendonte se zhvillimi i shpe-jtë i vendit, ngritja e industrisë,modernizimi i bujqësisë, zhvillimii komunikacionit, nuk mund tërealizoheshin pa një ndihmë fi-nanciare nga jashtë dhe papërkrahjen e kapitalit të huajnëpërmjet dhënies së koncesion-eve. Por, ai mendonte se koncesio-net nuk i duheshin dhënë vetëmnjë fuqie të madhe, por disave prejtyre, sepse ruajtja e ekuilibritndaj fuqive që ushqenin synimendaj Shqipërisë mund tëshmangte rrezikun e futjes sëShqipërisë nën varësinëekonomike dhe politike të njerësprej tyre. Sipas tij ky rrezik vintesidomos nga Austro-Hungaria dheItalia, të cilat kishinshumëfishuar presionin për mar-rjen...

Prof.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi Naska

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15

Xhevahir Spahiu, si e kam njohur unë...Xhevahir Spahiu, si e kam njohur unë...Xhevahir Spahiu, si e kam njohur unë...Xhevahir Spahiu, si e kam njohur unë...Xhevahir Spahiu, si e kam njohur unë...

Kur dëgjova lajmin përsëmundjen e Xhevahirit u

pikëllova shumë. Aq më shumëkur mora vesh për llojin esëmundjes. Po e humbte të folu-

rit njeriu që edhe bisedën e bënteart. Ç’fatkeqësi! Sepse, ështëkënaqësi të lexosh poezitë e Xhe-vahir Spahiut, të cilat me bukur-inë e tyre të ofrojnë një përjetimtë rrallë estetik, por është përjetimi veçantë të rrish me të rreth tav-

olinës, sidomos kur mbi të kaedhe ndonjë gotë verë a raki. Ekam provuar këtë shumë herë jovetëm në Tiranë, por edhe nëPrishtinë. Në Strugë gjithashtu.Kam pasur kënaqësinë ta shijoj“artin” e tij bisedor...

○ ○ ○ ○

faqe 16faqe 16faqe 16faqe 16faqe 16

Në foto: Ismail Qemal bej Vlora në zyrën e punës nëQeverinë e Vlorës 1913 dhe një pamje nga Vlora në 1913

Agim VAgim VAgim VAgim VAgim Vincaincaincaincainca

Ja si i shkruan Jani Vreto nga Kajro i Egjyptit

Ali Farmaqit në Çepan tëSkraparit, në vitin 1909:“Zoti Ali Çepani, ju fale-mnderjes; na rruash samalet; na ndjeni se për Zo-tin s’mund të shtypim vjer-sha nga të ngushtët e fletës;gëzohem që shkruanibukur!”

Ky informacion jepet nëgazetën “ Rrufeja” nr. 6 faqe4, viti 1909, që botonte pa-trioti rilindas Jani Vreto nëKajro, në rubrikën “Postae vogël”. Në atë kohë JaniVruho drejtonte gjithashtuedhe degën e shoqatës atd-hetare kulturore “Tomorri”në kryeqytetin egjiptian.

Dhe përderisa drejtori igazetës “Rrufeja” z. JaniVreto i njohur tashmë për

ne brezat e mëvonshëm, si at-dhetar dhe mendimtar ishquar i Rilindjes tonë Ko-mbëtare, prej Postenanit tëPërmetit, autori i disa libravedhe pamfleteve politike e filo-zofike, i thotë Aliut tonë ngaÇepani “gëzohem që shkru-ani bukur”, cilësia, brendiadhe stili i të shkruarit tëAliut, ka qënë i një niveli tëlavdërueshëm gjuhësor dhepatriotik.Për ne, pas njëshekulli ky informacion karëndësi të shumfishtë. Epara, del më e plotë figurashumëplanëshe e Aliut. Ai,kur sa po ishte miratuar al-fabeti shqip në Manastir, kursa kish filluar të shkruheshindhe të shtypeshin libra shqip,dinte të shkruante shqipenme këtë alfabet, me gërmashqipe, krahas greqishtes,turqishtes dhe anglishtes qëi njihte me të folur...

allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di Basilicatanet.it Reg N° 268/1999 Tribunale di Potenza. Editore: Regione Basilicata - Via V. Verrastro - 85100 Potenza. Direttore: Giovanni Rivelli

www.shqiptarja.com E diel, 20 maj 201214

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom HISTORI

PPPPPAAAAAVVVVVARËSIAARËSIAARËSIAARËSIAARËSIA 100-100-100-100-100-VJETORIVJETORIVJETORIVJETORIVJETORI

ISMAIL QEMALIKoncesionet që vendosi të jepte qenë kryesisht: për Bankën Kombëtare, për njëKoncesionet që vendosi të jepte qenë kryesisht: për Bankën Kombëtare, për njëKoncesionet që vendosi të jepte qenë kryesisht: për Bankën Kombëtare, për njëKoncesionet që vendosi të jepte qenë kryesisht: për Bankën Kombëtare, për njëKoncesionet që vendosi të jepte qenë kryesisht: për Bankën Kombëtare, për një

shtypshkronjë të madhe, për vendosjen e një kablloje telegrafike nga Shëngjini në Bari,shtypshkronjë të madhe, për vendosjen e një kablloje telegrafike nga Shëngjini në Bari,shtypshkronjë të madhe, për vendosjen e një kablloje telegrafike nga Shëngjini në Bari,shtypshkronjë të madhe, për vendosjen e një kablloje telegrafike nga Shëngjini në Bari,shtypshkronjë të madhe, për vendosjen e një kablloje telegrafike nga Shëngjini në Bari,për ndërtimin e një hekurudhe Vlorë-Durrës -Shkodërpër ndërtimin e një hekurudhe Vlorë-Durrës -Shkodërpër ndërtimin e një hekurudhe Vlorë-Durrës -Shkodërpër ndërtimin e një hekurudhe Vlorë-Durrës -Shkodërpër ndërtimin e një hekurudhe Vlorë-Durrës -Shkodër, për ndërtime portesh..., për ndërtime portesh..., për ndërtime portesh..., për ndërtime portesh..., për ndërtime portesh...

Ja koncesionet shqiptare qënxitën rivalitetin Itali- Austri

Prof.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi NaskaProf.dr Kaliopi Naska

vijon nga faqja 13

...e koncesioneve ekonomike dhe përnjë ndërhyrje në shkallë të gjerë nëShqipëri.

Sapo Ismail Qemali dhe qeveria etij shpalli se do të jepnin koncesionetë natyrës ekonomike, kapitali i huajdhe në radhë të parë, kapitali italian eaustriak, shpejtuan të tregoheshindashamirës për plotësimin e kërkesavetë qeverisë së parë shqiptare. Por Is-mail Qemali, duke mos dashur që kon-cesionet të bëheshin monopol vetëm iItalisë dhe i Austro-Hungarisë tërhoqiedhe interesimin e Fuqive të Antantës.Në bisedën që ai pati me Krajevskin,delegatin francez në KNK, e hodhiposhtë akuzën e tij, se Qeveria e Vlorësnë dhënien e koncesioneve, sidomos nëkoncesionin për krijimin e Bankës Sh-qiptare vinte në diskutim kapitalinfrancez, ndërsa favorizonte atë italiane austro-hungarez. Ai i tha Krajevskit,“nuk kishte asnjë preferencë, të parav-endosur njëherë e përgjithmonë” dhe “se kishte bërë përpjekje në Londër enë Paris për të marrë kredi për shte-tin e ri, por pa rezultat”. Në Paris,Drejtoria e Bankës Perandorake oto-mane e quajti Ismail Qemalin “të mar-rë kur guxonte të kërkonte hua për njështet që nuk ekzistonte akoma”.

Ky qëndrim negativ e shtyu IsmailQemalin t’i drejtohej Vjenës e Romës,duke hyrë në bisedime për dhënien ekoncesioneve mjaft shoqërive italianee austro-hungareze, të cilat i bënë of-erta të ndryshme. Koncesionet që ven-dosi të jepte qenë kryesisht për BankënKombëtare, për një shtypshkronjë të

madhe, për vendosjen e një kabllojetelegrafike nga Shëngjini në Bari, përndërtimin e një hekurudhe Vlorë-Dur-rës -Shkodër, për ndërtime portesh etj.

Marrja e koncesioneve u bë fushë ri-valiteti midis shoqërive koncesionareitaliane dhe austro-hungareze. Përdhënien e koncesionit të tramit Vlorë-Ujë i Ftohtë një shoqërie italiane, qever-ia përcaktoi disa kushte: 1) ai do të qenën kontrollin e saj; 2) do të jepej mbiparimin e garancisë reciproke që do tëfiksohej në një rregullore të veçantë; 3)koncesioni mund të merrej edhe ngandonjë shoqëri tjetër, në rast se ajo dotë afronte kushte më të favorshme përqeverinë etj. Me të tilla kritere veproikryetari i qeverisë edhe në dhënien e

koncesionit për ndërtimin e hekurudhësVlorë-Durrës-Shkodër. Ai u nis nga pa-rimi për të pranuar atë projekt heku-rudhor që do të ishte me më pak shpen-zime, më i leverdisshëm dhe më i favor-shëm për Shqipërinë. Këto kushte iplotësonte projekti austriak prandaj atijiu dha ky koncesion. Mirëpo dhënia etij preku palën italiane.

Prandaj konsulli i Italisë në Vlorëfilloi, të bënte presione të hapura dukee akuzuar Ismail Qemalin sikur ai ikishte “trajtuar në mënyrë jo të bara-bartë” projektin italian ndaj projektitaustro-hungarez për koncesionin ehekurudhës.

Për ndërtimin e hekurudhës, IsmailQemali mendonte të angazhonte sindërmjetës grupin bankar austro-ital-ian. Lidhur me kushtet e ndërtimit aipërcaktoi se qeveria shqiptare nuk dotë luante rolin e vëzhguesit pasiv, pordo të përpiqej ta mbante në dorën e sajnismën e punimeve me qëllim që vep-rimtaritë e shoqërisë në Shqipëri tëmos paralizohej qoftë nga plogështia etë dy shteteve, qoftë dhe nga mosmar-rëveshjet e tyre. Këtë qëndrim ai ven-dosi ta mbante edhe për ndërtimin dhevënien në shfrytëzim të objekteveekonomike që do të ngriheshin, për tëcilat kishte kërkuar specialistë nga tëdy fuqitë, me një afat “kohe të caktuar

nga një deri në tre vjet. Ai kërkonte qëardhja e tyre të bëhej sa më shpejt,para se të vinte Komisioni Ndërko-mbëtar i Kontrollit, me qëllim që ky tëvihej para një fakti, të kryer dhe të mospengonte masat e marra nga qeveria.

Ngritjen e një banke kombëtare Is-mail Qemali e shihte si një çështjetepër të rëndësishme, për zhvilliminekonomik të vendit dhe për t’i ardhurnë ndihmë borgjezisë së dobët sh-qiptare. Mbas bisedimesh, të gjata tëbëra midis Ismail Qemalit dhe përfaqë-suesve të kapitalit austriak dhe ital-ian, iu dha atyre koncesioni për të kri-juar një bankë emisioni në Shqipëri meemërtimin Banka Kombëtare Sh-

Në foto:Rruga ngaqendra e Vlorëspër në port. Nëmajë të kodrësndodhengërmadhat eteqesbektashianetë Kuz Babait.1913-1914.Majtas:Gjenerali DeVeer dheEt’hem Vlora(Foto:Thomson).

Ismail Qemali, dhe për-faqësuesit e tjerë tëborgjezisë në qeveri nukarritën të hartonin njëprogram të qartëekonomik për fshatarës-inë, që ishte edhe prob-lemi më i rëndësishëm qëkërkonte zgjidhje...

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 15www.shqiptarja.comE diel, 20 maj 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI HISTORI

Plani për ngritjen e një banke kombëtareKapitali i bankës prej 10 milionë frangash ari, do të përdoreshin ngaKapitali i bankës prej 10 milionë frangash ari, do të përdoreshin ngaKapitali i bankës prej 10 milionë frangash ari, do të përdoreshin ngaKapitali i bankës prej 10 milionë frangash ari, do të përdoreshin ngaKapitali i bankës prej 10 milionë frangash ari, do të përdoreshin nga

shqiptarët për çdo veprimtari ekonomike me një kamatë prej 4,5 deri 6 përshqiptarët për çdo veprimtari ekonomike me një kamatë prej 4,5 deri 6 përshqiptarët për çdo veprimtari ekonomike me një kamatë prej 4,5 deri 6 përshqiptarët për çdo veprimtari ekonomike me një kamatë prej 4,5 deri 6 përshqiptarët për çdo veprimtari ekonomike me një kamatë prej 4,5 deri 6 përqind e jo me kamatë, 20,30 e 70 për qind, siç praktikonin fajdexhinjtë.qind e jo me kamatë, 20,30 e 70 për qind, siç praktikonin fajdexhinjtë.qind e jo me kamatë, 20,30 e 70 për qind, siç praktikonin fajdexhinjtë.qind e jo me kamatë, 20,30 e 70 për qind, siç praktikonin fajdexhinjtë.qind e jo me kamatë, 20,30 e 70 për qind, siç praktikonin fajdexhinjtë.

qiptare. Më 4 tetor 1913 Qeveria eVlorës lidhi marrëveshje me VinerBank Ferain (Ëiener Bank Verein) dheBankën Tregtare Italiane (Banca Com-merciale Italiana). Në marrëveshjeparashikohej krijimi i Bankës Ko-mbëtare Shqiptare me pjesëmarrjen ekapitalit austro-italian, me afat 60-vjeçar që mund të zgjatej me pëlqimine të dy palëve.

Gjatë bisedimeve për themelimin ebankës, Ismail Qemali luftoi kundërorvatjeve të grupeve financiare austri-ake e italiane për t’i imponuar qever-isë kushte skllavëruese dhe ia arriti de-ridiku qëllimit. Këto grupe pranuannjë varg kërkesash të tij, të cilat gjetënmiratim në akt-koncesionin. Kështubanka do të ngrihej në Shqipëri dhe dotë themelonte brenda dhe jashtë shtetitdegë dhe agjenci të saj. Ajo do të ad-ministrohej nga një këshill që do të qei përbërë nga përfaqësues të dy grupe-ve dhe me elemente shqiptare.

Qeverisja e saj do të bëhej sipasligjeve në fuqi në Shqipëri. Qeveria sh-qiptare kishte të drejtë të emëronte dhetë kontrollonte nxjerrjen e biletave, pornuk do të ndërhynte në administrimindhe studimin e punëve të Bankës etj.

Me këto masa banka do të ndihmon-te konkretisht në krijimin e sistemitmonetar dhe të kreditit në Shqipëri.

Pavarësisht nga disa anë pozitive qëkishte marrëveshja, kjo i dha shkasshpërthimit të një kundërshtimi tëmjaft rretheve shqiptare që u shqetë-suan mjaft nga ndërhyrja e huaj tëcilën e kuptuan si një rrezik për pa-varësinë ekonomike e politike të ven-dit, gjë që e detyroi Ismail Qemalin tëjepte shpjegime. Në fjalimin që mbajtipara popullit të Vlorës, më 21 tetor1913, ai e vlerësoi krijimin e BankësKombëtare në përshtatje me kushtete atëhershme ose “pas kohës që gjen-demi”, siç theksonte ai, si një forcim tëpozitave të brendshme dhe të jashtmetë shtetit shqiptar. Kamata që do tëmerrte banka do të qe me leverdi dhepër pagimin e saj, sipas tij “asnjeri nukdo të gjindej në shtrëngim”.

Ismail Qemali nënvizoi në këtë fjalimse kapitali i bankës prej 10 milionë fran-gash ari, do të përdoreshin nga sh-qiptarët për çdo veprimtari ekonomikeme një kamatë prej 4,5 deri 6 për qinde jo me kamatë, 20,30 e 70 për qind, siçpraktikonin fajdexhinjtë. Dhënia e hua-së me kamatë të ulët, sipas tij, por qënë fakt nuk ishte aspak e ulët sidomospër Shqipërinë, do t’i priste rrugënshitjes së tokës nga ana e fshatarësisë.Banka Kombëtare mendonte IsmailQemali do të shërbente edhe për ngritjeobjektesh industriale, për ndërtimehekurudhash për ndreqje limanesh etj.Në këtë drejtim qeveria do t’i jepte asajtë drejtën të kryente investime vetëmaty ku kishte leverdi ekonomike. Pornga ana tjetër Ismail Qemali shprehejdhe kundër frymës së monopolit, sepse“monopoli e bën njerëzimin të paguajëshumë e qeverinë të fitoje pak”.

Me gjithë kushtet që i vuri IsmailQemali marrëveshjes së Bankës, tëcilën ai e quajti “i dyti fitim, pas lirisëdhe nga pikëpamja ekonomike e poli-tike”, duhet thënë se krijimi i një bankeme kapital shqiptar do të qe zgjidhiamë e drejtë e këtij problemi. Por këtë

me sa duket Ismail Qemali dhe shokëte tij e shikonin të vështirë dhe preferu-an bankën me kapital të huaj, por nënkontrollin shqiptar, e cila mund të ngri-hej më lehtë e më shpejt.

Ky koncesion nuk u aprovua nga njëpjesë e mirë e opinionit publik shqiptardhe u konsiderua si një hap drejt skl-lavërimit ekonomik e politik të Sh-qipërisë, për shkak se sistemi mone-tar, krediti bankar dhe financat e ven-dit do të viheshin nën kontrollin e Aus-tro-Hungarisë dhe të Italisë.

Një qëndrim pak a shumë të ngjas-hëm mbajtën edhe disa rrethe patri-otike të disa kolonive shqiptare tëmërgimit. Në gazetat shqiptare që dil-nin jashtë vendit u shfaqën mendimepër krijimin e bankës me kapitale sh-qiptare. U shfaqën madje edhe men-dime se Banka Shqiptare mund të kri-johej edhe duke mobilizuar kursimet eshtresave të gjera të popullit.

Pikëpamja e Ismail Qemalit se pari-

teti austro-italian në përbërjen e kapi-talit themeltar të Bankës Kombëtare sidhe interesat kontradiktore që ekzisto-nin midis tyre në lidhje me çështjenshqiptare nuk do ta lejonin institucion-in financiar që të bëhej vegël e Vjenësose e Romës, nuk u miratua nga rre-thet përparimtare të vendit. Sipas tyreekuilibri midis Austro-Hungarisë dhe

Italisë me kalimin e kohës mund tëprishej dhe si rrjedhim banka do të bintepatjetër në dorën e njërës prej tyre. Kjodo të qe me pasoja të rrezikshme përlirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë, tëfituar me shumë sakrifica. Pavarësisht

nga kundërshtimi i qarqeve patriotikeshqiptare, kontrolli i rreptë që filloi tëushtronte KNK mbi financat e Sh-qipërisë dhe protestat e fuqive të tjeratë mëdha që u përjashtuan nga pjesë-marrja në kapitalin themeltar, e paral-izuan krejtësisht Bankën Kombëtare tëShqipërisë që në lindjen e saj.

Në fjalimin që mbajti më 21 tetor1913, Ismail Qemali preku disi por jonë mënyrë aq të qartë edhe çështjen etokës. Me këtë rast ai shfaqi edhe pikë-pamjen e tij lidhur me problemin agrar,zgjidhja e të cilit ishte një problem kyçpër fshatarësinë “Ju e dini fort mire, -tha- ai, - se një zot i çifligut a zot i njëcopës së madhe dheu, kur shtrëngohetpër të bërë një shtëpi, për të blerë bagë-ti e për të përparuar bujqësinë e tij,huet (merr hua), e kur faisi është i lirëe koha e (shlyerjes) e gjatë dhe tëardhurat të shtuara, dheu mbetet pashitur”. Ismail Qemali goditi veprimete fajdexhinjve, të cilët “prisnin të blin-in nga të zotët që gjendeshin në sh-trëngim dhenë për ta shitur më shtren-jtë të huajve”. Ai nuk do të lejonte qëtoka t’u shitej të huajve. “Kemi vend-uar (vendosur) me një mënyrë të pa-tundshme - theksonte ai - që të mosnxjerrim prej dorës së qeverisë (ështëfjala për të mos ia shitur tokën të hua-jve) asnjë shuplakë (pëllëmbë) nga çi-fligjet e saj edhe të marrim çdo masëqë të mos jetet kurrë shqiptari pa qenëzot i dheut”. Shkurt, Ismail Qemaliçështen agrare nuk e trajtoi siç e kërko-nin interesat e vendit, në mënyrëradikale, por në mënyrë të ngushtë.

Rezultati konkret i masave të mar-ra nga I. Qemali si kryetar i Qeverisësë Vlorës, për çështjen agrare ishte sh-tetëzimi me anë të konfiskimit të 175çifligjeve që kishin qenë zotërime tësulltanit dhe të shtetit osman, me njësipërfaqe 56,237 ha, duke u bërë kësh-tu vetë shteti shqiptar çifligari më imadh i vendit.

Kalimi i këtyre çifligjeve nga pronë eshtetit osman në pronë e shtetit shqiptar,ishte një masë e rëndësishme nga pikë-pamja kombëtare por kjo nuk e ndrys-honte përmbajtjen e marrëdhënieve tëpronësisë mbi tokën, sepse marrëdhëni-et e vjetra nuk u ndryshuan.

Kështu as Ismail Qemali, dhe për-faqësuesit e tjerë të borgjezisë nëqeveri nuk arritën të hartonin një pro-gram të qartë ekonomik për fshatarës-inë, që ishte edhe problemi më i rëndë-sishëm që kërkonte zgjidhje. NdonëseIsmail Qemali dhe elementet demokra-tikë të qeverisë në kushtet e acarimittë luftës me çifligarët e mëdhenj mundtë kenë menduar për një reformëagrare borgjeze të kufizuar, ata nuk ar-ritën ta realizonin as këtë.

Koha e shkurtër e qëndrimit të Is-mail Qemalit si kryetar qeverie dheproblemet e rëndësishme që u shtru-an para vendit, si çështja e kufijve, çlir-imi i vendit nga ushtritë pushtuese etje vështirësonin zgjidhjen e këtij prob-lemi. Këtu shtojmë dhe gjendjen, tepërtë prapambetur ekonomiko-shoqëroretë vendit,të trashëguar nga sundimi igjatë osman.

*) *) *) *) *) Autorja është dekane e fakultetitAutorja është dekane e fakultetitAutorja është dekane e fakultetitAutorja është dekane e fakultetitAutorja është dekane e fakultetittë Shkencave Politike në Universite-të Shkencave Politike në Universite-të Shkencave Politike në Universite-të Shkencave Politike në Universite-të Shkencave Politike në Universite-tin ILLtin ILLtin ILLtin ILLtin ILLYRIA, TYRIA, TYRIA, TYRIA, TYRIA, Tiranë.iranë.iranë.iranë.iranë.

Në foto:IsmailQemali

Në Paris, Drejtoria e Bankës Peran-dorake otomane e quajti Ismail Qemalin“të marrë kur guxonte të kërkonte huapër një shtet që nuk ekzistonte akoma”...

www.shqiptarja.com E diel, 20 maj 201216

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom KUJTIME

PPPPPOETIOETIOETIOETIOETI NGJARJETNGJARJETNGJARJETNGJARJETNGJARJET

Xhevahir Spahiusi e kam njohur unëPoet me vetëdije të lartë kombëtare e estetike. VPoet me vetëdije të lartë kombëtare e estetike. VPoet me vetëdije të lartë kombëtare e estetike. VPoet me vetëdije të lartë kombëtare e estetike. VPoet me vetëdije të lartë kombëtare e estetike. Vargjet, bota e pasur shkrimore, jeta dhe miqtë,argjet, bota e pasur shkrimore, jeta dhe miqtë,argjet, bota e pasur shkrimore, jeta dhe miqtë,argjet, bota e pasur shkrimore, jeta dhe miqtë,argjet, bota e pasur shkrimore, jeta dhe miqtë,

ngjarje nga më emocionueset deri tek drama e sëmundjes së tij, ku humbi shumë prej të folurës…ngjarje nga më emocionueset deri tek drama e sëmundjes së tij, ku humbi shumë prej të folurës…ngjarje nga më emocionueset deri tek drama e sëmundjes së tij, ku humbi shumë prej të folurës…ngjarje nga më emocionueset deri tek drama e sëmundjes së tij, ku humbi shumë prej të folurës…ngjarje nga më emocionueset deri tek drama e sëmundjes së tij, ku humbi shumë prej të folurës…

Agim VAgim VAgim VAgim VAgim Vincaincaincaincainca

Kur dëgjova lajmin për sëmundjen eXhevahirit u pikëllova shumë. Aq mëshumë kur mora vesh për llojin e

sëmundjes. Po e humbte të folurit njeriu qëedhe bisedën e bënte art. Ç’fatkeqësi! Sepse,është kënaqësi të lexosh poezitë e XhevahirSpahiut, të cilat me bukurinë e tyre të ofrojnënjë përjetim të rrallë estetik, por është për-jetim i veçantë të rrish me të rreth tavolinës,sidomos kur mbi të ka edhe ndonjë gotë verëa raki. E kam provuar këtë shumë herë jovetëm në Tiranë, por edhe në Prishtinë. NëStrugë gjithashtu. Kam pasur kënaqësinë tashijoj “artin” e tij bisedor. Fjalën e mençur,humorin, gjestin, temperamentin.

Dhe ja, tani, ky lajm i dhembshëm, që tron-diti të gjithë miqtë dhe dashamirët e tij.

Herën e fundit ia kisha dëgjuar zërin pakmuaj më parë dhe pikërisht më 17 shkurt2008, në ditën e shpalljes së Pavarësisë sëKosovës. Atë ditë Xhevahir Spahiu nuk mundtë mos ishte në Prishtinë, sepse aty atë ditëishin të gjithë ata që e kishin pritur gjatë atëditë dhe që kishin kënduar e luftuar për të.Xhevoja kishte rënë “në konak” te një ish-stu-dent imi, adhurues i poezisë së tij, me të ciline kisha njohur unë vite më parë dhe ndërko-hë ata ishin bërë miq bashkë.

Atë ditë bënte ftohtë në Prishtinë, porzemrat e njerëzve i nxente një zjarr i madh,i ndezur shumë kohë më parë. Një zjarr qëdehte turmën e njerëzve që festonin mekëngë e valle rrugëve të Prishtinës dhe tëkrejt Kosovës, ku mbizotëronte ngjyra e kuqe zi e flamurit kombëtar. (Mbesa ime, Bora,që tani është në klasë të parë, edhe para setë shkonte në shkollë e dinte përmendsh dhee recitonte shpesh poezinë e bukur të Xhe-vos për shqiponjën trimërore që zuri vendnë flamur). Në një ditë si kjo nuk mund tëmungonte poeti, që kishte shkruar vargjetlapidare: “Kosova është në muajin e nëntëdhe do të pjellë lirinë”.Në mbrëmje, në shtë-pi tek unë, në orët e vona të natës, ra edhenjë herë zilja e telefonit, që s’kishte pushuarpothuajse gjatë tërë ditës. Në pamundësi qët’i takonte, Xhevahiri nuk mund të mos iuronte miqtë e tij në këtë ditë të madhe tëkombit, qoftë edhe përmes telefonit. “Sh-tatzënia” e Kosovës kishte zgjatur shumë,por liria kishte ardhur më në fund, falëgjakut të derdhur dhe sakrificave të shum-ta, pa harruar as vargjet e poetëve që kishinkënduar për të. Tash tridhjetë e sa vjet u flasstudentëve për poezinë e Xhevahir Spahiut.Në çdo fillim të vitit akademik, kur flas përrrethanat historike në të cilat është krijuarletërsia shqipe, u them se një poet shqiptarka arritur ta përmbledhë historinë shqiptarenë vetëm dy vargje. Dhe, duke dashur të zg-joj tek ata kërshërinë për poezinë dhedëshirën që të mësojnë vargje përmendsh,shtoj se vetëm me dy vargje ky poet ka arri-tur të thotë për historinë shqiptare mëshumë se historianët tanë me dhjetëravëllime. Ky poet quhet Xhevahir Spahiu,kurse poezia për të cilën e kemi fjalën tit-ullohet Historia jonë. “Tehut të shpatës kemiecur rrufé./ Pastaj shpata ka ecur mbi ne” -thuhet në të. Ky është teksti i saj. Dy vargjegjithsej, asgjë më shumë. Por poezia, mëshumë se nga teksti, jeton nga nënteksti isaj. Kurse vlera dhe kuptimi i saj, nuk varenshumë nga sasia e fjalëve, por nga mënyrasi shfrytëzohen ato.

“Tehut të shpatës kemi ecur rrufé./ Pastajshpata ka ecur mbi ne”.

Ritmi, rima, kadenca, gjithçka këtu pretsi shpatë. Vargu i parë ka 11 rrokje dhe merrfund me fjalën oksitone: rrufé, së cilës poetiqëllimisht i vë edhe një theks (ndryshe ngaç’parashohin rregullat e drejtshkrimit), kursevargu i dytë është më i shkurtër (ka gjithsejnëntë rrokje), por edhe ky mbyllet me një fjalë

oksitone: me përemrin vetor “ne”. Është njëpoezi që flet për fatin kolektiv, për dramën enjë populli që ka luftuar gjatë tërë jetës meshpatë në dorë, që “ka ecur rrufeshëm tehuttë saj”, duke çuditur botën me bëmat e tij (letë kujtojmë për një çast epopenë skënderbe-jane), por që pastaj, si për ironi të fatit, “shpataka ecur përmbi të” (vini re: poeti thotë “kaecur” e jo ka rënë). Fjala “shpatë”, ndonësedel veç dy herë në këtë poezi që ka gjithsej 11fjalë, është bartëse e kuptimit të saj. Jo push-ka, as topi, shpata. Ajo që zgjon më së shumtiasociacionin e Skënderbeut dhe të dikuj qëdeshi të bëhet Skënderbe i dytë! Herën e parë,në vargun e parë, shpata është simbol i shpir-tit kryengritës e liridashës, i guximit dhe itrimërisë, kurse në vargun e dytë, i pësimitnga pushtuesit dhe agresorët; diktaturat dhediktatorët.Është poezia e parë e ciklit Sh-kurtima të vëllimit Kohë e krisur (1991), njëpoezi-sentencë, ku fjala shpatë është fjalë-çelës, kurse antiteza prosede krijues.Si përta plotësuar idenë dhe mesazhin e saj, pa-son vjersha me titull Popujt e vegjël, që kadyfishin e vargjeve të saj, katër sosh dhe qëndërtohet në formë të një pyetjeje dhe njëpërgjigjeje. Pyetja shtrohet shtrohet në dyvargjet e para, kurse përgjigjja jepet në dyvargjet pasuese. “Për popujt e vegjël/ ka fatapo s’ka? / Hyjnë e dalin nga dyert e tragje-dive të mëdha”. Kurse në kllapa, poshtë tit-ullit, shënimi: “Sipas I. Qemalit”, që do tëthotë se poeti ndërlidhet me një thënie tëthemeluesit të shtetit shqiptar, Ismail Qe-malit, i cili e kishte provuar mbi kurriz të tijse ç’do të thoshte të ishe përfaqësues i njëpopulli të vogël. Edhe këtu efekti poetik sa-johet (përftohet) mbi kundërvënien ose an-titezën: “e vegjël/ të mëdha”. Popujt e vegjël,me fat tragjik historik, çfarë është edhe pop-ulli shqiptar, hyjnë e dalin nëpër dyert etragjedive të mëdha. Kështu thotë përvojahistorike dhe këtë përvojë poeti ka arritur

ta shqiptojë me një gjuhë lapidare poetike,koncize e metaforike njëkohësisht. Vetëmedhe Azem Shkreli ka ditur ta shkruajë kaqbukur poezinë sentencë, që me pak thotëshumë. “Sikur të takoheshim me vetvetensy më sy/ Do t’putheshim apo kishim për t’upështy?” ose: “Mësojeni kohën të mos i hajëtë vetët/ Ç’u shemb shëmtie do të ngrenëpoetët”.Xhevahiri i deklamon bukur vargjete veta. Shumë sosh i di përmendsh dhe i re-citon pa përtesë. Në takime letrare dhe rrethtryezës me miq. (Mjafton të kujtojmë sido-mos vjershën Këngë e dalldisur të recituarnë mënyrë maestrale në darkën e organizuarnë hotel “Adriatiku” në edicionin e parë të“Poetekës” në Durrës). Por ai edhe këndonbukur. I këndon si një këngëtar i vërtetëkëngët polifonike të Jugut, sidomos po qe kakush ta shoqërojë. (Për këtë kujtoj darkënnë Vlorë, në konferencën shkencore për PetroMarkon më 2009-n, ku pedagogu i letërsisë,Petrit Qejvani, mik i poetit, i mbante ison).E njeh mirë folklorin shqiptar dhe di të përfi-tojë prej tij, edhe pse në asnjë rast nuk ështëe as nuk ka qenë ndonjëherë poet foklorizant.Jo, aspak. Ai është një poet me sensibilitetmodern. Sinteza e mendimit është një ngaveçoritë kryesore të poezisë së Xh. Spahiut.Vargu plot nerv e temperament gjithashtu.Si për nga ndjeshmëria, ashtu edhe për ngashprehja, poezia e tij përafrohet me tipin epoezisë së revoltës. Jo rastësisht Migjeni ështëndër poetët e tij të preferuar. Lorka gjithash-tu. Në mars të vitit 1997, për shkak të njëcikli poezish kushtuar Vlorës, desh e pësoi siLorka. Reagoi me atë rast, me vargje, bardiDritëro. “Poeti natën kohën shtynte/ Dhe silltevargje nëpër mend,/ Kulloste hëna dhe për-typte/ Mes yjesh fijet me argjend. / Ai përhum-bej mes lirikash/ Prej botës larg si çdo poet/Kur i treguan katër shikas/ Realitetin krejtkonkret” - do të shkruante, ndër të tjera, poe-ti devollit në vjershën me titull Poeti i fyer,

kushtuar Xhevahir Spahiut, shkruar më 12mars 1997. Ndërsa shkrimtarja dhe përk-thyesja e njohur Mira Meksi, në letrën dër-guar Sabatos, po në mars ’97, shkruante: “Tëkujtohet Xhevua? E goditën, e përgjakënLorkën tonë, Ernesto”. Në jetë e donte shumëPetro Markon, dashuri kjo që ishte e dyan-shme. Në ciklin Migjeni flet, të përbërë ngapesë poezi (Shigjeta, Plagosja ose Migjeni icensuruar, Poeti, Në emër të gëzimit tuaj dheZemra), nëpërmjet figurës së poetit tëVargjeve të lira, ai flet për fatin e poetit nëkushtet e censurës dhe të mungesës së lirisë.Ligjërimi në vetën e parë i bën të mundurshfrimin e pakënaqësive ndaj kohës në të cilënjeton. Kjo vlen sidomos për vjershën e parë tëciklit, poezinë me titull Shigjeta. “Ma shkulni,shokë, atë shigjetë prej gjoksit/ me të u biniatyre që më ranë!”. Vargu i tij është i fortë, iashpër, goditës, sarkastik, por di të jetë edhei butë, skofiar, lirik, varësisht nga tema qëtrajton dhe nga qëllimi që i parashtron vetespoeti. Në poezinë Kalorësi ngre lart figurën ePetro Markos si njeri dhe krijues, që e stoli-sin guximi, krenaria dhe stoicizmi. Kalorësiështë, siç dihet, simbol i triumfit dhe i lavdisë.Ishte temë e preferuar e Lorkës dhe poetëvetë brezit të tij, spanjollë e të tjerë. Petro Mar-ko i Xh. Spahiut është kalorës i vetmuar i njëkohe të vështirë dhe si i tillë edhe më i çmuar.Ai “fliste për ne kur qemë pa gojë”, në diktat-urë, kurse tani, kur s’ka më censurë, por asgjeste kalorësiake (S’ka më kalorës,/ s’kakapedanë), edhe nga varri dërgon mesazheguximi, qëndrese e shprese. Duke shkruar përMigjenin dhe Petron, Xhevahiri shkruan nëtë vërtetë për veten: “Me thikat e sarkazmaveju rashë”, me të vetmen armë që pata, fjalën,si Herkuli çomangen - flet shpirti i tij i rebe-luar, që nuk e njeh heshtjen.

(Marrë nga libri “Xhevahir Spahiu, sfidat(Marrë nga libri “Xhevahir Spahiu, sfidat(Marrë nga libri “Xhevahir Spahiu, sfidat(Marrë nga libri “Xhevahir Spahiu, sfidat(Marrë nga libri “Xhevahir Spahiu, sfidate poetit” me autor Nuri Dragoj, Shtëpiae poetit” me autor Nuri Dragoj, Shtëpiae poetit” me autor Nuri Dragoj, Shtëpiae poetit” me autor Nuri Dragoj, Shtëpiae poetit” me autor Nuri Dragoj, ShtëpiaBotuese “albPBotuese “albPBotuese “albPBotuese “albPBotuese “albPAPER”, TAPER”, TAPER”, TAPER”, TAPER”, Tiranë, 2012)iranë, 2012)iranë, 2012)iranë, 2012)iranë, 2012)

Në foto:Xhevahir

Spahiufotografuar

ngaStéphane

Barbery

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 17www.shqiptarja.comE diel, 20 maj 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI KUJTIME

LLLLLUFTUFTUFTUFTUFTAAAAA PPPPPERSONAZHEERSONAZHEERSONAZHEERSONAZHEERSONAZHE

MYNEVER SHUTERIQINga malet drejt Elbasanit të çliruar

Kujtimet e ditëve të fundit të pushtimit. Si e pritën lajmin në fshatin e vogël malor të ShpatitKujtimet e ditëve të fundit të pushtimit. Si e pritën lajmin në fshatin e vogël malor të ShpatitKujtimet e ditëve të fundit të pushtimit. Si e pritën lajmin në fshatin e vogël malor të ShpatitKujtimet e ditëve të fundit të pushtimit. Si e pritën lajmin në fshatin e vogël malor të ShpatitKujtimet e ditëve të fundit të pushtimit. Si e pritën lajmin në fshatin e vogël malor të Shpatitnë rajonin e Elbasanit dhe zbritjen në qytet, atmosferën, njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...në rajonin e Elbasanit dhe zbritjen në qytet, atmosferën, njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...në rajonin e Elbasanit dhe zbritjen në qytet, atmosferën, njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...në rajonin e Elbasanit dhe zbritjen në qytet, atmosferën, njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...në rajonin e Elbasanit dhe zbritjen në qytet, atmosferën, njerëzit, dhe dëshmitë e atyre ditëve...

Me 9 maj 2012 u shënua 57vjetori i fitores mbi nazi-

fashizmin. Në këtë datë të vitit1945, me nënshkrimin e kapit-ullimit të pakusht të Gjermanisënaziste, zyrtarisht iu vu fundiLuftës së Dytë Botërore. Mynev-er Shuteriqi, një nga partizanetshqiptare që mori pjesë nëLuftën Nacional Çlirimtare, ruanende sot kujtimet e ditëve tëfundit të luftës. Atëkohë ishte 20vjeç, ishte në fillimet e dashu-risë me Dhimitër Shuteriqin, tëcilin e kishte pasur edhepërgjegjës në bazën ku lufton-te. Për suplementin RILINDASI,Mynever Shuteriqi sjell kujtimete ditëve të fundit të pushtimitnazifashist në vendin tonë, dhesaktësisht si e pritën lajmin nëfshatin e vogël malor të Shpatitnë rajonin e Elbasanit dhezbritjen në qytet, atmosferën,njerëzit, dhe dëshmitë e atyreditëve.

Mynever ShuteriqiMynever ShuteriqiMynever ShuteriqiMynever ShuteriqiMynever Shuteriqi

Atë NëntorAtë NëntorAtë NëntorAtë NëntorAtë NëntorIshin ditët e fundit të muajit historik

1944, ditët e fundit të pushtimit mizornazifashist të vendit tonë. Ne, në atëkasollen e bagëtive të fshatit të vogëlmalor të Shpatit, ku ishte vendosurbaza ilegale e shtypit për qarkun e El-basanit, i përjetonim me ankth engazëllim jo të zakontë ato ditë. E din-im se çlirimi i vendit ishte në prag, pordinim gjithashtu se pushtuesit të tër-buar para humbjes përfundimtare dotë tërhiqeshin duke shkretuar gjithsh-ka. Në netët e gjata pa gjumë të atijNëntori, me veshët ngrehur, ne përg-jonim gjëmimet e topave që sillnin ho-net e maleve nga Kërraba përkundrejt,ku bëheshin luftime të ashpra për çlir-imin e kryeqytetit.

Elbasani u çlirua më 11 Nëntor.Përgjegjësi ynë, (shefi si i themi sot)Dhimitër Shuteriqi, la menjëherë ba-zën tonë për të marrë funksionet drej-tuese në pushtetin e ri, KomitetinEkzekutiv, komitet që ishte zgjedhurnë shtator të atij viti në mbledhjen ezhvilluar në fshatin Gjinar të Shpatit.Disa ditë më vonë, unë me shokët etjerë pasi u dorëzuam bazën me gjiths-hka kishte fshatarëve mikpritës Dhim-itër e Lef Shati zbritëm në Elbasan.Kanë kaluar dekada nga ajo ditë poruaj të gjallë në kujtesën time emocio-net e forta të atij gëzimi të veçantë, tëasaj dite që do të merrja rrugën për nëqytetin e çliruar. Për të mbërritur samë shpejt ndoqëm rrugën më të sh-kurtër, po më të vështirë, përmes rrëpi-rash të thikta gjithë driza, ferra e për-renjsh të rrëmbyer, e megjithatë mbajmend që nuk ecja po rendja si nukkisha rendur ndonjëherë. Ishte hera eparë dhe e fundit që bëja një rrugë aqtë vështirë por edhe aq të gëzuar.

Kur arritëm në fshatin më të afërttë Elbasanit, në Kryezjarr, morëm veshse ura e Shkumbinit që çonte në El-basan, ishte hedhur në erë nga nazistëtgjatë tërheqjes, pra kalimi ishte i pa-mundur. Unë e kisha kapërcyer në vahlumin e Shkumbinit në muajin qershor,për mos u diktuar nga gjermanët qëkishin nën kontroll të fortë urën.Atëherë ishte verë dhe lumi i shterurmund të kalohej, por tani në prag dim-ri a ishte e mundur?! Nuk patëm kohë

për të gjetur një zgjidhje a për tu pez-matuar. Një fshatar që sapo kishteardhur nga qyteti, na dha lajmin e mirëse falë xhenierëve tanë, i ishin bërëurës disa meremetime të përkohshmeqë lejonin kalimin.

Elbasanin e gjetëm në një festëmbarë popullore. Turma të hareshmeposhtë e lart, flamurë kombëtarë nga-do. Një grumbullim i madh njerëzishishte në qendër të qytetit para god-inës së Komitetit Ekzekutiv. Hyramidis tyre dhe mësova se herë pashere anëtarë të komitetit dilnin nëballkon dhe informonin qytetarët, qëprisnin në ankth, lajmet që vinin ngafronti i luftës për çlirimin e Tiranës.

Altoparlantët që na kish lënë“peshqesh” fashizmi italian, për tëdëgjuar fjalimet bombastike nd-jellkeqëse të Duçes së madh, gjëmo-nin nga këngët patriotike e partizane.Sakaq vrapova drejt shtëpisë sime përtë përqafuar familjarët e mi dhe përtë festuar me ta ngjarjen e madhe.

Gjeta një heshtje që ma ngriu zemrën:prindërit e mi ishin nisur me urgjencëpër në Tiranë përmes Peqinit ku kish-te gjetur vdekjen nga një mortajë gjer-mane daja im i ri me një mbesë tetëvjeçare. E njëjta atmosferë ishte edhenë shtëpinë e Dhimitrit. Djali i tyrePirrua (dëshmor i luftës), 22 vjeçarkishte humbur jetën pas një lëngimitë gjatë të shkaktuar nga një goditje erëndë në përleshjen me armë meforcat e karabinierisë fashiste në“Demonstratën e Bukës”. Por Simoni,patriot i njohur, i tha të birit: sot nukkemi ditë zie, po festë të madhe, prarespekto traditën tonë të festave, varflamurin kombëtar në ballkonin e sh-tëpisë dhe qit me pushkë. Dhimitri mëvuri revolen e tij në duar duke mëthënë se ky nder të takon ty sot, nëemër të gjashtëmijë vajzave partizaneqë luftuan heroikisht në radhët e Ush-trisë heroike Nacionalçlirimtare përçlirimin e vendit. Krisma pushkësh qëpërshëndesnin çlirimin e qytetit dëg-joheshin ngado ato ditë Nëntori në El-basan, kurse netëve të asaj vjeshte të

hareshme qyteti ziente nga këngët dhevallet që bëheshin në mbrëmjet eshumta të vallëzimit me orkestrat eimprovizuara nga të rinjtë e qytetit.

Elbasani i dha Luftës AntifashisteNacionalçlirimtare 136 dëshmorë, 50 tëhumbur në kampet e përqëndrimit,dëshmorë edhe ata, 19 dëshmorë jash-të territorit të Shqipërisë, nëJugosllavi. Do t’i quaja dëshmorë të El-basanit edhe ata 400 normalistë që stu-diuan në Normalen e këtij qyteti dheranë heroikisht në luftë në krahina tëndryshme të Shqipërisë.

Duke përkujtuar ato ditë Nëntori tëhareshme nuk mund të harroj respek-tin, dashurinë, mirënjohjen që qyteta-rët shprehën në ato ditë për familjet edëshmorëve. Hyrje-daljet në shtëpitë etyre ishin pafund, kurse në drekat dhedarkat festive që shtroheshin ata ish-in në krye të vendit. Ky rit fisnik imrekullueshëm u simbolizua me 5Majin “Ditën e dëshmorëve” që populliynë i kushtoi bijve që u flijuan për atd-heun e tyre dhe e përkujton çdo vit mekrenari dhe mirënjohje.

Dhimitri më vuri revolen e tij në duar dukeDhimitri më vuri revolen e tij në duar dukeDhimitri më vuri revolen e tij në duar dukeDhimitri më vuri revolen e tij në duar dukeDhimitri më vuri revolen e tij në duar dukemë thënë se ky nder të takon ty sot, në emërmë thënë se ky nder të takon ty sot, në emërmë thënë se ky nder të takon ty sot, në emërmë thënë se ky nder të takon ty sot, në emërmë thënë se ky nder të takon ty sot, në emërtë gjashtëmijë vajzave partizane që luftuantë gjashtëmijë vajzave partizane që luftuantë gjashtëmijë vajzave partizane që luftuantë gjashtëmijë vajzave partizane që luftuantë gjashtëmijë vajzave partizane që luftuanheroikisht në radhët e Ushtrisë heroikeheroikisht në radhët e Ushtrisë heroikeheroikisht në radhët e Ushtrisë heroikeheroikisht në radhët e Ushtrisë heroikeheroikisht në radhët e Ushtrisë heroikeNacionalçlirimtare për çlirimin e vendit.Nacionalçlirimtare për çlirimin e vendit.Nacionalçlirimtare për çlirimin e vendit.Nacionalçlirimtare për çlirimin e vendit.Nacionalçlirimtare për çlirimin e vendit.

Në foto:Mynever dheDhimitërShuteriqi nëdy momentenga periudha eluftës ku edhejanë njohur së

www.shqiptarja.com E diel, 20 maj 201218

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom ARKIVAT

PPPPPAAAAATRIOTITRIOTITRIOTITRIOTITRIOTI IIIII HARRUARHARRUARHARRUARHARRUARHARRUAR

Legjenda e Aliut me pesëmbiemra nga Skrapari

Një informacion që zbulohet pas një shekulli. Personazhi historik, Një informacion që zbulohet pas një shekulli. Personazhi historik, Një informacion që zbulohet pas një shekulli. Personazhi historik, Një informacion që zbulohet pas një shekulli. Personazhi historik, Një informacion që zbulohet pas një shekulli. Personazhi historik, Ali Çepani, mikAli Çepani, mikAli Çepani, mikAli Çepani, mikAli Çepani, mikdhe bashkëpunëtor me Ismail Qemalin e Jani Vdhe bashkëpunëtor me Ismail Qemalin e Jani Vdhe bashkëpunëtor me Ismail Qemalin e Jani Vdhe bashkëpunëtor me Ismail Qemalin e Jani Vdhe bashkëpunëtor me Ismail Qemalin e Jani Vreton është lënë në harresë.reton është lënë në harresë.reton është lënë në harresë.reton është lënë në harresë.reton është lënë në harresë.

Ilmi S.QazimiIlmi S.QazimiIlmi S.QazimiIlmi S.QazimiIlmi S.Qazimi

Ja si i shkruan Jani Vreto nga Kajro iEgjyptit Ali Farmaqit në Çepan të Skraparit, në vitin 1909: “Zoti Ali Çepani, ju

falemnderjes; na rruash sa malet; na ndjenise për Zotin s’mund të shtypim vjersha nga tëngushtët e fletës; gëzohem që shkruani bukur!”

Ky informacion jepet në gazetën “ Rrufeja”nr. 6 faqe 4, viti 1909, që botonte patrioti rilin-das Jani Vreto në Kajro, në rubrikën “Posta evogël”. Në atë kohë Jani Vruho drejtonte gjith-ashtu edhe degën e shoqatës atdhetare kul-turore “Tomorri” në kryeqytetin egjiptian.

Dhe përderisa drejtori i gazetës “Rrufeja”z. Jani Vreto i njohur tashmë për ne brezat emëvonshëm, si atdhetar dhe mendimtar ishquar i Rilindjes tonë Kombëtare, prej Pos-tenanit të Përmetit, autori i disa librave dhepamfleteve politike e filozofike, i thotë Aliuttonë nga Çepani “gëzohem që shkruani bukur”,cilësia, brendia dhe stili i të shkruarit të Aliut,ka qënë i një niveli të lavdërueshëm gjuhësordhe patriotik.Për ne, pas një shekulli ky infor-macion ka rëndësi të shumfishtë. E para, delmë e plotë figura shumëplanëshe e Aliut. Ai,kur sa po ishte miratuar alfabeti shqip në Ma-nastir, kur sa kish filluar të shkruheshin dhetë shtypeshin libra shqip, dinte të shkruanteshqipen me këtë alfabet, me gërma shqipe, kra-has greqishtes, turqishtes dhe anglishtes që injihte me të folur dhe pjesërisht me të shkru-ar. E dyta, Aliu paska patur talent për të shk-ruar vjersha dhe këto i shkruan në gjuhën enënës nga Vëseshta dhe të babait nga Çepani.Nga hulumtimet e bëra deri tani, rezulton qëAli Farmaqi të jetë i pari në fshatin e tij tëlindjes, i cili shkruan vjersha shqip. E treta,Aliu ka qenë njohur qysh më parë me patri-otin rilindas shqiptar Jani Vreto, ndaj edhe mebesim ia dërgon pikërisht atij vjershat për t’ibotuar. Kështu që kemi të bëjmë, e katërta,me një skraparas atdhetar që shkruan vjer-sha shqip dhe që kërkon t’i botojë ato në njëorgan shtypi periodik shqiptar në Egjipt, kutrajtoheshin probleme të mprehta për Sh-qipërinë. Të tilla çështje ishin zgjimi indërgjegjes kombëtare shqiptare për tu ngri-tur kundër sunduesve turq, përhapja dhe më-simi i gjuhës shqipe prej shqiptarëve kudo qëishin, kërkesa për pavarsi dhe moslejimi i fqin-jëve tanë serbë dhe grekë të skllavëronin Sh-qipërinë etj. Kështu që Ali Çepani ka qënë jovetëm i pari vjershëtor i një fshati të doku-mentuar me vjetërsi pesëshekullore, por edhenjë intelektual me interesa të gjëra e të shum-ta patriotike, luftarake, letrare. Kjo dëshmonse Aliu ka lexuar libra në shqip dhe në gjuhëtë huaj dhe ka pasur një horizont jo të ngushtëkulturor. Madje ai ndihmoi materialisht përkompletimin me bazë materiale, për kushtete kohës, shkollën e fshatit.Ja se si fliste 83vjeçari z. Ferhat A. Meta më 22. 03. 2003 nëÇepan: “Aliu njihte ligjet e shtetit, ai ishte metë vërtetë personalitet. Rrinte i veshur mirëme kostum. Ishte i shkolluar dhe fliste me ar-gumente. Kishte kulturë por ishte dhe trim.Më 1925, ai preu arrën e Liqedhit që e kishtepronë të tij dhe ia dhuroi shkollës për ta bërëdhoga.”

Shpresojmë që të na bien në dorë ndonjëprej vjershave të tij.

Kush ishte Ali FarmaqiQysh në fillim duhet të thuhet se Ali Hasan

Zyka, ky burrë historik, i ka rrënjët në fisin eZykajve në Çepan të rrethit të Skraparit edhepse është thirrur e njohur nga njerëzit (të huaje shqiptarë) me disa mbiemra, në kohë, rre-thana e vende të ndryshme, gjatë jetës së tij84 vjeçare: Ali Çepani, Ali Vetëtima, Ali Far-maqi, Ali Cane, Ali Mjekra dhe fare më pakAli Zyka. U quajt Ali Çepani për disa arsye. Sëpari, ashtu si shumë banorë të tjerë të këtyreanëve (bile edhe të trevave të tjera të farës sh-qiptare, brenda kufijve dhe në Itali, Greqi,Ukrainë, Turqi, Kroaci, Arabi, Egjypt, Sh.B.A,

Australi etj ) me bëma që kanë lënë gjurmëgjatë shekujve, sidomos në ata XVII deri nëXX, edhe Aliu e kishte për nder që të mbantesi mbiemër emrin e fshatit ku lindi. Së dyti,ka patur arsye edhe atë që të përfaqësonte ban-orët e fshatit të vet në trevat përreth ose nëkuvende,organe apo forume të ndryshme jas-htë fshatit dhe krahinës. Së treti, meqë nukka patur dokumente zyrtare të regjistrimit tërregullt të popullsisë sipas normave, me emërdhe mbiemër e gjeneralitetet përkatëse (të cilatshtetet e tjera i kanë patur prej kohësh kursene i gjejmë pjesërisht pas viteve 1925), ka qenëmë e lehtë të thuhej Ali Çepani se sa Ali Zyka,për veprën e tij jashtë fshatit, dhe Ali Canekur gojosej brenda fshatit. S’mund të lëmë papërmendur se Çepani, si fshat i hershëm kaqënë shumë i njohur në trevat e jugut për bijtëqë ka nxjerrë, para dhe në një kohë me Aliun,katund me tradita lufte, punë bujqësie, bleg-torie dhe pemëtarie.Së fundi, mbiemri i këtijlloji në më të shumtën e rasteve, atribuohetprej të tjerëve, se sa ia ngjit vetvetes, edhe pseparapëlqehet. Ali Vetëtima ia tha mbiemrinIsmail Qemali në vitin 1912, në nëntor, sepseçeta e parë nga Skrapari që mbërriti në Vlorë,në mbrojtje të veprimeve historike luftarake ediplomatike për shpalljen e pavarësisë së Sh-qipërisë, ishte ajo e Ali Çepanit. Kur u paraqitAliu, Plaku i madh i Vlorës, siç thonë, e përgë-zoi: “Më të lumtë o bir! Ali Vetëtima do të theminga se si vetëtima erdhe së toku me trimat eçetës”.Kjo gojëdhënë që ka jetuar e pa coptuardhe e pa tjetërsuar për një shekull, është kup-

timplote edhe pse nuk e kemi gjetur ende tëdokumentuar kund. Sa për vijueshmërinë emë tejshme të Aliut dhe çetës së tj në Vlorën eshpalljes së pavarësisë, dimë vetëm se ai qën-droi i gatshëm për të marrë detyra. Dhe këto imaterializoi më pas në luftimet kundër andart-ëve grekë në vitet 1913-1914.Është e vërtetëse dikush, diku, dikur (hamendësohet aty ngaviti 1907), dhe për një kohë shumë të gjatë,madje shumë njerëz të mendjes, penës, push-kës dhe politikës, e kanë thirrur,njohur dhe ekanë shkruar emrin e tij Ali Farmaqi. Dhekështu skraparasi nga Çepani, Ali Hasan Zykau fut në kujtesë e në dokumente të kohës meemrin Ali Farmaqi. Kjo mbetet e besueshmethjesht si një llagap për hidhësinë e këtij tri-mi, komit e patriot, për “helmin” që derdh armae tij, e cila vret e pret pa asnjë mëshirë, grekëte pabesë, turqit pa iman që na sundonin, përça-nin e çfarosnin neve shqiptarët, duke masak-ruar banorët e krahinave Skrapar, Përmet,Kolonjë, Fier- vende këto ku ka luftuar meashpërsi Ali Çepani. Natyrisht mbajtja dhepërdorimi i shumë mbiemrave për veç anëvetë mira, krijon edhe mundësitë për egzistencëne keqkuptimeve jo pa dëm. Ali Cane u quajtsepse Hasan ishte emri i babait të tij, (nofka eshkurtuar përkëdhelëse është Cane). Me këtëmbiemër ka qënë i njohur për të afërmit, dhembas viteve ’40 të shekullit të njëzetë. AliMjekra (është mbiemri më i rrallë përdorur) ithanë ngaqë ai mbante një mjekër të shkurtër,të paqme e që i shkonte shumë fytyrës kariz-matike e shtatit të tij si prej djali azgën edhe

kur mbushi të tetëdhjetat. Ali Zyka është për-dorur shumë pak, për të mos thënë aspak.

25 vjet luftë dhe aktivitet luftarak i lënë nëharresë

Veprimtaria e gjallë patriotike dhe aktivi-teti luftarak i mirëfilltë i Ali Çepanit, shtrihennë një periudhë kohore më tepër se 25 vjeçare.Ali Çepani qysh në vitin 1903, kishte grupuarrreth vetes disa bashkëfshatarë besnikë tri-ma e luftëtarë kaçakë, dhe kryente veprimeluftarake sulmuese, goditëse, spontane kundërturqve. Në këtë grup, thuhet se midis të tjerëve,fillimisht, kanë qënë edhe Rustem HajrullahOsmani dhe Kapllan Asllan Bego, edhe këtanga Çepani.

-1903 – 1906, ky grup i Aliut (që dikush dikue quan çetë), kryen luftime së toku me LaceBackën, në malet e Kolonjës, Gryka e Bar-mashit, Qafa e Qarrit dhe Gryka e Lubonjës.

-1903: Aliu së bashku me Duçe Muzhakën,Abedin Prishtën dhe Barjam Koprënckën me27 delegatë të tjerë skraparas merr pjesë nëmbledhjen e Frashërit, ku u trajtuan çeshtjetë luftës kombëtare shqiptare.

-Nëntor 1905: Aliu merr pjesë në mbledhjene Frashërit për të cilën qe nismëtar Bajo Top-ulli. Aliu, me sa merret me mend, falë zgjuar-sisë, intuitës dhe informacionit që merrte, kish-te dijeni për krijimin e komitetit të fshehtë “Përlirinë e Shqipërisë”. Vjen në fshat, bisedon mebashkëfshatarët dhe punon për të krijuar njëçetë patriotike.

-1906: Aliu në krye të grupit të vet merrpjesë në luftimet kundër forcave turke në fs-hatin Bubës të Përmetit. Këtu ai urdhëroi tëpushkatoheshin 18 turq të kapur rob. Bim-bashit ia preu kokën vet dhe i nguli të gjithakokat nëpër hunj në një udhëkryq që t’i shiko-nin të tërë kalimtarët

-1907: Rreth këtij viti është krijuar nëformën e saj më të plotë çeta patriotike e zonëssë Çepanit me komandant Ali Farmaqin. Nukduhet të jetë rastësi që pikërisht në këtë vit ukrijua dhe filloi nga aktiviteti luftarak çeta eÇerçiz Topullit

Në çetën e Ali Farmaqit bënin pjesë fsha-tarë të Çepanit dhe të fshatrave përreth, bileedhe nga fshatrat e Përmetit, të cilët iu qën-dronin besnikë idealeve për lirinë e vatanit tërobëruar nga Turqia, si dhe luftës për të moslejuar andartët grekë që të futeshin brendatrojeve të Shqipërisë.

Të rreshtuar në çetën e Ali Çepanit kanëqënë: Ali Hasan Zyka ( Farmaqi ), Çepan –komandant i çetës. Nga Çepani: Ali MediBasho, Dilaver Sadik Zyka, Dine SejatSatka,Hajdar Bilal Zyka, Hekuran Bërsaka,Lamkë Bebeshi, Lyte Rakip Gogo, MalushRakip Osmani, Muhamet ShahinOsmani,Musa Turhani, Musa Isak Basho,Myftar Shahin Osmani, Tahir Shahin Osmani,Veli Xhelo Abazi, Xhevahir Arif Osmani. Ngafshati Zabërzan: Hamit Lame, Riza Naska.Nga fshati Prishtë: Abedin Prishta, BejdoPrishta,Zenel Feimi,Caush Llane. Nga fshatiMuzhakë: Duçe Llapi. Nga fshati Muzhënckë:Bektash Dervishi. Aktivitetin luftarak kjo çetëe ka pasur në zonën e Çepanit, Dangëllisë,Dëshnicës, Përmetit, Kolonjës, Korçës, Tepe-lenës, Fierit, Lushnjës.

Ali Çepani ka qënëAli Çepani ka qënëAli Çepani ka qënëAli Çepani ka qënëAli Çepani ka qënëjo vetëm i parijo vetëm i parijo vetëm i parijo vetëm i parijo vetëm i parivjershëtor i një fshativjershëtor i një fshativjershëtor i një fshativjershëtor i një fshativjershëtor i një fshatitë dokumentuar metë dokumentuar metë dokumentuar metë dokumentuar metë dokumentuar mevjetërsi pesëshek-vjetërsi pesëshek-vjetërsi pesëshek-vjetërsi pesëshek-vjetërsi pesëshek-ullore, por edhe njëullore, por edhe njëullore, por edhe njëullore, por edhe njëullore, por edhe njëintelektual meintelektual meintelektual meintelektual meintelektual meinteresa të gjëra e tëinteresa të gjëra e tëinteresa të gjëra e tëinteresa të gjëra e tëinteresa të gjëra e tëshumta patriotike,shumta patriotike,shumta patriotike,shumta patriotike,shumta patriotike,luftarake, letrare.luftarake, letrare.luftarake, letrare.luftarake, letrare.luftarake, letrare.Kjo dëshmon se Kjo dëshmon se Kjo dëshmon se Kjo dëshmon se Kjo dëshmon se AliuAliuAliuAliuAliuka lexuar libra nëka lexuar libra nëka lexuar libra nëka lexuar libra nëka lexuar libra nëshqip dhe në gjuhëshqip dhe në gjuhëshqip dhe në gjuhëshqip dhe në gjuhëshqip dhe në gjuhëtë huaj dhe ka pasurtë huaj dhe ka pasurtë huaj dhe ka pasurtë huaj dhe ka pasurtë huaj dhe ka pasurnjë horizont jo tënjë horizont jo tënjë horizont jo tënjë horizont jo tënjë horizont jo tëngushtë kulturorngushtë kulturorngushtë kulturorngushtë kulturorngushtë kulturor

Në foto: Një nga imazhete rralla të Ali Çepanit

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 19www.shqiptarja.comE diel, 20 maj 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI ARKIVAT

Kronologjia e veprimeve luftarake e patri-otike e çetës

-1909 – 1912: Aliu dhe disa nga pjestarët eçetës së tij u morën me shpërndarjen e libravenë gjuhën shqipe të shtypura në Bukuresht,Stamboll, Kajro, si dhe me mësimin e gjuhësshqipe për fshatarët sipas mundësive të ko-hës, krahas me atdhetarët e tjerë Tefik Xh.Rogu, Meleq Staravecka, Tajar Vëndresha,Abedin Prishta etj.

-1911, luftime me forca jo të pakta turke nëPagri të Përmetit, ku mbetën të vrarë 12 vetënga pala armike.

-Pranverë 1911: Aliu vendos lidhje me çetëne Lace Backës i cili sapo qe kthyer nga Selan-iku. Ata bashkërenduan qëllimet dhe veprimetpatriotike të çetave kundër turqve dhe sido-mos kundër andartëve grekë.

-Mesi i vitit 1911: Ali Cerova, i vëllai i Riza-it, shkon në çetën e Ali Farmaqit dhe qëndronnë të disa muaj.

-23 Korrik 1912: Ali Çepani merr pjesë nëKuvendin e Sinjës së Beratit dhe firmos nëMemorandumin e Sinjës prej 12 pikash.

-Gusht 1912: Në ngjarjet e Çorovodës, ku usulmua garnizoni turk i vendosur aty, Aliu meçetën e tij ishte në formacionin luftarakpërkrah çetave të tjera të Skraparit.

-Nëntor 1912 deri Janar 1913: Ali Farmaqime çetën e tij gjendet në Vlorë, në mbrojtje tëshpalljes së pavarësisë së Shqipërisë dhe qever-isë së kryesuar nga Ismail Qemali.

-3 Janar 1913: Fillon mobilizimi i çetës dhemarshimi drejt Kolonjës ku kishin hyrë forcatgreke. Zhvillohen luftime në Malin e Qelqit dhenë Qafën e Qarrit. Në këto luftime kanë mar-rë pjesë edhe luftëtarët Tefik Rogu, KajmakRogu, Hysen Jaubashi, Sadik Shkëmbi, XakeRogu, Halim Rogu, Qazim Zabërzani, VeisNaska dhe Mete Zabërzani.

-Pranverë 1913: Aliu me çetën e vet zhvilloiluftime të ashpra në Tendën e Qypit kundërandartëve grekë.

-Janar 1914: Luftime kundër forcave të ush-trisë greke në vijën: Dërrasa e Kajcës, Qafa eShelqit, Topojan, Qarrishtë e Sevranit. Nëluftime morri pjesë e gjithë çeta.

-Shkurt 1914: Së bashku me çetën e Sulej-man Spatharës, Aliu me çetën e vet merr ur-dhër nga qeveria e kohës që të mbrojnë vijënSpatharë, Tenda e Qypit, Taroninë, Qarrish-të, Frashër për të penguar përparimin e forcavegreke drejt Beratit.

-Maj 1914, luftime shumë të ashpra nëKokojkë të Frashërit. Ra në fushën e luftimitMyftar Shahin Osmani.

-1915, Ali Farmaqi tok me patriotë të tjerësi Ali Koprëncka, Avni Kapinova, Riza Kodhe-li, Servet Zaloshnja, Mustafa Spathara etjshikonin si një mundësi për të ruajtur kombindhe tërësinë tokësore të vendit, edhe bash-këpunimin me fuqitë e mëdha, pavarsisht ngasynimet e tyre. Aleat më të mundshëm atavlerësonin për atë moment historik, Italinë.

-1916, në Nishicë Aliu merr pjesë nëmbledhjen që u bë nga patriotë skraparas dhekolonjarë, midis të cilëve edhe Riza Cerova,ku u vendos që të goditeshin austriakët push-tues dhe të ruhej autonomia e çetave shqiptare.

-Gusht 1919, Aliu me çetën e vet i përgjig-jet thirrjes së Sali Butkës për të shkuar nëmbrojtje të Korçës. Ai u nis me luftëtarët e tijdhe u përqendrua në Gjergjevicë.

-19 Janar – 2 Shkurt 1920: Aliun me çetëne vet e gjejmë në mbrojtje vullnetare të Kon-gresit të Lushnjës në kodrat e Ardenicës, sëbashku me shumë forca të tjera patriotike ngaFieri, Mallakastra, Lushnja. Forcat vullnetaretë mbrojtjes së punimeve të këtij kongresi idrejtonte Riza Cerova.

-5 Shkurt 1920, Aliu zgjidhet anëtar në ko-misionin që kryesonin Riza Cerova e Ali Ko-prëncka i cili do të krijonte një fuqi të armato-sur për të qënë në dispozicion të qeverisë. Nëkëtë komision ishte edhe Abedin Prishta.

-1922-1923. Së bashku me patriotët SinanLeshnja, Pasho Hysi, Hysen Zaloshnja e Sule-

Në legjendat popullore ai njihet për bëmat që lanë gjurmë gjatë shekujve XVII deri në XX.Në legjendat popullore ai njihet për bëmat që lanë gjurmë gjatë shekujve XVII deri në XX.Në legjendat popullore ai njihet për bëmat që lanë gjurmë gjatë shekujve XVII deri në XX.Në legjendat popullore ai njihet për bëmat që lanë gjurmë gjatë shekujve XVII deri në XX.Në legjendat popullore ai njihet për bëmat që lanë gjurmë gjatë shekujve XVII deri në XX.Studiuesi Ilmi Qazimi ofron edhe dokumente arkivore për ta nxjerr nga pluhuri i harresësStudiuesi Ilmi Qazimi ofron edhe dokumente arkivore për ta nxjerr nga pluhuri i harresësStudiuesi Ilmi Qazimi ofron edhe dokumente arkivore për ta nxjerr nga pluhuri i harresësStudiuesi Ilmi Qazimi ofron edhe dokumente arkivore për ta nxjerr nga pluhuri i harresësStudiuesi Ilmi Qazimi ofron edhe dokumente arkivore për ta nxjerr nga pluhuri i harresës

ji, Zaim Bubsi, e shumë të tjerë patriotë e figu-ra të shquara të Kolonjës, Vakëfeve, Korçës,Gorës, Oparit, Përmetit dhe gjithë Shqipërisësë Jugut. Ali Çepani më të shumtën e aktivi-tetit të vet patriotik e kreu kur jetonte nëÇepan e në Përmet. Ai ka jetuar e luftuarpothuajse në të njëjtën kohë me burra të tjerëtë dëgjuar të Çepanit, Rustem Hajrullah Os-mani, Kapllan Asllan Bego. Me ta, ai aq sabashkëveproi e u lidh, si bashkëfshatarë meideale të njëjta patriotike, aq edhe veproi i pa-varur dhe i veçuar prej tyre.Ali Farmaqi ishteluftëtar trim me një zgjuarsi natyrale më tepërse sa e fituar në shkollë, me prirje patriotike eliridashëse por spontane. Ai kishte një nivel tëdukshëm intelektual e kulturor për kohën qëjetoi. Nuk mund të thuhet se ai kishte bindjetë mbështetura në një sistem të përparuar pik-pamjesh teorike shumë të ndritura për kohën,apo ca më pak revolucionare. Madje, lipset tëmos anashkalohet karakteri i tij prej kaçaku

kokëkrisur. Sepse Aliu nuk ekish për gjë një vrasje të njëpersoni për të cilin ai kish dy-shime apo shihte veprimekeqdashëse. Por mund tëthemi pa më të voglën mëdy-shje se kur vinte puna për va-tanin, për Shqipërinë, ai mjettë parë kish dyfekun.

Aliu ka patur një jetë tëtrazuar familjare. Është mar-tuar tre herë. Ka ndërruardisa herë vendin e banimit.

Ka pasur humbje jete të pje-starëve të familjes etj.Kur pushoisë rrahuri zemra e Aliut në vitin1950 ishte i stabilizuar familjar-isht në Fier. Përse qarqe të caktu-ara kanë abuzuar me emrin e tij

Lipset të sqarojmë se është njëtjetër figurë historike madhore ar-vanitase (shqiptarë që banojnë tëngulmuar prej shekujsh në Greqi),i quajtur Ali Farmaqi, për të cilinpërmbledhtas duhet të themi: Lin-di dhe banoi në More (Greqi), ngafisi i laliotëve, u bë prijës i famshëmi tyre, luftëtar i shpatës e i mëndjes.Në vitet para revolucionit grek të1821 – shit, tok me Teodor Kol-lokotronin (një tjetër trim dheudhëheqës arvanitas), me të cilin qebërë vëllam, kishte përpiluar dhe sh-truar për zgjidhje planin e çlirimit tëMoresë nga turqit. Teodori ishte ikrishterë kurse Aliu ishte mysliman,por atdheu – siç njihet tashmë botër-isht për tërë ata që janë shqiptarë tëvertetë - për ta ishte para fesë e paragjithçkaje. Të bashkuar arvanitasitmyslimanë e të krishterë, me një ko-mision qeveritar 24 vetësh 12 nga çdopalë, me një flamur i cili nga njëra anëdo të kishte kryqin dhe nga ana tjetërgjysmëhënën, Aliu e Teodori mobilizuan

rreth 3000 luftëtarë e do të luftonin për bash-kim kombëtar.... Aliu ishte shok lufte edhe meGjergji Lazen ( Olimpi ) edhe ky një tjetër trimarvanitas i lindur më 1772, me të cilin, nëkrye të 450 vetëve bënë kërdinë kundërturqve. Ky, Gjergj Olimpi kishte në shtabin evet, me detyrën ekonomat – intendentit 24vjeçarin shqiptar Naum Veqilharxhi, më vonëideolog ndër më të parët të Rilindjes Ko-mbëtare Shqiptare. (Emri i plotë i Naumit ish-te Naum Panajot Haxhi Llazar Bredhi). Farae laliotëve dhe emrat e tyre arvanitas si Far-maqi, Bello, Bellojani, Lalioti janë edhe sot nëGreqi. Ali Farmaqi i laliotëve afërsisht ka jet-uar në harkun e viteve 1770 – 1830.Mbeten tëskalitura ndër shekuj vargjet e këngës së pop-ullit:

“Ali Farmaqi më thonë,U’s’e shes Kollokotronë”.Nga sa parashtruam, lidhur dhe midis Ali

Farmaqit shqiptar nga Çepani (1866 – 1950)

dhe Ali Farmaqit shqiptar arvanitas të Mo-resë (1770 – 1830), egzistojnë lidhjet e të qënittrima patriotë të kombit shqiptar, secili nëpërmasa të caktuara, të cilët kanë lindur (mesa dimë për të dytin), në vende të ndryshme,me diferencë kohe më tepër se një shekull. Idyti vritet heroikisht në luftë në Greqi, të pariti shuhet qiriri normalisht, mbas 120 vjetësh,në Fier të Shqipërisë. Nuk ekzistojnë doku-mente ose gojëdhëna (më saktë deri tani nukdisponojmë të tilla) që të kenë lidhje të tjera.

Nuk mund të quhet e tepërt që të përmen-det shkurtazi se në vitet 1820 deri 1850 kaekzistuar edhe një hierark i krishterë grek iquajtur Teoklit Farmaqidhi, i cili ka qenë njënga përfaqësuesit më të zellshëm të atyre sh-tresave sociale greke që luftonin kundër tëmadhit Ali Pashë Tepelena. Kuptohet se të tillëemra dhe mbiemra mund të ketë edhe të tjerëpor që s’kanë të bëjnë fare me Ali Farmaqinnga Çepani. Artikulli i vockël i gazetës “Liriae Shqipërisë” datë 20 maj 1912,ku shkruhetnga një emigrant shqiptar në Amerikë, mbibazën e atyre çka ai ka pasë dëgjuar e pa i sak-tësuar, se “Aliu është vrasës i shqiptarëve tëpafajshëm”, hedh dritë për një sërë problemeshqë lidhen me jetën dhe emrin e Ali Çepanit.

E gjej me vënd, që lidhur me këtë shkrim,së pari, të sqaroj se në vitet 1908 – 1912, njënga “marifetet” më të ndyra të xhonturqvenë Shqipëri ishte krijimi i çetave të kusarëvetë përbëra kryesisht nga turq dhe kontigjenteindividësh shqiptarë të gënjyer. Këto futeshinmidis popullsisë shqiptare të fshatrave e tëkrahinave ku banorët kishin besime fetaretë ndryshme, ca myslimanë dhe ca ortodok-së. Këto të ashtuquajtura çeta kryenin vep-rime shumë të rënda e antinjerëzore si vrasje,plaçkitje, përdhunime, raprezalje duke ngjal-lur tmerr e panik. Dhe për më keq akoma,bëmat e tyre ua atribuonin çetave me tëvërtetë patriotike të komitëve shqiptarë dhekapedanëve të tyre emërdëgjuar. Këta kusarëqë propagandoheshin si patriotë, synoninpërçarje, gërryerje nga brenda të unitetit dhetë bashkimit luftarak të shqiptarëve duke sab-otuar luftën e popullit për liri. Xhonturqit këtëe bënë në toskëri, gegëri dhe në çamëri. Këtoveprime kusarie e përçarëse i përkrahte plotë-sisht edhe shovinizmi grek i kohës që kurrënuk hoqi dorë nga Shqipëria e jugut.Së dyti,të ripohoj se Ali Farmaqi ka qënë trim i egër.Së treti, këtë trimëri shpesh atij ia kanëvjedhur të tjerët për të bërë edhe ndonjëvrasje jashtë qëllimeve patriotike, e përrrjedhojë, me qëllime keqdashjeje e ogurze-za për të tjetërsuar imazhin e tij atdhetar,persona të caktuar, të mirëpaguar nga klanetë caktuara greke të asaj kohe, kanë hedhurbaltë mbi emrin e Aliut.Së katërti Aliu,vërtetohet me dokumente se ka pasë qenëhedhur dhe i vendosur plotësisht në istika-min e luftës pa asnjë rezervë, për liri e pa-varsi, kundër turqëve e grekërve, ashtu siçishte vendosur në komitetin e fshehtë “PërLirinë e Shqipërisë”. Edhe pse jetoi luftënantifashiste nacionalçlirimtare si dhe pakvite të pushtetit socialist, Aliu së fundi, sishumë kush me kushte të përafërtaekonomike e sociale si ai, mbeti vetëm njëfanolist i pasionuar dhe antizogist i tërbuar.Gjithëaq, ne nuk kemi as arsye dhe as tëdrejtë që të kërkojmë më tepër prej Aliuttonë, i cili luftoi për vatanin, për të mos lënëgrekërit e turqit që të na sundonin, për njëperiudhë aktive prej mbi çerek shekulli. Dikunga vitet 1946 është propozuar për dekorimpor segmente të caktuara të pushtetit të asajkohe nuk miratuan propozimin e bërë. Ecu-ria e Ali Çepanit ishte e njëllojtë si ajo e mjaftprej atdhetarëve bashkëkohës të vet të spika-tur të cilët nuk u larguan kurrë nga atdheu:Luftëtarë të afshtë në rini e mesomoshë, op-timistë të qetë e të rrafshtë në moshë të thy-er, me besimin e patundur se “ditët më tëmira për Shqipërinë më pas do të vijnë”.

*Autori është studiues i historisë *Autori është studiues i historisë *Autori është studiues i historisë *Autori është studiues i historisë *Autori është studiues i historisë

jman Qafa ai u kundërvihet grupit të bejlerëvedeputetë.Ali Farmaqi- komandant ushtarakme prirjeAli Hasan Çepani rezulton që të jetëjo thjesht kaçak e komit por edhe një koman-dant ushtarak me prirje. Ai për afro 20 vjetdrejtoi çetën në të gjitha fazat e luftimit, tëpërcaktimit të detyrës luftarake, rikonjicionittë terrenit ku do të zhvillohej luftimi, llogarit-ja e forcave dhe e mjeteve si dhe faktorëve ndi-hmues e pengues, organizimin e luftimit, real-izimin e detajuar të bashkëveprimit, mënyrae sulmit për asgjësimin e armikut, mënyrën edaljes nga luftimi si dhe çfarë do të bëhej merobërit e me plaçkën e luftës. Duke studiuarvetëm kalimthi, dhe me aq dokumente sa keminë dispozicion, pritat, goditjet e befasishme,luftimet në segmente të vogla të frontit që kakryer çeta patriotike e Çepanit, del se Aliu, ko-mandanti i saj, ka qënë mjeshtër i taktikës sëvogël së luftës popullore, vazhdimësi kjo epavdekshme e traditës shqiptare për ruajtjen

Në foto: Faksimile të gazetës “Rrufeja”ku flitet për atdhetarin Ali Çepani

e egzistencës dhe të truallit mëmë. Fejzi Zabër-zani, patriot i njohur,i zoti i Mullirit të Hamb-ullit ka pasë thënë: “...kjo shtëpi është e mad-he. Dera për ju rri e hapur ditë e natë. Këtumore djema, ka qëndruar edhe kapedani i çetësAli Farmaqi nga Çepani me luftëtarët e tij, eshumë komitë të tjerë.” Këtë thënie e përcjellte ne nipi i Fejziut, Fatos H.Hasanaj në Çoro-vodë më 12.09.2004.Në qoftë se kronikani turkKemal Pashë Zadeja i quan shqiptarët “tigratë luftës malore”, njëri nga këta mijëra tigraka qënë padyshim, për kohën e vet, edhe AliÇepani.Jo më kot atij është ngjitur edhe epite-ti –mbiemër “Farmaqi”. Aliu kishte miqësi luftee pune me personalitete shqiptarë të mirënjo-hur si Ali Koprëncka, Bajo Topulli, Jaçe Gjerg-jova, Jani Vreto, Kajo Babjeni Lace e Zote Bac-ka, Papa Kristo Negovani, Riza e Ali Cerova,Riza Kodheli, Riza Velçishti, Sali Butka, Sha-hin Matraku, Sinan Leshnja, Spiro Bellkame-ni, Sulejman Spathara, Themistokli Gërmen-

www.shqiptarja.com E diel, 20 maj 201220

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom BIBLIOTEKE

Vjen për herë të parë në shqip Marcus Du Sautoy, autori i famshëm i

serisë së dokumentarëve të BBC-së përhistorinë e matematikës. Botimet IDKsjellin në shqip librin Simfonia e numravetë thjeshtë të Marcus Du Sautoy, përk-thyer nga Aleko Minga. “Edhe pse flitetme gjuhën e shifrave bëhet fjalë për njërrëfim magjepsës, për një nga misteret mëtë mëdha të matematikës ende të pazbu-luara.”, pohojnë botuesit e IDK-së. DuSautoy i prin lexuesit në një rrugëtim fan-tastik në botën e mrekullueshme të num-rave të thjeshtë. Ky rrugëtim bëhet mënjerëzor dhe më rrëmbyes, sepse na njehme aspekte të veprimtarisë dhe me çastendër më interesantet të jetës të disa prejmatematikanëve më të mëdhenj në his-torinë shumë shekullore të kësaj shkence,duke na i bërë më të afërta përshkënditjenbrilante dhe madhështinë e ideve të tyre.Entuziazmi i autorit ndihet në çdo rreshttë këtij himni gëzimi për inteligjencën elartë, por spikat dhe mjeshtëria e tij përtë hedhur dritë edhe në këndet më të er-rëta të këtij universi befasues e plot tëpapritura. Këtë libër të shkruar me ndje-si poetike, siç e ka cilësuar kritika, mundta lexojë me ëndje dhe me përfitim çdonjeri me përgatitje matematikoremodeste, por në të gjitha vendet ku ësh-të botuar është veçanërisht i rekomand-uar për të rinjtë shkollarë dhe për më-suesit e matematikës. Në dhjetëvjeçarëtqë pasuan u zgjidhën shumë problemedhe ata që i zbuluan zgjidhjet bëjnëpjesë në një grup të shquar matemati-kanësh të quajtur me emrin “klasa enderit”. Në të gjen njerëz të kalibrit tëKurt Gödel-it dhe të Henri Poincaré-së,si edhe pionierë të tjerë idetë e të cilëvekanë shndërruar rrënjësisht peizazhinmatematik. Numrat e thjeshtë kanë in-triguar edhe botën e internetit sot. “His-toritë e një llogaritari në Indi, të një spi-uni francez që i shpëton ekzekutimit dhetë një hebreu hungarez që merr arrat-inë nga përndjekjet e nazistëve janë tëpërziera me një ide të ngulët, atë përnumrat e thjeshtë.”, shkruhet veç tëtjerash në këtë libër. Numrat e thjesh-të janë atomet e vërteta e të mirëfilltatë aritmetikës. Numra të thjeshtë janënumrat e plotë të paplotpjesëtueshëm,domethënë ata numra që nuk mund tëparaqiten si prodhim dy numrash tëplotë më të vegjël. Numrat 13 dhe 17janë të thjeshtë ndërsa numri 15 nukështë i tillë, sepse është prodhimi i num-rave 3 dhe 5. Pra, si në çdo fushë të jetësnjerëzore, edhe ky libër është intriguessepse ka një seri hipotezash, debateshdhe zbulimesh gjigante në fushën ematematikës. Bashkë me këto të dhënanë këtë libër ne njohim respektivishtedhe heronjtë e matematikës.

LLLLLIBRIIBRIIBRIIBRIIBRI IIIII RIRIRIRIRI

“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës së Malosenëve, një familjeje e çuditshme“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës së Malosenëve, një familjeje e çuditshme“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës së Malosenëve, një familjeje e çuditshme“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës së Malosenëve, një familjeje e çuditshme“Parajsa e Gogolëve” është libri i parë i sagës së Malosenëve, një familjeje e çuditshme(me gjashtë gjysmëvëllezër e gjysmëmotra), ku kryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur në(me gjashtë gjysmëvëllezër e gjysmëmotra), ku kryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur në(me gjashtë gjysmëvëllezër e gjysmëmotra), ku kryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur në(me gjashtë gjysmëvëllezër e gjysmëmotra), ku kryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur në(me gjashtë gjysmëvëllezër e gjysmëmotra), ku kryetari i saj Beniamini gjendet i pleksur në

një histori të dyshimtë atentatesh që vulosin fatin e tij prej dash kurbani.një histori të dyshimtë atentatesh që vulosin fatin e tij prej dash kurbani.një histori të dyshimtë atentatesh që vulosin fatin e tij prej dash kurbani.një histori të dyshimtë atentatesh që vulosin fatin e tij prej dash kurbani.një histori të dyshimtë atentatesh që vulosin fatin e tij prej dash kurbani.

“PARAJSA E GOGOLEVE”Flet shqip pas 20 gjuhëve të tjera

Libri “Parajsa e gogolëve” i autoritDaniel Pennac (në origjinal “Au bonheur des ogres”), i përkthyer në botë

në mbi 20 gjuhë, botohet edhe në gjuhën sh-qipe. Përkthyesja Margarita Skënderaj këtëherë iu është drejtuar romaneve policesko-romantikë. Libri sapo ka dalë në dritën e bot-imit dhe ajo që e ka bërë shumë të lexueshëmështë humori i hollë, dhembshuria dhe dashu-ritë e një personazhi të veçantë dhe të famil-jes së tij të pazakontë. Megjithëse në kontekstky libër ka ngjarje dramatike, për sa u për-ket marrëdhënieve familjare, këto shihen sitë përballueshme dhe shmangen situatat estresit, ku vijon të burojë një lloj humori edhepërmes rrëfenjave më të trishtuara. “Për sa ipërket familjes, mamaja u zhduk përsëri,duke më lënë në derë kalamajtë dhe Pëtijafilloi të ëndërrojë babagjyshër gogolë. Për sai përket zemrës, teto Zhylia u josh nga natyraime prej dashi (dash kurbani). Për sa i për-ket punës, bomba e parë shpërtheu në repar-tin e lodrave, pesë minuta pasi kalova unë. Edyta, pesëmbëdhjetë ditë më vonë, në repar-tin e pulovrave, përballë meje. Meqë isha ipranishëm edhe në shpërthimin e tretë, tëgjithë e morën me mend të vërtetën. Po psemë bien të gjitha mua xhanëm? Duhet të kemndonjë dhunti...”. Kjo është mënyra komikee të shprehurit të personazheve që e bën lex-imin të këndshëm. Në këtë roman kryetari injë familjeje të çuditshme (gjashtëgjysmëvëllezër e gjysmëmotra)gjendet i ple-ksur në një histori të dyshimtë atentatesh,që vulos fatin e tij prej dashi, dash kurbani.Beniamin Maloseni punon në një QendërTregtare si dash kurbani... Ai paguhet që tëmbartë të gjitha fajet e Qendrës Tregtare nësytë e klientëve. Kur në Qendër fillojnë tëshpërthejnë bomba, që lënë pas nga një a dyviktima, situata komplikohet. Beniamini bienë dashuri, viktimizohet, bëhet hetues e idyshuar në të njëjtën kohë... e gjitha kjo rrëfe-het me një humor të hollë, që të bën të qeshësedhe në ditët më të zymta. Ky libër është lib-ri i parë i sagës së Malosenëve. Autori Pen-nac i vazhdoi aventurat e Beniaminit dhefamiljes së tij edhe në pesë romane të tjerë poaq të hollë e të këndshëm sa edhe ky. Por,është një libër për të rritur, pohon autorja.“Bëhet fjalë për lexues mbi 30 vjeç e lart, si-domos ata që janë dashamirësit e romanevepoliceske dhe romaneve rozë.

Kritika ka nxjerrë në dukje disa veçori tëstilit me të cilën shkruhet një roman i tipitpolicor. “Do të qeshni derisa t’ju dalin lot...një roman i një kategorie të veçantë.”

shkruan Le Monde. “Në shtëpinë e lagjesarabe të Belvillit, Beni luan rolin e babait tënjë turme të çrregullt gjysmëvëllezërish egjysmëmotrash. E gjitha kjo është shumë ekëndshme, madje trheqëse...”, shkruhet nëfaqet e Publishers VVeekly. “Skena të jash-tëzakonshme, dialogë shumë zbavitës dhepersonazhe simpatike e mbajnë lexuesin tëmbërthyer. Një goxha libër.”, shkruhet nëKirkus Uk. «Ka ende edhe disa romane tëtjera të sagës Malosen që duhen përkthyer.

“Simfoniae numravetë thjeshtë”

Në foto:Daniel

Pennacautorii librit

“Parajsa egogolëve”

Daniel Pennac është pseudonim iDaniel Pennacchioni-t, lindur më

1944 në Kazablanka, Marok. Ai është njëshkrimtar francez. Pennac filloi të shk-ruante për fëmijët dhe më pas gjetifamën me serinë e librave të sagës Mal-osen, që tregojnë aventurat e BeniaminMalosenit (një dash kurbani) dhe tëfamiljes së tij atipike. Stili i tij ështëgazndjellës dhe me fantazi të shfrenuar,si në sagën Malosen, por ai mund të shk-

Kush është Daniel Pennacruajë edhe ese pedagogjike, si: “Commeun roman”. “Parajsa e gogolëve” është tit-ulli i parë i Daniel Pennac-ut i përkthyernë gjuhën shqipe. Pennac ka botuar mbi30 libra. Ka fituar çmime të rëndësishme,ka qenë një autor bestseller ndërkombëtardhe është përkthyer në mbi 30 gjuhë. Pordyshimet e fëmijërisë, të ngjizura nga vitedështimesh shkollore, janë ende aty. “Po,jam i vënë në prizë mbas dyshimit, sikurtë ishte elektricitet apo gaz”..

Të dhënat e libritParajsa e gogolëveAutori: Daniel PennacPërktheu: Margarita SkënderajBotoi: “Pegi”Tipologjia: Roman policesko-romantikData e botimit: Prill 2012Numri i faqeve: 234Çmimi: 800 lekë

Nëse përmbajnë të njëjtën përzierje humori,misteri dhe thellësie të mprehtë e të natyr-shme, do ishte mirë t’i kishim.” Shkruhet nëSun-Sentinel. Ndërsa nuk ka mbetur pa upërmendur edhe nga Daily Telegraph, që sh-kruan se kemi të bëjmë me histori gazmore,idiosinkratike.”

Në foto:Kopertinae librit“Parajsa egogolëve”

VVVVVITRINAITRINAITRINAITRINAITRINA