PROTEINAT

of 10

Proteinat

Proteinat jan lnd organike, jan makromolekula t cilat kryesisht prbhen nga elementet e karbonit, hidrogjenit, oksigjenit, azoti si dhe rrall her edhe prej sulfurit. Proteinat jan baza kryesore t qelizave. Ato jo vetm q i japin qelizave nj struktur, por jan edhe makina molekulare, ku bjn transportimin e materieve, pompojn jonet, i katalizojn reaksionet kimike si dhe i njohin materiet sinjalizues.

of 10

Ndrtimi I tyre

Elementet ndrtues pr ndrtimin e proteinave jan proteinogjenet, gjegjsisht aminoacidet, t cilat prmes lidhjeve peptide krijohet nj zinxhir. Tek njerzit bhet fjal pr 21 llojesh t aminoacideve, ku zinxhiri q prbhet prej nn 100 aminoacide quhen dhe peptide dhe kur t krijohet zinxhiri m i gjat ather mund t themi se bhet fjal pr protein. Madhsia e nj proteine sipas rregulls matet me kilo-Dalton (kDa). Proteina m e madhe tek njeriu sht Titin dhe sht diku 3600 kDa, prbhet nga m shum se 30.000 aminoacide dhe prmban 320 proteindomene. Numri pr nga dallimi i zinxhirit aminoacide sht gjigante. Formimi i nj proteine, si dhe ndrtimi i saj sht e koduar me gjenin prkats.Proteinat jan molekula q t gjitha qeniet njerzore jan n gjendje t'i sintetizojn nga atomi i karbonit (C). Proteinat jan molekula shum t gjata, dhe prbhen nga amino acidet q jan elementet prbrse t proteinave.Proteinat jan elemente ndrtuese t organizmit tuaj, glucidet dhe lipidet jan gjithashtu t rndsishme pasi q jan prbrs t organizmit.Proteinat jan furnizuesi i vetm i azotit n organizm q sht i domosdoshm pr rritjen, dhe mbajtjen n jet .Ato prtrihen pa ndalur, deri 250-300gr n dit. Shpejtsia e prtritjes ndryshon sipas proteinave. Ato plaken dhe fillojn t shkatrrohen. Ky shkatrrim furnizon energji. 1gr proteine = 4kalori(Kcal)

of 10

Proteinat n trupin e njeriut Nevojat ditore varen nga pesha : llogaritet 0.8-0.9 gr pr 1 kilogram t peshs n dit, me ndryshime n baz t rndsis s aktivitetit muskulor. Pr bodybuilding nevojat jan mesatarisht 1.5-2gr pr kilogram,n dit: Pesha juaj Proteina gjat dits (faktori 1.8g/kg/dit

45kg 81 gr n dit 50kg 90 gr n dit 55kg 99 gr n dit 60kg 108 gr n dit 65kg 117 gr n dit 70kg 126 gr n dit 75kg 135 gr n dit 80kg 144 gr n dit 85kg 153 gr n dit 90kg 162 gr n dit

Nevoja pr proteina ndryshon sipas: moshs, gjinis, (grat kan m pak nevoj pasi q masa e tyre muskulore sht m e vogl).Kto nevoja ditore plotsohen duke konsumuar dy ose tri here n dit ushqim me origjin kafshsh ose bimsh t pasur me protein.

Ekzistojn m tepr se 10000 proteina Proteinat me prejardhje bimore:Kto proteina jan prezente n bishtaja (soja,qiqr etj.). Proteinat me origjin bimore nuk kan t gjitha aminoacidet esenciale (prve sojs). Proteinat me prejardhje nga kafsht: Kto prmbajn t gjitha aminoacidet e domosdoshme,dhe i gjejm n mish, peshq, vez dhe prodhime qumshti. Proteinet me prejardhje nga kafsht duhet t konsumohen do dit pr t plotsuar nevojat me aminoacide t domosdoshme. Proteinat "e nxjerrura": vin nga vezt dhe nga

of 10

soja, kto jan burimet e amino-acideve t kualitetit m t mir. Tri burime kryesore te gatshme: Nga i bardhi i ves, kazeina dhe whey (hirra), kjo e fundit sht m e njohur nga bodybuilder-t. Kto prodhime ofrojn prparsin t ofrojn proteinn pa materie yndyrore apo kalorit q i shoqrojn kto materie. Proteina Whey Whey sht nj protein e lactoserum-it, me prejardhje nga hirra (lactoserum), ideale pr ta ndaluar katabolizmin (shkatrrimin e muskujve). Ajo tretet shpejt nga organizmi. Ky burim i proteinave sht i pasur me glutamin. sht gjithashtu edhe nj burim i shklqyeshm i amino-acideve t Degzuara (ose n angl. BCAA Branched Chains Amino Acids),t domosdoshm pr rikuperimin e rritjes muskulore. Nj protein q nuk preferohet t merret para se t flem pasi q nuk shprndan gjat koh amino acide n trup. N kt rast preferohet kazeina ose proteina e ves.N mbrmje: S paku 3 or pas darks. Przihet me qumsht(gjysm yndyror ose me 0% yndyr),eventualisht me qumsht nga soja, lngportokalli(lshon nj sekrecion q sht i dobishm pr tretjen e proteinave nga organizmi (por t shmanget marrja n mbrmje))Nga 1.8 deri n 2 g proteine pr kilogram t peshs trupore t ndar n 4-5 ngrnie.Kujdes, shum Whey t shitur n treg prmbajn m tepr prbrs (amino-acide, glutamin, kreatin etj), lexoni mir prbrjen q t evitoni mbidozimin. N disa raste Whey komplet mund t ju kursejn para ngase nuk duhet t bleni prbrs tjer ndaras.

of 10

Vetit Vetit e proteinave lidhen me vetit e prbrsve t tyre, aminoacideve: jan elektrolite amfotere. Pr t matur peshn molekulare t proteinave duhen prdorur teknika mjaft t vshtira nj

ndr t cilat sht spektometria e mass. Proteinat jan komponime amofotere. Proteinat, n prgjithsi, nuk treten mir n uj, por formojn tretsira koloideale, gj q sht n pajtim me natyrn e molekulave t tyre. Disa prej tyre treten n uj(p.sh e bardha e ves), ndrsa disa t tjer n tretsira t holluara t acideve, bazave ose t kriprave t holluar.

Pse jan t rndsishme?

Nga flokt e deri tek thonjt, proteina sht nj komponent madhor funksional dhe strukturor i t gjitha qelizave tona. Proteina e furnizon trupin me afro 10 deri n 15 pr qind t endergjis, dhe sht e nevojshme pr rritjen dhe rregullimin. Proteinat jan molekula t mdha t azotuara dhe me hidroliz japin aminoacidet, t cilat prmes lidhjeve peptide krijohet nj zinxhir. Disa nga kto aminoacide jan thelbsore pr shndetin.Megjithse t gjitha qelizat bimore dhe shtazore prmbajn disa proteina, sasia dhe cilsia e ksaj proteine mund t varioj shum.Proteina me baz shtazore prmban t gjitha aminoacidet e domosdoshme q i nevojiten nj t rritur. Por, mishi i kuq, n veanti, duhet t konsumohet n sasi t kufizuara pasi ka n prbrjen e tij nivel t lart t yndyrnave t pashndetshme, t cilat mund t rrisin presionin e gjakut si pasoj e kolesterolit.Marrja e nj sasie t lart e yndyrnave t pashndetshme mund t oj n rritjen e rrezikut t

of 10

smundjeve kardiovaskulare dhe rregullimeve t tjera. Pr t marr protein me baz shtazore zgjidhni shpendt, peshkun dhe butakt.Peshku sht nj burim i mir pr marrjen e proteinave me prejardhje nga kafsht. Ndr m t shndetshmit prmendim salmonin, ton, trofta, sardelet etj. Jan t gjitha t pasura me omega -3, q ndihmon n reduktimin e rrezikut t zhvillimit t smundjeve kardiovaskulare.Butakt jan gjithashtu nj burim i shndetshm proteinash.

Mundohuni t konsumoni peshk t paktn 2 her n jav. A e dini se...? Vezt prmbajn t gjitha 8 amino acidet thelbsore pr, dh q i bn ato nj burim perfekt proteinash. Megjithat, pr ata q vuajn nga kolesteroli duhet t ken kujdes pasi e verdha e vezs prmban shum kolesterol.

of 10

Proteinat & Shndeti

Proteinat jane nje nga tre lendet kryesore ushqyese te cilat ne ndryshim nga yndyrnat dhe karbohidratet permbajne edhe azot pervec hidrogjenit, karbonit dhe oksigjenit. Fjala "proteina" e ka prejardhjen nga greqishtja ku "protos" do te thote primare dhe ne kete menyre tregon rolin primar qe ato kane per cdo qelize te trupit tone. Llojet e proteinave ne trupin tone jane me mijera dhe rolet qe ato luajne shume te ndryshme.Ne fakt proteinat perbehen nga lende me te vogla qe quhen aminoacide. Ato jane 20 llojesh, disa prej tyre prodhohen edhe ne organizem dhe konsiderohen "jot e dmosdoshme" dhe disa te tjera trupi I merr vetem nepermjet ushqimit prandaj quhen "te domosdoshme".

Kombinime te ndryshme te ketyre aminoacideve formojne dhe proteinat e ndryshme. Imagjinojini si germat kombinimi I te cilave formon fjalet.Kur ne konsumojme ushqime qe permbajne proteina trupi yne prodhon perseri insuline per ti asimiluar ato, si ne rastin e karbohidrateve. Nje vakt ne te cilin kombinohen proteina dhe karbohidrate se bashku mund te jete me I pranueshem sesa konsumi I nje vakti vetem me karbohidrate.

of 10

Rreziku nga mungesa e proteinave

Proteinat jane ushqimi kryesor per muskujt e trupit. Nese ushqimi nuk ofron sasine e duhur te proteinave cdo dite atehere organizmi do te perdori proteinat e muskujve per te prodhuar hormonet me permbajtje proteinike, enzimat dhe antikorpet qe jane jetike per te. Ne kete menyre kercenohet masa muskulare e trupit dhe si pasoje trupi yne ka humbje te rezistences dhe ulje te metabolizmit.

Ne rastin kur sheqeri eshte I larte ne gjak do te thote qe insulina ose nuk eshte e mjaftueshme ose eshte e deformuar. Ne kete rast trupi merr sinjale mungese te sheqerit dhe mundohet te prodhoje akoma sheqer nga depozitat e tij.

Nje nga burimet e prodhimit te sheqerit jane dhe proteinat e muskujve.

Nevojat tona per proteina Rekomandimet e sotshme jane per nje sasi ditore prej 0,8 - 1gr proteina/dite per moshen adulte.

Si mund te llogaris sasine ditore te proteinave qe nevojitem. Keto rekomandime nuk ndryshojne nga ato per popullsine e shendetshme.

Shpeshhere personave me diabet ju rekomandohen dieta dhe vakte te pasura ne proteina. Ne fakt ky rekomandim nuk gjen mbeshtetjen e duhur shkencore

.

of 10

Prmbajtja e proteinave n produkte

Produkti Sasia e proteinave n %

Mishi 18-22%

Peshku 17-20%

Djathi 20-36%

Veza 13%

Qumshti 3.5%

Makaronat 9.13%

Gruri 10%

Patatet 1.5-2%

Mollt 0.3-0.4%

Soj 35%

Bizelet 26%

Buka e thekrs 7.8%

Documents

PROTEINAT