1 PROTEUS: ISIS VE ARES KULLANIMI Bu belge Proteus 6.0 kullanmayt grenmek isteyen kiilere yardtmct olmak iin haztrlanmtttr.Proteus 6.0, elektronik devre kurabileceginiz, devrelerinizin alttp altmadtgtnt test edebileceginiz, daha sonra da devrenizin baskt devre emastnt tasarlayabileceginiz bir programdtr. Birinci Blmde devre emast kurarak, simlasyon yapabileceginiz ISIS programtnt kullanmaya yardtmct olabilecek bilgiler bulunmaktadtr. 1.Blm : ISIS indekiler : 1.Devre emastnt Oluturma -Aralartn ve Menlerin Kullantmt -Yeni Devre Elemant Oluturma 2.Simlasyon -Watch Window Penceresi-VSM Oscilloscope Penceresi -Simulation Log Penceresi -Diger zellikler 3.Grnt Ayarlart -Grnt zelliklerini Degitirme 4.Bazt Ktphaneler { Libraries ) 2 1- Devre emastnt Oluturma :Aralarin ve Nenlerin Kullanimi ekil 1.1 ISIS programini aip alitirdiginizda kariniza yukaridaki gibi bo bir alima alani ailir.Aagida bu ekrani yakindan inceleyelim.Sol st kisimda (resimde kimizi iaretle gsterilen) P'ye basinca devre kurulacak alima alaninin zerine Pick Devices (Aygit Seme) mens gelir.Burasi Libraries (Kitapliklar), Objects (Nesneler), Shematic Nodel (emadaki Biim) ve PCB Package (Baski Devredeki Biim) adli + pencereden oluur. Libraries penceresinde eitli zelliklerine gre ayrilmi elektronik eleman gruplarinin isimleri bulunmaktadir. Ornegin altta seili olan (Navi iaretli) ACTIVE grubundaki elemanlar alfabetik sira ile gzkyor (alternatr,AND,battery,button, buzzer, capacitor...) Setiginiz her farkli ktphanede siniflandirilmi degiik elemanlar bulunur. Bu ktphanelerin hangisinin ne ierdigine belgenin +. kisminda bulunan Libraries' den bakabilirsiniz. Objects penceresi bu gruptaki elemanlarin yine alfabetik siraya gre dizilmi halini gsteriyor. Aagidaki pencerede en bata yer alan ALTERNATOR seili durumda. Objects'ten istediginiz elemani semek iin elemanin zerine ift tiklayiniz.Bylece eleman P'nin dahil oldugu satirin altindaki Devices kismina eklenmi olacak.Eklenmi grnt iin ekil 1.3' e bakiniz. Shematic Model penceresinde objects penceresinde seili elemanin devremizde nasil duracagini gryoruz. Bu semboller elektronik kitaplarindaki standart sembollerin aynisidir. LCD, dotmatrix gibi elemanlar iin ise stten grnlerinin resimleri konulmutur. PCB Package ise (alternatr iin mevcut degil) 2. Blmde anlatacagim, baski devre emasi tasarlamada kullanilan ARES programinda bu elemanin nasil duracagini gsteriyor.PCB Package ' i olmayan bir elemanin biimini oluturmak iin ise bu blmdeki 3. kisima gz atabilirsiniz. 3 ekil 1.2 ekil 1.3 4 ekil 1.+ En alttaki seenekler yeni eleman yapmak iindir. Bu kismin sonunda anlatilacaktir. Component : alima alanina component (devre elemanlari) eklemenizi saglar. Junction Dot : Tikladiginiz yere kesiim izgisi koyar. Wire Label : Devredeki yollarin zelliklerini degitirebileceginizbir pencere aar. Text Script : emaniza yorum vb. dzyazilari eklemenizi saglar. Bus : oklu hat ekmenizi saglar. Sub Circuit :Instant Edit Mode : Elemanlarin zellikleri penceresini aar. Inter - Sheet Therminal : Buradan devrenize g(power),toprak (ground) koyabilirsiniz. Device Pin : eitli zelliklerde bacaklar (pinler) seebilirsiniz. Simulation Graph : Detayli Bilgi !in Proteus vSN HELP'e bakiniz. Tape Recorder : Detayli Bilgi !in Proteus vSN HELP'e bakiniz. Generator : eitli tipte dalga reteleri (Kare dalga , sins vs.) Voltage Probe : Devrenizin herhangi bir yerine voltaj lm ubugu koyar.Devre elemani gibi baglayiniz. Current Probe : Akim lm ubugu koyar.Ancak akim ynnde devrenize baglamalisiniz. Virtual Instruments : Devrenizin herhangibir yerine osiloskop, voltmetre, ampermetre vs baglayabilirsiniz. ekil 1.5 : Ornek Devre emasi 5 1- Devre emastnt Oluturma :Yeni Devre Elemani Oluturma En sol en alttaki ince uzun men yeni eleman,yani ktphanelerin hibirnde olmayan bir eleman oluturmak iindir.(Nesela ak, zel bacak sayisi olan konnektr gibi) Bu seeneklerden ilki elemanininizdan ne tr kablolar ikacagini belirtir.Nesela istediginiz uzunlukta normal bir entegre bacagi (pin) oluturabilirsiniz. Sonraki drd elemaninizin geometrik eklini ve hangi paralardan olutugunu (Nesela bir hareket elemani - actuator olabilir) gsterir.Bunlardan biri ile eklinizi oluturabilirsiniz. Onlarin altindaki A'dan istediginiz yaziyi ekleyebilirsiniz. Yazilarda da saga sola dndrme seenegini kullanabilirsiniz. Graphics Symbolu seip Pick Devices'a tiklarsaniz birok semboln bulundugu bir ktphane ami olursunuz.Buradan yine ift tiklayarakisteginiz sembolu alabilirsiniz. En alttaki seenekten ise yine elemaniniza degiik zellikler ekleyebilirsiniz. Ornegin tipki trimpottaki gibi arti azali seenegi (Arti - increment, azali - decrement) veya Pin ismi koyabilirsiniz. ekil 1.6: Yeni oluturulmu Eleman 6 2- Simlasyon {Canlandtrma) : Proteusta ok eitli simlasyonlar yapabilirsiniz.Nesela potansiyometrelerin degerini 10 kademe degitirip, anahtarlari dgmeleri aip kapayabilirken bunun yani sira Devices'da bulunan LCD ekranlari, touch padleri,mikroilemcileri,eepromlari,hoprlrleri,motorlari,tutakimlarini da kullanabilirsiniz. Osiloskoplarla,voltmetrelerle lm yapabilir, mikroilemcilerin registerlarinda ne olup bitiyor grebilirsiniz. ( Simulation Log kisminda daha detayli anlatacagim) ekil 1.7: LCD ekran ve tutakimi kullanan simulasyon rnegi Simulasyonu balatmak iin alt taraftaki dgmeleri kullanabilirsiniz. Yada balatmak iin F12, durdurmak iin PAUSE ve kapatmak iin SHIFT + PAUSE kullanabilirsiniz. Animasyon balayinca yerletirdiginiz voltmetre, osiloskop vs. otomatik alimaya balar ve kapatinca otomatik kapanir. En altta, dgmelerin yaninda animasyon sresini ve CPU'ya ne kadar yklenildigini gsteren bir gsterge bulunur. Dgme, anahtar, tutakimi gibi elemanlarin zerine tikladiginizda basilir.Potansiyometre ise hemen yan tarafindaki + ve - `ye basilarak ayarlanir. Pinlerin (bacak baglantilarinin) logic statelerini (mantik durumlarini : 1 - 0 veya arada bir durumda - high impedance) esitli renkler gsterir.Bunu 3. Blm olan Grnt Ayarlari Blm'nde detayli olarak anlatacagim.

7 -Watch Window - zleme Penceresi : Aagidaki gibi (ekil 1.8) ana mennn Debug (Grntle) seeneginden Watch Window seenegini tiklayinca kariniza bo bir izleme penceresi ailir.Bu aikken simlasyonu durdurup devrenizdeki bir entegre elemana tiklarsaniz, ekil 1.10' daki gibi o entegrenin her bacagindaki degeri datasheetlerde belirtilen kisaltmalarla (GND, TH ,Cv, TG) gibi gsterir.Bylece entegrenizin her bacagina ayri ayri voltmetre probu baglamami olursunuz. ekil 1.8: Watch Window seimi ekil 1.9 : 555 Entegresinin Bacaklarnin Durumlari 8 Bunun yani sira watch window penceresine bireyler de ekleyebilirsiniz.Nesela mikroilemcili bir emaniz varsa eitli registerlarin hexadecimal (onaltilik) degerlerini kontrol edebilirsiniz.Bunun iin izleme pencerenize sag tiklayiniz ve Add Items'lardan birini seiniz.By Name'i seerseniz o mikroilemciye ait registerlarin oldugu bir liste ikar(ekil 1.12) Buradakilere ift tiklayarak istediginiz registerin degerini grntleyebilirsiniz.Diger seenekler ise farkli yollardan eklemeler yapmak iindir. Detayli bilgi iin vSN Proteus Help'ine bakiniz. ekil 1.10: P!C 16F877 Nikroilemcisinin bacak durumlari ekil 1.11 : !zleme Pencersine Register ekleme 9 -VSM Oscilloscope Penceresi : Olm yapmak istediginiz yere soldaki menden setiginiz osiloskopun tek bacagini baglayiniz.Simlasyon yapmaya balayinca otomatik olarak osiloskop penceresi ailir.Eger simlasyon aninda kapatirsaniz tekrar amak iin Debug Nens'nden vSN Oscilloscope'u seiniz. vSN Osiloskopun iki kanali var. Bu ikisini degiik yerlere baglayarak eitli ekillerde kullanabilirsiniz. Osiloskopun eitli ayarlari mevcut. Ornegin ekil 1.12'de de grebileceginiz gibi hemen grafigin altinda kullandiginiz kanalin hangi kismini alacaginizi seebildiginiz ayar dgmeleri mevcut. (CH1 - CH2) Bu dgmelere sirayla basarak ayari degitirebilirsiniz.Kazan (Gain) voltajlarini zamana gre ayarlayabilir, zaman araligini (Timebase), X'in ve Y'nin pozisyonunu, Kullandiginiz kanali sagdaki dgmelerden degitirebilirsiniz. 1 ve 2 seenekleri kullandiginiz kanallari belirtir. Hem 1 hem 2'ye bagladiginiz kanali grntlemek istiyorsaniz sagdaki kare dgmelerden alttakini Dual moda getiriniz.Setiginiz mod parlak yeil yanandir. Timebase 200msfdiv to 0.5usfdiv arasi degitirilebilir. Gain voltajlari 20vfdiv to 2mvfdiv arasinda degitirilebilir. Eger yalniz AC voltaji grntlemek istiyorsaniz osiloskopu baglarken araya bir kapasitr koyunuz. Eger osiloskopunuzda grnt yoksa X Y posisyonlarini degitiriniz. ekil 1.12: Osiloskop penceresi 10 -Simulation Log Penceresi : Bu pencere !S!S simlasyonunda neler yaptiginin basamak basamak dkmn verir.Eger simlasyonunuz hata raporu verir ve kapanirsa buradakine benze bilgiler grrsnz. ekil 1.13: Simulation Log Penceresi -Diger zellikler : !S!S'in mikroilemci vb. entegreleri canlandirma yetenegi olduka iyidir.Nesela bir mikroilemciye elinizdeki HEX kodu ykleyerek animasyonunu yapabilirsiniz. ekil 1.1+: Edit Seeneginden bir mikroilemciye program da ykleyebilirsiniz. 11 Eger emanizda mikroilemci varsa ve animasyon yapiyorsaniz, zaten mutlaka program yklemeniz gerekir, yoksa hata iletisi verir.(ekil 1.15) verdigi boot errordur (Yani balangi hatasi).Byle bir durumda bu pencereyi kapatiniz ve bir HEX kodu ykleyiniz.Bu kodu yklemek iin ekil 1.1+'te grlen Program File seeneginin karisindaki dosya iaretine tiklayiniz.Ailan pencereden istediginiz yeri grntleyip programinizi seiniz. ekil 1.15: Hata !letisi

Programinizi alitirirken kullanabileceginiz birka faydali pencere daha var. Bu pencereleri yine Debug Seeneginden aabilirsiniz.Bu pencereler: -CPU Registerlari ( Watch Window'da da grntleyebileceginiz gibi) -Nikroilemcinizin Bilgi Hafizasi (Data Nemory) -Nikroilemcinizin EEPRON Hafizasi -Eger varsa - diger EEPRON'larin hafizalari.(Yani !2C Hafiza Entegrelerinin) Bu seenekler simlasyon aninda grntlenmez. Bunlari grntlemek iin simlasyonu duraksatmaniz gerekir. Harici bir EEPRONUNUZ varsa (Yani !2C Nemory) ona da program ykleyebilirsiniz. 12 ekil 1.16: Diger Pencereler 3. Grnt Ayarlart :Grnt Ayarlarini Degitirme Yukaridaki rneklerde de dikkat etmisinizdir, proteusta arka plan rengi degitirilebilmektedir. Bunun iin ana menden Template seenegini tiklayiniz. Ailan eitli pencereler olacak, bunlardan ilkini seiniz. Set Design Defaults'da alima alaninizda bulunan hereyin (Component - Elemanlarin, Pinlerin - bacaklarin, arkaplanin - Background Color, Logic State Pin'lerin - Nantik durumu belirten kk noktalarin) rengini degitirmeniz mmkn. Aagidaki ekilde (ekil 1.17) ailmi bir SetDesign Defaults Penceresi grlyor. Template seeneginin diger alt seeneklerini de aip kariniza ikan tm renkleri degitirme ansiniz var. Set Graph Colors ve Set Graph Styles seenekleriyle grafiklerinizdeki eitli eylerin renklerini degitirebilirsiniz. Set Text Styles'tan eitli yazilarin zelliklerini degitirebilirsiniz. (Nesela elemanlarin degerlerini veya adlarini daha byk yazdirabilirsiniz) Onun altindaki Graphics Text'ten yazilarinizin fontunu degitirebilirsiniz.En alttaki, (izgiden hemen stte) Junction Dots ise kesiim noktalarinin byklgn ayarlamak iin kullanilabilir.izginin hemen altindaki seenek de baka bir dizaynin ayarlarini mevcut dizayna uygular.Default Design ise Proteusun ilk aildigindaki krem rengi arkaplanli halidir. 13 ekil 1.17: eitli grnt seenekleri 4. Bazt Ktphaneler 74 ile Balayan Seri : Buralarda tm 7+ serisi entegreler 7+ sayisindan sonra gelen harflerine gre gruplandirilmilardir.Koymak istediginiz entegre eger bu serideyse 7+'ten sonra gelen harfine bakiniz. Active : Buradaki elemanlarin hepsi simlasyonda ayarlanabilir elemanlardir. Ornegin LED gerekli voltaj uygulandiginda yanar.veya potansiyometre 10 kademelik bir hassasiyetle arttitlabilir ve azaltilabilir.Tm bu elemanlar bu yzden buradadir. Analog : Bu ktphanedeki elemanlar eitli analog entegrelerdir. Ornegin 7805 gibi voltaj reglatrleri, ULN serisi gibi step motor src entegreler,NE 555 gibi ok kullanilan entegreler burada bulunur. Assimdls : Devre emaniza koyabileceginiz eitli devre elemanlarinin sembolleri bulunur. Basic Stamp : Parallax firmasinin rettigi egitici Basic Stamp kontrol kartlari bulunur. Bipolar : eitli firmalarin piyasaya srdg isimlerde en ok kullanilan bipolar transistrler bulunur. Ornegin BC 5+7 Capacitors : Yine firmasina gre retilen, detayli zellikleri verilmi kapasitrler bulunur. CMOS : CNOS Teknolojisiyle retilmi sik kullanilan entegreler bulunur.(Ornegin +017) Device : Burada simlasyonda kullanabileceginiz aktif olmaya elemanlar bulunur. Degerlerini dilediginiz gibi degitirebilirsiniz. (Ornegin RES alin, 10K degerinde default bir diren gelir, edit penceresiyle dilediginiz gibi dzenleyebilirsiniz) Diode : Uretici firmasina gre siralanmi eitli zellikleri bulunan diyotlar bulabilirsiniz. Display : Burada LEDli Sirali gstergeler(Bargraphlar), nokta matrisleri (Dotmatrixler), 7li 14 gstergeler (Seven Segment) ve LCD ekranlar bulunur. Bu elemanlari baglantilarini aynen datasheetlerindeki gibi yaparak kullanabilirsiniz. Dsimmdls : eitli dijital grafikler bulunur. Fairchild : Fairchild Firmasinin rettigi (bipolar, mosfet vs) transistrler bulunur. Fet : Sik kullanilan FET tipi (Field Effect Transistor) transistorler bulunur. I2Cmems : eitli modellerde harici EEPRON'lar (Elektrikle yazilip silinebilen bellekler) bulunur. LaPlace : eitli LaPlace ilemlerini yapan elemanlar bulunur. Lintec : Lintec firmasinin rettigi entegreler bulunur.(Ornegin LN 318) Memory : Daha geni kapasiteli bellekler bulunur. Micro : eitli mikroilemciler bulunur. (P!C, ATNEL gibi) Opamp : eitli opamplar bulunur. (Operational Amplifiers) (Ornegin 7+1) Resistors : Uretici firmasina gre siralanmi eitli zellikleri bulunan direnler bulabilirsiniz. Sysdvc : Burada yine voltmetre, ampermetre, osiloskop gibi elemanlar bulunur. Teccor : Teccor firmasinin rettigi elemanlar bulunur Texoac : Texoac firmasinin rettigi entegreler bulunur.(Ornegin LN 318) User Device : Eger oluturduysaniz ve kaydettiyseniz, yeni elemanininiz bulunur. (Bu belgede 1. Blmn ikinci kisminda anlatilmaktadir) Zetex : Zetex firmasinin rettigi transistrler ve diyotlar bulunur. Hazirlayan : Nine Cneyitoglu NE - 1