©  Soffy   1  

PROTISTY    

! sztuczna  jednostka  systematyczna,  do  której  zalicza  się  organizmy  eukariotyczne  o  bardzo  zróżnicowanej  budowie,  czynnościach  życiowych  i  pochodzeniu  

! należą  tu  gatunki,  które  w  starszych  systematykach  zaliczane  były  do  glonów,  pierwotniaków  oraz  grzybów  

! żyją  głównie  w  środowisku  wodnym  ! protisty  powstały  z  organizmów  prokariotycznych,  symbiotycznych  bakterii  i  sinic  (teoria  

endosymbiozy)  ! Protisty  mogą  być  okryte  błoną  komórkową,  tzw.  pellikulą,  lub  błoną  i  ścianą  komórkową  

 Formy  jednokomórkowe  

! pełzaki  (ameby)  –  nagie,  nieokryte  ścianą  komórkową  komórki  o  zmiennym  kształcie;  zdolne  do  tworzenia  nibynóżek  (wysuwane  części  cytoplazmy)  i  poruszania  się  ruchem  pełzakowatym  (np.  sarkodowe)  

! wiciowce  –  nagie  lub  okryte  ścianą  komórkową  komórki  zaopatrzone  w  jedną  lub  więcej  wici  albo    w  rzęski  (eugleniny,  tobołki,  orzęski);  często  występuje  u  nich  światłoczuła  plamka  oczna  i  wodniczki  tętniące;  w  chloroplastach  występują  pirenoidy,  czyli  ciałka  silnie  załamujące  światło,  wokół  których  odkładają  się  produkty  fotosyntezy  (np.  skrobia);  np.  euglena  zielona  

! formy  kokoidalne  –  nieruchliwe  organizmy  w  stanie  wegetatywnym,  otoczone  ścianą  komórkową;  komórki  biernie  unoszone  w  wodzie    lub  powietrzu  lub  spoczywające  na  podłożu  (okrzemki,  niektóre  zielenice);  charakteryzują  się  dobrze  wykształconą  ścianą  komórkową  oraz  brakiem  plamek  ocznych    i  wodniczek  tętniących  

! komórczaki  –  komórki  posiadające  wiele  jąder  komórkowych;  powstają  wtedy,  gdy  podziałowi  mitotycznemu  jądra  nie  towarzyszy  podział  całej  komórki;  np.  śluzorośla,  lęgniowce,  niektóre  chryzolity  i  zielenice  

 wodniczki  tętniące  –  są  to  wakuole,  które  rytmicznie  tworzą  się  w  cytoplazmie,  rosną,  a  gdy  ich  zawartość  zostanie  wydzielona  na  zewnątrz  komórki,  zanikają;  służą  jako  organelle  wydalnicze  oraz  regulujące  stężenie  osmotyczne  komórki    

 

 

 

 

 

 

©  Soffy   2  

kolonie  –  to  zespoły  komórek,  które  nie  oddzieliły  się  po  podziale  lub  połączyły  się  powtórnie  po  krótkiej  fazie  samodzielnego  funkcjonowania;  mogą  być  zbudowane  z  jednakowych  lub  różnych  morfologicznie  komórek,  które  najczęściej  mogą  też  żyć  niezależnie;  w  pewnych  koloniach  występuje  specjalizacja  poszczególnych  komórek  w  pełnieniu  określonych  funkcji  (np.  toczek)  

Ciało  wielokomórkowych  protistów  ma  zawsze  postać  plechy;  wyróżnia  się:  ! plechy  nitkowate  –zbudowane  z  długich  ciągłych  komórek  ułożonych  liniowo  jedna  za  drugą  

(np.  skrętnica)  lub  tworzących  rozgałęzienia  nadające  plesze  formę  krzaczkowatą  ! plechy  plektenchymatyczne  –  utworzone  ze  ściśle  przylegających  do  siebie  i  splecionych  nici  

tworzących  zwartą  nibytkankę  –  plektenchymę  (większość  krasnorostów,  zielenice  np.  sałata  morska)  

! plechy  tkankowe  –  zbudowane  z  różnych  typów  wyspecjalizowanych  komórek  pełniących  funkcje  wzmacniające,  fotosyntetyczne  i  przewodzące  asymilaty;  występują  u  dużych  brunatnic  (morszczyn,  listownica)  

plechy  plektenchymatyczne  i  tkankowe  wykazują  często  zróżnicowanie  zewnętrzne  na  część  liściokształtną,  łodygokształtną  i  korzeniokształtną,  przy  czym  żadna  z  tych  części  nie  jest  homologiczna  z  organami  roślinnymi    

! w  komórkach  większości  glonów  znajdują  się  chloroplasty  wypełnione  chlorofilem  ! u  krasnorostów  funkcję  asymilacyjną  pełnią  także  barwniki  fikobilonowe  (niebieska  

fikocyjanina  i  czerwona  fikoerytryna)  ! chlorofilowi  towarzyszą  barwniki  karotenoidowe  ! podstawowym  materiałem  zapasowym  glonów  jest  występująca  w  kilku  odmianach  skrobia  ! ściana  komórkowa  glonów  zbudowana  jest  głównie  z  celulozy,  ale  także  pektyn  

 

Odżywianie  się  ! autotrofy,  heterotrofy  lub  miksotrofy  (cudzożywne  albo  samożywne  w  zależności  od  

warunków  zewnętrznych  lub  formy  życiowej)  ! autotrofy  są  zazwyczaj  fotoautotrofami,  wytwarzają  potrzebne  do  życia  związki  organiczne    

w  wyniku  fotosyntezy  ! posiadają  różne  barwniki  

fotosyntetyczne  oraz  wytwarzają  różne  produkty  fotosyntezy,  które  gromadzą  jako  materiał  zapasowy  

! heterotrofy  mogą  pobierać  pokarm  na  drodze  wchłaniania,  pinocytozy  lub  fagocytozy  

! dzięki  fagocytozie  pochłaniane  są  większe  cząsteczki,  które  zamykane  są  w  pęcherzyku  –  wodniczce  pokarmowej,  gdzie  pokarm  zostaje  strawiony,  a  niewykorzystane  resztki  usunięte  poza  komórkę  poprzez  zlanie  się  błony  wodniczki  z  błoną  komórkową  

©  Soffy   3  

! pinocytoza    związana  jest  z  pobieraniem  cząsteczek  organicznych  rozpuszczalnych  w  wodzie,  takich  jak  drobiny  białka,  które  wnikają  do  komórki  poprzez  kanaliki  zakończone  niewielkimi  pęcherzykami;  pęcherzyki  te,  nazywane  pęcherzykami  pinocytarnymi,  odrywają  się  następnie  od  kanalików  i  łączą  z  lizosomem,  po  czym  następuje  strawienie  błony  samych  pęcherzyków  i  ich  zawartości  

! w  przeciwieństwie  do  fagocytozy,  pinocytozie  nie  towarzyszy  wydalanie  (wszystko  jest  trawione),  następuje  natomiast  stopniowy  ubytek  błony  komórkowej;  pęcherzyki  pinocytarne,  inaczej  niż  wodniczki  pokarmowe,  nie  są  z  powrotem  wbudowywane  w  błonę  

! wchłanianie  polega  na  przyjmowaniu  prostych,  niewymagających  trawienia  związków  organicznych,  np.  cukrów  prostych  i  aminokwasów,  bezpośrednio    z  otoczenia  

! produktami  zapasowymi  u  protistów  są:  skrobia,  glikogen,  tłuszcze,  a  także  spotykany  tylko  u  nich  paramylon    i  laminaryna  

 ! obecność  specyficznych  barwników  

fotosyntetycznych,  które  absorbują  światło  w  nieco  innym  zakresie  długości  fali,  warunkuje  pionowe  rozmieszczenie  samożywnych  protistów  w  zbiornikach  wodnych  

! w  głębszych  partiach  wody  występują  glony,  które  mają  czerwone  barwniki,  dzięki  czemu  wykorzystują  w  procesie  fotosyntezy  światło  zielone  

 Oddychanie  

! przez  korzystny  stosunek  powierzchni  do  objętości,  protisty  nie  potrzebują  żadnych  struktur  do  transportu  gazów  

! wymiana  gazowa  zachodzi  całą  powierzchnią  ciała  ! formy  wolno  żyjące  oddychają  tlenowo  ! pasożyty  wewnętrzne  oddychają  beztlenowo  

 

Wydalanie  i  osmoregulacja  ! protisty  słodkowodne  są  hipertoniczne  w  stosunku  do  otaczającej  je  wody,  a  przez  to  

narażone  są  na  ciągły  jej  napływ  do  komórki  ! pozbycie  się  nadmiaru  wody  zapewniają  im  wodniczki  tętniące  –  specjalne  organelle  

osmoregulacyjne,  którego  napełnieniu  wodą  kurczą  się,  usuwając  jej  nadmiar  poza  komórkę  ! protisty  morskie  i  pasożytnicze  nie  posiadają  wodniczek  tętniących:  są  izotoniczne    

w  stosunku  do  otaczającego  je  środowiska  i  nie  muszą  przeprowadzać  osmoregulacji  ! wydalanie  zbędnych  i  toksycznych  produktów  przemian  materii,  np.  związków  azotowych,    

u  protistów  cudzożywnych  zachodzi  na  drodze  dyfuzji  (gatunki  żyjące  w  wodach  słonych    i  pasożytnicze),  albo  za  pomocą  wodniczek  tętniących  (formy  słodkowodne)  

 

©  Soffy   4  

Wrażliwość  ! odbieranie  i  przewodzenie  bodźców  zachodzi  podobnie  jak  w  komórkach  zwierzęcych    

i  warunkowane  jest  polaryzacją  błony  komórkowej  (pellikuli)  ! pod  wpływem  bodźca,  np.  dotknięcia,  pellikula  ulega  miejscowej  depolaryzacji,  która  

rozprzestrzenia  się  na  wzór  impulsu  nerwowego,  wywołując  określoną  reakcję  ! protisty  nie  posiadają  wyspecjalizowanych  receptorów  ! wyjątkiem  są  eugleniny,  u  których  występuje  tzw.  narząd  światłoczuły,  utworzony    

z  fotoreceptora  odbierającego  bodźce  świetlne  i  położonej  obok  niego  plamki  ocznej  (stigmy),  będącej  skupieniem  barwnika  ukierunkowującego  światło  na  fotoreceptor  

 

Poruszanie  się  i  organelle  ruchu  ! reakcje  ruchowe  

jednokomórkowców  nazywane  są  taksjami  

! protisty  osiadłe  lub  ruchliwe,  aktywnie  zdobywające  pokarm    i  reagujące  ruchem  na  działanie  czynników  środowiska  

! sposób  poruszania  się  protistów  zależy  m.in.  od  struktury  pellikuli  okrywającej  komórki  

! jeśli  jest  cienka  i  elastyczna,  komórki  przyjmują  postać  pełzaka,  który  porusza  się  przy  pomocy  nibynóżek  (pseudopodiów),  będących  wypustkami  cytoplazmy    o  zmiennym  kształcie  

! gatunki  o  pellikuli  sztywnej  (np.  orzęski)  lub  otoczone  ścianą  komórkową  (tobołki)  nie  tworzą  nibynóżek,  a  poruszają  się  dzięki  obecności  undulipodiów,  do  których  zalicza  się  wici  i  krótsze  od  nich  rzęski  

! wici  i  rzęski  mają  podobną  budowę  wewnętrzną  (9+2);  mikrotubule  zakotwiczone  są    w  cytoplazmie  dzięki  ciałku  podstawowemu  (kinetosom)  

! wszystkie  protisty  mogą  również  poruszać  się  biernie,  niesione  prądem  wody  lub  powietrza  

! ruch  pseudopoidalny  (ameboidalny)  –  pełzanie  komórek  za  pomocą  nibynóżek;  ruchy  cytoplazmy  powodują  przesunięcie  się  błony  komórkowej  

! ruch  undulipodialny  –  przemieszczanie  się  za  pomocą  wici  lub  rzęsek  !  pełzanie  po  podłożu  (okrzemki,  które  ze  względu  na  krzemionkowy  pancerzyk  nie  mogą  

wykonywać  ruchów  ameboidalnych)  –  duże  znaczenia  białka  aktyny  i  śluzu  

©  Soffy   5  

!  błonka  falująca  –  powstała  pomiędzy  błoną  komórkową  a  wicią  biegnącą  wzdłuż  komórki,  wykonuje  ruchy  faliste  jak  płetwa;  charakterystyczna  dla  świdrowców  i  rzęsistków  

! nieliczne  protisty  są  nieruchliwe    Sposoby  rozmnażania  

! protisty  rozmnażają  się  bezpłciowo  lub  płciowo  ! występują  również  specyficzne,  niespotykane  u  innych  procesy  rozrodcze  ! rozmnażanie  bezpłciowe  odbywa  się  wegetatywnie  lub  przez  zarodniki  ! u  pasożytniczych  sporowców  występuje  schizogonia,  czyli  równoczesny  podział  wielokrotny  

komórki    

! rozmnażanie  bezpłciowe  obejmuje  rozmnażanie  wegetatywne,  do  którego  należą:  o podział  komórki  (formy  jednokomórkowe)  

" podłużny  (eugleniny,  tobołki)  " poprzeczny  (okrzemki,  orzęski)  " nieregularny  (sarkodowe)  

o fragmentacja  plechy  (formy  wielokomórkowe)  ! nowe  osobniki  powstałe  w  wyniku  rozmnażania  bezpłciowego  są  identyczne  pod  względem  

genetycznym  z  macierzystymi    

! protisty  grzybopodobne  (śluzorośla,  lęgniowce)  oraz  większość  samożywnych  (zielenice,  brunatnice,  krasnorosty)  rozmnażają  się  również  bezpłciowo  przez  zarodniki  

! zarodniki  są  z  reguły  zoosporami  –  są  uwicione  i  posiadają  zdolność  do  samodzielnego  poruszania  się  

 ! wyróżnia  się  trzy  rodzaje  gamet:  

o izogamety  –  morfologicznie  podobne  do  siebie  

o anizogamety  –  różnią  się  jedynie  wielkością,  przy  czym  gameta  żeńska  jest  większa  od  męskiej  

o oogamety  –  wykazują  znaczne  różnice  w  budowie,  przy  czym  gameta  żeńska  jest  nieruchliwa    i  nazywana  komórką  jajową,  gameta  męska  natomiast  jest  znacznie  mniejsza  i  ruchliwa    i  nazywana  jest  plemnikiem  

! zapłodnienie  nosi  nazwę:  izogamii,  anizogamii  i  oogamii  

Izogamia  -­‐  połączenie  się  opatrzonych  w  wici  gamet,  zróżnicowanych  płciowo  (genetycznie),  ale    o  identycznej  budowie  morfologicznej    

©  Soffy   6  

Heterogamia  (anizogamia)  -­‐  łączące  się  uwicione  gamety  są  zróżnicowane,  zarówno  genetycznie,  jak  i  morfologicznie,  na  większą  makrogametę  i  mniejszą  mikrogametę    Oogamia  -­‐  łączą  się  ze  sobą  gamety  są  wyraźnie  zróżnicowane  morfologicznie,  z  których  jedna,  zwana  komórką  jajową,  jest  duża,  nieruchliwa  i  zawiera  dużo  substancji  odżywczych,  natomiast  druga,  zwana  plemnikiem,  jest  znacznie  mniejsza  i  zaopatrzona  w  wić  

! istotą  rozmnażania  płciowego  jest  zapłodnienie,  polegające  na  połączeniu  (syngamii)  dwóch  haploidalnych  gamet  i  powstaniu  diploidalnej  zygoty

! u  protistów  wielokomórkowych  gamety  wytwarzane  są  w  gametangiach,  które  są  zawsze  jednokomórkowe  i  noszą  nazwę  plemni  i  lęgni

! żeńskie  komórki  rozrodcze  –  makrogamety  (duże),  męskie  komórki  rozrodcze  –  mikrogamety  (małe)

! u  form  jednokomórkowych  gamety  powstają  w  wyniku  przekształcenia  lub  podziału  całego  osobnika

! konsekwencją  rozmnażania  płciowego  jest  zawsze  występowanie  tzw.  przemiany  faz  jądrowych

! w  zależności  od  umiejscowienia  w  cyklu  życiowym  mejozy,  która  może  być o pregamiczna  –  poprzedzać  wytworzenie  gamet o postgamiczna  –  następować  po  wytworzeniu  zygoty

! osobniki  troficzne  (podstawowa  forma  życiowa  organizmu)  są  albo  diploidalne,  albo  haploidalne

! organizmy  haploidalne  →  wytwarzają  gametangia,  rozmnażają  się  płciowo  i  nazywane  są  gametofitami

! organizmy  diploidalne  →  rozmnażają  się  bezpłciowo  przez  zarodniki  i  nazywane  są  sporofitami

! dwie  fazy  jądrowe: o diploidalna  –  od  powstania  zygoty  do  wytworzenia  mejospor  na  drodze  podziału  

redukcyjnego o haploidalna  –  od  podziału  redukcyjnego  do  momentu  połączenia  się  gamet  w  zygotę

! regularne  następowanie  po  sobie  w  cyklu  życiowym  gametofitu  i  sporofitu  nosi  nazwę  przemiany  pokoleń  i  jest  cechą  właściwą  dla  cykli  rozwojowych  większości  protistów  należących  do  zielenic,  krasnorostów  i  brunatnic

! wyróżnia  się  dwa  rodzaje  przemiany  pokoleń:

o izomorficzną  –  oba  pokolenia,  tj.  gametofit  i  sporofit,  są  morfologicznie  podobne

o heteromorficzną  –  pokolenia  różnią  się  między  sobą  wyglądem  oraz  czasem  trwania;  występuje  przewaga  gametofitu  lub  sporofitu

 

Przemiana  heteromorficzna  z  przewagą  sporofitu  na  przykładzie  listownicy  

©  Soffy   7  

Przemiana  izomorficzna  na  przykładzie  watki    Przemiana  heteromorficzna  z  przewagą  gametofitu  na  przykładzie  katlerii  

! w  czasie  koniugacji  dochodzi  do  utworzenia  mostka  cytoplazmatycznego  pomiędzy  dwoma  orzęskami  

! mikronukleus  (w  każdej  z  dwóch  komórek)  przechodzi  mejozę,  a  makronukleus  w  tym  czasie  zanika  

! z  powstałych  czterech  jąder  mikronukleusa  trzy  zanikają,  pozostałe  dzielą  się  mitotycznie  na  dwa  jądra:  stacjonarne,  pełniące  rolę  komórki  jajowej,  i  migracyjne,  pełniące  rolę  plemnika  

! jądra  migracyjne  zapładniają  krzyżowo  jądra  stacjonarne  

! powstałe  w  wyniku  zapłodnienia  jądra  zygotyczne  dzielą  się  raz  jeszcze  mitotycznie,  tak  że  w  każdej  komórce  powstają  po  dwa  jądra  diploidalne  

! jedno  z  nich  stanie  się  mikronukleusem  (2n),  a  drugie  po  wielokrotnych  podziałach  amitotycznych  zwielokrotni  ilość  DNA  i  powstanie  poliploidalny  makroukleus  

 ! w  zmiennym  środowisku  mogą  raz  na  kilka  pokoleń  rekombinować  swój  materiał  genetyczny,  

przechodząc  mejozę  postgamiczną  lub  pregamiczną  ! jeśli  forma  troficzna  (forma  życiowa)  ma  haploidalną  liczbę  chromosomów  (haplont),  

przechodzi  mejozę  postgamiczną  –  pozapłodnieniową,  np.  sporowce  ! jeżeli  natomiast  jej  forma  życiowa  jest  diploidalna  (diplont),  przechodzi  mejozę  pregamiczną  

–  przedzapłodnieniową,  np.  orzęski  

©  Soffy   8  

cykl  życiowy  pierwotniaków  haploidalnych                 cykl  życiowy  pierwotniaków  diploidalnych  

Glony  planktonowe  –  organizmy  zawieszone  w  wodzie  i  biernie  unoszone  przez  jej  prądy;  są  przystosowane  do  powolnego  opadania  na  dno,  gdzie  panują  niekorzystne  dla  ich  rozwoju  warunki  świetlne  i  termiczne;  spowolnieniu  tempa  opadania  glonów  sprzyjają  wici,  różnego  rodzaju  wypustki,  otoczki  śluzowe,  a  także  odpowiednie  formy  kolonii,  takie  jak  taśmy,  łańcuszki,  wachlarzyki  itp.    Glony  bentosowe  –  organizmy  spoczywające  na  dnie  i  brzegach  zbiorników  wodnych,  przytwierdzone  do  podłoża,  a  nawet  wykonujące  ruchy  pełzające    Neuston  –  glony  występujący  na  granicy  wody  i  atmosfery    Peryfiton  –  formy  glonów  porastające  różnego  typu  rośliny,  kamienie,  gałęzie  zanurzone  w  wodzie    Zarodziec  malarii  

! malaria  choroba  wywoływana  przez  pasożytniczego  pierwotniaka    –  zarodźca  malarii  (Plasmodium  vivax)  

! u  człowieka  pasożytuje  on  w  erytrocytach    i  układzie  siateczkowo  -­‐śródbłonkowym  (głównie  śledziona    i  wątroba)  

! postać  inwazyjna  zarodźca,  tzw.  

©  Soffy   9  

sporozoit,  przedostaje  się  do  krwi  ludzkiej  wraz  ze  śliną  komara  widliczka  ! poprzez  naczynia  krwionośne  dociera  do  wątroby  i  śledziony,  gdzie  w  komórkach  układu  

siateczkowo-­‐śródbłonkowego  rozmnaża  się  bezpłciowo  w  procesie  schizogonii  ! komórki  potomne  rozmnażają  się  dalej  w  czerwonych  ciałkach  krwi  (schizogonia  

erytrocytalna)  ! zakażone  krwinki  pękają,  uwalniają  osobniki  potomne,  merozoity,  z  których  każdy  atakuje  

kolejną  krwinkę  –  zjawisku  temu  towarzyszy  atak  gorączki  i  dreszczy  ! po  pewnym  czasie  część  merozoitów  przekształca  się  w  gametocyty,  które  dla  dalszego  

rozwoju  muszą  przedostać  się  do  ciała  komara  wraz  z  krwią  ! w  jelicie  komara  gametocyty  zamieniają  się  w  gamety  żeńskie  i  męskie,  które  kopulują    

i  tworzą  zygoty  ! zygoty  przenikają  przez  ścianę  jelita  i  na  jego  zewnętrznej  stronie  wytwarzają  sporozoity,  

które  umiejscawiają  się  w  śliniankach  komara,  skąd  następnie  podczas  ukłucia  przedostają  się  do  krwioobiegu  kolejnego  żywiciela  

! człowiek  ulega  zarażeniu,  gdy  samica  komara  widliszka  wprowadzi  do  jego  krwi  sporozoity    –  formy  inwazyjne  

   

Jakie  organellum  świadczy    o  przystosowaniu  pantofelka  do  życia  w  wodach  słodkich?  ! wodniczka  tętniąca  –  jest  to  organellum  osmoregulacyjne,  pozwalające  pantofelkowi  na  życie    

w  hipotonicznym  środowisku,  dzięki  temu  że  usuwa  nadmiar  wody  z  ciała  pantofelka    Jakie  znaczenie  ma  proces  koniugacji  i  dlaczego  nie  nazywamy  go  rozmnażaniem?  

! koniugacja  nie  jest  nazywana  rozmnażaniem,  ponieważ  w  jej  wyniku  nie  powstają  żadne  organizmy  potomne  

! znaczenie  procesu  –  dzięki  koniugacji  osobniki  biorące  w  niej  udział  posiadają  zrekombinowany  materiał  genetyczny  

 Choroba  ta  występuje  w  okolicach  okołorównikowych,  wywołujące  ją  pasożyty  mają  zawsze  dwóch  żywicieli  –  stałocieplnego  kręgowca  i  określony  gatunek  bezkręgowca.  U  człowieka  występuje    w  postaci  tzw.  trzeciaczki  lub  czwartaczki,  co  związane  jest  z  częstotliwością  pojawiania  się  ataków  gorączki.  

! choroba:  malaria  ! wektor:  samica  komara  widliszka  ! części  ciała,  w  jakich  pasożytują  chorobotwórcze  protisty:  wątroba,  gruczoły  ślinowe,  

śledziona,  węzły  chłonne,  krwinki  czerwone  !  

Określ  różnice  występujące  między  pinocytozą  i  fagocytozą:  ! w  fagocytozie  nie  ma  ubytku  błony  komórkowej  a  w  pinocytozie  jest  ! w  fagocytozie  w  wodniczkach  pokarmowych  pokarm  zostaje  strawiony,  a  resztki  zostają  

usunięte  poza  komórkę,  natomiast  w  pinocytozie  cały  pokarm  wraz  z  pęcherzykami  pinocytarnymi  zostaje  strawiony  

!  fagocytozie  pochłaniane  są  większe  cząsteczki,  a  w  pinocytozie  mniejsze,  rozpuszczalne    w  wodzie  

 

©  Soffy   10  

Notatki  sporządzone  przez  ucznia  na  podstawie  schematu:  

! gametofit  i  sporofit  u  katlerii  są  pokoleniami  heteromorficznymi  

! zarodniki  katlerii  posiadają  zdolność  ruchu  

! zapłodnienie  odbywa  się  na  drodze  anizogamii  

! w  wyniku  zapłodnienia  powstaje  diploidalny  sporofit  

       Jaki  element  budowy  pełzaka  umożliwia  mu  ruch  pseudopodialny?  

! cytoplazma  –  cytoplazma  przelewa  się  w  różne  miejsca  form  ameboidalnych  i  wraz    z  elastyczną  błoną  komórkową  (lub  dzięki  nieobecności  pellikuli)  tworzą  pseudopodium,  umożliwiające  ruch  pełzakowaty  

 Podczas  fotosyntezy  u  protistów  powstający  nadmiar  materii  organicznej  jest  magazynowany    w  postaci  ziaren  substancji  zapasowej.  Obok  skrobi,  glikogenu  czy  tłuszczów  w  skład  ziaren  substancji  zapasowej  mogą  wchodzić  inne  substancje  organiczne.  Wymień  dwie  z  nich    o  charakterze  polisacharydów:  

! paramylon  i  laminaryna    Proces  endocytozy  u  prostistów:  

! w  pinocytozie  są  pobierane  substancje  odżywcze  wyłącznie  rozpuszczalne  w  wodzie  ! w  fagocytozie  pierwotniak  pobiera  całą  bakterię  za  pomocą  charakterystycznych  wypustek  

plazmatycznych  ! w  pinocytozie  pęcherzyki  z  pobraną  substancją  oblaną  cytoplazmą  zostają  przy  udziale  

lizosomów  całkowicie  rozłożone  wraz  z  otaczającą  je  błoną  ! w  fagocytozie  mogą  pojawić  się  niestrawione  resztki  pokarmowe,  które  wbudowane  zostają  

wraz  z  wodniczką  w  błonę  komórkową      Wskaż  w  którym  z  rodzajów  endocytozy  w  ostatnim  etapie  trawienia  pojawia  się  egzocytoza    i  wytłumacz  na  czym  to  polega.  

! (fagocytoza)  u  pierwotniaków  podczas  pobrania  pokarmu  na  drodze  fagocytozy  z  błony  komórkowej  tworzy  się  pęcherzyk,  w  którym  dochodzi  do  trawienia  pobranego  pokarmu,  a  następnie  pęcherzyk  ten  zlewa  się  z  błoną  komórkową  i  dzięki  egzocytozie  zostają  wydalone  z  komórki  niestrawione  resztki  pokarmu  oraz  zbędne  produkty  przemiany  materii  

       

©  Soffy   11  

O  cudzożywności  u  trąbika  świadczy:  ! wodniczka  odżywcza,  która  w  swoim  wnętrzu  przeprowadza  

trawienie  pobranego  pokarmu  ! brak  obecności  chloroplastów  ! obecność  cytostomu  

O  osiadłym  trybie  życia  świadczy:  ! dolna  część  ciała  jest  przystosowana  do  przymocowywania  się  

do  podłoża  ! górna  część  pokryta  jest  rzęskami  służącymi  do  pobierania  

pokarmu        Mitoza  jest  podstawowym  sposobem  rozmnażania  się  bezpłciowego  jednokomórkowych  protistów  U  form  bardziej  złożonych,  wielokomórkowych,  pojawia  się  fragmentacja.  Polega  ona  na  rozrywaniu  organizmu  na  fragmenty.  Jednocześnie  występują  również  procesy  mitotyczne,  jednak  nie  mają  one  charakteru  rozmnażania.  Jaką  funkcję  ma  tu  mitoza?  

! dzięki  mitozie  organizm  może  odbudować  się  po  fragmentacji  i  tym  samym  zwiększyć  swoje  rozmiary  

Opis  procesu  koniugacji  skrętnic:  ! męski  gametofit  (którego  rolę  pełni  protoplast)  przelewa  się  

do  gametofitu  żeńskiego  przez  specjalnie  wytworzone  kanały,  po  czym  obydwie  gamety  (protoplasty)  zlewają  się  ze  sobą  i  dochodzi  do  zapłodnienia  

 (u  skrętnic  dominuje  faza  haploidalna,  ponieważ  faza  diploidalna  następuje  tylko  po  zapłodnieniu  i  powstaniu  zygoty,  która  okrywa  się  grubą  ścianą  i  jest  przetrwalnikiem)    Podaj  cechy  zielenic,  aby  potwierdzić  ich  wspólne  pochodzenie    z  roślinami:  

! występowanie  chlorofilu  a  i  b  ! materiałem  zapasowym  jest  skrobia  ! ściany  komórkowe  zbudowane  są  głównie  z  celulozy  

 Podaj  funkcje  mikro-­‐  i  makronukleusa:  

! mikronukleus:  bierze  udział  w  koniugacji  i  wymianie  materiału  genetycznego  ! makronukleus:  zawiera  materiał  genetyczny  komórki  i  kieruje  jej  pracą  i  metabolizmem  

Dlaczego  koniugacja  ma  wielkie  znaczenie  dla  orzęsków?  ! dzięki  koniugacji,  podczas  której  dochodzi  do  wymiany  materiały  genetycznego,  osobniki  

posiadają  zrekombinowane  DNA,  co  pomaga  osobnikom  potomnym  przystosować  się  do  zmieniających  się  warunków  środowiska    

   

©  Soffy   12  

Podaj  przykład  przystosowania  organizmów  fitobentosu  (sinice  i  krasnorosty)  do  życia  na  dużych  głębokościach:  

! krasnorosty  i  sinice  posiadają  dodatkowe  barwniki  pozwalające  im  na  absorpcję  światła    o  innej  długości  fali,  co  pozwala  na  przeprowadzanie  fotosyntezy    

Jakie  elementy  morfologiczne  glonów  mają  wpływ  na  układ  glonów  w  szelfie?  ! na  układ  glonów  w  szelfie  wpływ  mają  plastydy,  które  w  zależności  od  barwnika  jaki  

posiadają,  pochłaniają  światło  o  różnej  długości    Podaj  argument  na  odrzucenie  tezy  o  tkankowej  organizacji  budowy  anatomicznej  glonów:  

! tkanka  jest  to  grupa  komórek  pełniących  określone  funkcje;  twór  taki  nie  występuje  u  glonów,  ponieważ  zbudowane  są  one  z  plektenchymy  (nibytkanka),  która  może  przypominać  tkankę,  ale  nią  nie  jest  

 W  cyklu  życiowym  zarodźca  malarii  występują  następujące  postacie  rozwojowe:  

! (w  kolejności):  sporozoit,  schizont,  merozoit