WATER• • • • • • • • • • • • •

Water dwingt overhei.Verder studeren is het credo van het eerste Deltaprogramma dat op Prinsjesdag naar deTweede Kamer werd gestuurd. De media berichtten over het uitstel dat het programmavoornamelijk zou behelzen. "lNe koersen heel precies op 2015 af", zegt lNim Kuijkenechter. Een tweegesprek tussen de Deltacommissaris en IPO-portefeuillehouder waterHarry Keereweer.

Tekst: Ad MoermanForo's: Robert Goddyn

=«..J."De nieuwe overheid ontstaat rondomhet Deltaprogramma", stelt Kuijken aanhet eirlde van het gesprek. Hij schetstroverlieden en instanties die hun eigen,/

~bélang volstrekt ondergeschikt maken~. aan het 'grotere plaatje'. "Het eigen

belang, het eigen domein, dat wordttotaal ondergeschikt aan de keuzes diewe uiteindelijk samen gaan maken. Devraagstukken waar we voor staan, zijn zoingewikkeld dat we daar alleen samen uitkunnen komen. Ik mag het proces regis-seren, ga verbindingen leggen en zaltempo aanbrengen", stelt Kuijken. Keere-weer zegt het iets bondiger: "Wim is hetbreekijzer dat de traditionele schottentussen ministeries onderling en tussende verschillende overheidslagen gaat aan-pakken."

Kuijken trad op 1februari van dit jaaraan als Deltacommissaris, voor een peri-ode van zeven jaar. Die unieke functie inhet openbaar bestuur is een vervolg ophet rapport Samen werken met water uit2008 van de commissie-Veerman. Deoud-landbouwminister oogstte destijdsvolop aandacht in de publiciteit. De over-handiging van zijn rapport was zelfs livete volgen via een speciale uitzending optelevisie. De dijken moesten tien keersterker, de Rijnmond moest afgeschermdworden voor het overvloedige rivierwa-ter en het waterpeil in het IJsselmeer konmet anderhalve meter worden opgezet.Om maar een paar hoogtepunten uit hetrapport-Veerman te noemen. Bestuur-ders uit het hele land buitelden in deweken daarna met verontruste reactiesover elkaar heen.

8 Provincies' nummer 8, oktober 2010

TempoHet Deltaprogramma zal voortaan

jaarlijks in een geactualiseerde versie ver-schijnen. In het eerste exemplaar staanveelvuldig de woorden "verder onderzoe-ken". NRCHandelsblad kopte: "Uitstel aan-pak water", en dat terwijl van de Delta-commissaris juist verwacht wordt dat hijtempo maakt. "Dat doen we ook. Wekoersen heel precies op 2015 af.Dan moe-ten de grote beslissingen vallen. Dat gaatlukken', zegt Kuijken daadkrachtig. "Hetgaat wel om de besteding van milj ardeneuro's. Dan is zorgvuldigheid een ver-eiste. In 2014 komen we met voorstellenvoor de vijf zogeheten deltabeslissingen.Die gaan richting geven aan de verdereinrichting van Nederland voor dekomende decennia. Veerman heeft heelgoed de urgentie laten zien. Misschienkomt die 'anderhalve meter' terug inonze voorstellen. Maar we onderzoekenook andere oplossingsrichtingen. Jekuntzo'n ingrijpende peilverandering nietdoorvoeren voordat je hebt aangetoonddat het echt niet anders kan", steltKuijken.

Bypass RivierengebiedHet grote verschil tussen Veerman en

Kuijken is dat de eerste uitging van watnodig is in de extreemste gevallen. Dezeespiegel zou in dat scenario met maarliefst 1,30 meter gestegen zijn in 2100.

Kuijken introduceert het begrip 'Hol-landse nuchterheid'. Niet te snel, niet telangzaam. Niet te veel en niet te weinig.Voorhem zijn, tot in 2012 de geactuali-seerde cijfers komen, de KNMI-cijfers uit2006 richtinggevend. Die gaan uit vaneen zeespiegelstijging van tussen de 35

en 85 centimeter. 'Adaptief deltamanage-ment, noemen we onze aanpak. We gaanuit van wat we nu weten en we zullenvervolgens, dakpansgewijs, maatregelènnemen voor de verdere toekomst. Zondereventuele grote ingrepen onmogelijk temaken."

Zo'n grote beslissing zou bijvoorbeeldook een 'bypass' in het Rivierengebiedkunnen zijn. Alshet water op zee hoogstaat en de rivieren gelijktijdig extremeafvoerpieken vertonen, loopt de Rijn-mond groot gevaar.Viadie door Veermangesuggereerde bypass kan rivierwater

"Dit is een proces van vele decenniawaar we met elkaar doorheen moeten.De Deltacommissaris is niet meer dande regisseur en coach.rr

naar de Zeeuwse delta worden geleid. "Alsdeze oplossing straks de uitkomst wordt,dan zullen we ruimte moeten vrijhou-den. Het is een kwestie van fatsoen datover dit soort zaken zo snel mogelijk dui-delijkheid komt", meent Kuijken. Keere-weer zit geheel op dezelfde lijn. "Het magniet zo zijn dat particulieren, bedrijven ofoverheden straks nog investeringen doendie over twintigjaar weggegooid geldblijken te zijn", stelt de IPO-bestuurderen gedeputeerde in Gelderland.

GebiedschoreograafKuijken en Keereweer zijn het op een

aantal hoofdpunten helemaal met elkaareens. Zomoet de wateruitdaging nietalleen worden aangegrepen om Neder-land veiliger, maar ook om Nederlandmooier te maken. Kuijken zegt dat hij alseen soort van 'gebiedschoreograaf' tewerk zal gaan. "In 2014 komen we metvoorstellen voor geactualiseerde veilig-heidsnormen. Daarna komen de plannenover hoe we die normen gaan halen. Die

komen niet uit Den Haag, maar moetenworden gemaakt doorwaterbeheerders,bestuurders en burgers uit de regio's. Ditis een proces van vele decennia waar wemet elkaar doorheen moeten. De Delta-commissaris is niet meer dan de regis-seur en coach."

Kuijken vindt dat Keereweer in Gel-derland heeft laten zien 'hoe het ook kan'.In het Gelderse rivierengebied wordenallerlei projecten uitgevoerd die er voormoeten zorgen dat er vanaf 2015 pro-bleemloos 16.000 kubieke meter (4000

meer dan in 1995) water per seconde bijLobith de grens kan passeren. Met pro-jecten alsWaalweelde en Rijnglorie laatde provincie zien dat het woonklimaat,natuur, recreatie en economie een 'boost'kunnen krijgen als er verder wordt geke-ken dan alleen de dijk verhogen. "Het isfascinerend om dat proces langs de rivie-ren gade te slaan", zegt Kuijken. "De pro-vincies zijn bij uitstek in staat om ditsoort gebiedsprocessen te leiden."

• • • • • • • • • • • •

BreekijzerKeereweer meent dat Kuijken dit 'out

of the box-denken' veel meer moet stimu-leren. Bovendien moet hij zijn 'breekij-zer' gebruiken om het benodigde geld bijelkaar in een pot te krijgen. "We hebbenrijks-, provincie-, gemeente- en water-schapseuro's, Het kost veel moeite en tijdom al dat geld voor een gebiedsproces loste weken en een verdeelsleutel daarvoorte bepalen. Dat gaat echt veel te lang-zaam", zegt Keereweer.

Over geld is uiteraard het laatstewoord nog niet gesproken. Tot en met2015 is voor lopende projecten als'Zwakke Schakels' en 'Ruimte voor deRivier' geld gereserveerd. Volgend jaarmoet ook duidelijk worden hoe deAfsluitdijk gaat worden aangepakt, daaris nu echt lang genoeg op gestudeerd,vindt Kuijken. De financiering vanwaterveiligheidsprojecten tot 2020 is nogonduidelijk. Vanaf 2020 gaat er ten min-ste één miljard euro per jaar in de potvoor te nemen maatregelen. Veerman

Provincies nummer 8, oktober 2010 9

• • • • • • • • • • • • •

II

meende overigens in 2008 dat 1,5miljardper jaar in deze pot zou moeten. Kuijken:"Of die één miljard voldoende is, daarkan ik nog niets van zeggen. We wetenimmers nog niet wat we willen gaandoen:'

Mocht er geld te weinig zijn dan weetKeereweer nog wel een oplossing. Hijsteekt al tijden niet onder stoelen ofbanken dat de waterschappen alsbestuurlijke organisatie moeten wordenopgeheven. Het zouden twaalf uitvoe-ringsorganisaties moeten worden waar-over de twaalf provincies de regie voeren.In het tweegesprek vallen diverse getal-len van tussen de 398 miljoen euro enéén miljard euro per jaar die deels vrijge-speeld kunnen worden als doelmatigheidin dewaterketen (alhet water dat doorbuizen gaat) wordt verhoogd en de'bestuurlijke drukte' rond 'water' wordtaangepakt. "Het geld dat dan vrij komt,kan mooi worden gestoken in de toe-komstige veiligheid", zegt Keereweer."We hebben ook geen Rijkswaterstaat-verkiezingen, dus waarom zouden wewel verkiezingen voor waterschapsbestu-ren moeten hebben?" verzucht hij.

DoelheffingenKuijken doet er op dit punt het zwij-

gen toe. Dat het allemaal stukken goedko-per kan in de keten, daarover is iedereenin dewaterwereld het eens. Maar dewaterschappen als zelfstandigebestuurslaag. daarover houdt de Delta-commissaris de lippen stijf op elkaar."Onze waterschappen hebben een heelspecifieke functie die in een lange tradi-tie staat. De voors en tegens staan vooriedereen al een tijdje helder op een rij.Het is nu aan de poli tiek om een keuze temaken. Ik zwijg hierover", lacht hij. "Welhecht ik eraan dat we onze waterveilig-heid uit doelheffingen blijven betalen.Het waterbeheer mag niet afhankelijkworden van wisselende politieke afwe-gingen."

Keereweer is het op dit punt opnieuwvolledig eens met zijn gesprekspartner."Dewaterschappen zijn functioneeldemocratisch. Maar ook algemene demo-cratieën, zoals de provincies, kun je alsburger vertrouwen als het gaat om water-veiligheid. Wij kunnen heel goed, net alsde waterschappen nu, doelheffingeninvoeren en heffen bij de burger", zegt

10 Provincies nummer 8, oktober 2010

Dijkgraaf van NederlandWie Deltacommissaris Wim Kuijken in de media ziet rondstappen, krijgt makkelijk eengerustgesteld gevoel. Een grote, sympathiek ogende man, in een oranje doorwerkjas,op groene laarzen en meestal met een bouwvakkershelm op het hoofd. Hij stapt doorplassen, neemt de zaak in ogenschouw vanuit vliegtuigen, helikopters en vanaf boten.De 'superdijkgraaf' die over heel Nederland waakt en in heldere bewoordingen uitlegtwaar het om gaat. Een man die de volgende ramp gaat voorkomen.Kuijken schiet in de lach, als hij deze typering krijgt voorgelegd. Het imago is volgens hemniet bewust gecreëerd. De jas, helm en laarzen liggen standaard in de kofferbak. Hij kreegeen en ander in 2009 cadeau bij Rijkswaterstaat Zuid-Holland toen hij afscheid nam alssecretaris-generaal op het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. "Van deze spullen weet il<zeker dat ze passen bij een werkbezoek. Zichtbaar zijn is wel een belangrijk onderdeel vanmijn functie. Dus als dat beeld bestaat dan past het bij mijn functie. Maar ik zit ook heelvaak netjes in het pak in zaaltjes en bestuurskamers."I<uijken werkt de komende jaren "volgens een zeer precies spoorboekje" vijf zogehetendeltabeslissingen uit, die hij in 2014 voorlegt aan het kabinet. Deze beslissingen gaan overde normen van onze belangrijkste dijken en waterkeringen, over de beschikbaarheid vanzoet water, over het peil van het llsselrneer, over de manier waarop het Rijnmondgebiedveilig kan blijven en over hoe bij de ontwikkeling van buurten en wijken rekening kanworden gehouden met water.

Keerweer die ook helemaal op een lijn zitmet Kuijken over wie er allemaal moetenmeebetalen aan waterveiligheid. name-lijk iedereen. Als de Rijnmond of Schip-hol onder water komen, ondervindenook de hoger gelegen landsdelen daargrote economische nadelen van. Dusmogen die gebieden ook meebetalen aande bescherming van de lage. "Water isniet alleen bepalend voor gebiedsontwik-kelingen, maar bepalend voor de totaleeconomische ontwikkeling van Neder-land", zegt Keereweer.

lJWe hebben ook geenijkswaterstaatverkiezingen,us waarom zouden weel verkiezingen vooraterschapsbesturenoeten hebben?"

Behalvevoor de gevaren van te veel waterwil de gedeputeerde ook meer aandachtvoor de gevolgen van te weinig water. Inde zomer van 2003 heerste er een grotedroogte. Water moest vanuit het IJmeer'tegenstrooms' naar het Groene Hart wor-den geleid, elektriciteitscentrales langsde rivieren moesten bijna worden afge-schakeld omdat het rivierwater te warmwerd en niet meer kon worden gebruiktals koelwater, de scheepvaart kreeg temaken met ernstige beperkingen en vol-gens de eerste rapportage van de Delta-commissaris leed de agro-sector door diedroge zomer zeker een half miljard euroomzetverlies door de tegenvallende oog-sten. De zomer van 2003 zou in 2050 eengemiddelde zomer kunnen zijn, zo valt telezen in het eerste Deltaprogramma. "Hettoekomstige gebrek aan zoet water isminstens zo urgent als de waterveilig-heid", zegt Keereweer onder instemmendgeknik van de Kuijken. "Vandaar datanderhalve-meter-verhaal van Veerman,"zegt de Deltacommissaris. "We zullen datzoete water dus op een of andere maniermoeten bergen en vasthouden. Maar datkan misschien wel anders en beter dan inhet Ijsselmeer" •

COLUMN• • • • • • • • • • • • •

Verkeersveiligheids beleidbij provinciesDe Stichting Wetenschappelijk Onder-zoek Verkeersveiligheid (SWOV)bestu-deerde vorigjaar de regionale verkeer- envervoer en verkeersveiligheidsplannenvan stads regio's en provincies. Daarbijsprak zij met onder meer tien van detwaalf provincies, om een beeld te krij-gen van het regionale verkeersveilig-heidsbeleid. De bevindingen staan in hetSchetsboek voor regionaal verkeersveilig-heidsbeleid. Provincies blijken op veel ver-schillende fronten aan verkeersveiligheidte werken.

Niet alleen worden heel wat activitei-ten ontplooid op het gebied van educatieen wordt nauwe samenwerking gezochtmet de politie. Vooral op infrastructureelgebied is de afgelopen jaren in het kadervan het Startprogramma Duurzaam Vei-lig veel gedaan (zie ook Debalans opge-maakt. Duurzaam Veilig 1998-2007). Geluk-kig dalen de slachtofferaantallen. maarnog steeds vallen er jaarlijks nog honder-den doden in het verkeer en een veelvoudaan gewonden. De SWOVis de opvattingtoegedaan dat de beschikbare kennis diedeze aantallen verder kan helpen reduce-ren nog niet compleet in de praktijk istoegepast. Ook de provincies kunnendaar nog hun steen aan bijdragen; hetSchetsboek voorregionaal verkeersbeleid doethiervoor een aantal suggesties.

De afname van de aantallen ongevallenmaakt dat de cijfers over slachtofferssteeds minder een gedegen basis vormenvoor regionaal en lokaal verkeersveilig-heidsbeleid. Dat wil echter in objectievezin niet zeggen dat we 'klaar' zijn: hetNederlandse verkeerssysteem behoortweliswaar tot de veiligste ter wereld, hetbevat echter nog steeds inherent onveiligekenmerken. Dat wil zeggen: we weten gro-

tendeels hoe een veilig verkeerssysteemerui t zou moeten zien. Wordt niet of teweinig aan deze eisen voldaan, dan isniet precies bekend waar een (ernstig)ongeval zal optreden (zoals bij ongeval-lenconcentraties het geval is), maar weldat er ongetwijfeld weer een zal gebeu-ren, terwijl de kans daarop verkleind hadkunnen worden. Dit vraagt om bezin-ning op gebruik van kenmerken diemeer zeggen over de kwaliteit van hetsysteem om beleid op te baseren.

Een ander punt is het gebruik vankennis bij besluitvorming. Besluitvor-ming is weliswaar geen puur rationeelproces, maar uitkomsten kunnen beteronderbouwd worden als goede kennisbeschikbaar is en op transparante wijzewordt gebruikt bij het maken van afwe-gingen. Op basis van de kennis die wemomenteel hebben over de kosten vanverkeersonveiligheid en de kosten eneffecten van maatregelen, is het goed datprovincies in Nederland breed inzettenop een keur aan maatregelen. Gezien deaankomende bezuinigingen is het vangroot belang dat er goed wordt gekekenof budgetten efficiënt en effectief wordeningezet. Kennis hierover is bijvoorbeeldte vinden op www.swov.nl. Voor de ken-nisleemten die er nog zijn, is het verstan-dig om in gezamenlijkheid op te trekken.Provincies kunnen zo beter profiterenvan kennisinstellingen zoals de SWOV,en zij zijn op hun beurt weer beter instaat onderzoek uit te voeren met betrek-king tot beleid dat door instanties zoalsprovincies is geïmplementeerd. DeSWOVis dan ook steeds geïnteresseerdin de ideeën die er bij provincies leven ennodigt hen uit deze met de SWOVtedelen.

Miranda BrandsenStichting Wetenschappelijk OnderzoekVerl<eersvei Iigh ei d

Provincies nummer 8. oktober 1010 11