Przedsiębiorczość startupowa

Bank pomysłów dla polityków i samorządowców

Autorki opracowania:

Magdalena Beauchamp

Agata Kowalczyk

Niniejsze opracowanie zostało wykonane przez Fundację Startup Poland na zlecenie Departamentu Współpracy Ekonomicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej. W pracach nad publikacją uwzględniono m.in. materiały sporządzone przez ambasady Rzeczypospolitej Polskiej na temat działalności startupów i organizacji ekosystemów startupowych w różnych państwach i na różnych kontynentach. Poszczególne rozdziały zostały opatrzone komentarzami specjalistów, którzy są zawodowo związani z różnymi elementami niezbędnymi do rozwoju sprawnego ekosystemu startupowego, takimi jak dostęp do kapitału, mentoring i dostęp do wiedzy, instrumenty prawne, zdolność do przyciągania talentów czy umiejętność kreowania miejsc sprzyjających innowacyjnym działaniom.

Fundacja Startup Poland to organizacja pozarządowa, która od 2015 roku podejmuje wysiłki na rzecz budowania większego i silniejszego ekosystemu startupów w Polsce. Prowadzi działania w dziedzinie edukacji, promowania przedsiębiorczości startupowej, badań ekosystemu startupów i rzecznictwa publicznego.

W Polsce jeden startup przypada na 14 000 mieszkańców, a w Dolinie Krzemowej — na 500. Celem Startup Poland jest zbliżyć polską statystykę do kalifornijskiej. Więcej startupów w gospodarce to większy popyt na innowacyjne technologie, więcej kapitału, wyższy poziom kompetencji cyfrowych i biznesowych w społeczeństwie. Założyciele startupów przecierają szlaki, tworząc i testując nowe technologie, modele biznesowe i kultury organizacji. Po latach doświadczeń w budowaniu własnych biznesów, to właśnie oni inwestują w kolejne pokolenia przedsiębiorców.

Ambicją Ministerstwa Spraw Zagranicznych jest z kolei wykorzystanie w Polsce najlepszych praktyk stosowanych w przemyśle startupów na świecie, a jednocześnie promocja poza granicami naszego kraju polskiej marki technologicznej jako ważnego elementu budowania wizerunku Polski — jej kreatywnego społeczeństwa i innowacyjnej gospodarki.

Niniejsza broszura jest pierwszą próbą zaprezentowania wybranych dobrych praktyk stosowanych na świecie w dziedzinie budowania ekosystemów startupowych i wspierania młodych innowacyjnych firm. Nie ulega wątpliwości, że przedsiębiorczość startupowa to w Polsce wciąż temat nowy i czekający na wnikliwe zbadanie. Jeśli ta broszura uzmysłowi czytelnikom, a w szczególności politykom i samorządowcom, że przedsiębiorczość startupowa to sektor, który będzie odgrywał coraz ważniejszą rolę w realiach nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy, cel, jaki sobie postawili autorzy zostanie osiągnięty.

SPIS TREŚCI:

Wstęp: Jak definiuje się startupy na świecie?

1. Dostęp do kapitału

● Komentarz: Kinga Stanisławska, Experior Venture Fund

● Granty

● Crowdfunding

● Pożyczki ze środków publicznych

● Gwarancje kredytowe

● Wsparcie dla rynku venture capital i mechanizmów inwestycyjnych

2. Środowisko wsparcia biznesu

● Komentarz: Tomasz Kowalczyk, HardGamma Ventures

● Ulgi podatkowe

● Programy edukacyjne

3. Mentoring i dostęp do wiedzy

● Komentarz: Piotr Wilam, Innovation Nest

● Akceleratory

● Inkubatory

● Mentoring

● Aniołowie Biznesu (Business Angels)

4. Instrumenty prawne

● Komentarz: Marta Pawlak, Startup Poland

● Specjalne formy spółek

● Zamówienia publiczne

5. Promocja przedsiębiorców za granicą

● Komentarz: Jacek Ratajczak, PLUG - Polish Tech Link

● Instrumenty wsparcia w ekspansji zagranicznej

● Międzynarodowe projekty badawcze

6. Przyciąganie talentów

● Komentarz: Artur Kupczunas, Saule Technologies

● Prawo pracy dla startupów

● Wiza dla startupów

● Punkt kompleksowej obsługi (One-stop-shop) dla startupów

7. Środowisko naukowe w procesie komercjalizacji

● Komentarz: Marzena Mażewska, Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce

● Wsparcie fazy badań i rozwoju

8. Kultura miejsca i UX ekosystemu

● Komentarz: Agnieszka Maciejowska, Doradczyni Prezydenta Miasta Słupska Roberta Biedronia ds. nowych technologii

● Wynajem przestrzeni biurowej

● Strategia rozwoju ekosystemu

Podsumowanie

Kilka sugestii dotyczących rozwoju polskiego ekosystemu startupowego

Podziękowania

Autorki opracowania

Wstęp: Jak się na świecie definiuje startupy?

W Polsce nie ma prawnej definicji startupu. W niektórych państwach takie definicje prawne lub praktyczne istnieją, są jednak bardzo zróżnicowane. Opracowania definicji startupu nie podjęły się jeszcze organizacje międzynarodowe, które mogłyby jej nadać charakter uniwersalny. Z naszych obserwacji wynika, że nawet na poziomie europejskim sformułowanie jednolitej definicji nie wydaje się na tym etapie użyteczne. Już samo jednak przybliżenie sposobu rozumienia startupów w różnych krajach pomoże odpowiedzieć na pytanie, czy stworzenie jednej definicji jest celowe.

Jedną z ciekawszych i bardziej rozbudowanych europejskich definicji przedsiębiorstwa startupowego jest definicja zapisana we włoskiej ustawie 221/2012. W świetle określonych w niej kryteriów startup to firma, która:

● działa krócej niż cztery lata (po tym okresie jest traktowana jak zwykłe przedsiębiorstwo),

● ma siedzibę we Włoszech (narodowość założycieli jest bez znaczenia),

● osiąga roczny dochód poniżej 5 mln EUR,

● nie wypłaca dywidend,

● opracowuje i sprzedaje wysoko zaawansowany technicznie produkt lub usługę (za startup nie mogłaby więc zostać uznana restauracja, punkt usługowy czy firma prowadząca tradycyjną działalność),

● nie powstała w wyniku podziału innego przedsiębiorstwa, wydzielenia jego części bądź też sprzedaży jego części lub całości.

Dodatkowo ustawa wyjaśnia, że aby dane przedsiębiorstwo mogło zostać uznane za innowacyjne, musi spełnić co najmniej jedno z poniższych wymagań:

● przeznaczać co najmniej 15 proc. wydatków na badania i rozwój,

● zatrudniać pracowników, z których przynajmniej 1/3 posiada doktorat lub jest studentem studiów doktoranckich,

● opcjonalnie, zatrudniać pracowników, z których 2/3 posiada dyplom wyższej uczelni (master),

● posiadać patent, licencję na patent lub być twórcą programu komputerowego.

Wśród innych definicji startupów stosowanych na Starym Kontynencie na uwagę zasługują definicje: estońska, holenderska i niemiecka.

W Tallinie przyjęto, że startup to podmiot gospodarczy, który koncentruje się na rozwoju powtarzalnego, innowacyjnego modelu biznesowego o dużym potencjale globalnego wzrostu, przez co się przyczynia do rozwoju środowiska przedsiębiorczości w Estonii.

W Holandii natomiast rozróżnia się dwa poziomy rozwoju przedsiębiorstwa startupowego. Startup to firma posiadająca innowacyjny pomysł, której produkt lub usługa są wytwarzane przy użyciu nowych technologii. Wejście w drugą fazę rozwoju przedsiębiorstwa, fazę scale-up, to osiągnięcie intensywnego wzrostu, który pozwala zatrudniać co najmniej dziesięcioro pracowników w momencie startu. Scale-up to firma wprowadzająca innowacje, która wykazuje średni roczny wzrost zatrudnienia i sprzedaży na poziomie 20 proc. przez trzy kolejne lata.

Z kolei w Niemczech jako startupy są traktowane młode firmy o stażu rynkowym krótszym niż 10 lat, ukierunkowane na osiąganie szybkiego wzrostu obrotów, które wprowadzają innowacje w zakresie produktu, stosowanych technologii lub modelu biznesowego.

Przykładem kraju spoza Europy, w którym funkcjonuje definicja startupów, jest Tajwan. Za startupy uznaje się tam firmy, które prowadzą zarejestrowaną działalność gospodarczą nie dłużej niż 5 lat. Status startupu przyznaje się jednak wyłącznie jednostkom gospodarczym, które otrzymały finansowanie typu venture w kwocie nie mniejszej niż 2 mln NTD (ok. 60 tys. EUR), są zarejestrowane w inkubatorze przedsiębiorczości (certyfikowanym przez Ministerstwo Gospodarki Tajwanu), uzyskały patent na wynalazek, są w trakcie jego uzyskiwania bądź zdobyły nagrodę w tajwańskim lub międzynarodowym konkursie dla startupów.

Rozdział 1: Dostęp do kapitału

Komentarz: Kinga Stanisławska, Experior Venture Fund

Zwiększenie dostępności kapitału dla startupów jest kluczowym elementem wsparcia innowacyjności gospodarki. Istotne jest, aby oferowane wsparcie było różnorodne i jednocześnie kompleksowe, odpowiadając w holistyczny sposób na zróżnicowane potrzeby poszczególnych uczestników rynku kapitałowego. Instrumenty zwiększające dostępność kapitału w Polsce odzwierciedlają wzorce zagraniczne, które zostały przedstawione w dalszej części opracowania.

Granty wspierające inicjatywy badawczo-rozwojowe oferuje m.in. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, zaś pożyczki ze środków publicznych — Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach Funduszu Pożyczkowego Wspierania Innowacji. W Polsce działa też platforma crowdfundingowa Beesfund.com, która umożliwia firmom dostęp do finansowania społecznościowego. Jest to rozwiązanie wzorowane na amerykańskim Kickstarterze. Z kolei instrumentem finansowania dłużnego jest m.in. program gwarancji de minimis, realizowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Brakującym elementem wsparcia ekosystemu inwestycyjnego są podatkowe ulgi inwestycyjne, które występują w Polsce jedynie w ograniczonym zakresie. Nie są one tak rozwinięte jak na rynkach zachodnich, na przykład Seed Enterprise Investment Scheme (SEIS) w Wielkiej Brytanii.

Z punktu widzenia innowacyjności gospodarki istotne jest, aby rozwijać funkcjonujące instrumenty wsparcia dostępu do kapitału dla startupów, a także wprowadzać nowe narzędzia dostosowane do zmieniających się potrzeb przedsiębiorców i inwestorów.

1. Granty

Grant jest formą bezzwrotnego wsparcia kapitałowego udzielanego przedsiębiorcy. Publiczne wsparcie przyznawane firmom na zasadzie grantu służy realizacji dwóch podstawowych celów: zwiększeniu zasobności społeczności oraz tworzeniu przez dotowane przedsiębiorstwa nowych miejsc pracy. Tę formę wsparcia charakteryzuje celowość, co oznacza, że firma korzystająca z grantu powinna wykorzystać finansowanie na cel jasno określony przez grantodawcę. Zwykle wsparcie dotacyjne może być przeznaczane na pokrycie kosztów szkolenia kadry oraz rekrutacji i zatrudnienia nowych pracowników czy rozwój eksportu. Coraz częściej instytucje publiczne, oferując granty, wymagają od przedsiębiorcy wkładu własnego zbliżonego do kwoty grantu (np. 50 proc. środków własnych, 50 proc. środków grantowych). Granty jako forma pobudzania przedsiębiorczości mogą być oferowane przez podmioty administracji publicznej zarówno na szczeblu krajowym, jak i samorządowym.

● Studium przypadku

Przykład 1: Studium wykonalności projektu, Enterprise Ireland // Irlandia, Dublin

Enterprise Ireland stawia wysoko poprzeczkę i wymaga, by firmy, które korzystają z jej usług, przekonały grantodawców, że projekt, który uzyska wsparcie, przyczyni się do powstania innowacyjnego produktu lub usługi, utworzenia przynajmniej 10 miejsc pracy i osiągnięcia w ciągu 3-4 lat sprzedaży w wysokości 1 mln euro. Wsparcie rządowe dopasowano do wyodrębnionych trzech etapów rozwoju startupu: etapu wstępnego, kiedy istnieje tylko pomysł na biznes, etapu gotowości inwestycyjnej oraz etapu internacjonalizacji. Pierwszy etap to analiza wyników badań i konkurencyjności oraz biznesplanu, które startup prezentuje agencji Enterprise Ireland. Wnioskodawcy projektów, które mają braki, ale wydają się obiecujące, przechodzą szkolenia, które pozwalają im uzupełnić wnioski. Projekty bez uwag, które są gotowe na proces inwestycyjny przechodzą pod stałą opiekę ekspertów, którzy mają dopasować instrumenty wsparcia do profilu działalności firmy.

Pierwszym źródłem wsparcia dla startupów, które przygotowują się do fazy pilotażu projektu jest Grant na studium wykonalności projektu. Studium wykonalności technicznej ma pomóc w dokonaniu obiektywnej i racjonalnej oceny mocnych oraz słabych stron danego przedsięwzięcia, zasobów niezbędnych do jego realizacji oraz szans powodzenia projektu. Ocena ta jest potrzebna zarówno samej firmie, jak i instytucji decydującej o udzieleniu dalszego wsparcia danemu projektowi. Grant pokrywa 50 proc. kosztów kwalifikowanych, maksymalnie do kwoty 15 000 EUR.

Według danych z 2015 roku agencja Enterprise Ireland udzieliła wsparcia finansowego 217 startupom, z czego 105 firm zakwalifikowano do grupy przedsiębiorstw o dużym potencjale. Zadeklarowały one stworzenie łącznie do 2018 roku ponad 1500 nowych miejsc pracy.

Enterprise Ireland uruchomiło stronę internetową supportingsmes.ie zawierającą informacje o wszystkich instrumentach wsparcia oferowanych przez administrację rządową, lokalną i wyspecjalizowane agencje. Zainteresowani przedsiębiorcy mogą w prosty sposób znaleźć najbardziej odpowiednie rozwiązania dostosowane do sytuacji, w jakiej znajduje się ich firma.

Przykład 2: Proof of Market Grant, Innovate UK’s Smart Grants // Wielka Brytania

Ten rodzaj grantu umożliwia małym i średnim przedsiębiorstwom w Wielkiej Brytanii, w tym innowacyjnym startupom, przeprowadzenie oceny rentowności komercyjnej nowego produktu, zanim jeszcze w niego dalej zainwestują. Dotacja jest przeznaczona głównie dla przedsiębiorstw z sektorów nauki, inżynierii i technologii. Może posłużyć do sfinansowania do 60 proc. całkowitych kosztów projektu, maksymalnie do kwoty 25 000 GBP. Dzięki tym środkom firmy mogą m.in. przeprowadzić badania rynkowe i analizę konkurencji, opracować strategię komercjalizacji

produktu i określić właściwe segmenty rynkowe, ponosząc jedynie 40 proc. kosztów całego projektu.

Przykład 3: Proof of Concepts Grant, Innovate UK’s Smart Grants // Wielka Brytania

Ten typ grantu powstał w celu wyeliminowania luki w finansowaniu i zapewnienia ciągłości wsparcia dla kompletnego cyklu życia przedsięwzięcia. Pokrywa on koszty finansowania etapu pomiędzy rozwijaniem wczesnej fazy produktu lub usługi a komercjalizacją technologii gotowych do wprowadzenia na rynek. Pozwala to naukowcom na zbadanie dalszych możliwości technicznych ich produktu i udowodnienie jego rynkowego potencjału. Grant umożliwia sfinansowanie do 60 proc. całkowitych kosztów projektu, maksymalnie do kwoty 100 000 GBP.

Przykład 4: Program Inwestycji w Przyszłość (Programme d’Investissement d’Avenir, PIA), Bank Bpifrance // Francja, Paryż

Bank Bpifrance dysponuje 42 oddziałami regionalnymi, które oferują przedsiębiorcom wsparcie w rozwoju ich projektów na poziomie lokalnym. Na przykład władze Paryża uruchomiły we współpracy z Bpifrance dwa rodzaje finansowania:

PIA Amorçage — finansowanie w postaci subwencji lub zaliczek zwrotnych przeznaczone na testowanie produktów lub usług. Ubiegać się o nie mogą przedsiębiorstwa będące na etapie powstawania i rozpoczynania działalności, a ponadto wchodzące w skład inkubatorów firmowanych przez władze miejskie Paryża (korzystających z oznakowania Paris Innovation). Warunkiem uzyskania dofinansowania jest przedstawienie projektu o wysoce innowacyjnym charakterze (innowacja technologiczna, innowacja w zakresie procesów produkcyjnych, produktów i ich zastosowania). Wartość wsparcia może wynieść maksymalnie 30 000 EUR i obejmuje 50 proc. wydatków kwalifikowanych.

PIA Développement — wsparcie dla przedsiębiorstw, które chcą dalej rozwijać produkt. Jest oferowane w formie zaliczki zwrotnej w kwocie od 50 do 100 000 EUR.

2. Pożyczki ze środków publicznych

Pożyczka publiczna jest formą zwrotnego wsparcia finansowego dla przedsiębiorców. Od pożyczki udzielanej przez podmioty komercyjne różni się preferencyjnymi warunkami, na przykład niższym lub zerowym oprocentowaniem, dłuższym okresem spłaty czy wydłużonym okresem zawieszonej spłaty (wakacje pożyczkowe mogą trwać nawet 12 miesięcy). Formy zwrotnego wsparcia finansowego są coraz powszechniejszą praktyką m.in. w Unii Europejskiej. W wielu dziedzinach UE odchodzi na ich rzecz od instrumentów wsparcia bezzwrotnego, takich jak granty.

● Studium przypadku

Przykład 1: TEKES — Finnish Agency for Innovation // Finlandia, Helsinki

Agencja Tekes zajmuje się finansowaniem badań i rozwoju przedsiębiorstw w fazie pilotażu. Oferuje przedsiębiorcom pożyczkę w wysokości 50-70 proc. kosztów projektu, która musi zostać w całości spłacona w razie pomyślnego zakończenia fazy laboratoryjnej. TEKES nie obejmuje udziałów własnościowych, a spłata pożyczki następuje po trzech latach. W tym czasie przedsiębiorstwa mogą rozwijać swój produkt, zbudować model biznesowy oraz przeprowadzać z klientem testy funkcjonalności danego rozwiązania. Jeśli firma nie spełni wymaganych kryteriów, bądź zbankrutuje, wówczas nie zwraca udzielonej pożyczki w całości.

Przykład 2: Startup Loans // Wielka Brytania

Jest to pożyczka gwarantowana przez rząd brytyjski, a jej oprocentowanie wynosi 6 proc. w skali roku. Może zostać udzielona na okres do pięciu lat bez konieczności wnoszenia dodatkowej opłaty za uruchomienie pożyczki ani opłat związanych z jej przedterminową spłatą. Wnioskodawcy otrzymują również bezpłatną pomoc i wskazówki potrzebne do stworzenia planu biznesowego. Pożyczkobiorca uzyskuje ponadto dostęp do darmowego mentoringu przez okres 12 miesięcy od momentu otrzymania środków finansowych. Maksymalna wysokość pożyczki wynosi 25 000 GBP.

3. Crowdfunding

● Komentarz: Piotr Loroch, Beesfund.com

W obliczu szybko zmieniającego się krajobrazu przedsiębiorczości tradycyjne metody pozyskiwania kapitału nie nadążają za potrzebami dynamicznych projektów, zwłaszcza we wczesnych etapach ich rozwoju. Odpowiedzią na te potrzeby są nowe narzędzia, wśród których największe sukcesy odnosi crowdfunding, czyli finansowanie społecznościowe.

Projekty finansowane w formule crowdfundingu korzystają z zaangażowania społeczności, która wspiera twórców. Występują dwa podstawowe typy crowdfundingu: klasyczny, tj. oparty na darowiźnie lub przedsprzedaży oraz udziałowy, który polega na skierowaniu do wielu drobnych inwestorów oferty zakupu udziałów w spółce. Pierwszy, bardziej popularny, pomaga twórcom zgromadzić kapitał potrzebny do realizacji pomysłu, od wydania książki młodego pisarza, płyty początkującego muzyka, aż po zakup dzieł sztuki przez państwową galerię. Pozwala też sprawnie przeprowadzić zbiórkę publiczną wśród lokalnej społeczności lub grupy ludzi połączonych wspólnym celem, ideą czy zainteresowaniem.

Crowdfunding udziałowy (ang. equity crowdfunding) rozwija model klasyczny w bardziej biznesowym kierunku, umożliwiając spółkom dokonywanie publicznych emisji swoich udziałów

lub akcji. Małe i średnie przedsiębiorstwa, zwłaszcza na wczesnym etapie rozwoju, borykają się często z brakiem kapitału pozwalającego skupić się na rozwijaniu pomysłu biznesowego. Nie są jeszcze klientami banków, nie znaleźli się w obszarze zainteresowania funduszy venture ani większości aniołów biznesu. Z drugiej strony założyciele-pomysłodawcy nie zawsze mają ochotę zapraszać do spółki inwestora, który za relatywnie niewielkie finansowanie zwykle oczekuje dużego pakietu udziałów i fotela w zarządzie.

W Polsce crowdfunding wciąż znajduje się na wczesnym etapie rozwoju. Dużo pracy wymaga to, by powszechna się stała świadomość jego znaczenia i możliwości, jakie oferuje. W tej dziedzinie finansowania w zasadzie nie istnieje wsparcie instytucjonalne, co jest szczególnie zauważalne przez potencjalnych inicjatorów akcji crowdfundingowej, gdy okazuje się, że dobre przygotowanie projektu często wiąże się z dość wysokimi kosztami początkowymi, zwłaszcza w wypadku crowdfundingu udziałowego.

Poniższe przykłady z różnych państw świata ukazują pożądane kierunki działań wspierających rozwój finansowania społecznościowego — począwszy od edukacji i animowania współpracy biznesu z uczelniami wyższymi, jak ma to miejsce w Kanadzie, poprzez ułatwienia administracyjno-proceduralne na przykładzie Włoch, po działania w formie dedykowanego funduszu, który funkcjonuje w Danii i wspiera firmy starające się wprowadzić na rynek nowe produkty, używając crowdfundingu jako jednego z narzędzi pomocniczych. W Polsce każdy z omawianych pomysłów wykorzystania społeczności do rozwoju nowoczesnej przedsiębiorczości jest uzasadniony i pożądany.

● Studium przypadku

Przykład 1: The National Crowdfunding Association of Canada (NCFA Canada) // Kanada

NCFA to organizacja non-profit, która ściśle współpracuje z przedsiębiorcami, rządem kanadyjskim oraz środowiskiem akademickim na rzecz wzmocnienia pozycji crowdfundingu w Kanadzie. Crowdfunding jest jednym z najszybciej rosnących rynków alternatywnych źródeł finansowania, dzięki któremu zarówno młode startupy, jak i dojrzalsze scale-upy odnoszą sukcesy finansowe. Platformy crowdfundingowe wypełniają lukę kapitałową oraz bezpośrednio wpływają na wzmacnianie kultury przedsiębiorczości i tworzenie innowacji. Ten rosnący w siłę trend wyznacza kierunki działania organizacji podobnych do NCFA. Ich celem jest edukowanie przedsiębiorców na temat crowdfundingu i udostępnianie przyszłym inwestorom wiedzy o rynkach finansowych.

Przykład 2: Regulacje dotyczące zasad publicznej zbiórki kapitału // Włochy

Włoski rząd jako jeden z pierwszych w Europie wprowadził odrębne regulacje dotyczące crowdfundingu. Precyzują one definicję publicznej zbiórki w Internecie, co sprzyja budowaniu zaufania do tej formy pozyskiwania kapitału. Zmierzają również do ograniczenia procedur administracyjnych oraz zmniejszenia do minimum liczby sprawozdań i raportów, które władze funduszy udziałowych muszą kierować do włoskiego organu nadzorującego rynki finansowe.

Przykład 3: Markedsmodningsfonden (ang. Market Development Fund) // Dania

Duński Fundusz Rozwoju Rynku współfinansuje innowacyjne rozwiązania opracowywane przez przedsiębiorstwa prywatne, w szczególności pomaga przedsiębiorstwom skuteczniej wprowadzać nowe produkty na rynek, a instytucjom publicznym korzystać z innowacyjnych rozwiązań, które powstają w wyniku tych inwestycji. Jeden ze sposobów współfinansowania polega na tym, że produkty konsumenckie są poddawane ocenie przez konsumentów za pośrednictwem aplikacji crowdfundingowej. Jeśli dane przedsiębiorstwo dowiedzie potencjału rynkowego swojego produktu, z powodzeniem zabiegając o finansowanie społecznościowe, będzie też mogło uzyskać dofinansowanie z Funduszu.

4. Gwarancje kredytowe

Gwarancje kredytowe są odpowiedzią na trudności młodych przedsiębiorstw z sektora MŚP w spełnieniu wymogów formalnych potrzebnych do uzyskania kredytu bankowego. Jest to forma udzielenia publicznego wsparcia w postaci zabezpieczenia kredytowego przedsiębiorstwom, które mają utrudniony dostęp do kapitału. Dzięki temu zabezpieczeniu MŚP z krótkim stażem i niewystarczającym majątkiem do zabezpieczenia kredytu stają się dla banków bardziej wiarygodnymi klientami.

Gwarancje kredytowe udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego dają bankowi będącemu kredytodawcą pewność, że w razie niewywiązania się przez przedsiębiorcę ze zobowiązania kredytowego, BGK jako gwarant pokryje część zobowiązania (w Polsce od 50 do 80 proc.). W sytuacji, gdy przedsiębiorca nie wywiąże się w terminie ze spłaty zobowiązań wobec banku, gwarant (Bank Gospodarstwa Krajowego) ureguluje część zobowiązania wynikającą z udzielonej gwarancji, a dalsze rozliczenia będą prowadzone na preferencyjnych dla przedsiębiorcy warunkach pomiędzy nim a BGK.

Obecnie na polskim rynku dla przedsiębiorców z sektora MŚP, w tym startupów, są dostępne gwarancje de minimis, gwarancje kredytowe COSME oraz gwarancje kredytowe z Funduszu Gwarancyjnego POIR (Program Operacyjny Inteligentny Rozwój na lata 2014-2020) przeznaczone na finansowanie działalności innowacyjnej.

Szczegóły każdej z ofert są dostępne na stronie Banku Gospodarstwa Krajowego (www.bgk.pl) oraz na stronach banków, które oferują kredyty z uwzględnieniem gwarancji kredytowych (lista banków również dostępna jest na stronie BGK).

● Studium przypadku

Przykład 1: Kredyty na preferencyjnych warunkach // Włochy

Gwarancje kredytowe oferowane startupom są zwolnione z dodatkowych opłat obciążających kredytobiorcę. Co więcej, kredyty nie wymagają wkładu własnego, a podjęcie decyzji o ich przyznaniu nie wymaga uwzględnienia raportów finansowych. Maksymalna kwota kredytu wynosi 2,5 mln EUR. Może zostać użyta na dowolną liczbę operacji. Instytucją gwarantującą spłatę kredytów w wysokości do 80 proc. zobowiązania jest Fundusz Gwarancyjny na Rzecz Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Obecnie średni kredyt gwarantowany przez Fundusz to 155 000 EUR. Z instrumentu tego korzysta już kilkaset startupów.

Przykład 2: Kredyty na start i amortyzację // Francja

Program finansowania uruchomiony na podstawie porozumienia zawartego w maju 2015 roku między Bpifrance a Europejskim Funduszem Inwestycyjnym (EFI). Jego celem jest wsparcie innowacyjnych francuskich MŚP. Na mocy tego porozumienia francuski publiczny bank inwestycyjny Bpifrance będzie mógł — korzystając z gwarancji udzielonych w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) — w okresie dwóch lat udzielić przedsiębiorstwom wsparcia w wysokości do 420 mln EUR. Bpifrance uruchomił dwa rodzaje kredytów objętych gwarancjami EFI:

● Kredyt Innowacyjny PI (Prêt Innovation) o wartości 320 mln EUR objęty w 50 proc. gwarancjami EFI. Ma ułatwiać wprowadzanie na rynek innowacyjnych rozwiązań MŚP za pośrednictwem bonów o wartości 5 mln EUR.

● Inwestycyjny Kredyt Amortyzacyjny PAI (Prêt Amorçage Investissement) o wartości 100 mln EUR objęty w 40 proc. gwarancjami EFI. Ma się przyczyniać do wzmocnienia struktury finansowej młodych przedsiębiorstw starających się o pozyskanie środków inwestorów oraz ułatwienia ich rozwoju poprzez zapewnienie dodatkowego finansowania o wartości 500 000 EUR.

Oba kredyty Bpifrance są dostępne dla przedsiębiorców od 15 maja 2015 r. Poza tym bank przeznaczył 1 mld EUR na innowacyjne projekty finansowane na szczeblu lokalnym (środkami tymi zarządzają 42 biura lokalne). W 2015 r. odnotowano wzrost wykorzystania tych środków o 30 proc.

5. Wsparcie dla rynku venture capital i mechanizmów inwestycyjnych

Rynek venture capital i odnośne mechanizmy inwestycyjne oraz regulacje prawne mają istotne znaczenie dla rozwoju startupów w Polsce. Według obowiązujących przepisów w wypadku rynku venture capital spółki podwyższonego ryzyka będą mogły korzystać ze zwolnienia z dochodów

ze zbycia udziałów/akcji w innych spółkach, ale tylko jeśli nabędą te udziały/akcje w 2016 albo 2017 roku. To ograniczenie czasowe na zakup akcji/udziałów przez fundusze venture capital z pewnością nie będzie sprzyjało stabilności planowania inwestycji w startupy i może stracić atut zachęty inwestycyjnej dla inwestujących w startupy. Dwa lata to dla funduszy venture capital okres ekstremalnie krótki, bowiem fundusze te zakłada się z co najmniej kilkuletnią (6-8 lat) perspektywą okresu inwestowania, dlatego ograniczenia czasowe do roku 2016 i 2017 na zakup akcji/udziałów są nieadekwatne do realiów biznesowych i nie przyczynią się do wsparcia startupów środkami z funduszy venture capital. Konieczne jest wydłużenie tego okresu.

Mechanizmy wsparcia podmiotów inwestujących w startupy są powszechne w regulacjach prawnych innych krajów. Warto się na nich wzorować i szukać uzasadnienia dla własnych rozwiązań. Przykładowo w Wielkiej Brytanii, w której wiele startupów — w tym polskich — decyduje się rozwijać swoje innowacyjne pomysły, funkcjonuje mechanizm Enterprise Investment Scheme oferujący inwestorowi objęcie ulgą podatkową udziałów w firmie (30 proc. ulgi do maksymalnej kwoty miliona funtów), w którą zainwestował.

● Komentarz: Bartłomiej Gola, SpeedUp Group

Nie jest możliwe tworzenie innowacji bez sprawnego rynku venture. Rynek venture capital (VC) to mechanizmy wspólnego inwestowania zachęcające właścicieli kapitału do lokowania jego części w funduszach wysokiego ryzyka. Fundusze są jedynym skutecznym narzędziem zarządzania niepewnością inwestycyjną w obszarach biznesowych związanych z dużym ryzykiem — wynagradzanym potencjalnie wysoką stopą zwrotu (głównie poprzez politykę portfelową). Fundusze służą efektywnemu ekonomicznie zarządzaniu pieniędzmi powierzonymi przez inwestorów (tak zwani Limited Partners). W Polsce nie wykształcił się jeszcze dojrzały rynek typu venture.

Inwestorami funduszy VC mogą być dwie kategorie osób: inwestorzy prywatni, którzy wspierają mniejsze fundusze, zwane mikro VC, lub wyspecjalizowani inwestorzy instytucjonalni — tzw. Fund of Funds.

Dziś głównym podmiotem inwestującym w polską branżę VC jest inwestor publiczny w postaci Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Krajowego Funduszu Kapitałowego, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz od niedawna Polskiego Funduszu Rozwoju. Ta aktywność znajduje duże uznanie wśród polskich startupów. Niemniej słabością tego systemu jest w opinii środowiska startupów konieczność każdorazowego angażowania kapitału prywatnego, który dołączać musi do środków publicznych (co jest założeniem konkursów organizowanych przez te instytucje).

Potrzebne są systemowe zachęty dla inwestorów prywatnych (zarówno indywidualnych, jak i instytucjonalnych) i odpowiednie rozwiązania prawne (duża nowelizacja Ustawy o innowacyjności). Należy stworzyć nowe możliwości inwestowania w małe fundusze bez podwójnego opodatkowania, zwłaszcza że konstrukcja alternatywnej spółki inwestycyjnej (ASI) wymaga dopracowania, a z kolei instrument w postaci funduszu inwestycyjnego zamkniętych aktywów niepublicznych (FIZAN) jest dla małych inwestorów zbyt drogi. Wreszcie przydałyby się

regulacje zachęcające duże instytucje wspólnego inwestowania (np. OFE) do lokowania części swych środków w aktywach typu venture capital.

Reasumując, kluczowym wyzwaniem jest zachęcenie kapitału prywatnego do inwestowania swych środków w polskie innowacje. Na tym polu mamy najwięcej do zrobienia, gdyż niezagospodarowanie tego obszaru hamuje potrzebny skok jakościowy w zakresie nowoczesnej gospodarki.

● Studium przypadku

Przykład 1: Zachęty podatkowe // Włochy

Celem regulacji przyjętych we Włoszech było zmobilizowanie prywatnego kapitału do inwestowania w powstające startupy zarówno na wczesnym (seed capital), jak i późniejszym etapie ich rozwoju. Wprowadzono zachęty podatkowe, które objęły osoby fizyczne oraz przedsiębiorstwa. Te pierwsze mogą odliczyć od podatku dochodowego 19 proc. kwoty inwestycji (maksymalnie 500 000 EUR). Firmy mogą natomiast odliczyć 20 proc. zainwestowanej kwoty (maksymalnie 1,8 mln EUR). W wypadku inwestycji w wysoko innowacyjne startupy działające w sektorze energetyki osoby fizyczne i prawne mogą odliczyć odpowiednio 25 i 27 proc. wartości inwestycji.

Przykład 2: Duńska Rada Startupów // Dania, Kopenhaga

Projekt Duńskiej Rady Startupów powstał dzięki alokacji funduszy z duńskiego Funduszu Rozwoju Rynkowego (Market Development Fund). Rada ma zachęcać zagraniczne fundusze inwestycyjne venture capital do inwestowania w duńskie firmy. Do tej pory odbyło się 12 wydarzeń promujących to przedsięwzięcie, podczas których najważniejsze fundusze inwestycyjne z Europy spotykały się z najlepszymi startupami z Danii.

Przykład 3: Seed Enterprise Investment Scheme (SEIS) // Wielka Brytania

Program rządowy SEIS ma zachęcić inwestorów do finansowania nowych startupów, których projekty są postrzegane jako obarczone ryzykiem. Gwarantuje im stopę zwrotu z dokonanej inwestycji w wysokości do 78 proc. ulgi podatkowej od podatku dochodowego od osób fizycznych w roku, w którym firma rozpoczyna działalność. Istnieje kilka sytuacji, w których preferencyjne zasady inwestycji SEIS nie mogą zostać zastosowane. Przykładowo, brytyjskie Ministerstwo Finansów HMRC (Her Majesty's Revenue and Customs) wprowadziło wykluczenie z SEIS wzajemnych inwestycji, co oznacza, że inwestor nie może sfinansować startupu osoby, która zainwestowała pieniądze w rozwój jego startupu. Wymóg ten ma zapobiec wzajemnej korzyści z posiadania statusu SEIS.

Przykład 4: Startup Law // Łotwa

Łotwa wprowadziła nowy, bezprecedensowy w skali Europy, reżim podatkowy, który podwoi kapitał wysokiego ryzyka zainwestowany (min. 30 000 EUR) przez fundusze venture capital w łotewskie startupy (szacuje się, że połowa kapitału pochodzącego z inwestycji VC, którym wspierane są startupy jest przeznaczana na podatki i koszty składek zatrudnianych pracowników). Startup, który skorzysta z tego rozwiązania musi istnieć na Łotwie nie dłużej niż 5 lat i zarobić nie więcej niż 200 000 EUR w okresie dwóch pierwszych lat działalności, nie wypłacać dywidend oraz być autorem innowacyjnego produktu lub usługi. Łotwa przewiduje dwa rodzaje świadczeń dla startupów, które pozyskały finansowanie od inwestorów venture capital:

● opłacenie minimalnej miesięcznej składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 252 EUR z tytułu kosztów składek pracowników (bez względu na wysokość miesięcznych zarobków);

● pokrycie przez państwo wszystkich składek na ubezpieczenie społeczne i podatku od osób fizycznych z utrzymaniem wszystkich dodatkowych świadczeń w wypadku wykwalifikowanego pracownika z dyplomem studiów wyższych i przynajmniej 5-letnim doświadczeniem zawodowym.

Przykład 5: INVEST — dopłaty do kapitału ryzyka // Republika Federalna Niemiec

Program skierowany do aniołów biznesu, który zakłada zwolnienie podatkowe dla 20 proc. inwestycji w przedsiębiorstwo technologiczne. Warunkiem jest zaangażowanie kwoty nie mniejszej niż 10 000 EUR. Od początku funkcjonowania programu w ten sposób zmobilizowano kapitał wysokiego ryzyka w wysokości 175 mln EUR.

Warto w tym kontekście zauważyć, że w 2015 roku w samym Berlinie startupy pozyskały ponad 2,1 mld EUR ze środków venture capital, przez co stolica Niemiec stała się pod tym względem liderem rankingu w Europie, wyprzedzając Londyn (1,7 mld EUR w 2015 r.).

Rozdział 2: Środowisko wsparcia biznesu

Komentarz: Tomasz Kowalczyk, HardGamma Ventures

Wspieranie postaw proinnowacyjnych u przedsiębiorców powinno być jednym z kluczowych zadań władz, zarówno centralnych, jak i samorządowych. Wyniki badań naukowców z İstanbul Kültür University dotyczących rozwoju 15 kluczowych gospodarek OECD wskazują, że wzrost nakładów na działalność innowacyjną o 1 proc. przekłada się na wzrost PKB danego kraju o 0,61 proc. i równocześnie przyczynia się do zwiększenia wpływów podatkowych do budżetów tych państw. Jednocześnie badanie firmy Deloitte „Corporate R&D Report 2016”, przeprowadzone dla regionu Europy Środkowej i Wschodniej, potwierdziło po raz kolejny, że kluczowym z punktu widzenia przedsiębiorców elementem ekosystemu wsparcia innowacji jest kombinacja instrumentów dotacyjnych i fiskalnych. Jest to wniosek szczególnie istotny dla takich krajów jak Polska, gdzie ograniczony dostęp do kapitału znacząco zwiększa awersję do ryzyka, a duże grono przedsiębiorców pragnie skupić się „na tym na czym się już znamy i co dobrze robimy”.

Obecnie wzrost skłonności polskiego biznesu do ryzyka jest motywowany w dużej części środkami z UE. Trzeba jednak zaznaczyć, że wsparcie to ma charakter doraźny, a ewentualne uzależnienie od niego wzmacniania potencjału gospodarki na arenie międzynarodowej może mieć negatywne skutki w długim horyzoncie czasowym.

Drugą stronę medalu stanowią ulgi podatkowe. O ile nie wpływają one znacząco na boom innowacyjny, to zapewniają długofalową stabilność ekosystemu. Pomagają również kreować wizerunek kraju jako przyjaznego odważnym innowatorom oraz inwestorom.

Systemy ulg podatkowych stosowane na świecie, działają wielopoziomowo: premiują osoby decydujące się na uruchomienie własnego przedsiębiorstwa (Irlandia), wspierają funkcjonujące przedsiębiorstwa i inwestorów, zmniejszają ryzyko biznesowe najbardziej nowatorskich projektów czy też tworzą najbardziej sprzyjające warunki dla wysoko wykwalifikowanych pracowników (ostatnio z tego rozwiązania skorzystała także Rumunia).

Podejmowane przez polskie władze kroki w zakresie wspierania innowacji bez wątpienia zmierzają we właściwym kierunku. Pozostaje pytanie co do zakresu i obszarów wsparcia. Wprowadzenie od początku 2017 r. rozwiązań zwiększających korzyści podatkowe przedsiębiorstw podejmujących działalność B+R, umożliwienie startupom korzystania ze zwrotów gotówkowych czy bardziej korzystne uregulowanie kwestii podatkowych odnoszących się do wnoszenia wyników prac B+R aportem do spółki to działania istotne, ale obejmują tylko wąski zakres potencjalnych zachęt podatkowych mających pobudzać działalność innowacyjną.

Rozważmy przykład instrumentu SURE w Irlandii. Jest on szczególnie interesujący dla doświadczonych przedsiębiorców, którzy realizowali zobowiązania podatkowe w poprzednich latach. W rezultacie zachętę do zaangażowania w działalność startupową otrzymują specjaliści, którzy dotychczas mogli postrzegać ją jako mało interesującą lub zbyt ryzykowną w kontekście własnego poziomu stopy życiowej. Tego typu rozwiązanie byłoby bardzo interesujące dla polskiego rynku, gdzie wysoka podaż kompetencji technicznych nie idzie w parze z wiedzą i doświadczeniem biznesowym.

Analogicznie wygląda sytuacja opodatkowania dywidend dla inwestorów. Uruchomienie rozwiązań zwiększających atrakcyjność inwestycji wysokiego ryzyka pozwoli na choćby częściowe przesunięcie alokacji kapitału inwestycyjnego w Polsce i zwiększenie zainteresowania naszym rynkiem wśród np. zagranicznych inwestorów instytucjonalnych.

Obszar potencjalnego wsparcia może obejmować także nowy model specjalnych stref ekonomicznych dla innowacyjnych przedsiębiorstw — np. w formule zwolnienia młodych przedsiębiorstw ze wszelkich obowiązków podatkowych. W konsekwencji na danym obszarze powstałyby nie tylko sprzyjające warunki do rozwoju lokalnych przedsiębiorców, lecz również zalążki międzynarodowych hubów innowacji przyciągających kapitał, talenty i pomysły o największym potencjale biznesowym.

Pozostaje kwestia wsparcia edukacji przedsiębiorców. Dedykowane programy pozwalają na zaszczepienie właściwych postaw oraz tworzenie sieci kontaktów – niezbędnych do odniesienia sukcesu w dłuższym horyzoncie czasowym. Polska potrzebuje kompleksowego programu rozwoju kompetencji biznesowych, swego rodzaju Startup/Innovation MBA. Celem takiego programu powinno być nie tylko przekazywanie wiedzy (w szczególności przez praktyków biznesowych), lecz również tworzenie środowiska osób przygotowanych do zarządzania innowacją w biznesie oraz przekuwania pomysłów w działalność biznesową. Zyskowną i zapewniającą państwu w długim okresie solidną dywidendę z inwestycji — wpływy z podatków.

● Ulgi podatkowe

● Studium przypadku

Przykład 1: Startup Refunds for Entrepreneurs, SURE // Irlandia

SURE udostępnia kalkulator internetowy, dzięki któremu przedsiębiorca może obliczyć wysokość zwrotu podatku (do 41 proc.), który należy mu się w zamian za zainwestowanie kapitału w uruchomienie i rozwój nowej firmy w Irlandii. Polityka podatkowa Irlandii jest jedną z najbardziej przyjaznych biznesowi wśród państw Europy. W zależności od wielkości zainwestowanego kapitału przedsiębiorca może otrzymać zwrot podatku od dochodu osiągniętego w okresie sześciu lat poprzedzających samą inwestycję. Jednym z warunków uzyskania pełnego zwrotu jest założenie nowej firmy, przekazanie środków finansowych na jej rozwój poprzez wykupienie nowych udziałów oraz podjęcie w niej zatrudnienia w pełnym wymiarze w charakterze dyrektora lub pracownika.

Przykład 2: Zwolnienia z podatków w wypadku straty // Włochy

Dzięki systemowi zwolnień z podatku od firm oraz opłat rejestracyjnych i skarbowych, przedsiębiorstwo uznane za innowacyjny startup może rocznie zaoszczędzić około 450 EUR. Ze względu na wysokie ryzyko porażki biznesowej, startupy odnotowujące stratę mogą ją odpisywać od wartości przedsiębiorstwa przez dwa kolejne lata (dla porównania inne firmy — tylko przez

rok). Poza tym ułatwiono procedury rozwiązywania spółki. Tożsamość udziałowców i twórców startupu, który ogłosił upadłość, jest utajniana na okres roku od decyzji o rozwiązaniu spółki. Ma to dawać szansę na rozwój kolejnej firmy, bez balastu w postaci historii związanej z poprzednią porażką.

Przykład 3: Reżim podatkowy // Izrael

Przepisy podatkowe w Izraelu zakładają następujące warunki otrzymania ulgi podatkowej:

• przedsiębiorstwo powinno mieć swoją siedzibę w Izraelu,

• od utworzenia przedsiębiorstwa do momentu dokonania inwestycji nie upłynęły 4 lata (jeśli przedsiębiorstwo jest zlokalizowane w uprzywilejowanej Strefie Rozwoju „A”, okres ten wynosi 5 lat),

• przychody firmy nie mogą przekroczyć ok. 1,2 mln USD od momentu powstania do momentu dokonania inwestycji, której dotyczy zwrot; ponadto przychód firmy w każdym poszczególnym roku podatkowym poprzedzającym dokonanie inwestycji nie powinien przekroczyć ok. 500 000 USD,

• łączne wydatki firmy nie mogą przekroczyć ok. 3 mln USD od momentu powstania przedsiębiorstwa do momentu dokonania inwestycji, a wydatki w każdym roku podatkowym poprzedzającym dokonanie inwestycji nie mogą przekroczyć ok. 800 000 USD,

• suma pożyczek i innych inwestycji w przedsiębiorstwo docelowe nie może przekroczyć 3 mln USD, licząc od daty powstania firmy do daty dokonania inwestycji przez prywatnego inwestora,

• Urząd Głównego Naukowca w Ministerstwie Gospodarki (Office of the Chief Scientist of the Ministry of Economy) musi zaświadczyć, że co najmniej 70 proc. wydatków poniesionych od daty powstania firmy do daty dokonania inwestycji przeznaczono na badania i rozwój oraz potwierdzić, że przedsiębiorstwo posiada pełne prawa intelektualne do rozwijanego produktu.

Rząd izraelski planuje dalsze reformy podatkowe korzystne dla przedsiębiorstw z sektora nowych technologii. Zakłada obniżenie podatku od firm z 25 do 12 proc. (w wyszczególnionych przypadkach — do 6 proc.) oraz podatku od dywidend z 20 do 4 proc. Korzyści wynikające z planowanych cięć podatkowych, zdaniem ekspertów, będą odczuwalne również przez startupy.

Przykład 4: R&D Tax Credits // Wielka Brytania

System ulg podatkowych wprowadzony przez rząd brytyjski w 2000 roku ma zachęcać firmy techniczne i produkcyjne do inwestowania w rozwój własnych innowacyjnych produktów. Ma on na celu zwiększenie globalnej konkurencyjności Wielkiej Brytanii w tym obszarze. O dofinansowanie mogą się ubiegać firmy działające w Wielkiej Brytanii, które inwestują w badania i rozwój, niezależnie od tego, czy są rentowne, czy nierentowne. Wysokość dofinansowania wynosi zazwyczaj 15-32 proc. wartości kwoty przeznaczonej na badania i rozwój

w ciągu dwóch ostatnich lat budżetowych. Finansowanie to przybiera formę zwrotu podatku dochodowego od osób prawnych lub, jeśli firma przynosi straty, formę kredytu gotówkowego.

Przykład 5: Startup New York // Stany Zjednoczone

Program stanowy oferujący firmom korzystanie z 10-letnich zwolnień podatkowych, takich jak: zwolnienie z podatku dochodowego; z opodatkowania stanowego i lokalnego przedsiębiorstw; z opodatkowania z tytułu sprzedaży; z podatku od nieruchomości czy z opłat franczyzowych. Wszyscy pracownicy startupów są dodatkowo zwolnieni z opłat z tytułu podatku od dochodu zarówno stanowego, jak i lokalnego. Całkowite zwolnienie podatkowe przyznawane jest pracownikom na okres pięciu lat. Po upływie tego czasu, przez kolejne 5 lat zwolnieni z płacenia podatku od dochodu są pracownicy, których dochód roczny nie przekracza 200 000 USD w przypadku indywidualnego podatnika; 250 000 USD w przypadku gospodarstwa domowego; oraz 300 000 USD w przypadku podatnika rozliczającego się w ramach wspólnego zeznania podatkowego.

Startupy mają ułatwiony dostęp do badań, zaawansowanych laboratoriów, pomocy ekspertów w kluczowych branżach, oraz materiałów ze zbiorów uczelni. Dane z grudnia 2015 roku pokazują, że do tej pory już 74 uczelnie wyższe zostały objęte programem “Startup New York”, co pozwoliło im współtworzyć całkiem nowe przedsiębiorstwa i pomóc w rozbudowie już istniejących biznesów z całego świata. Szacuje się, że od początku działania programu, udzielono pomocy 157 firmom, które wykreowały 4 278 nowych miejsc pracy i zainwestowały ponad 225 mln USD w całym stanie Nowy Jork.

● Programy edukacyjne

● Studium przypadku

Przykład 1: The Next 36 // Kanada, Toronto

Program dla studentów oferujący wsparcie finansowe w wysokości 50 000 CAD kapitału inwestycyjnego. NEXT Canada to organizacja charytatywna non-profit założona w 2010 roku, której celem jest rozwijanie społeczeństwa dobrobytu w Kanadzie poprzez innowacje i przedsiębiorczość. NEXT Canada rozwija 3 filary działalności: Program Next36 — projekt założycielski uruchomiony w 2010 roku skierowany do studentów i absolwentów wyższych uczelni; NextAI — rozwija projekty z obszaru sztucznej inteligencji; oraz Next Founders — wspierający pomysły z dużym potencjałem globalnego sukcesu.

Przykład 2: Inspiring the Future Scheme // Wielka Brytania

Program początkowo obejmował szkoły średnie i uczelnie w Anglii. Z czasem zaczął obowiązywać w Szkocji i na wyspie Man, a obecnie jest wprowadzany w Walii i Irlandii Północnej. W ramach programu przedsiębiorcy jako wolontariusze udają się do szkół oraz na uczelnie, aby rozmawiać z młodzieżą o prowadzeniu własnej firmy i wyborach zawodowej i edukacyjnej ścieżki. Poza tym wolontariusze mogą wybrać dziedziny wiedzy interesujące dla uczniów czy studentów (m.in. praktyki zawodowe, przedsiębiorczość, matematyka, wiedza w zakresie finansów, języki obce, inżynieria i technologia) i zadeklarować dowolną liczbę godzin swojego czasu, którą chcą poświęcić na dzielenie się swoją wiedzą.

Przykład 3: The Digital Tech Academy // Wielka Brytania

Zestaw 11 darmowych kursów eksperckich dostępnych online dla przedsiębiorców, które zaprojektowano w celu przekazania wiedzy na temat startu i wzrostu firmy oraz możliwości dołączenia biznesu do gospodarki cyfrowej. Treść kursów powstała na Uniwersytecie w Cambridge, w University College London, jak i przy współpracy z najlepszymi startupami technologicznymi z Wielkiej Brytanii. Kursy mają również zachęcać do zdobywania i rozwijania umiejętności cyfrowych oraz służyć jako źródło wiedzy o samodzielnym stawianiu pierwszych kroków w biznesie.

Przykład 4: Innovation Vouchers // Wielka Brytania

Bony inwestycyjne o wartości 5000 GBP do wykorzystania na pokrycie kosztów usług powierzonych przez firmę zewnętrznemu doradcy od innowacji. Firma może przeprowadzić wypracowywany pomysł przez proces konsultacji lub poprosić o pomoc w wykorzystaniu własnej własności intelektualnej. Bony nie mogą zostać użyte do finansowania szkoleń dla pracowników, zakupu wyposażenia, elementów marketingu i brandingu, ani standardowego doradztwa biznesowego.

Przykład 5: Program EXIST // Republika Federalna Niemiec

Program jest częścią niemieckiej strategii high-tech i składa się z trzech filarów: kultura przedsiębiorczości, transfer badań; oraz stypendia dla młodych przedsiębiorców. Program pomaga studentom, absolwentom i pracownikom naukowym w zakładaniu innowacyjnych startupów technologicznych, opartych na przemyśle wiedzy. Program obejmuje tzw. „wsparcie miękkie” (działania edukacyjne wspierające ducha przedsiębiorczości i budujące klimat przyjazny przedsiębiorczości), jak również wsparcie finansowe.

Od 2015 r. w ramach programu EXIST, Republika Federalna Niemiec współpracuje aktywnie z izraelskimi uczelniami wyższymi i jednostkami badawczymi. Izrael jest pierwszym oficjalnym krajem partnerskim programu. Po uzyskaniu akceptacji izraelskie startupy są przyjmowane do sieci startupów funkcjonującej na terenie landów Berlin i Brandenburgii oraz mogą starać się o wsparcie z programu EXIST. Celem współpracy jest także lepsze usieciowienie kluczowych ośrodków startupowych w obu krajach — Berlina i Tel Awiwu.

Rozdział 3: Mentoring i dostęp do wiedzy

Komentarz: Piotr Wilam, Innovation Nest

Jak wiadomo, dostęp do know-how jest kluczowym czynnikiem innowacyjności. Chodzi tutaj nie tylko o know-how związany z technologią, lecz również o ten związany z tworzeniem produktów, z marketingiem i sprzedażą oraz szerzej z budowaniem innowacyjnych przedsiębiorstw. Innowacyjna firma musi posiadać pierwiastek innowacyjny w produkcie lub w sposobie działania. Stanowi on jej przewagę konkurencyjną i decyduje o tym, że sprzedaż rośnie, a firma się rozwija. Innowacja jest kluczowym elementem, bez którego firma nie odniesie sukcesu, niemniej pierwiastek innowacyjny stanowi zaledwie małą część działań firmy. Większość działań innowacyjnej firmy powinna być wzorowana na najlepszych praktykach, które istnieją na rynku. Stąd innowacyjne firmy mają ogromną potrzebę przepływu wiedzy o najlepszych praktykach na rynku. Można wyróżnić trzy sposoby bezpośredniego przepływu wiedzy: dzielenie się wiedzą między przedsiębiorcami, przepływ pracowników oraz mentoring uzyskany od osób z większym doświadczeniem.

Z wyjątkiem Doliny Krzemowej nie ma ekosystemu innowacyjności, który byłby kompletny, czyli odznaczałby się na tyle dużą koncentracją know-how, że nie byłoby potrzeby sięgania po rozwiązania występujące w innych ekosystemach. Z tego powodu globalny charakter kontaktów jest czynnikiem kluczowym dla efektywnego przepływu wiedzy w każdym z trzech przypadków wymienionych wyżej.

Mentoring może zostać również wykorzystany jako pomoc w znalezieniu i zdefiniowaniu innowacyjnego pierwiastka, który stanowi o przewadze konkurencyjnej firmy. Znalezienie tego elementu jest głównym zadaniem jej założycieli. Nie mogą go zlecić komuś innemu, niemniej mentoring otrzymany od osób, które same tworzyły innowacyjne rozwiązania bądź mają dużą wiedzę na ten temat, może być istotnym katalizatorem innowacji.

Ostatnim elementem, na który chciałbym zwrócić uwagę, jest rola ekosystemów. Środowisko, w których następuje swobodny przepływ wiedzy — zarówno poprzez kontakty między przedsiębiorcami, przepływ ludzi między firmami, jak i poprzez mentoring — jest ogromną wartością dla przedsiębiorców działających w takim otoczeniu. Najlepsze ekosystemy są powiązane globalnie, przez co zwiększają ilość posiadanej wiedzy dzięki jej wymianie, zdobywaniu nowych doświadczeń oraz kontaktom globalnym.

● Akceleratory

Pierwszym i najbardziej znanym na świecie akceleratorem jest Y-Combinator, założony dziesięć lat temu i działający do dziś w Dolinie Krzemowej. Z założenia akcelerator jest intensywnym programem mentoringu i coachingu prowadzonym w formule konkursowej przez doświadczonych przedsiębiorców, inwestorów i ekspertów. Trwa na ogół kilka miesięcy i kończy się tzw. DEMO DAY, czyli wystąpieniami startupów w formie pitchu (kilkuminutowej prezentacji projektu mającej

na celu przekonanie inwestorów do udzielenia mu wsparcia). Jury typuje zwycięzców, dla których nagrodą jest zwykle dofinansowanie lub doinwestowanie projektu.

W latach 2012-2015 liczba akceleratorów na świecie wzrosła o 308 proc.1. Ta formuła mobilizuje startupy, łączy je z inwestorami oraz buduje silną, wielopoziomową społeczność przedsiębiorców. Najlepsze na świecie programy akceleracyjne cieszą się takim prestiżem, że sam fakt zakwalifikowania się do grona ich uczestników jest dla startupów wyróżnieniem i certyfikatem, którym można się pochwalić przed potencjalnym inwestorem.

Akceleratory są tworzone przez różne podmioty dla różnych celów. Możemy wyróżnić:

● akceleratory prowadzone przez fundusze inwestycyjne

cel: skanowanie rynku startupów w poszukiwaniu najbardziej obiecujących projektów w celach inwestycyjnych; projekty uczestniczące w akceleracji zwykle przekazują organizatorowi część udziałów lub podpisują deklarację dającą mu pierwszeństwo zakupu pewnej puli udziałów w startupie

● akceleratory korporacyjne

cel: poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań dla swojej branży, poprawa wizerunku firmy, zmiana kultury korporacyjnej na bardziej kreatywną

● akceleratory publiczne (unijne, rządowe lub lokalne) oraz tworzone przez instytucje pozarządowe

cel: zwiększenie zatrudnienia, podniesienie poziomu innowacyjności gospodarki, poprawa usług administracji (w tym innowacje w zakresie usług publicznych), wyrównywanie szans w regionach o mniejszym dostępie do wiedzy i funduszy, a także (głównie w wypadku NGO) budowa społeczności startupowej

● akceleratory uniwersyteckie

cel: promocja przedsiębiorczości, nauczanie postaw przedsiębiorczych, transfer wiedzy i technologii

Na rynku akceleratorów można zaobserwować rosnącą specjalizację — coraz częściej do udziału w programach zapraszane są startupy oferujące rozwiązania w konkretnych branżach, takich jak np. motoryzacja, biotech (biotechnologia), healthtech (zdrowie), turystyka, fintech (rozwiązania dla sektora usług finansowych) czy wearables (odzież i akcesoria).

Ciekawym i stosunkowo nowym zjawiskiem są tzw. pre-akceleratory, w których biorą udział startupy znajdujące się w bardzo wczesnych fazach rozwoju (np. w fazie pomysłu, bez

1 Acceleration today: trends & challenges, European Acceleration Summit, listopad 2016.

skompletowanego zespołu, wymagające zbudowania modelu biznesowego i produktu). Taka forma akceleracji ma zagwarantować dopływ nowych projektów do ekosystemu .

● Studium przypadku

Przykład 1: Start-up Chile Accelerator // Chile

Przyciągnięcie do Chile międzynarodowych przedsiębiorców było jednym z głównych celów, który przyświecał chilijskiemu rządowi przy tworzeniu narodowego akceleratora. Wszyscy uczestnicy programu otrzymują roczną wizę pracowniczą, 120 000 USD na rozwój pomysłu, atrakcyjną przestrzeń do pracy, gdzie poznają się z innymi przedsiębiorcami z całego świata, budują relacje, zdobywają wiedzę o prowadzeniu startupu i korzystają z doradztwa mentorów.

Przykład 2: Czech Accelerator 2.0 // Republika Czeska

Celem programu jest przeprowadzenie procesu inkubacyjnego startupów na amerykańskim, singapurskim i brytyjskim rynku. W latach 2011-2015 wsparciem zostały objęte projekty, których sprzedaż miała rozwijać się w Dolinie Krzemowej, Bostonie, Szwajcarii, Izraelu i Singapurze. W ramach programu firmy otrzymały dostęp do bezpłatnej przestrzeni biurowej, doradztwa, szkoleń z ochrony własności intelektualnej i finansowania działalności marketingowej.

Przykład 3: The German Tech Accelerator (GA Tech) // Republika Federalna Niemiec

Program zainicjowało Federalne Ministerstwo Gospodarki i Energetyki (BMWi), aby pomóc niemieckim startupom technologicznym w ekspansji i utrzymaniu się na rynku amerykańskim (w San Francisco, Dolinie Krzemowej, Nowym Jorku i Cambridge). Umożliwia on także nawiązanie kontaktów startupów z międzynarodowymi ekspertami na rynku USA (networking i mentoring).

● Inkubatory

Formuła inkubatora różni się od akceleratora przede wszystkim czasem trwania programu — inkubatory zazwyczaj oferują kilkuletnie wsparcie. Celem inkubatorów jest zapewnienie projektom i zespołom startupowym bezpiecznych warunków do budowania i testowania produktu. Często w ramach inkubacji zespoły otrzymują nie tylko wsparcie merytoryczne i finansowe, lecz również przestrzeń biurową.

● Studium przypadku

Przykład 1: Canadian Acceleration and Business Incubation (CABI) // Kanada

Stowarzyszenie CABI wspiera współpracę i wymianę informacji między akceleratorami, inkubatorami, uniwersytetami a rządem Kanady, oferując swoim członkom usługi biznesowe w zakresie:

● akredytacji — CABI określa i ustala międzynarodowe standardy jakości świadczonych usług, w tym procedury dotyczące ochrony własności intelektualnej czy zasad zachowania poufności i bezpieczeństwa przez pomysłodawcę,

● certyfikacji — udziela pomocy w spełnianiu standardów związanych z kanadyjskim programem wizowym Startup Visa,

● partnerstwa — wspiera współpracę inkubatorów i akceleratorów lokalnych i międzynarodowych, działając w sektorze publicznym i państwowym,

● szkoleń — zapewnia cykle szkoleń, konferencji, seminariów i warsztatów mających na celu rozwój inkubatorów przedsiębiorczości oraz akceleratorów,

● doradztwa — konsultacje ekonomiczne, porady prawne i patentowe.

Przykład 2: Centrum MaRS Discovery District // Kanada, Ontario, Toronto

Oferuje szeroki zakres usług w dziedzinie doradztwa branżowych ekspertów, między innymi w zakresie rozwoju biznesu i technologii, finansowania i struktury kapitałowej, strategii rozwoju przedsiębiorstwa oraz pitchingu (wystąpień publicznych mających na celu zaprezentowanie własnego projektu biznesowego), a także umożliwia dostęp do inwestorów, klientów, kluczowych partnerów oraz bieżących prac analityków rynku. Usługi MaRS są świadczone przez specjalistów i analityków z doświadczeniem w branży IT/ICT, oprogramowania, telekomunikacji, biotechnologii, zielonych technologii, produktów farmaceutycznych oraz opieki zdrowotnej. Organizacja udostępnia startupom biura, przestrzeń konferencyjną oraz laboratoryjną. Poza tym MaRS oferuje programy finansowania startupów takie jak:

● Embark Funding Program — program oferuje startupowi działającemu na terenie prowincji Ontario pomoc w wysokości 20 000 CAD na zatrudnienie na cały etat młodego specjalisty w wieku 22-29 lat. Oczekuje się, że wkład własny przedsiębiorstwa wyniesie 2500 CAD lub 12,5% wnioskowanej kwoty przez okres trwania projektu, czyli 6 miesięcy.

● Embedded Executive Funding – program wsparcia finansowego w kwocie do 50 000 CAD dla startupów z prowincji Ontario znajdujących się w ostatniej fazie rozwoju. Przedstawiciel musi posiadać wkład własny do 15 000 CAD lub 30% wnioskowanej kwoty na okres 6 miesięcy.

● The Investment Accelerator Fund (IAF) – fundusz pomaga budować i wzmacniać firmy oparte na czystych technologiach, ICT, firmy z dziedziny opieki medycznej i nauk

przyrodniczych. IAF inwestuje do 500 000 CAD w startupy na wczesnym etapie ich rozwoju, które mają potencjał, aby być światowymi liderami w swojej dziedzinie i zapewnią trwałe korzyści ekonomiczne prowincji Ontario.

MaRs oferuje także dostęp do aktualizowanego 24 godziny na dobę portalu Funding Portal https://www.marsdd.com/funding/search/, za pomocą którego można uzyskać dostęp do ponad 4 500 federalnych i prowincjonalnych programów rządowych, funduszy dla przedsiębiorstw, organizacji non-profit, organizacji charytatywnych i instytucji badawczych.

Przykład 3: Francuska Sieć Inkubatorów Przedsiębiorczości // Francja

To narodowa sieć inkubatorów przedsiębiorczości, których klientami są krajowe centra badań i rozwoju komercjalizujące naukę. We Francji istnieją 23 inkubatory badawcze, w których powstają innowacje. Wszystkie te instytucje pracują na podobnych zasadach oraz równolegle świadczą ten sam zakres usług dla startupów w celu zapewnienia jednolitych standardów jakości np. w obszarze certyfikacji pomysłów. Fundusze na ich utrzymanie pochodzą z instytucji publicznych: Ministerstwa Badań Naukowych i Szkolnictwa Wyższego, władz regionalnych i samorządowych.

Przykład 4: Inkubator „Le Serre dei Giardini Margherita” // Bolonia // Włochy

Miejski inkubator, który udostępnia przestrzeń biurową startupom uczestniczącym w programie akceleracyjnym ASTER. Dzięki współpracy miasta Bolonia i regionu Emilia-Romagna z 12 innymi partnerami, powstała nowa przestrzeń miejska do rozwoju kreatywności i innowacji. W projekcie przewidziano miejsca do pracy specjalnie zarezerwowane dla zagranicznych startupów przyjeżdżających do Bolonii w ramach programów wymiany przedsiębiorców.

Przykład 5: ESA BIC Prague // Republika Czeska, Praga

Pierwszy inkubator biznesowy Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) w Europie Środkowo-Wschodniej (jeden z 13 w Europie), powstały dzięki współpracy czeskiej agencji inwestycji zagranicznej — CzechInvest z magistratem Pragi. W ciągu 5 lat planowane jest udzielenie wsparcia dla 25 innowacyjnych firm, spin-offów lub startupów nie starszych niż pięć lat, które będą w stanie znaleźć zastosowanie dla badań ESA w codziennym użytku. Firma, który uzyska szansę na komercjalizację pomysłu, otrzyma powierzchnię biurową i 50 000 EUR na przygotowanie projektu w okresie nie dłuższym niż dwa lata. Ogółem na wsparcie dla firm zostanie przeznaczonych 1,25 mln EUR.

Przykład 6: „1776” // Stany Zjednoczone, Waszyngton D.C.

Jest to inkubator przedsiębiorczości, a jednocześnie fundusz zalążkowy w jednym, który pomaga rosnąć startupom z całego świata, koncentrując się na sektorach usług społecznych

regulowanych przez państwo: edukacji, zrównoważonej energetyki, ochrony zdrowia, transportu oraz usług związanych z rozwojem miast. “1776” jest najbardziej rozpoznawalną i aktywną tego typu inicjatywą w regionie stołecznym. Akcelerator pozostaje w partnerstwie z kilkoma dużymi firmami, w tym z Microsoftem i Comcastem oraz społecznościami lokalnymi.

„1776” wchodzi w skład Startup Federation, międzynarodowej sieci inkubatorów, której członkowie mogą korzystać z usług oferowanych przez partnerskie inkubatory oraz uczestniczyć w wydarzeniach przez nie organizowanych. „1776” wspólnie ze swoimi partnerami organizuje „Challenge Cup” – konkurs w formie turnieju na najlepszy startup w jednej z czterech kategorii. Pierwsza runda konkursu jest organizowana w 16 różnych miastach na świecie (połowa z nich znajduje się w Stanach Zjednoczonych). Kulminacją rywalizacji jest tygodniowy finał w Waszyngtonie, który przyciąga około 10 000 osób reprezentujących świat polityki, inwestorów, korporacje i media.

W ramach swych usług „1776” zapewnia możliwość korzystania z globalnej sieci mentorów, inwestorów, partnerów biznesowych, konsultantów oraz powierzchni coworkingowej. Dodatkowo firmy otrzymują dostęp do raportów branżowych, mogą uczestniczyć w warsztatach, wydarzeniach promocyjnych i networkingowych oraz w zajęciach z tematyki rozwoju biznesu.

● Mentoring

● Studium przypadku

Przykład 1: Digiboost // TEKES - Finnish Funding Agency for Innovation // Finlandia

Program adresowany do małych i średnich przedsiębiorstw, które chcą unowocześnić swój model biznesowy i podnieść poziom swojej wiedzy i kompetencji, by lepiej wykorzystać możliwości, jakie oferują nowe technologie cyfrowe. Fińska agencja TEKES pokrywa 50 proc. kosztów zatrudnienia jednego lub kilku ekspertów od technologii i cyfryzacji w danym przedsiębiorstwie przez okres jednego roku.

Przykład 2: Portal mentorsme.co.uk // Wielka Brytania

Ten darmowy portal oferuje zainteresowanym firmom dostęp do listy sprawdzonych organizacji zajmujących się mentoringiem biznesowym w Wielkiej Brytanii. Prezentuje korzyści płynące z tego rodzaju wsparcia, publikując artykuły na temat mentoringu oraz analizując przypadki udanych relacji z zakresu mentoringu biznesowego. Portal jest obsługiwany przez Business Finance Taskforce — grupę zadaniową, która powstała, by pomóc przedsiębiorcom w dostępie do środków finansowych, potrzebnych do ich wzrostu.

Przykład 3: Upscale // Wielka Brytania

Program prowadzi organizacja Tech City UK, którą gromadzi sieć trzydziestu najszybciej rosnących, brytyjskich firm technologicznych i oferuje usługi w obszarach specjalizacji tych firm. Upscale gwarantuje darmowy dostęp do światowej klasy trenerów z zakresu skalowania biznesu. Dostarcza specjalistycznej wiedzy z obszarów: strategii, przywództwa i komunikacji (Scale yourself), budowania kultury motywacyjnej (Scale your talent), zarządzania akcjonariuszami w zarządzie oraz wśród inwestorów (Manage up), tworzenia wizji i prowadzenia własnego zespołu (Vision & alignment), internacjonalizacji zespołu (Going global) oraz zabezpieczania gromadzonych funduszy w przyszłości (Grow onward).

Przykład 4: Słowenia na start // Słowenia

Słowenia wprowadziła program mentoringu startupów, który ma na celu wspieranie ich w rozwoju, monitoring osiągania celów i budowania wartości na popełnianych błędach, w celu zwiększenia liczby firm osiągających sukcesy rynkowe. Założeniem programu, który jest bardzo wysoko oceniany przez słoweńską społeczność startupową, jest pomoc startupom w przetrwaniu najtrudniejszych pierwszych dwóch lat działalności.

Każda z firm ubiegających się o środki publiczne musi zgłosić projekt do jednego z konkursów, wziąć udział w treningach edukacyjnych z zarządzania przedsiębiorstwem oraz regularnie współpracować z mentorem. Program dodatkowo oferuje udział w programach internacjonalizacji oraz monitoring rozwoju finansowego i organizacyjnego.

Przykład 5: Korpus Mentorów Przedsiębiorczości (Entrepreneurial Mentor Corps

— EMC) // Stany Zjednoczone

Zadaniem tej inicjatywy jest udzielanie wsparcia rocznie ok. 1000 firmom we wczesnej fazie rozwoju poprzez indywidualny mentoring, ułatwianie nawiązywania relacji z potencjalnymi partnerami biznesowymi oraz promocję dobrych praktyk w rozwijaniu startupów. Administracja rządowa prowadzi te działania na poziomie federalnym siłami niezależnej agencji rządowej US Small Business Administration (SBA). Partnerem SBA, która zarządza programem, są wyspecjalizowane instytucje, takie jak Fundacja Kauffmana, która jest odpowiedzialna m.in. za selekcję mentorów dla poszczególnych firm biorących udział w programie, jak również za ich ewaluację.

● Aniołowie Biznesu (Business Angels)

● Studium przypadku

Przykład 1: Estonian Business Angels Network (EstBAN) // Estonia

EstBAN skupia grupy przedsiębiorców, którzy poszukują możliwości inwestowania w Estonii i krajach regionu. EstBAN jest członkiem międzynarodowych organizacji zrzeszających inwestorów prywatnych oraz współpracuje z podobnymi organizacjami z Finlandii, Łotwy i krajów nordyckich.

Przykład 2: Prawo podatkowe „Angels Law” // Izrael

Obowiązująca od 1 stycznia 2011 r. poprawka do ordynacji podatkowej, pozwala osobom fizycznym, także obywatelom państw obcych, którzy inwestują w przedsiębiorstwa z siedzibą w Izraelu, na uzyskanie ulgi podatkowej z podatku dochodowego w wysokości poniesionych nakładów inwestycyjnych (do ok. 1,25 mln USD).

Aby otrzymać ulgę, anioł biznesu powinien zainwestować w startup, który spełnia przewidziane w przepisach kryteria „przedsiębiorstwa docelowego” („target company”). Zgodnie z pierwotną wersją przepisów, przedsiębiorstwo docelowe powinno m.in.:

● wydać co najmniej 75 proc. Uzyskanej wartości inwestycji na rzecz pokrycia kosztów związanych z pracami badawczo-rozwojowymi (ww. wydatki powinny stanowić co najmniej 70 proc. Wszystkich wydatków przedsiębiorstwa),

● wydać co najmniej 75 proc. Środków przeznaczonych na prace badawczo-rozwojowe w Izraelu (podczas obowiązywania ulgi podatkowej),

● nie przekroczyć uzyskanymi dochodami 50 proc. Sumy wydatków na prace badawczo-rozwojowe (tylko w roku dokonania inwestycji),

● uzyskać z Urzędu Głównego Naukowca w Ministerstwie Gospodarki zaświadczenie stwierdzające, że dane wydatki przedsiębiorstwa stanowią wydatki na prace badawczo-rozwojowe.

Co więcej, inwestycji tej należało dokonać wyłącznie poprzez emisję nowych akcji przedsiębiorstwa docelowego, nie zaś przez zakup akcji będących w obiegu i należących do innych udziałowców. Oznacza to, że inwestycja nie może mieć formy opcji lub pożyczki. Ulga miała być uzyskiwana dopiero po okresie pierwszego roku podatkowego, w którym dokonano inwestycji oraz dwóch kolejnych lat.

W roku 2014 przegłosowano poprawkę do „Angels’ Law”, która skróciła okres otrzymywania ulgi podatkowej do pierwszego roku od momentu dokonania inwestycji, a także zniosła obowiązek wydawania co najmniej 70 proc. Wszystkich wydatków przedsiębiorstwa na badania i rozwój oraz ograniczenia przychodów do 50 proc. Sumy wydatków na te cele.

Rozdział 4: Instrumenty prawne

● Specjalne formy spółek

Komentarz: Marta Pawlak, Startup Poland

Z perspektywy startupu ważne jest, żeby forma prowadzenia działalności gospodarczej była prosta, elastyczna i transparentna oraz dawała możliwość pełnego obrotu prawnego w formie elektronicznej, również w języku angielskim. Istotna jest także w miarę prosta i szybka ścieżka likwidacji działalności, gdy zajdzie taka konieczność.

Warunki te wydaje się spełniać Prosta Spółka Akcyjna (wzorowana na rozwiązaniach już funkcjonujących na Słowacji), którą planuje wprowadzić do krajowego porządku prawnego polskie Ministerstwo Rozwoju. Prosta Spółka Akcyjna jest jednym z podstawowych instrumentów prawnych potrzebnych startupom. W Prostej Spółce Akcyjnej istotne jest również zachowanie swobody umów, jeśli mają być klauzule regulujące relacje między akcjonariuszami, to nie powinny być one obowiązkowe. Najważniejsze, aby nowa spółka kapitałowa dedykowana startupom była rzeczywiście prosta i nie została przeregulowana, jak najwięcej rozstrzygnięć o działaniu prostej spółki akcyjnej powinno być konsekwencją jej własnej decyzji.

• Studium przypadku

Przykład 1: Młode innowacyjne przedsiębiorstwo (Jeune Entreprise Innovante) // Francja

Rząd francuski wprowadził całkowite zwolnienie z obowiązku odprowadzania składek przez pracodawcę przez okres pierwszych siedmiu lat działalności spółki, która rozwija innowacje technologiczne. O status przedsiębiorstwa JEI mogą ubiegać się spółki, które funkcjonują na rynku przez okres krótszy niż osiem lat, zatrudniają poniżej 250 pracowników, notują obroty nieprzekraczające 50 mln EUR rocznie, oraz przeznaczają na badania i rozwój przynajmniej 15 proc. odliczeń podatkowych.

Przykład 2: Prosta spółka akcyjna // Słowacja

Rząd słowacki wprowadził nową formę spółki akcyjnej, z której zalet startupy korzystają od 1 stycznia 2017 roku. Umożliwia ona poprawę relacji inwestorskich oraz wprowadza współczesne formy zarządzania w dynamicznie rozwijającej się spółce.

Prosta spółka akcyjna w wersji słowackiej jest wzorowana na modelu francuskim (société par actions simplifiée (SAS), w której założyciel inwestuje kapitał zakładowy w wysokości od 1 EUR w formie udziałów. Wprowadzono ponadto możliwość skorzystania z tzw. porozumienia wspólników (shareholders agreement), którego reguły pozostają utajnione i mogą zostać wykorzystane przy konstruowaniu umów z inwestorami. Dodatkowe klauzule, które wprowadziła słowacka prosta spółka akcyjna to: klauzula umożliwiająca posiadanie przez spółkę akcji

własnych (option pool) oraz formuły tag along (przyłączenie się do zbycia akcji przez akcjonariusza zbywającego) i drag along (klauzula umożliwiająca wymuszenie na pozostałych akcjonariuszach sprzedaży akcji w spółce podmiotowi wskazanemu przez akcjonariusza uprzywilejowanego). Nowa słowacka spółka akcyjna pozwala na łatwiejsze zmiany w strukturze własnościowej dzięki wprowadzeniu formuły rund inwestycyjnych oraz z obszaru vestingu (zobowiązanie akcjonariuszy do zaangażowania w działalność spółki).

● Zamówienia publiczne

Komentarz: Marta Pawlak, Startup Poland

Startupy działające w Polsce oferują rozwiązania innowacyjne, których atutami są jakość i niestandardowość. Funkcjonując w innych realiach biznesowych niż duże firmy, startupy nie mogą oferować rozwiązań tanich i skutecznie konkurować w przetargach opartych na kryterium najniższej ceny sprzedawanych produktów czy usług. I tu zaczyna się „konflikt” z polskim systemem zamówień publicznych, w którym ciągle o wygranym przetargu zbyt często decyduje najniższa cena zaproponowana przez oferenta.

Obecnie przepisy dopuszczają stosowanie innych niż cena kryteriów przy wyborze oferty w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, jednak praktyka zamawiających pokazuje, że w postępowaniach tych na ogół wygrywają oferty najtańsze, co wyklucza z grona wykonawców startupy mające innowacyjne, droższe rozwiązania. Z tego powodu dla startupów działających w Polsce szczególnie istotne jest wprowadzenie instrumentów prawnych umożliwiających racjonalne stosowanie różnych kryteriów oceny jakości ofert składanych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.

Poza tym dla startupów procedury wymagane do uczestnictwa w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego są aktualnie zbyt sformalizowane, a przez to kosztowne, przez co wiele startupów nie może sobie pozwolić na uczestnictwo w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Dlatego w pracach nad zmianami prawa zamówień publicznych rekomendowane jest uproszczenie formalności niezbędnych do wykonania przez firmy ubiegające się o wykonanie zamówienia (np.: możliwości uzupełnienia dokumentów po dokonaniu przez zamawiającego wyboru wykonawcy), co urealni szanse startupów na udział w postępowaniach przetargowych.

• Studium przypadku

Przykład 1: Markedsmodningsfonden (ang. Market Development Fund) // Dania

Fundusz Rozwoju Rynku ma unikalną pozycję w duńskim systemie innowacji, ponieważ pomaga firmom w momencie, w którym kończą się programy badawczo-rozwojowe i demonstracyjne, a konieczna jest pomoc w ostatecznym wprowadzeniu na rynek nowych rozwiązań innowacyjnych przedsiębiorstw (tymczasem inne fundusze skupiają się na wczesnych etapach rozwoju).

Jednym z zadań Funduszu jest rozwój rynku poprzez innowacyjne zamówienia publiczne — promowanie innowacyjnych zamówień dla sektora publicznego oraz ułatwianie korzystania z zamówień przedkomercyjnych (PCP). Fundusz opracował trzy różne PCP we współpracy z innymi instytucjami sektora publicznego:

● partnerstwo na rzecz zdrowia i innowacyjnych szpitali — we współpracy z regionami duńskimi,

● partnerstwo na rzecz adaptacji do zmian klimatu — z gminami i przedsiębiorstwami użyteczności publicznej,

● partnerstwo na rzecz ścieków — z firmami działającymi w tej branży oraz ze stowarzyszeniem DANVA (działa w obszarze wody i ścieków).

Przykład 2: BuyFromStartups (Antwerp City Platform as a Service) // Belgia

Narzędzie współpracy miasta i cyfrowych przedsiębiorstw, dzięki któremu lokalne samorządy mogą stać się klientami startupów, zamawiając bezpośrednio od nich treści cyfrowe dla miejskiej administracji. Startupy prezentują swoje rozwiązania w ramach oddzielnej procedury zamówień publicznych miasta Antwerpii. ACPasS wyróżnia się z dwóch powodów: jest platformą dla mieszkańców miasta, przy pomocy której miasto realizuje zobowiązanie digitalizowania swoich usług, a ponadto jest narzędziem polityki miasta, realnie wspierającym rozwój lokalnych firm cyfrowych.

Rozdział 5: Promocja ekspansji zagranicznej

Komentarz: Jacek Ratajczak, PLUG Polish Tech Link

Na spotkaniach PLUG Polish Tech Link oraz Polish Tech Day w Londynie odbyłem dziesiątki rozmów z przedsiębiorcami, próbującymi zbudować pozycję swoich firm w Wielkiej Brytanii. Niemal wszyscy — od założycieli początkujących startupów po przedstawicieli całkiem dużych firm z branży nowych technologii — zgadzali się, że głównym wyzwaniem jest dla nich rozwój biznesu rozumiany jako pozyskiwanie zarówno klientów, jak i inwestorów. Szczególnie że wśród polskich startupów dominują firmy działające w modelu B2B (Business to Business) i SaaS (Software as a Service).

Polskie instytucje do tej pory skupiały się na przyciąganiu inwestycji zagranicznych do Polski, a mniej na promocji ekspansji zagranicznej rodzimych firm. Obecnie w ramach oficjalnego wsparcia uruchomionych zostało szereg instrumentów, które powinny pozwolić na skuteczniejszą promocję nie tylko polskiego eksportu, ale i inwestycji rodzimych firm.

Skuteczna pomoc polskim firmom w ekspansji zagranicznej powinna się skupiać na trzech obszarach:

1) selektywnych, ale długofalowych programach edukacyjnych ukierunkowanych na uzupełnienie luk kompetencyjnych zespołów planujących ekspansję np. w dziedzinie marketingu i sprzedaży na obcych rynkach czy też umiejętności prezentowania zagranicznym odbiorcom największych atutów własnych rozwiązań biznesowych (w formie pitchingu, czyli wystąpień publicznych),

2) szeroko zakrojonych działaniach marketingowych promujących polską markę technologiczną, które będą stanowić wsparcie i tło dla indywidualnych działań poszczególnych firm,

3) udzielaniu bezpośredniego wsparcia w budowaniu relacji biznesowych z lokalnym biznesem za granicą.

Ta pomoc musi być oparta na długofalowym planie działań gdyż budowanie obecności na rynku zagranicznym to proces długotrwały i wymagający konsekwentnej realizacji.

Do skutecznego podjęcia tego wyzwania niezbędna jest bliższa współpraca polskich instytucji państwowych z organizacjami, które mają zasoby i kompetencje, by je sprawnie realizować: inkubatorami, akceleratorami, fundacjami i stowarzyszeniami, czy innego rodzaju społecznościami. I to nie tylko polskimi, ale przede wszystkim lokalnymi, takimi jak TechUK czy Tech City UK w Londynie, by móc wykorzystać ich kontakty po stronie brytyjskiego biznesu.

Polska diaspora za granicą ma ogromny potencjał, który czeka na zagospodarowanie. Staramy się, by PLUG przynajmniej po części wypełnił tę niszę. Na razie budujemy społeczność w Londynie i San Francisco. Na nasze wydarzenia przychodzą Polacy pracujący w czołowych firmach technologicznych, funduszach inwestycyjnych, startupach i bardzo chętnie się dzielą swoim doświadczeniem i kontaktami.

Dlatego też wykorzystanie naszej diaspory, liczonej przecież w milionach i rozsianej po całym świecie, to prawdopodobnie najprostszy i najbardziej efektywny sposób wspierania polskich firm wchodzących na rynki zagraniczne.

● Instrumenty wsparcia w ekspansji zagranicznej

● Studium przypadku

Przykład 1: Enterprise Ireland // Irlandia, Dublin

Rząd Irlandii wspiera rodzime startupy technologiczne m.in. przez pomaganie im w dotarciu do zagranicznych odbiorców ich produktów. Rolę łącznika przejęła agencja Enterprise Ireland, która ma do dyspozycji 10 biur regionalnych zlokalizowanych w głównych miastach Irlandii oraz 31 oddziałów zagranicznych (13 biur w Europie, 3 biura na Bliskim Wschodzie i w Afryce, 8 biur w Azji, 5 biur w Ameryce Północnej oraz po jednym biurze w Ameryce Południowej i Australii). Promocja irlandzkiego eksportu na dodatkowych 29 rynków dokonywana jest bezpośrednio z Dublina lub dzięki pomocy placówek zagranicznych. W większości wypadków, biura Enterprise Ireland działają przy irlandzkich ambasadach, a ich kierownicy posiadają status dyplomatyczny.

Enterprise Ireland wspiera firmy w opracowaniu strategii wejścia na rynki zagraniczne, m.in. przygotowuje wizyty studyjne, analizę konkurencyjności, poszukuje lokalnych partnerów, pomaga w wyborze optymalnych kanałów dystrybucji czy przygotowaniu kampanii reklamowej. W swoich działaniach na rynkach zagranicznych agencja współpracuje z miejscowymi firmami konsultingowymi, które na zlecenie jej klientów mogą się podjąć wykonania indywidualnych zleceń, takich jak badania rynkowe.

Usługi świadczone przez Enterprise Ireland są dla jej klientów w większości bezpłatne lub wiążą się z niewielką opłatą. Agencja jednak decyduje się na wsparcie konkretnej firmy dopiero po dokładnym przeanalizowaniu potencjału przedsiębiorstwa i korzyści dla gospodarki irlandzkiej.

Przykład 2: Startup Service Card // Włochy

Włoski Instytut Handlu Zagranicznego (Istituto nazionale per il Commercio Estero, ICE) wydaje tzw. Startup Service Card innowacyjnym startupom, która uprawnia posiadaczy do 30 proc. obniżki opłat, które wnoszą na rzecz agencji, w zamian za darmową pomoc prawno-finansową, księgową oraz możliwość uczestniczenia w międzynarodowych targach i spotkaniach z biznesem. Rocznie korzysta z tej puli usług kilkadziesiąt firm.

Przykład 3: Region Emilia-Romagna i Dolina Krzemowa // Włochy

Włoski region Emilia-Romagna, chcąc otworzyć się na świat, stworzył sieć międzynarodowych relacji pomagających lokalnym przedsiębiorcom poznać społeczności startupowe za granicą i otworzyć się na zagranicznych przedsiębiorców. Podpisując umowy o współpracy i partnerstwie z największymi europejskimi inkubatorami, stworzył dwukierunkowe relacje. Pozwoliły one na uruchomienie projektu otwarcia się na startupy z Doliny Krzemowej i umożliwienie startupom z regionu wyjazdów do Stanów Zjednoczonych. W perspektywie tej współpracy Region Emilia-Romagna planuje:

● otworzyć włoskim startupom i inkubatorom szybką ścieżkę umożliwiającą im dostęp do rynku amerykańskiego,

● pomagać startupom z regionu w internacjonalizacji biznesu w USA poprzez wyszukiwanie klientów i partnerów na miejscu,

● wspierać startupy w przygotowaniach do ekspansji, w szczególności w tworzeniu jej strategii,

● przygotowywać analizy najlepszych praktyk służących tworzeniu innowacji na styku między inkubatorami a tradycyjnym biznesem,

● tworzyć sieć relacji między lokalnymi a międzynarodowymi inwestorami,

● wzmacniać relacje między regionem a Doliną Krzemową, aby udzielać wsparcia startupom z obu tych ośrodków.

Przykład 4: Neoshop // Francja

Inicjatywa francuskiego stowarzyszenia Laval Mayenne Technopole zajmującego się rozwojem innowacji w departamencie Mayenne. która ma na celu pomaganie startupom w sprzedaży ich produktów i usług. Neoshop to jednocześnie sklep i przestrzeń wystawiennicza. To także rodzaj usługi polegającej na wspieraniu startupów marketingowo, jak i na poszerzaniu ich kanałów sprzedaży. Neoshop oferuje startupom wiele korzyści:

● pomaga testować potencjał sprzedaży,

● pozwala na szybsze dotarcie do klienta,

● umacnia ich marketing-mix i daje szansę na konfrontację z pierwszymi klientami,

● jest platformą do budowania relacji z dystrybutorami,

● stanowi narzędzie promujące pomysły startupów, przyciągając uwagę mediów.

Przykład 5: Future Fifty // Wielka Brytania

Program oferowany najbardziej dynamicznie rozwijającym się przedsiębiorstwom cyfrowym w Wielkiej Brytanii przez organizację Tech City UK. Future Fifty tworzy sieć 50 najbardziej obiecujących przedsiębiorstw cyfrowych w kraju. Program zapewnia dostęp do klientów z sektora publicznego i prywatnego, buduje relacje z bazą inwestorów instytucjonalnych w Wielkiej Brytanii i daje dostęp do najwyższej klasy wiedzy, która ma ułatwić firmom szybki wzrost dzięki

przygotowaniu się do wejścia na giełdę (Initial Public Offering, IPO), do etapu fuzji lub przejęcia oraz do globalnej ekspansji.

Inwestorzy prywatni i instytucjonalni zainwestowali dotąd 1,3 mld funtów w startupy z grupy Future Fifty w 39 rundach finansowania, doszło do 10 przejęć przedsiębiorstw, czterem startupom udało się odnieść sukces na giełdzie, a dzięki programowi firmy zatrudniły dodatkowe 19 000 pracowników. Jedną z konsekwencji programu jest podniesienie się poziomu umiejętności cyfrowych w Wielkiej Brytanii.

Przykład 6: HeadStart Taiwan Program // Tajwan

Rząd Tajwanu utworzył międzynarodowy klaster startupów pod nazwą Taiwan Startup Stadium (TSS) dla branży IT oraz ICT. Celem programu HeadStart Taiwan jest znalezienie najciekawszych zespołów, które mają już prototyp przedsięwzięcia oraz planują ekspansję. Dotyczy to zarówno tajwańskich, jak i międzynarodowych przedsiębiorców. Ze względu na niewielkie rozmiary tajwańskiego rynku, zasadniczym celem TSS jest internacjonalizacja startupów poprzez organizowanie spotkań z przedsiębiorcami z zagranicy. Startupy działające w inkubatorze są zwolnione z płacenia opłaty od prowadzenia działalności gospodarczej oraz posiadają przestrzeń i wszelkie materiały niezbędne do prowadzenia działalności.

Rozdział 6: Przyciąganie talentów

Komentarz: Artur Kupczunas, Saule Technologies

Raport „Polskie Startupy 2016”, przygotowany przez Startup Poland, przedstawia nasz rynek jako bardzo różnorodny pod względem stopnia rozwoju, modelu biznesowego, a także profilu klientów młodych przedsiębiorstw. Łączy je jedno: wszystkie chcą sprzedawać swoje produkty i usługi oraz zarabiać na swoich innowacjach. Dlatego, żeby wyprzedzić konkurencję, poszukują najlepszych talentów na rynku. Jednakże zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych specjalistów jest bardzo duże, a ich liczba – ograniczona. Startupy muszą walczyć o pracowników nie tylko między sobą, ale także z dużymi i znanymi markami. Dlatego coraz więcej organizacji decyduje się na poszukiwanie pracowników za granicą. W tym wypadku jednak pojawiają się pewne problemy.

Jedną z największych trudności dla pracowników spoza Unii Europejskiej jest uzyskanie wizy na pobyt i pozwolenia na pracę w Polsce. Wymaga to wypełnienia oraz zdobycia wielu dokumentów od różnych instytucji: od Urzędu Pracy po Urząd Wojewódzki, który potwierdza, że w naszym kraju nie ma specjalisty spełniającego wymagania firmy. Cały proces może potrwać nawet dwa miesiące. W tym czasie niektórzy specjaliści, zwłaszcza ci bardzo dobrzy czy niszowi, mogą znaleźć zatrudnienie u konkurencji. Aby nie dopuścić do podobnych sytuacji inne kraje wprowadzają specjalne rozwiązania mające ułatwić cudzoziemcom podejmowanie pracy, a także zakładanie firmy. Na przykład w Hiszpanii oferuje się doradztwo w zakresie wypełniania procedur prawnych i imigracyjnych. Z kolei w Wielkiej Brytanii wprowadzono projekt The Tech Nation Visa Scheme, który umożliwia osobom z całego świata przyjazd do Zjednoczonego Królestwa i podjęcie pracy w sektorze technologii cyfrowych.

W naszym regionie jednym z najlepszych przykładów pod tym względem jest niewielka Estonia, gdzie w środowisku startupów pracuje aż 24 proc. obcokrajowców (co prawda w samym Londynie stanowią oni 53 proc., jednak trzeba pamiętać, że Estonia znajduje się na zupełnie innym etapie rozwoju niż stolica Anglii). Odpowiednie przepisy imigracyjne, a także krótki czas oczekiwania na wizy przyczyniły się do wzrostu liczby utalentowanych specjalistów z zagranicy pracujących w tym stosunkowo małym kraju.

Rozwój polskiej gospodarki, ale także całego państwa oraz coraz lepsze warunki życia sprawiają, że z każdym rokiem coraz więcej zagranicznych specjalistów zastanawia się nad pracą w naszym kraju. Zainteresowani taką współpracą są zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Z pewnością uproszczenie oraz przyspieszenie procedur umożliwiających zatrudnienie byłoby dodatkowym atutem pozwalającym ściągnąć do Polski wielkie talenty, których potencjał mogłyby następnie wykorzystać nasze spółki.

● Prawo pracy dla startupów

● Studium przypadku

Przykład 1: Startup Italia // Włochy

Startup we Włoszech może swobodnie podpisywać umowy o pracę na czas określony od 6 do 36 miesięcy (pierwsze cztery lata działalności). Po czterech latach umowy automatycznie zmieniają swój charakter — stają się umowami na czas nieokreślony. Aby zwiększyć lojalność współpracujących ze startupem menedżerów, dostawców, prawników i księgowych (co jest istotne w kontekście ochrony tajemnicy, innowacji i patentu), startup może im oferować udziały w wypracowywanych zyskach (w odróżnieniu od innych przedsiębiorstw, które nie są notowane na giełdzie).

Przykład 2: CAPE (Contrat d’Appui au Projet d’Entreprise) // Francja

Contrat d’Appui au Projet d’Entreprise (Umowa wsparcia projektu biznesowego) to bardzo wysoko ceniony we Francji instrument prawny dla startupów, który umożliwia certyfikowanym inkubatorom udzielanie wsparcia przedsiębiorcom w sprzedaży ich produktów klientom, nawet przed zarejestrowaniem przez startup działalności gospodarczej. CAPE jest podpisywana między inkubatorem a przyszłym przedsiębiorcą na okres 12 miesięcy. Może zostać dwukrotnie odnowiona. Ten instrument okazał się niezwykle skuteczny w testowaniu produktu na rynku w kontrolowanym środowisku.

● Wiza dla startupów

● Studium przypadku

Przykład 1: Start-up Chile // Chile

Program rządowy o międzynarodowej renomie, który skupia się na przyciąganiu dobrze zapowiadających się przedsiębiorców z zagranicy do stawiania pierwszych kroków biznesowych właśnie w Chile. W ramach programu są oferowane trzy rodzaje współpracy:

● The S Factory — program wstępny kierowany do kobiet-liderek z całego świata, które są zainteresowane wzięciem udziału w 12-tygodniowym szkoleniu, aby poszerzyć swoją wiedzę i zdobyć doświadczenie niezbędne do rozwoju własnego biznesu. Program obejmuje dofinansowanie w wysokości 10 mln peso chilijskich (CLP), wizę rezydenta na okres 1 roku oraz możliwość współdzielenia z innymi młodymi przedsiębiorcami pomieszczeń biurowych.

● Seed — celem tego programu jest przyciągnięcie do Chile przedsiębiorców z całego świata znajdujących się na wczesnym etapie rozwoju działalności. W zamian za otworzenie biznesu w Chile, program oferuje kapitał w wysokości 20 mln CLP (ok. 40 000 USD), pomieszczenie biurowe, dostęp do bazy danych potencjalnych inwestorów oraz wizę z pozwoleniem na pracę przez okres 1 roku. Dofinansowanie stanowi 90 proc. całkowitych kosztów udziału w programie, pozostałe 10 proc. pokrywa beneficjent. Dotacja jest skierowana do osób wszystkich narodowości, w tym chilijskiej, które są założycielami i właścicielami startupów.

● Scale — fundusz, który oferuje 60 mln CLP firmom potrzebującym dodatkowego kapitału, aby móc rozwijać się w Chile i prowadzić ekspansję na rynkach pozostałych krajów Ameryki Łacińskiej i reszty świata. Oferta jest skierowana do przedsiębiorstw, które w ciągu ostatnich dwóch lat skorzystały z programu Seed lub z podobnych programów.

Już na wczesnym etapie rozwoju ok. 60 proc. startupów z Estonii posiada 60 proc. klientów zagranicznych (o 4 proc. więcej niż średnia europejska, o 14 proc. mniej niż Izrael). Estońskie startupy muszą również szukać talentów za granicą, gdyż liczba utalentowanych przedsiębiorców jest ograniczona w sposób naturalny ze względu na niewielką populację kraju i sporą emigrację. Rozwiązaniem problemu niedoboru specjalistów może być przyciągnięcie z zagranicy osób gotowych rozwijać swój biznes w Estonii.

W środowisku startupów w Estonii pracuje 24 proc. obcokrajowców (dla porównania w Londynie odsetek ten wynosi 53 proc.). W ostatnich dwóch latach odnotowano zwiększony napływ utalentowanych specjalistów z Rosji i krajów byłego bloku sowieckiego, którzy chętnie podejmują pracę w sektorze startupów. Sprzyjają temu estońskie przepisy imigracyjne i krótki czas oczekiwania na wizy. Analitycy zwracają uwagę na fakt, że sąsiednie państwa: Łotwa i Litwa wprowadziły jeszcze większe ułatwienia w tym względzie. Estonia będzie więc musiała podjąć dalsze działania, by nie stracić konkurencyjności.

Przykład 2: The Tech Nation Visa Scheme // Wielka Brytania

The Tech Nation Visa Scheme umożliwia osobom z całego świata przyjazd do Wielkiej Brytanii i podejmowanie pracy w miejscowym sektorze technologii cyfrowych. Tech City UK jest jedną z pięciu organizacji wyznaczonych przez brytyjskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Home Office) do udzielania poparcia indywidualnym wnioskom o przyznanie Tier 1 Exceptional Talent Visa, składanym przez obywateli państw spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii.

Wniosek można złożyć najwcześniej na trzy miesiące przed planowanym przyjazdem (jednak dopiero po uzyskaniu ww. poparcia). Jeśli się aplikuje spoza terenu Wielkiej Brytanii, na decyzję o przyznaniu wizy czeka się 3 tygodnie. Wiza uprawnia do pozostania na terytorium kraju przez okres pięciu lat i czterech miesięcy. Po upływie tego czasu można złożyć wniosek o przedłużenie wizy na kolejnych pięć lat lub o prawo stałego pobytu. Wiza stanowi udogodnienie szczególnie

dla tych przedsiębiorców, którzy chcą budować firmę o zasięgu globalnym, planują zatrudnianie nowych pracowników oraz mają perspektywy efektywnych inwestycji na terenie Wielkiej Brytanii.

Założenie firmy w Japonii przez obcokrajowców nie jest łatwe. Ostatnio miasto Fukuoka postanowiło przyciągnąć przedsiębiorców z zagranicy, wprowadzając Startup Visa. Przedsiębiorca, który uzyska taką wizę ma 6 miesięcy na założenie firmy w Japonii bez konieczności spełniania wyśrubowanych kryteriów. Poza tym otrzymuje darmową pomoc w założeniu firmy poprzez inicjatywę Startup Café.”

Przykład 3: Innovation Residency Programme // Izrael

Projekt powstał, aby umożliwić międzynarodowym przedsiębiorcom przeniesienie biura do Tel Awiwu na okres od jednego do trzech tygodni i przekonanie się na własnej skórze, jak funkcjonuje izraelski ekosystem. Tel Aviv Global jest programem, który obsługują miasta i to one podpisują porozumienia z przedsiębiorcami, ponieważ umowy te mają charakter niewiążący. Do tej pory najbardziej aktywnie z Tel Awiwem współpracowały Berlin, Paryż i Monachium. To, co najbardziej interesuje startupy w tym programie i przyciąga nowych przedsiębiorców do Izraela, to przede wszystkim:

● pomoc w wypełnieniu aplikacji wizowej oraz znalezieniu zakwaterowania,

● infrastruktura biurowa udostępniona przedsiębiorcom — Biblioteka Miejska,

● dostęp do mentoringu i porad o tym, jak najlepiej wykorzystać zalety ekosystemu,

● dostęp do sieci kontaktów, inwestorów, akceleratorów i aniołów biznesu,

● zaproszenia na wydarzenia skierowane do przedsiębiorców,

● nieograniczony dostęp do Internetu w całym mieście w formule 24/7.

Federalny rząd Australii, chcąc przyciągnąć do Australii zagraniczne startupy oraz najbardziej utalentowanych i doskonale wykształconych przedsiębiorców, zainicjował reformę systemu wizowego. Program National Innovation and Science Agenda, przewiduje ułatwienia wizowe dla innowacyjnych przedsiębiorców, którzy będą mogli ubiegać się o wizę dla przedsiębiorców. Australijski Urząd Emigracyjny oraz Australijski Urząd Statystyczny potwierdzają, że 38 proc. pracowników australijskich startupów to obywatele Wielkiej Brytanii, Indii, Nowej Zelandii i USA. Sydney jest siedzibą prawie połowy wszystkich australijskich startupów. Kolejne zapowiadane ułatwienia wizowe będą torowały drogę do uzyskania stałego pobytu w Australii najlepszym zagranicznym studentom tamtejszych uczelni.

● Punkt kompleksowej obsługi (One-stop-shop) dla startupów

● Studium przypadku

Przykład 1: Barcelona Activa // Hiszpania

Barcelona Landing Services to usługa funkcjonująca w formule one-stop-shop, która łączy hiszpańskie i zagraniczne projekty inwestycyjne osadzone w Barcelonie. W pakiecie świadczonych usług znajduje się:

● serwis informacyjny i doradztwo w zakresie wypełniania procedur prawnych i imigracyjnych,

● dostęp do miejskiej bazy informacji i dokumentacji (pozwolenia na pracę),

● informacje o zasadach rejestracji spółki,

● informacje o tymczasowej przestrzeni biurowej do wynajęcia.

Przykład 2: Copenhagen Capacity // Dania, Kopenhaga

Jest to bezpłatna usługa doradcza oferowana przez władze Kopenhagi firmom, które planują podjęcie działalności na terenie miasta. Usługa ta obejmuje networking, pomoc w poszukiwaniu partnerów, przestrzeni dla działalności gospodarczej, informacje prawne, wsparcie przy rekrutacji i przy samym procesie zakładania firmy.

Rozdział 7: Środowisko naukowe w procesie komercjalizacji

Komentarz: Marzena Mażewska, Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce

Środowisko naukowe jest jedną ze stron w procesie komercjalizacji wiedzy i transferu technologii. Wykorzystanie jego potencjału na rzecz rozwoju innowacyjnej gospodarki wciąż jednak napotyka w Polsce na bariery regulacyjne, finansowe i mentalnościowe. Działania podejmowane w tych obszarach stopniowo przynoszą rezultaty w postaci angażowania się naukowców w procesy komercjalizacyjne. Z kolei poziom angażowania naukowców w zarządzanie przedsiębiorstwami wciąż pozostaje bardzo niski. Niewątpliwie potrzeba jeszcze sporo czasu, by sytuacja uległa zmianie.

Drugą stroną w procesach komercjalizacji są przedsiębiorstwa jako potencjalni odbiorcy nowych rozwiązań. W tym obszarze sytuacja również jest daleka od pożądanej. Struktura polskich przedsiębiorstw jest zdominowana przez mikrofirmy i małe firmy o stosunkowo niewielkim potencjale rozwojowym. Analiza prowadzonych w ostatnich latach badań dotyczących skłonności do inwestowania i źródeł zasilania finansowego przedsiębiorstw wykazuje ich niskie zainteresowanie rozwojem2. Polskie firmy w większości są nastawione na trwanie lub spokojny rozwój. Biorąc pod uwagę specyfikę innowacji, można stwierdzić, że nie są to odpowiedni partnerzy do komercjalizacji nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Liczba przedsiębiorstw otwartych na nowe rozwiązania wciąż nie jest tak duża, aby ich zapotrzebowanie było dla środowiska nauki istotnym sygnałem do zmiany zdystansowanej postawy w obszarze komercjalizacji.

Dlatego tak istotne są instrumenty zachęcające do wdrażania innowacji i działania instytucji otoczenia biznesu, które pełnią rolę kierunkowskazu dla obu środowisk. Działania te, sprzyjając upowszechnianiu aktywnych, prorozwojowych postaw w obu środowiskach, przygotowują grunt pod oczekiwane zmiany. Wymagają one jednak konsekwencji i cierpliwości, bo najtrudniej jest zmieniać postawy. Przedstawione niżej przykłady wskazują, że we wszystkich krajach instytucje te są rodzajem pola doświadczalnego służącego testowaniu nowych rozwiązań w dziedzinie wspierania przedsiębiorczości tradycyjnej i technologicznej.

Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2016 roku wskazuje, że w dziedzinie upowszechniania postaw proprzedsiębiorczych i rozwojowych badane ośrodki radzą sobie dobrze i wykazują dużą aktywność. Obecnie w Polsce działa około 160 ośrodków innowacji, z czego tylko jedna trzecia dysponuje zapleczem infrastrukturalnym oferującym pełne wsparcie firmom. Nie należy oczekiwać, że ośrodki te istotnie wpłyną na liczbę innowacyjnych przedsiębiorstw. Na pewno jednak mają i będą miały istotny wpływ na kształtowanie postaw społecznych ukierunkowanych na rozwój i docelowo prowadzących do zwiększenia innowacyjności polskiej gospodarki.

2 Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Raport w zakresie instrumentów finansowych (fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, aniołowie biznesu, venture capital) i ich zaangażowaniu w procesy innowacyjne na Mazowszu, Warszawa 2014.

● Wsparcie fazy badań i rozwoju

● Studium przypadku

Przykład 1: Ulga podatkowa na badania i rozwój (Le crédit d'impôt recherche) // Francja

Wydatki przeznaczone na badania i rozwój poniesione przez przedsiębiorstwa, do kwoty 100 mln EUR, są objęte ulgą w wysokości 30 proc., a powyżej tej kwoty — w wysokości 5 proc. Jednocześnie przedsiębiorstwom, które po raz pierwszy korzystają z tego rozwiązania przysługuje ulga w wysokości 40 proc. w pierwszym roku działalności i 35 proc. w drugim roku działalności, co ma stanowić zachętę do angażowania zysków przedsiębiorstw w opracowywanie i wdrażanie nowych rozwiązań.

Przykład 2: Patent Box // Wielka Brytania

Nowy akt prawny zaprojektowany w celu udzielenia pomocy innowacyjnym, rentownym spółkom w zmniejszeniu ich podatku dochodowego od osób prawnych, a tym samym zachęcenia ich do prowadzenia działalności w Wielkiej Brytanii. W odróżnieniu od instrumentu R&D Tax Credits (opisanego w rozdziale „Środowisko wsparcia biznesu”), Patent Box skupia się na pomocy spółkom, które już wypracowały skuteczne, innowacyjne produkty i podejmują decyzję, gdzie ulokować prawnie swoje firmy. Większość spółek decyduje się na rejestrację firm za granicą ze względu na niższe stopy podatkowe. Patent Box dąży do odwrócenia tej tendencji. Najniższa stopa podatku dochodowego od osób prawnych wynosi w tym przypadku 10 proc.

Aby móc wnioskować o Patent Box dana spółka musi posiadać na własność lub na wyłączność licencję patentową i musi podejmować jej kwalifikowany rozwój. Ponadto spółka może korzystać z Patent Box, jeśli jej własna lub wyłączna licencja patentowa została udzielona przez Urząd do spraw Własności Intelektualnej; Europejski Urząd Patentowy; oraz przez następujące kraje należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego: Austrię, Bułgarię, Republikę Czeską, Królestwo Danii, Estonię, Finlandię, Republikę Federalną Niemiec, Węgry, Rzeczpospolitą Polską, Portugalię, Rumunię, Republikę Słowacką oraz Królestwo Szwecji.

Spółka, która chce skorzystać z Patent Box musi dokonać wyboru, w jaki sposób chce z niego korzystać. Istnieją dwa sposoby: można się o nią starać przy rozliczaniu podatku dochodowego od osób prawnych, lub oddzielnie, w formie pisemnej. Wybór musi zostać podjęty w ciągu 2 lat od zakończenia okresu rozliczeniowego, w którym powstały przychody i zyski.

Przykład 3: Centrum Transferu Technologii // Republika Czeska

Centrum zajmuje się komercjalizacją wyników prac w dziedzinie badań i rozwoju. Wsparcie można uzyskać z programu Gama (2014-2019), którego celem jest zwiększenie rynkowego wykorzystania wyników badań i budowa systemu ich komercjalizacji w ośrodkach badawczych. Wsparte projekty muszą prowadzić np. do zgłoszenia patentu, prototypu, powstania wzoru użytkowego czy nowego oprogramowania. Program dzieli się na dwa podprogramy: pierwszy

skierowany do instytutów i ośrodków badawczych, a drugi — wyłącznie do firm. W wypadku drugiego podprogramu wyniki badań muszą skutkować znalezieniem konkretnych użytkowników patentu, prototypu czy oprogramowania. Budżet programu wynosi 102,5 mln EUR.

Przykład 4: Vouchery na rozwiązania innowacyjne, Enterprise Ireland // Irlandia

Vouchery dla małych i średnich firm (nie obejmują sektora rolnego) w wysokości 5 000 EUR służą wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań. Wsparcie ma formę doradztwa ze strony uczelni irlandzkiej, wybranej przez przedsiębiorcę. Ma ona zadanie rozwiązać konkretny problem, który firma napotyka przy wdrażaniu projektu lub budowaniu strategii rozwoju. Instrument ten jest korzystny zarówno dla przedsiębiorcy, jak i dla uczelni, która otrzymuje zapłatę za pracę naukowo-badawczą. Firmy mogą się trzykrotnie ubiegać o taką pomoc, jednak za ostatnim razem muszą dołożyć do puli analogiczną kwotę ze środków własnych.

Przykład 5: Program partnerstwa innowacyjnego // Enterprise Ireland // Irlandia

Firmy mogą uzyskać 80 proc. zwrotu kosztów poniesionych w związku z badaniami nad rozwojem produktu lub usługi. Z instrumentu tego mogą korzystać firmy produkcyjne lub świadczące usługi w obrocie międzynarodowym, ale posiadające bazę operacyjną w Irlandii, a także grupy przedsiębiorstw skupione w ramach klastra oraz instytuty badawcze. W wypadku startupów o dużym potencjale kwota dofinansowania wynosi 100 000 EUR. Firma musi być przygotowana do pokrycia minimum 20 proc. pozostałych kosztów projektu. Partnerstwo innowacyjne polega na współpracy firmy z instytutem badawczym. Ten ostatni przekazuje swoją wiedzę i udostępnia infrastrukturę (laboratoria) do prac nad ulepszeniem produktu lub usługi konkretnej firmy oraz stworzeniem nowej wiedzy, umiejętności i know-how. Firma uczestnicząca w programie ma możliwość wzrostu, ewolucji, realizacji badań, kreowania nowej wiedzy i umiejętności. Program ten jest korzystny także dla instytutów badawczych, gdyż pozwala im na rozwój umiejętności, poszerzanie własności intelektualnej oraz przygotowanie nowych publikacji.

Przykład 6: Agencja TEKES // Finlandia

Z analiz agencji rządowej Tekes wynika, że w ciągu jednego roku instytucja ta współpracuje z ponad 3000 firmami i 800 indywidualnymi naukowcami na świecie, ułatwiając fińskim partnerom nawiązywanie kontaktów międzynarodowych. W ramach swojej polityki stosuje wsparcie finansowe, np. dla międzynarodowych grup współpracujących z fińskimi partnerami poprzez finansowanie kosztów wizyt zagranicznych. Za pośrednictwem przedstawicielstwa w Brukseli koordynuje i wspiera finansowo uczestnictwo w wielu ważnych programach europejskich. Twórcy tego instrumentu podkreślają, że wsparcie badan i rozwoju oraz prac innowacyjnych przynosi w rezultacie wzrost zatrudnienia, eksportu i wpływów z podatków.

Przykład 7: Parki naukowe // Norwegia, Oslo

Przy uczelniach norweskich działają biura transferu technologii oraz inkubatory. Poza tym w wielu miastach istnieją parki naukowe w znacznej mierze finansowane przez samorządy lokalne. Szczególnie prężne jest środowisko startupów w Oslo, z największym w kraju parkiem naukowym (którego współwłaścicielami są gmina Oslo, uniwersytet, Norweska Korporacja Rozwoju Przemysłu (SIVA) i duże firmy sektora przemysłowego). Na terenie parku zlokalizowano StartupLab — największy inkubator w regionie nordyckim. Gmina Oslo jest właścicielem spółki Oslo Business Region, która organizuje wydarzenia z zakresu podnoszenia kompetencji i networkingu, w tym kilkanaście razy w roku StartUp Days i corocznie w październiku cykl imprez Oslo Innovation Week.

Rozdział 8: Kultura miejsca i budowanie ekosystemu

Komentarz: Agnieszka Maciejowska, Doradczyni Prezydenta Miasta Słupska Roberta Biedronia ds. nowych technologii

Elementy koncepcji rozwoju ekosystemu startupowego na świecie można odnaleźć także w strategii rozwoju Słupska. Dla naszego samorządu rozwój startupów stał się jedną z recept na zatrzymanie odpływu młodych ludzi z miasta. Uczelnie w metropoliach przyciągają jak magnes, a po ukończeniu nauki młodzi często wiążą się na stałe z miejscem, w którym studiowali. Stąd nasze wysiłki koncentrują się głównie na dostarczaniu młodym ludziom narzędzi, którymi mogliby się posłużyć do własnego rozwoju, zostając w mieście. Słupsk ma wiele fantastycznych walorów: świeże powietrze, kompaktową zabudowę, kilkanaście kilometrów do pięknych plaż, świetną sztukę i kulturę, oraz innowacyjny pomysł na rozwój miasta na wzór najlepszych miast w Europie. Zależy nam, żeby swoją przygodę z nauką i innowacjami młodzi ludzie zaczynali i kontynuowali tutaj.

Po pierwsze inspirujemy: spotkania pod nazwą „Wystartuj Słupsku”, organizowane przez Urząd Miasta i Słupski Inkubator Technologiczny, dają młodym ludziom możliwość spotkania się z przedsiębiorcami, inwestorami i inicjatywami startupowymi z całej Polski. Naturalną konsekwencją tych inspiracji jest plan stworzenia przez miasto przestrzeni do pracy dla przedsiębiorców, obecnych i przyszłych startupowców, wraz z silnym zapleczem merytorycznym i bogatą ofertą warsztatową.

W zarządzaniu miastem i w budowaniu strategii inteligentnego miasta kierujemy się transparentnością i otwartością. Dlatego priorytetem jest dla nas także udostępnianie danych publicznych w formatach umożliwiających ich ponowne wykorzystanie. Dzięki temu będziemy mogli angażować mieszkańców w tworzenie rozwiązań wspierających ideę smart city, a jednocześnie rozwiązujących konkretne problemy społeczne. Ten ogólnoświatowy trend powinien znaleźć zastosowanie nie tylko w Słupsku, ale w całej Polsce.

● Wynajem przestrzeni biurowej

● Studium przypadku

Przykład 1: Guinness Enterprise Centre // Irlandia, Guinness

Celem stworzenia tego ośrodka było połączenie miejsca pracy dla przedsiębiorców i zbudowanie wokół nich samodzielnego ekosystemu powiązań, które będą działać jak naczynia połączone. W GEC ceny wynajmu biura zaczynają się od 100 EUR miesięcznie (+ 23 proc. VAT). Nie jest to jednak główny powód dla firm żeby stać się jego częścią - oprócz infrastruktury centrum buduje poczucie przynależności jej członków do społeczności, która wzajemnie sobie pomaga i organizuje się wokół zajęć wychodzących poza obszar rozwoju biznesu. Klienci mogą zarówno uczestniczyć w spotkaniach networkingowych, seminariach i warsztatach organizowanych na

terenie centrum, ale również jednoczą się wokół wspólnych zajęć sportowych czy spotykają się w grupach dyskusyjnych.

Przykład 2: The Digital Hub // Irlandia, Dublin

Digital Hub oferuje elastyczne zasady korzystania z powierzchni biurowej oraz usługi wsparcia dla rozwoju firm. Jest siedzibą 98 firm technologicznych, które zatrudniają łącznie ponad 800 osób. Wśród nich są zarówno rodzime firmy (65 proc.), jak i międzynarodowe korporacje. Przedsiębiorcy mają na miejscu do dyspozycji w pełni wyposażone biura, a także sale konferencyjne, w których są organizowane szkolenia, warsztaty, spotkania. Ceny wynajmu biurka zaczynają się od 55 EUR tygodniowo. Dopuszczalne są krótkie okresy wynajmu. Rezydenci Digital Hub to spółki prawa handlowego zarejestrowane w Irlandii, przede wszystkim firmy związane z sektorem technologicznym, mediami cyfrowymi lub usługami internetowymi. Od rezydentów wymaga się także posiadania zarejestrowanego w Irlandii konta bankowego oraz wykupienia ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

Przykład 3: StartupVillage // Belgia, Antwerpia

Rządowa inicjatywa stworzenia dostępnej infrastruktury dla przedsiębiorców, taniej przestrzeni biurowej w ścisłym centrum miasta, z możliwością wyjazdów na międzynarodowe misje gospodarcze. StartupVillage gromadzi pod wspólnym szyldem miejskie akceleratory, inkubatory, centra badawcze i wydarzenia. Jej ambicją jest zwrócenie uwagi społeczności międzynarodowych przedsiębiorców i dlatego dysponuje pulą 12 rocznych kontraktów na wynajem biurek dla międzynarodowych startupów. Antwerpia udostępnia rezydentom darmowy pakiet dostępu do sieci partnerów miasta, którzy świadczą usługi księgowe, prawne, marketingowe, programistyczne, wsparcie w procesie ekspansji i HR.

Przykład 4: sTARTUp HUB // Estonia, Tartu

sTARTUp HUB to centrum rozwoju przedsiębiorczości dla sektora IT i technologii, które współpracuje ze SPARK — centrum przedsiębiorczości i ekosystemu dla firm technologicznych i sektora hardware. Są to prywatnie zarządzane przestrzenie, które stanowią jednocześnie centrum działań organizacji Contriber, która łączy wszystkie elementy ekosystemu startupów w Tartu. Skupia 30 firm i około 150 pracowników. W ramach centrum przedsiębiorczości SPARK przygotowano ponad 300m2 w centrum Tartu, gdzie mieści się SPARK Demo — przestrzeń wystawiennicza dla biznesu z regionu południowej Estonii, reprezentująca lokalnych przedsiębiorców, pokazująca ich produkty i opisująca sukcesy.

● Strategia rozwoju ekosystemu

● Studium przypadku

Przykład 1: French Tech (program innowacyjności miast) // Francja

Idea French Tech powstała w celu zwiększenia widoczności firm francuskich za granicą. Do projektu mogą włączyć się innowacyjne przedsiębiorstwa, designerzy oraz inwestorzy z 13 metropolii francuskich (pierwsze wyłonione w konkursie miasta to Aix-Marseille, Bordeaux, Grenoble, Lille, Lyon, Montpellier, Nantes, Rennes i Tuluzy). Miasta te zostały wyłonione w ramach specjalnej procedury: na podstawie audytu (pod uwagę wzięto liczbę startupów, wartość wykorzystanych przez nie środków regionalnych oraz liczbę inkubatorów zlokalizowanych w regionie, sprzyjających rozwojowi innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw). Łącznie na ich rozwój rząd przeznaczył 900 mln EUR. Kolejne cztery miasta (Brest, Loara, Nicea i Normandia) otrzymały oznakowanie French Tech w czerwcu 2015 roku.

Po przeprowadzeniu pierwszej ewaluacji funkcjonowania programu innowacyjności miast i regionów, potwierdzono prawo 13 metropolii do posługiwania się oznakowaniem French Tech, jak również wyłoniono 9 nowych ekosystemów tematycznych. Celem tego projektu jest zgrupowanie przedsiębiorców wyspecjalizowanych w określonych dziedzinach (#HealthTech, #BioTech, #MedTech, #IoT, #Manufacturing, #EdTech #Entertainment, #CleanTech, #Mobility, #FinTech, #Security, #Privacy, #Retail, #FoodTech, #Sports). Wymiana doświadczeń związanych z prowadzeniem biznesu w konkretnych obszarach ma zaowocować sprawniejszym pokonywaniem trudności związanych z kolejnymi etapami rozwoju firm oraz wspólną promocją rozwiązań za granicą.

Administracja samorządowa miasta Tel Awiw mocno angażuje się w budowanie ekosystemu, co pozwala jej na wprowadzanie nowych praktyk budowania trwałych relacji z przedsiębiorcami. Miasto wie, jak trudne i czasochłonne z punktu widzenia przedsiębiorcy może być załatwianie spraw formalnych z administracją państwową. Dlatego z inicjatywy Tel Aviv Global powstała platforma internetowa, przez którą startupy komunikują swoje potrzeby samorządom, a na odpowiedź czekają do 14 dni. To narzędzie działa również jako tablica ogłoszeń o pracę w startupach.

Przykład 2: Sevilla Capital Inteligente // Hiszpania, Sewilla

Miasto Sewilla uruchomiło miejski portal internetowy typu one-stop-shop dla lokalnych startupów (sevillacapitalinteligente.org), gdzie publikuje wszystkie informacje, ważne dla cyfrowych przedsiębiorstw, na temat dostępnego doradztwa, szkoleń, mentoringu, usług hostingowych, akceleracji, spotkań networkingowych oraz kanałów pozyskiwania inwestorów wraz z mapą lokalizacji tych usług w przestrzeni miejskiej.

Przykład 3: EmiliaRomagnaSTARTUP // Włochy

To portal regionalny promujący tworzenie i rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw w regionie Emilia-Romagna. Społeczność skupiona wokół portalu liczy ponad 400 startupów i 50 organizacji je wspierających. Portal jest zaadresowany do spółek już zarejestrowanych w regionie, jak i do osób, które dopiero planują założyć firmę, a także do wszystkich podmiotów wspierających powstawanie innowacyjnych przedsiębiorstw (m.in. uniwersytetów, ośrodków badawczych, stowarzyszeń biznesowych, banków, inkubatorów, aniołów biznesu). Portal EmiliaRomagnaStartUp oferuje dwa rodzaje usług:

● usługi online: tworzenie bazy danych z profilami startupów, organizacji wspierających biznes, firm oferujących przestrzeń biurową; informowanie o wydarzeniach i źródłach finansowania; gromadzenie materiałów szkoleniowych dla przedsiębiorców,

● usługi offline: punkt informacyjny dla startupów na temat najważniejszych usług i wydarzeń do nich adresowanych; dostęp do mentorów z dziedziny finansów i prawa (prawa autorskiego i własności intelektualnej, prawa pracy); oraz zaproszenia do udziału w targach technologicznych.

Przykład 4: City of Things // Belgia, Antwerpia

Pionierski projekt miasta Antwerpia polegający na wprowadzeniu infrastruktury Internetu Rzeczy (Internet of Things) do miejskiej przestrzeni publicznej i budynków użyteczności publicznej. W mieście zainstalowano sieć sensorów i beaconów gromadzących w czasie rzeczywistym informacje o miejskim ruchu ulicznym, nasileniu ruchu pieszych, jakości powietrza i bezpieczeństwie. W rezultacie Antwerpia stworzyła największe w Europie żywe laboratorium, które umożliwia każdej firmie rozwijającej produkt z dziedziny Internetu Rzeczy podłączenie się do sieci, wykorzystanie danych publicznych oraz przetestowanie swojego produktu czy usługi. W działania te są również zaangażowani mieszkańcy miasta, którzy mogą testować dostępne aplikacje.

Przykład 5: Tech City // Wielka Brytania, Londyn

Tech City to obszar we wschodnim Londynie, znany również jako Silicon Roundabout, poprzez nawiązanie do Doliny Krzemowej. Pomysł na wyznaczenie specjalnej przestrzeni, gdzie w krótkim czasie naturalnie wytworzył się klaster technologiczny, powstał z inicjatywy władz lokalnych i rządowych. Tech City to inicjatywa, która w zalążku miała łączyć startupy z korporacjami technologicznymi. Obecnie rozrosła się i umożliwia swobodny przepływ wiedzy, pomysłów oraz budowanie zaplecza w postaci kapitału ludzkiego i inwestycji. Koncentruje się na budowaniu umiejętności cyfrowych, inteligentnych inwestycjach kapitałowych, międzynarodowym rozwoju przedsiębiorstw oraz kompetencji przywództwa.

Przykład 6: Startup Delta // Holandia

W ramach programu Startup Delta w największych miastach holenderskich powstały regionalne centra innowacji. Integrują one swoje działania w ramach jednej platformy informacyjnej startupdelta.org, co umożliwia zrzeszonym w nich młodym firmom innowacyjnym udział w zagranicznych misjach handlowych organizowanych przez rząd czy w programie współpracy startupów z dużymi korporacjami (program COSTA), a także otwiera im dostęp do infrastruktury badawczej dużych firm i uniwersytetów (program TekDelta). Rząd holenderski powołał również grupę startupowych oficerów łącznikowych (Startups Officers Network), którzy usprawniają współpracę między poszczególnymi centrami innowacji, wspierają te społeczności regionalne i inspirują je do działania.

Przykład 7: Global Entrepreneur Programme (GEP) // Wielka Brytania

GEP pomaga firmom technologicznym znajdującym się na wczesnym etapie rozwoju oraz startupom, które chcą przenieść swoją działalność do Wielkiej Brytanii. Wsparcie oferowane w ramach programu jest bezpłatne i obejmuje:

● pomoc w przygotowaniu planów biznesowych,

● pomoc w przeprowadzce do Wielkiej Brytanii,

● udzielanie wskazówek, jak rozwijać działalność na skalę międzynarodową,

● mentoring doświadczonych przedsiębiorców,

● wsparcie w pozyskiwaniu inwestorów.

Do tej pory program pomógł 340 firmom w przeniesieniu się do Wielkiej Brytanii oraz przyczynił się do utworzenia 1000 miejsc pracy i zebrania dla tych firm ponad 1 mld GBP inwestycji prywatnych.

Przykład 8: „FuckUp Nights” // Meksyk etc.

Ten ogólnoświatowy trend został zapoczątkowany w Meksyku w 2012 roku i opiera się na założeniu, że porażki i niepowodzenia stanowią nieodłączny element każdej działalności, a dzielenie się wiedzą na ich temat pozwala uczyć się na błędach. Nieprzypadkowo na stałe zagościł w życiu społeczności startupowych. Startupy są bowiem z definicji przedsięwzięciami wysokiego ryzyka. Niepowodzenie, porażka jest niejako wpisana w los startupera. Wieczory, podczas których młodzi przedsiębiorcy opowiadają o tym, czego się nauczyli dzięki doświadczeniom zdobytym w biznesie, mogą się przekładać na większą świadomość wyzwań i trudności, jakie niesie ze sobą działalność młodej innowacyjnej firmy.

Podsumowanie

1. Wspieranie przedsiębiorczości, a przede wszystkim startupów, stało się na świecie modne. Moda ta nie wynika jednak z błahych przesłanek — chęci przypodobania się młodym ludziom czy ułatwiania im życiowego startu, lecz z poważnych analiz mówiących o tym, że budowanie konkurencyjnej gospodarki musi opierać się na innowacyjności oraz na zrozumieniu, że w zglobalizowanym świecie konkurencja o stworzenie najlepszych warunków do wykorzystania rodzimych umysłów i do przyciągnięcia umysłów z zagranicy jest jeszcze bardziej zaciekła niż wyścig zbrojeń.

2. Dlatego państwa, regiony, miasta, a nawet lokalne społeczności prześcigają się w wyszukiwaniu sposobów, jak przyciągnąć do siebie młodych (i starszych), którzy nie tylko mają świetne pomysły, ale którzy pomysły te potrafią przekształcić w kwitnące przedsiębiorstwa. Stąd wsparcie tych osób ma często formę nie tylko finansową (w postaci ulg podatkowych czy dostarczanego kapitału), ale coraz częściej także mentoringową, czyli polegającą na budowaniu i przekazywaniu know-how o tym, jak prowadzić biznes.

3. Polska ma wiele atutów, by stać się nowoczesną gospodarką opartą na wiedzy. Tym największym atutem jest oczywiście liczna grupa młodych i wykształconych osób, otwartych na świat i gotowych czerpać z jego najlepszych wzorców. To wielkie bogactwo musi zostać w należyty sposób wykorzystane, tak by młodzi Polacy chcieli w Polsce przekuwać swe pomysły na biznesy, a z drugiej strony by to w Polsce cudzoziemcy chcieli się swymi pomysłami dzielić i je rozwijać z Polakami, budując dobrobyt naszego państwa.

4. Globalizacja sprawiła, że dzisiaj nawet małe przedsiębiorstwo, szczególnie jeśli funkcjonuje w sferze nowych technologii, musi być od samego początku gotowe do działania w skali przekraczającej granice państwa. To wymaga zdolności bardzo szybkiego nabywania umiejętności konkurowania na rynku globalnym. Tym samym liczą się nie tylko sprzyjające warunki finansowe czy podatkowe do prowadzenia biznesu, ale kluczowego wręcz znaczenie może mieć wsparcie państwa czy władz regionalnych polegające na udzielaniu fachowej pomocy, jak ten biznes w skali światowej prowadzić.

5. Środowisko startupów, czy to w Polsce czy na świecie, odznacza się pewnymi wspólnymi cechami. Tzw. ekosystem startupów, które wiele państw próbuje u siebie budować, jest zespołem bodźców natury prawnej, finansowej, administracyjnej czy wreszcie kulturowej mających sprawić, by młode innowacyjne przedsiębiorstwa czuły się dobrze i prężnie rozwijały. Pole do stworzenia takiej kultury startupowej jest ogromne i to zarówno na poziomie państwa, jak i regionalnym.

6. Niniejsza broszura ma pomóc tym, którzy profesjonalnie zajmują się wspieraniem przedsiębiorczości, w szczególności startupów, by podeszli do tego zadania w sposób jak najbardziej kreatywny oraz by w swych działaniach posiłkowali się i inspirowali wzorami już stosowanymi na świecie.

Kilka sugestii dotyczących rozwoju polskiego ekosystemu startupowego

1. Finansowanie zakładania nowych przedsiębiorstw za pomocą funduszy unijnych gwarantuje środki na rozpoczęcie działalności, zbudowanie produktu i włączenie się w obieg rynkowy. Po szybkim starcie firmy muszą się dość szybko usamodzielnić. Doświadczenia rozwiniętych ekosystemów wskazują, że ten proces powinien się odbywać stopniowo. Ważne jest stworzenie takim firmom możliwości finansowania swojego rozwoju na tym pośrednim etapie, tj. jeszcze przed fazą wejścia na rynki międzynarodowe. W dużej mierze od tego właśnie będą zależały szanse młodych przedsiębiorstw na utrzymanie się na rynku.

2. Doświadczenie prowadzenia nowoczesnego biznesu to przede wszystkim szybkie tempo. Firmy sprzedające produkty i usługi w Internecie mają potencjał do zdobywania setek milionów klientów w ciągu zaledwie kilku lat. Rozwój ten może jednak zostać zahamowany przez obciążenia prawne i administracyjne, z którymi mają do czynienia przedsiębiorcy. Przeregulowane i nadmiernie skomplikowane otoczenie prowadzenia działalności gospodarczej jest jedną z cech systemów, które łatwo mogą stracić na atrakcyjności w oczach zarówno rodzimych, jak i międzynarodowych talentów.

3. Najnowsze badanie „Europe’s Hidden Entrepreneurs”, przeprowadzone przez organizację Global Entrepreneurship Monitor, wykazało, że Polska obecnie znajduje się w fazie przejściowej między gospodarką, której rozwój determinuje efektywność, a gospodarka opartą na innowacjach. Wiąże się to ze stopniowym wzrostem liczby firm dobrze osadzonych w rynku (w tym z dojrzewaniem startupów) i zmniejszaniem się liczby młodych firm wchodzących na rynek. Z przywołanego raportu wynika też, że w 2014 roku liczba przedsiębiorców z wyboru przewyższyła liczbę tych, którzy wybrali taką drogę rozwoju zawodowego z ekonomicznej konieczności.

4. Cudzoziemcy mają trudności z wykorzystaniem swoich kwalifikacji i umiejętności na polskim rynku pracy. Badania, na które powołują się specjaliści z OECD w „Przeglądzie gospodarczym: Polska” z marca 2016 r. wskazują, że imigranci „głównie uzupełniają lokalne zasoby pracy, gdyż pracują na stanowiskach, na które trudno jest znaleźć polskich pracowników”. Im więcej powstanie rozwiązań prawnych umożliwiających współistnienie obcokrajowców na polskim rynku pracy, tym więcej zyskamy intelektualnej różnorodności i kompetencji, które są nam potrzebne jako społeczeństwu.

Podziękowania

Przygotowanie niniejszej ekspertyzy nie byłoby możliwe bez pomocy osób zaangażowanych w rozwój ekosystemów startupowych w różnych częściach świata oraz pracowników polskich ambasad.

Szczególne podziękowania kierujemy do następujących osób:

Joris Moorthamers, Belgia

Karen Boers, Belgia

Rivo Riistop, Estonia

Mattia Corbetta, Włochy

Lorenzo Lo Cascio, Włochy

Sara Monesi, Włochy

Luis Felipe Campuzano, Włochy

Patrícia Assis Teixeira, Portugalia

Rocio Fonseca, Chile

Lucie Sanchez, Włochy

Daniela Kandel, Izrael

Kadri Arrak, Estonia

Petra Dzurovčinová, Słowacja

Lisa Steigertahl, Republika Federalna Niemiec

Lukas Wiese, Republika Federalna Niemiec

Przemysław Bobak

Jerzy Boczkowski

Katarzyna Czop

Anna Czuchry

Justyna Frelak

Kamil Guziński

Monika Izydorczyk

Iwona Jakuszko-Dudka

Tomasz Kijewski

Marek Kolański

Bogumiła Płachtej

Justyna Pobrotyn

Ryszard Sarkowicz

Piotr Świętach

Arkadiusz Toś

Agata Wadowska

Autorki opracowania:

Magdalena Beauchamp jest absolwentką kierunku Jednolity Rynek Europejski w College of Europe oraz stosunków międzynarodowych i ekonomii w Wyższej Szkole Europejskiej i szwajcarskim Université de Fribourg. Zdobywała doświadczenie w obszarze polityk gospodarczych w Dziale Handlowym Ambasady Królestwa Danii w Warszawie, w Komisji Europejskiej oraz Stałym Przedstawicielstwie RP przy UE. W Fundacji Startup Poland sprawuje funkcję Dyrektor ds. Polityki Publicznej.

Agata Kowalczyk jest absolwentką Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pracowała jako dziennikarz i redaktor w „Rzeczpospolitej”, „Polsce The Times” oraz portalu Gazeta.pl, a także jako reporterka w TVN. Pełniąc funkcję Specjalisty ds. Komunikacji, była odpowiedzialna za obecność w mediach marek technologicznych: Samsung, Logitech, Dyson oraz AMD, a także trzech startupów z rynku marketplace. Obecnie sprawuje funkcję Dyrektor ds. Komunikacji Fundacji Startup Poland.