bOtKfBK bo PRZEGLĄDU TECHNICZNEGO PO 29 — 1 5 3

P R Z E G L Ą DODLEWNICZY

ROK MARZEC 1937 R. Nr. 3

ORGAN WSPÓLNY GRUPY ODLEWNI PRZY POLSKIM ZWIĄZKU PRZEMYSŁOWCÓWMETALOWYCH I STOWARZYSZENIA TECHNICZNEGO ODLEWNIKÓW POLSKICH

K O M I T E T R E D A K C Y J N Y : J. BUZEK. K. GIERDZIEJŁWSKI, J. KOZARZEWSK1. J. UPOWSKI, J. LUTOSŁAWSKIE. PERCHOROWICZ, M- THUGUTT.

DO CZYTELNIKÓW!Przed nami leży trzeci zeszyt „Przeglądu Od-

lewniczego", który łącznie z poprzednimi dosta-tecznie określa charakter pisma. Naogół przychyl-na ocena czasopisma przez Czytelników dodajenam zachęty do dalszej pracy i pozwala przy-puszczać, że obrany przez Komitet Redakcyjnysposób omawiania technicznych i gospodarczychzagadnień odlewnictwa jest właściwy.

Niestety, nie możemy natomiast zadość uczynićwzględnie często wypowiadanemu życzeniu zwięk-szenia objętości pisma. Finansowa strona wydaw-nictwa nie jest jeszcze dostatecznie ugruntowana,aby można było przejść na zwiększony format cza-sopisma, który i obecnie przekroczył znacznie planpierwotny; tym nie mniej będziemy się starali jak-najusilniej nie zmniejszać już ustalonej objętości„Przeglądu Odlewniczego" i zamiast ośmiostroni-cowego zeszytu dawać Czytelnikom conajmniejstron dwanaście.

Podany w poprzednich 2eszyłach wykaz firm,które popierają naszą inicjatywę przez udzielaniewydawnictwu stałych ogłoszeń, możemy uzupełnić,wymieniając S. A. Zakładów Ostrowieckich i Zje-dnoczone Zakłady Górniczo-Hutnicze Modrzejów-Hantke S. A.

Jednocześnie zwracamy uwagę, że poczynając odzeszytu następnego będziemy wysyłali „PrzeglądOdlewniczy" tylko członkom Stowarzyszenia Tech-nicznego Odlewników Polskich i Grupy Odlewniprzy P. Z. P. M. i zmuszeni będziemy wstrzymaćdalszą wysyłkę wszystkim tym, którzy do dnia1-go kwietnia r. b, nie zostaną zarejestrowani w Se-kretariacie jednej z tych organizacyj.

Szczęść Boże,Komitet Redakcyjny

„Przeglądu Odlewniczego".

Inż. Z. LENARTOWICZSekretarz Generalny STOP.

621 . 7 (063) ~ (438)

W przededniu MiędzynarodowegoKongresu Odlewniczego w Polsce

Odlewnicy polscy stoją wobec poważnego za-dania, zorganizowania w 1938 r. — pierw-szego w Polsce Międzynarodowego Kongresu

Odlewniczego, Realizację tej wielkiej pracy wzięłona swe barki Stowarzyszenie Techniczne Odlewni-ków Polskich.

Myśl zorganizowania w Polsce Międzynarodo-wego Kongresu Odlewników powstała w łonie Za-rządu Ko^a Odlewników przy Stowarzyszeniu Tech-ników Polskich w 1933 r. Z inicjatywą tą zwróciłosię Koło Odlewników do czynników rządowych orazszeregu organizacyj przemysłowych i technicznychcelem uzyskania ich zgody oraz poparcia przy urzą-dzaniu Kongresu. W ten sposób Koło Odlewników

uzyskało aprobatę dla swych zamierzeń od Za-rządu Stowarzyszenia Techników, w którego składwchodziło w owym czasie (uchwała z dnia 31.X,33 r.), Rady Polskiego Związku PrzemysłowcówMetalowych (uchwała z dnia 16.XII. 33 r.), IzbyPrzemysłowo-Handlowej w Warszawie (uchwałaPrezydium Izby z dnia 9.1. 34), Ministerstwa Prze-mysłu i Handlu oraz Komisariatu Rządu m. st.Warszawy.

Mając poparcie wyżej wymienionych instytu-cyj, Koło Odlewników na dorocznej Sesji w Fila-delfii w r. 1934 mogło przyjąć propozycję Komite-tu Międzynarodowego Technicznych StowarzyszeńOdlewniczych — „Comitć International des Asso-

154 ~ 3 ( ł p o 1937 — 0DLfeWNIC2V

ciations Techniąues de Fonderie" — zorganizowa-nia w 1938 r. Międzynarodowego Kongresu Odlew-niczego w Polsce.

Podstawą oficjalną zorganizowania KongresuMiędzynarodowego w Polsce są prawa i obo-wiązki z racji należenia Polski do wyiej wymie-nionego Komitetu Międzynarodowego TechnicznychStowarzyszeń Odlewniczych. Międzynarodowa taorganizacja jednoczy w sobie techniczne organiza-cje odlewnicze 12 państw: Anglii, Belgii, Czecho-słowacji, Holandii, Francji, Hiszpanii, Luksembur-gu, Polski, Niemiec, Stanów Zjednoczonych Ame-ryki Północnej, Włoch i Węgier. Na czele jej słoiprezes Komitetu, wybierany na przeciąg jednegoroku. W r. 1935 tę zaszczytną funikcję sprawowałprzewodniczący Koła Odlewników Polskich, inż.K, Gier dziej ewski.

Zadaniem Komitetu Międzynarodowego jest pa-tronowanie pracom z zakresu odlewnictwa o cha-rakterze międzynarodowym. Prace łe ześrodkowująsię w poszczególnych komisjach. W obecnej chwiliczynne są następujące:

Komisja badania żeliwa,Komisja badania piasków formierskich,Komisja słownictwa.Polska bierze czynny udział we wszystkich tych

Komisjach.Dalszym przejawem działalności Komitetu jest

organizowanie Kongresów Międzynarodowych. Wregulaminie Komitetu przewidziane są kongresyfcrzieeh rodzajów, t. zw. kongresy A, B i C. Kon-gresy A są kongresami światowymi, połączone za-wsze z wystawą odlewniczą. Zwoływanie kon-gresów A przysługuje tylko trzem krajom: Anglii,Francji i Niemcom,

Kongresy 5 są to kongresy o charakterze kon-gresów A, ale urządzane w Ameryce, wreszcie kon-gresy małe C — bez wystawy i oficjalnego udziałuAmeryki.

D o t y c h c z a s o w e K o n g r e s y o d b y ł y s i ę l u bo d b ę d ą w n a s t ę p u j ą c y c h m i a s t a c h .

Rok

1923

1926

1927

1928

1929

1930

1931

1932

1933

1934

1935

1936

1937

1938

K r a j

FrancjaStany Zjednocz.FrancjaHiszpaniaAngliaBelgiaItaliaFrancjaCzechosłowacjaStany Zjedn.BelgiaNiemcyFrancjaPolska

Mi a s t o

ParyżDetroitParyżBarcelonaLondynLiegeMediolanParyiPragaFiladelfiaBrukselaDiisseldorfParyż

Kongres

ABCCACCAC

BCAC

c

Rola Komitetu Międzynarodowego w organizacjikongresu sprowadza się zasadniczo do ustalania

kraju oraz oficjalnej reprezentacji; istotę organi-zacji, ustalanie programu prac i t, d. bierze na sie-bie Stowarzyszenie tego kraju, w którym odbywasię kongres.

Szereg odbytych kongresów odlewniczych wytwo-rzył pewne ustalone tradycją formy otwarcia, zam-knięcia i prac kongresu. Ponadto, dzięki temu, żepewien procent uczestników z różnych krajów bie-rze udział niemal w każdym kongresie, wytwarzasię pomiędzy nimi atmosfera przyjaźni, co znakomi-cie ułatwia dalszą współpracę na terenie zawodo-wym lub ogólnym.

Jeżeli mowa o formach pracy, to można pod-kreślić następujące momenty:

Międzynarodowym Kongresom Odlewniczymudziela swojego protektoratu Głowa Państwa. Zja-zdy w Belgii, Hiszpanii, Italii odbywały się podWysokim Protektoratem Królewskim, zaś w Cze-chosłowacji, Francji i Stanach Zjednoczonych —pod Protektoratem Prezydentów, Kongres w r, 1929w Anglii odbył się pod protektoratem NastępcyTronu.

Komitet Honorowy tworzą — Rząd w całymkomplecie oraz Prezydenci miast, w których kon-gres odbywa się, jak również Wojewodowie właś-ciwych dzielnic kraju.

Do Komitetu Organizacyjnego zapraszani sąRektorzy wyższych uczelni, Prezesi organizacyjtechnicznych, naukowych bądź też przemysłowych,ludzie specjalnie zasłużeni dla przemysłu krajo-wego, a szczególnie dla odlewnictwa.

Komitet Wykonawczy, na którego czele stoi Pre-zes Stowarzyszenia Technicznego Odlewników da-nego kraju, prowadzi całą pracę organizacyjną. Ko-mitet teai posiada zazwyczaj szereg sekcyj i spełniawłaściwą pracę organizacyjną.

Do wzięcia udziału w Kongresie zapraszane sąnietylko te 12 państw, które wchodzą w skład Mię-dzynarodowego Komitetu (C, I. A. T. F.), leczwszystkie państwa, mające swych przedstawicieliakredytowanych przy rządzie danego państwa.

Liczba uczestników Kongresów międzynarodo-wych wynosi zazwyczaj od 400—600, z czego 30—50% stanowią goście z zagranicy. Dla Polski należyprzewidywać udział oik. 350 osób, w tym 100—150z zagranicy.

Na program prac Kongresu składają się refe-raty techniczne, opracowane przez siły naukowei techniczne danego kraju, oraz referaty wymienne(memokes d'echanges), które nadsyłają Stowarzy-szenia Odlewnicze reprezentowane w KomitecieMiędzynarodowym, — zwyczajem bowiem jest, żekażde Stowarzyszenie Odlewnicze, reprezentowanew Komiteci Międzynarodowym, obowiązanie jestnadesłać na Kongres conajmniej jeden referat ofi-cjalny. Referaty te są następnie drukowane bądźw czasopismach odlewniczych danego kraju, bądź,jak to ostatnio powszechnie się ustaliło', wyda-wane w osobnych tomach. Stanowią one cenną li-teraturę odlewniczą, przy tym omawiają zazwyczajnajnowsze zdobycze w tej gałęzi przemysłu i na-uki. Należy tylko dołożyć wszelkich starań dowczesnego opublikowania prac, aby uczestnik po-

PRZEGLĄD ODLEWNICZY — 1937 PO 3l 155

siedzenia był zaznajomiony z tematem i mógł wziąćrzeczowy udział w dyskusji.

Polska na tym odcinku będzie miała dodatkowąrobotę — opracować i podać tekst w dwuch języ-kach: polskim i francuskim, referaty zaś wymien-ne wydrukować w języku referenta oraz w tłoma-czeniu polskim.

Dalszym punktem programu technicznego jestzwiedzanie wystaw przy kongresach typu A i Bi instytutów naukowych i technicznych oraz zakła-dów przemysłowych.

Obok programu prac o charakterze technicznymistnieje program o charakterze reprezentacyjnymi krajoznawczym. Tę część programu należy rów-nie starannie ułożyć, jak i techniczną. Trzeba so-bie otwarcie powiedzieć, że dla wielu uczestnikówz zagranicy, ta część programu będzie najbardziejinteresująca, Z każdym Kongresem połączona jestwycieczka krajoznawcza. Technicznie przeprowa-dza się to zazwyczaj tak, że otwarcie Kongresu od-bywa się w jednym mieście, zamknięcie gdziein-dziej, względnie odbywa się wycieczka po zamknię-ciu Kongresu,

W czasie obrad Kongresu odbywa się szereg ofi-cjalnych przyjęć reprezentacyjnych. W czasieobrad Kongresu w 1932 r. w Paryżu PrezydentFrancji Lebrun przyjął uczestników Komitetu nazamku w Rembouillet, w 1931 r. — Mussoliniw Rzymie.

Zawsze też przewidywane jest przyjęcie uczest-ników przez Władze Miejskie na Ratuszu i t. d.

Podczas o/brad urządzane są wspólne posiłki, naktórych wygłaszane są okolicznościowe przemówie-nia delegatów poszczególnych Stowarzyszeń za-granicznych.

Uroczyste otwarcie i zamknięcie odbywają siępod przewodnictwem przedstawiciela Rządu, któ-rym jest zwykle Minister Przemysłu i Handlu.Przedstawiciele Rządu biorą też udział w pra-cach Kongresu. W czasie trwania Kongresu Mię-dzynarodowego Rząd zazwyczaj udziela odznaczeńzasłużonym działaczom na polu rozwoju odlewni-ctwa rodzimego.

W Kongresie Międzynarodowym bierze też udziałliczny zastęp pań, członków rodzin uczestnikówKongresu.

Z tej krótkiej notatki o pracy naukowo technicz-nej i organizacyjnej Zjazdów Międzynarodowychmożna jasno zdać sobie sprawę, że należyte wywią-zanie się z tego zadania nie jest rzeczą łatwą.

Mając na uwadze jednak wielką rolę, jaką Kon-gres odgrywa w dziedzinie propagandy techniczneji ogólnej krajoznawczej oraz pokojowego zbliże-nia narodów, nie należy wątpić, że StowarzyszenieTechniczne Odlewników Polskich w realizacji tegotrudnego przedsięwzięcia znajdzie pomoc i popar-cie zarówno w sferach oficjalnych, jak i przemy-słowych oraz w najszerszych kołach naukowo-tech-nicznych.

Z drugiej strony, mając świeżo w pamięci orga-nizację i wyniki ostatniego III Zjazdu OdlewnikówPolskich, który był jakby generalną próbą przedmającym się odbyć Kongresem Międzynarodowym,nie należy wątpić, że odlewnicy polscy wywiążą sięgodnie z zadania powierzonego im przez KomitetMiędzynarodowy Technicznych Stowarzyszeń Od-lewniczych.

Inż. O. MARCINOWSKI

Ł a d o w a n i e ż e I i w i a k a621 .745 . 34 . 004

(Artykuł dyskusyjny).

Stale wzrastające wymagania, stawiane odlew-niom żeliwa, powodują coraz większe "trud-ności uzyskania należycie płynnego^ żeliwa,

przetapianego przeważnie w żeliwiakach, posiada-jących tę wielką zaletę, że są bezkonkurencyjnepod względem taniości instalacji i eksploatacji.

Taniość procesu topienia w żeliwiaku sprzyjacoraz większemu jego rozwojowi, pod warunkiemjednak, że dla usunięcia wzrastających trudnościotrzymania płynnego żeliwa o należytym składziechemicznym przestrzegane będzie jak najstaran-niejsze prowadzenie żeliwiaka. Dotyczy to równieżładowania, polegającego na równomiernym rozmie-szczeniu materiałów wsadowych w szybie żeliwiakai na przestrzeganiu należytej kolejności załadowa-nia poiszczeigólnych części wsadu.

Nie dbając o należyte załadowanie, nie możnaspodziewać się równomiernego i gorącego biegu że-

*) Podając niniejsze uwagi Autora zwracamy się do Czy-telników, aby wypowiedzieli na łamach „Przeglądu Odlew-niczego" swoje spostrzeżenia, dotyczące omawianej sprawy.

Red.

liwiaka. Nierównomierne załadowanie metalu możedoprowadzić do tego, że dysze, nad którymi znaj-duje się większa część wsadu, często nie zdołająwykonać swego zadania i nieroztopione kawałki me-talu przejdą koło dysz do kotliny żeliwiaka, powo-dując studzenie roztopionego żeliwa. Prócz tego,nierównomierne załadowanie koksu i metalu po-woduje nierównomierny przepływ powietrza przezżeliwiak, podniesienie lub obniżenie strefy topienia,co ujemnie wpływa na bieg żeliwiaka. Nierówno-mierne załadowanie żeliwiaka jest wiec jednąz przyczyn otrzymywania zimnego utlenionego że-liwa, powodującego powstanie w odlewie pęcherzygazowych oraz znaczne wahania składu chemiczne-go, tak że odlewy wykonane nawet z jednego i tegosamego wsadu mogą znacznie się różnić.

W odlewniach żeliwa stasuje się obecnie takręczne jak i mechaniczne ładowanie materiałówwsadowych do żeliwiaka. Ładowanie ręczne —\ bezporównania prymitywniejsze od mechanicznego —może być stosowane jedynie przy ładowaniu mniej-szych żeliwiaków.

Przy ręcznym ładowaniu zasypuje się pierwsze

156 32 PÓ 1937 - PRZEGLąD ODLEWNICZY

wsady koksu i metalu, nie mając możności przekon-tirolowania, jak one ułożą się w szybie żeliwiaka,a nawet nie mając możności ich zrównania. Dopie-ro mniej więcej od czwartego — piątego wsadumożna obserwować załadowanie i należycie ukła-dać ładowane materiały.

Każdy wsad koksu należy zrównać widłami pocałym przekroju szybu żeliwiaka i dopiero po do-konaniu tej czynności przystąpić do ładowaniawsadu metalu. Należy to' czynić dla tego, że żełiwiakposiada tylko jeden otwór wsadowy i przy niedba-łym ładowaniu większa część wsadu koksu znaj-dzie się zawsze po stronie przeciwnej do otworuwsadowego.

Równomierne załadowanie wsadu metalu jesttrudniejsze od równomiernego załadowania wsadukoksu, gdyż wymaga większego wysiłku. Piecowywrzucając kawałki metalu powinien starać się roz-mieścić je możliwie równomiernie w przekroju szy-bu żeliwiaka.

Jeżeli piecowy nie zwraca uwagi na prawidłowerozmieszczenie metalu w szybie, to zwykle, biorącz wagi lub z pomostu wsadowego kawałek metalu,rzuca go zdaleka na próg otworu wsadowego i wszy-stkie kawałki po odbiciu się od progu prawie za-wsze spadają w jednym miejscu i wsad zostaje za-ładowany nierównoimiernie.

Dla równomiennego załadowania metalu piecowypowinien przynosić do otworu wsadowego' każdykawałek metalu i tu skierowywać go w odpowiedniemiejsce. Oczywiście praca ta wymaga większegowysiłiku piecowych, wobec czego należyte zorgani-zowanie ręcznego ładowania żeliwiaka dla otrzy-mania normalnego biegu pieca pociąga za sobą ko-nieczność zwiększenia załogi piecowych.

Jednak nawet i tak zorganizowana praca przyręcznym ładowaniu nie zawsze prowadzi do do-brych wyników, dla lego, że piecowi nie zawsze mo-gą umiejscowić ładowany materiał w odpowiednimmiejscu szybu, ponadto wysoka temperatura i czadw pobliżu otworu wsadowego często uniemożliwia-ją należyte ładowanie nawet najbardziej karnejzałodze piecowych.

Te ostatnie przyczyny nasuwają myśl, że ręczneładowanie, — bardzo szkodliwe dla zdrowia, po-winno być w odlewniach o ile nie wzbronione, tow każdym razie najbardziej unikane.

Jest to możliwe tym bardziej, że posiadamy obec-nie instalacje do mechanicznego lądowania żeliwia-ków, które w zupełności dają gwarancję, równo-miernego rozmieszczenia materiałów wsadowych wszybie. Równomierne rozmieszczenie materiałuwsadowego przy ładowaniu mechanicznym osiągasię, stosując kubły z dnem stożkowym, przy czymmateriał wsadowy powinien być przede wszystkimrównomiernie rozmieszczony w kuble, co nie przed-stawia większych trudności i zależy jedynie odstaranności piecowych. Prócz tego, stosowanie ku-błów posiada tę zaletę, że nierównomierne rozmie-szczenie w nim materiału wsadowego uwidoczniasię przechylaniem kubła podczas podnoszenia dopomostu wsadowego, więc może być stosunkowo ła-two usunięte.

Tak przy mechanicznym, jak i przy ręcznym ła-

dowaniu może być utrzymana odpowiednia kolej-ność załadowywania różnych gatunków wsadu me-talu do żeliwiaka.

Różne są zdania o należytej kolejności załado-wywania wsadu metalu, składającego się z gęsi su-rowca, zlewów, złomu żeliwnego oraz złomu stalo-wego. Biorąc pod uwagę różne temperatury top-liwości różnych gatunków metalu, ładowanego dożeliwiaka, nie ulega wątpliwości, że materiały teróżnie zachowują się w żeliwiaku. Załączona ta-bela, zaczerpięta z pracy Jamesa Lowry *) podajetemperatury topliwości różnych gatunków wsadumetalu. Jak widzimy z tabeli, temperatura topli-wości złomu stalowego jest wyższa, aniżeli tempe-ratura topliwości surowca i złomu żeliwnego, z cze-go powinniśmy wnioskować, że złom stalowy topisię dłużej. Surowiec i złom żeliwny — przy j edna-kowym składzie chemicznym posiadają bardzo zbli-żoną temperaturę topliwości, jednak zwykle suro-wiec zawiera mniej węgla związanego, aniżeli złom,wobec czego topi się przy wyższej temperaturze,względnie topi się dłużej. W każdym razie suro-wiec zwykle ładuje się w kawałkach trudniejtopliwych, aniżeli złom, wobec czegO' on równieżtopi się dłużej. Oczywiście, że gatunki o wyższejtemperaturze topliwości należy załadowywać bli-żej koksu, t, j . miejsca o najwyższej temperaturzew strefie topienia. I jeżeli z jakichkolwiek powo-dów gatunki te nie trafią we wskazane miejsce, toich roztopienie może być opóźnione, co może rów-nież ujemnie wpłynąć na roztopienie następnegowsadu, Na zasadzie powyższej tabeli, przy jedno-czesnym załadowaniu, roztopienie wsadu metalo-wego odbywało by się teoretycznie w następującejkolejności: 1) łatwotopliwy złom żeliwny, składa-jący się zwykle ze zlewów i cienkościennego złomużeliwnego, 2) trudnotoipliwy złom żeliwny, składa-jący się z grubszego złomu żeliwnego, 3) gęsi su-rowca, 4) złom stalowy. Dla tego też załadowującnajpierw złom .stalowy, następnie gęsi surowca i na-koiniec złom żeliwny i zlewy otrzyma się jednocze-sne roztopienie wsadu metalu.

Jednak, naszym zdaniem, odwrotna kolejność za-ładowywania posiada większe uzasadnienie, gdyżżeliwo topi się odmiennie od stali, która spływakroplami w miarę lokalnego nagrzania jej do tem-peratury toipliwości. Topienie żeliwa zaś odbywasię odnrazu w całej objętości, a jeżeli bryła żeliwajest duża, to roztopienie odbywa się częściami,przy czym każda część bryły odrazu przechodzi wstara, ciekły. Przegrzanie, które posiada kawałekżeliwa w momencie roztopienia, jest prawie maksy-malne i następne dodatkowe przegrzanie przy szyb-kim przejściu strumyczków żeliwa przez strefę to-pienia jest bardzo nieznaczne. Wychodząc z tegozałożenia, różne gatunki wsadu metalu należy zała-dowywać poczynając od zlewów i łatwotopliwegozłomu żeliwnego, dalej •—• od trudmotoipliweigo zło-mu żeliwnegoi, następnie — gęsi surowca i wreszciestali. Przy takiej kolejności gęsi surowca i wogólezłom trudnotopliwy wejdą w strefę topienia bar-dziej nagrzane, zaś zlewy i łatwotopliwy złom bę-

*) Wagranka, tieorja processa, rabota i konstrukcja.Moskwa, 1936 r. str. 204.

PRZEGLgD ODLEWNICZY — 1937 PO 33 - 157

dą się topiły w samej strefie topienia, gdzie będąbardziej przegrzane, aniżeli przy topieniu nad tru-dnatopliwą częścią wsadu w tej strefie, gdzie niema tak wysokiej temperatury, jak w strefie topie-nia, i gdzie nie mogą być tak przegrzane przed roz-topieniem. Prócz tego, załadowując łatwotopliwączęść wsadu nad trudnotopliwą, strumyczki płyn-nego żeliwa roztopionego nad dużymi bryłamiwsadu, będą stygły padając na trudnotopliwy ma-teriał i w kotlinie otrzyma się zimniejszy metal.Również załadowanie grubego, ciężkiego złomu nadlekkim jest korzystne i z tego względu, że ładującna wsad koksu najpierw lekki złom nie narażamykoksu na .znaczniejsze kruszenie. Dla tego też są-dzimy, że należy przyjąć następujący porządek ła-dowania poszczególnych gatunków wsadu metalu:1) zlewy i drobny złom żeliwny, 2) gruby złom że-liwny, 3) gęsi surowca, 4) złom stalowy.

Niektóre odlewnie, jak np. Zakładów Kruppa wEssen, „Władimira IHcza" w Moskwie i inne, otrzy-mują dobre wyniki, stosując dokładne zmieszaniewszystkich poszczególnych składników wsadu me-tak.

Co .się tyczy kolejności ładowania topników dożeliwiaka, to, naszym zdaniem, topniki koniecznienależy ładować na wsad metalu, a nie koksu, jakto zwykle się czyni wychodząc z założenia, że top-niki wprowadza się do żeliwiaka dla ożużlowaniapopiołu znajdującego się koksie. Jednak nie należyzapominać, że załadowując topniki na koks ciepłospalania koksu zostanie pochłonięte w pierwszymrządzie na rozkład topników, a następnie na oiużlo-wanie. Natomiast ciepło spalania koksu przedewsizys.tkim powinno być zużyte na roztopienie i prze-grzanie żeliwa. Po roztopieniu wsadu metalu top-

niki znajdują się na koksie i spełnią swoją rolę taksamo, jak gdyby były załadowane bezpośrednio nakoks.

Czasem wsad topnika miesza się z wsadem koksudla lepszego ożużlowania popiołu znajdującego sięw koksie, jednak taki sposób nie może być iiważanyza właściwy, ponieważ, jak i w poprzednim wy-padku, topnik pochłania ciepło spalania koksu,a prócz tego ten sposób wymaga dodatkowej ope-racji mieszania koksu z topnikiem.

Podając swoje uwagi, mam nadzieję, że Redak-cja „Przeglądu Odlewniczego" umożliwi przepro-wadzenie dyskusji na łamach, pisma, tym bardziej,że prawidłowe rozwiązanie postawionego zagadnie-nia umożliwić może otrzymanie więcej przegrzane-go żeliwa, co niewątpliwie korzystnie wpłynie nazmniejszenie ilości braków, względnie może dopro-wadzić do zmniejszenia procentowego wydatkukoksu na topienie. Tak w jednym, jak i w drugimwypadku osiągnąć możemy sukces nie tylko tech-niczny, lecz i gospodarczy, co jest intencją niniej-szej pracy.T e m p e r a t u r a t o p l i w c ś c i r ó ż n y c h g a t u n k ó w

w s a d u m e t a l u .

Gatunek wsadu metatu

Gęsi surowca (3,0 % Si)(1,8 % Si)

Złom żeliwny (1,8 % Si)(0,9 % Si) . . . . .

Złom stalowy (0,2 % C)(0,2 % C )(0,9% C)

TemperaturatopliwoSci °C

1235122012101J35147514551410

Inż. H. ZIMNOWODA 6-9.142.3:629.12.015.64

Odlewy staliwne w zastosowaniu do jednostek morskichT~\o typowych odlewów stosowanych w budownictwie okrę--*—' towym należą; dziobnice, tylnice, wsporniki wałówśrubowych i kotwice. Stosowana stal węglowa posiada wy-trzymałość na rozeiwanie 45- -35 kg/mm2 i wydłużenie 18%,

Poza wymienionymi odlewami, przeznaczonymi dla bu-dowanych w kraju trawlerów, produkuje się również za-granicą łańcuchy kotwiczne.

Stosowane kotwice systemu Hall'a składają się z korpusulanego o 2-ch łapach i z drążka kutego, osadzonego we-wnątrz korpusu za pomocą 2-ch trzpieni. Część lana produ-kowana jest w formie szamotowej. Miejsca, w których obiełapy łączą się z korpusem ( ar, i a.,, rys. 1) są najważniej-szymi przekrojami i zarazem największymi nagromadzeniamimetalu.

Ponieważ ciężar właściwy stali, wlanej do formy w tem-peraturze ok. 16001' wynosi ó,85 kg/dm:!, a stali w staniestałym 7,87 kjg/'dm:l, różnica wynosząca 14,9% tłumaczy zja-wisko skurczu i tworzenia się wewnątrz jamy usadowej. Taostatnia powstaje, z tego powodu, że krzepnięcie rozpoczy-nające się od zimnych ścian formy w kierunku od zewnątrzuniemożliwia dostęp świeżego metalu, który mógłby zapełnićtworzącą się jamę. Nadlewy ustawiane bezpośrednio nadniebezpiecznymi miejscami, zasilają je podczas krzepnięciapłynnym metalem. W ten sposób jamy usadowe zostają prze-

niesione do nadlewów, które po wyjęciu odlewu z formyobcina się za pomocą palnika acetylenowego.

Rys. 1 Odlew staliwny kotwicy syst. Halia

158 — 34 PO 1937 - PRZEGLĄD ODLEWNICZY

Po wykończeniu i opiaskowaniu, odlewy kotwic zostająpoddane obróbce termicznej wraz z próbkami wytrzyma-łościowymi. Badanie jakości odlewów polega na sprawdzeniuskładu chemicznego oraz badaniu próbek na gięcie i rozer-

Kys. 2. Próba na rozciąganie zmontowanej kotwicy.wanie, Po pomyślnym wyniku prób wytrzymałościowych, go-towe kotwice poddane zostają próbom mechanicznym na roz-ciąganie i udarność.

Rys. 3. Sprawdzenie na rysownicy zestawionychczęści modelu dziobnicy okrętowej.

Próba na rozciąganie polega na tym, że kotwicę pod-wiesza się w ten sposób, by siła ciągnąca działała z jednejstrony przez klamrę, a z drugiej przez łapę w odległościy 3 łapy (rys. 2).

Obciążenie wyznacza się według warunków technicznych,Próba na udarność polega na opuszczeniu kotwicy z wyso-kości 3—4 m (w zależności od ciężaru) na płytę stalową gru-bości 100 mm, umieszczoną na fundamencie murowanym gru-bości 1 m. Próbowane odlewy nie powinny wykazać po tychbadaniach żadnych pęknięć i odkształceń.

Do bardzo poważnych zagadnień należy produkcja dziob-nie okrętowych. Odlewy te długości ok. 6 m i przeciętnejgrubości ścianki 15 mm kurczą się w formie ok. 120 mm. Pod-czas stygnięcia odlewu opór formy powinien być mniejszy,niż wytrzymałość stali — w przeciwnym razie następująrozdarcia tworzywa, czyli pęknięcia,

Udany odlew zależy od właściwego rozwiązania tego za-sadniczego zagadnienia, z którym związane są: dobór masy,chłodzenie zewnętrzne i wewnętrzne odpowiednich przekro-jów, tiżebrowanie, odpowietrzenie i rozłożenie ścićle zwy-miarowych kanałów wlewowych oraz nadlewów zasilających.

Przed wykonaniem modelu, całość w skali 1 : 1 zostajewykreślona na wielkiej rysownicy z uwzględnieniem % skur-czu. W zależności od sposobu formowania, wykres zostajepodzielony na kilkadziesiąt części, podług których wykony-wa się szablony a następnie odpowiednie części modelui rdzenie.

Rys. 3 obrazuje poszczególne fragmenty modelu dziob-nicy, ułożone na rysownicy celem sprawdzenia.

Montaż formy odbywa się za pomocą licznych szablonów.Odprowadzenie powietrza z formy i gazów powstałych wmasie formierskiej podczas lania przeprowadza się za pomo-

cą kanałów, połączonych ze sobą i mających wspólne ujścienazewnątrz. Konstystencja masy formierskiej musi zapew-nić ognioodporność i przepuszczalność przy jedoczesnej drob-nej granulacji koniecznej do otrzymania możliwie jaknaj-gładszych ścian odlewu. Ma to duże znaczenie w związkuz opóźnieniem procesu rdzewienia. Metal wprowadza sięz dwuch stron, ażeby jaknaj szybciej zapełnił formę.

Na pierwszym planie (rys, 4) odróżnić można kanał wle-wowy, ciągnący się wzdłuż odlewu oraz 2 wlewy (oznaczonestrzałkami, przez które został wprowadzony metal z 2-chkadzi. Widoczny jest również szereg nadlewów, umieszczo-nych na górnej części odlewu.

Żeberka przy zetknięciu się ściany podłużnej z poprzecz-nymi zabezpieczają przed ewentualnymi pęknięciami. Wiszą-ce druty stanowią resztki uzbrojenia rdzeni, które natych-miast po odlaniu zostały wybite, ażeby usunąć opór masyformierskiej podczas kurczenia się odlewu.

Po wykończeniu i wyżarzeniu odlew zostaje sprawdzonyszablonami. Dalej następuje obróbka termiczna, odbiór i popowtórnym badaniu odlew zostaje gruntownie opiaskowany,celem usunięcia resztek zendry. Następnie zostaje na miejscupomalowany farbą chroniącą od rdzy.

Odlewy staliwne posiadają również zastosowanie w ma-rynarce pod postacią łańcuchów lanych do kotwic. Pro-dukcję odlewania łańcuchów rozpoczęto w Stanach Zjedno-czonych z chwilą gdy spawanie większych jednostek natra-fiło na trudności. Po przejściu pierwszych prób, łańcuchylane okazały się mocniejsze i tańsze od łańcuchów spawa-nych, Przy fabrykacji lanych łańcuchów unika się kilkakrot- .nej przeróbki metalu jak: walcowanie, gięcie i zgrzewanieprętów przy każdorazowym podgrzewaniu. Ogniwa łańcu-chów lanych posiadają ściśle jednakowe przekroje i jedno-rodną strukturę. Najpierw zostają odlane poszczególne ogni-

Rys. 4. Odlew dziobnicy okrętowej po wyjęciu z formy.wa, formowane maszynowo, które po oczyszczeniu wkłada siędo odpowiednich form, ustawionych w szeregu obok siebie.

Rys. 5. Formowanie łańcucha kotwicznego.

Na rys. 5 widoczny jest sposób łączenia form. Wlew Fi strzałki wskazują drogę, którą dostanie się metal ogniwałączącego.

PRZEGLĄD ODLEWNICZY — 1937 PO 35 - -J59

Nowości techniczne dla odlewnika 621 .7

Małe maszyny uniwersalne do badań wytrzymałościowych.Technika współczesna oceniająca materiały na podstawie

ich własności mechanicznych, zmusza nawet małe zakładyprodukcyjne do nabycia maszyn, służących do badań wy-trzymałościowych,

Dotychczas stosowane i najwięcej rozpowszechnione ma-szyny firmy Amsler są bardzo kosztowne i małe przedsię-biorstwa nie były w stanie ich nabywać. Skłoniło to kon-struktorów do budowy małych maszyn, stosunkowo tanich,dostępnych dla przedsiębiorstw o niedużych możliwościachfinansowych.

Pomijając maszynę Losenhausena dla prób żeliwa nazginanie, która jest znana i pracuje w kilku odlewniach w

Polsce, podajemy tu opisdwóch maszyn; uniwersalnejdo badań materiałów syste-mu R. Arthuis'a, w wykona-niu: Ateliers de Mecaniąuede l'Ćcole Speciale (28 Ave-nue du president Wilson-Cachan (Seine) Francja) i dobadań żeliwa w wykonaniuMannheimer MaschinenfabiikMohr u. Federhoff — Mann-heim — Niemcy.

1. Maszyna Arthuis'a (rys,1) pozwala na przeprowa-dzenie następujących badań;twardości wg. BrineWa iRockwella, wytrzymałości naściskanie, na rozciąganie, naścinanie, na zginanie, udai-ności i wytłaczalności.

Przy badaniach na ści-skanie maszyna Arłhuis'adziała jak prasa hydrauliczna,napędzana jest olejem, do-

starczanym przez pompę ręczną (korba dolna). Siłę działa-jącą podaje manometr.

Przy badaniach na rozciąganie silą otrzymuje się przezściskanie kalibrowanych sprężyn, znajdujących się w pod-

V U-.

Rys. 1. Widok maszynywytrzymałościowej

Arthuis'a

działaniem siły rozciągającej pęknie, ttok ?. nią związany,który podniósł się, ściskając sprężyny, zostanie przez niesprowadzony do położenia początkowego, ale bardzo wolno,ponieważ podnosząc ?assał oliwę ze zbiornika, która wracado niego przez bardzo mały otworek.

Siię działającą w sprężynie określamy wg jej odkształce-nia, podanego na skali z prawej strony.

Dużą zaletę tej maszyny stanowi przejście od badań jed-nego rodzaju do badań drugiego rodzaju bez straty czasu.

Badanie twardości wg BrineWa (rys. 2) przeprowadza sięstosując normalne siły i średnice kulek, Oprawki z kulkamiumieszcza się na głównej śrubie. Twardość można odczytaćodrazu dzięki zastosowaniu specjalnego urządzenia do po-miaru głębokości odcisku w czasie działania siły z dokład-nością od 0,01 do 0,001 mm, zależnie od żądania (czujnik)Specjalny stolik umożliwia szybkie prowadzenie badaniatwardości.

Badanie twardości wg RockweWa przeprowadza się w tensam sposób, stosując kulkę 1/16" i siłę 100 kg, lub stożekdiamentowy i siłę 150 kg. Twardość odczytuje się bezpo-średnio na skali czujnika.

Badanie wytrzymałości na rozciąganie na próbkach to-czonych z główkami podaje rys. 3.

Badanie na zginanie przeprowadza się na próbkach kwa-dratowych 14 X 14 mm, rozstawienie podpór 80 mm. Z wy-kresu zginania odczytujemy strzałkę ugięcia oraz wytrzyma-łość na zginanie.

Niemożność stosowania normalnej próby na zginanie przydJ. 650 mm i średnicy 30 mm jest słabą stroną tej maszyny.

Pomimo to możliwości je; są bardzo duże, przy dużej łat-wości obsługi. Maszyna waży 160 kg i zajmuje ok. 1 nr po-wierzchni.

2. Firma Mohr u. Federhaff (Mannheim) wypuściła narynek uniwersalną maszynę do badania żeliwa (rys. 4) wgprojektu prof. Rudeloffa i dr. inż. Sipp'a. Maszyna ta poz-wala na przeprowadzenie badania wytrzymałości żeliwa narozciąganie, na zginanie, na ścinanie i badanie twardościkulką. Maksymalna siła przy badaniach 5000 kg.

Cylinder z tłokiem maszyny oraz pompą znajdują sięw korpusie maszyny. Manometr podaje ciśnienie oleju, za-leżnie od żądanej siły. Skok tłoka maszyny — 20 mm —wystarcza do wszelkich badań materiałów mało ciągliwych.

Rys. 2. Badanie twardo-ści Brinella na maszynie

Arthuis'a

au.

Rys. 3. Zrywanie próbekna maszynie Arhuis'a

Rys. 4. Widok maszyny wytrzy-małościowej RudelolPa i Sipp'a.

stawie maszyny. Sprężyny ściskamy obracając górną korbą,napędzającą przekładnię ślimakową, której ślimacznica sta-nowi nakrętkę pionowej śruby głównej. Skoro próbka pod

Dla małych odkształceń żeliwa wystarcza kilka obrotówkorbą ręczną pompy, która łatwo i bez uderzeń daje ciśnie-nie. W części nad cylindrem umieszcza się przyrządy, po-

160 - 1937 — PRZEGLĄD ODLEWNICZY

trzebne do badań oraz szczęki. Wymiana poszczególnychczęści jest prosta i łatwa.

Badanie na zginanie na normalnej próbce długości 650 nimi średnicy 30 mm wymaga stempla dla przeniesienia siłyi lekkiego^ stołu z dwiema podporami o rozstawieniu600 mm, który wstawia się do części nad cylindrem po wy-jęciu ramy do rozciągania, pokazanej na fotografii.

Do badania wytrzymałości na rozciąganie służy rama, naktórej umieszcza się specjalny uchwyt do zamocowaniaw nim próbki.

Dla badania twardości wg BrineWa na tłok nasadza siękulistą oprawę, a na górny sworzeń ramy nakłada się opraw-kę z kulką średnicy 10 mm.

Maszyna ta, pozwalając na badanie normalnych próbekżeliwa, długości 650 mm, osobno lanych, bardzo prosta i łat-

wa w obsłudze, znajdzie napewno szerokie zastosowaniaw odlewniach żeliwa. Maszyna waży ok. 120 kg i zajmujeok. 0,2 m:l przestrzeni.

Jak widać z opisów podanych maszyn, dają one możnośćprzeprowadzenia wszystkich prób odbiorczych. Koszt iclijest nie duży, a więc mogą one znaleźć szerokie zastosowa-nie nawet w niedużych naszych odlewniach.

Ponieważ konstrukcyjnie maszyny te nie są złożone, wy-konanie ich w kraju nie nastręczałoby wiele trudności i wten sposób jeszcze jeden odcinek produkcji przemysłowej —maszyny wytrzymałościowe — mógłby być stopniowo opa-nowany przez przemysł krajowy.

Ini. J. Kowtunow.

P r z e g l g d p i s m t e c h n i c z n y c h

Stosowanie w odlewni stopu Ca-Si,

Już przed laty próbowano stosować do odtleniania stalistop Ca-Si, obecnie wykonywany w piecti elektrycznym i zło-żony z dwóch silnych środków odtleniających — wapniai krzemu; dopiero jednak podczas wojny, wobec braku żelazo-manganu, ponownie zwrócono uwagę na dobre własności od-tleniające Ca-Si stosowano go na szerszą skalę. Względyoszczędnościowe wstrzymały dalsze stosowanie Ca-Si w sta-lownictwie, gdyż koszta uspokajania wanny zapomocą Ca-Sikształtują się znacznie wyżej od normalnych (patrz badaniaC. Schwarza, Stahl und Eisen 1933 r., str. 1000).

Pod innym kątem widzenia należy rozpatrywać stosowa-nie Ca-Si w odlewnictwie staliwa i żeliwa. Przy obecnymdążeniu konstruktorów do projektowania coraz lżejszych,a zatem i coraz cieńszych odlewów staliwnych, pierwszo-rzędną rolę odgrywa należyta lejnośc stali, która zmniejszasię ze zwiększeniem ilości dodanego aluminium! natomiastprzy :-tosovvaniu do odtleniania Ca-Si, stal wylewana z piecaelektrycznego, nawet przy ostatnich łyżkach, posiada odpo-wiednią lejność i należycie wypełnia nawet cienkościennecdlewy.

W ostatnich czasach, w związku z badaniami wpływu sze.regu składników na grafityzację żeliwa, prof. A. Porteoini R. Lemoine zwrócili uwagę na korzystny wpływ dodawaniado żeliwa wapnia, powodującego z jednej strony zwiększenieośrodków krystalizacji i rozdrobnienie grafitu, a z drugiejstrony całkowicie wydzielającego siij przy krzepnięciu.

Jednak własności fizyczne samego wapnia stwarzają trud-ności przy jego praktycznym zastosowaniu, wobec czego przydalszych badaniach zastosowano Ca-Si, zawierające ok. 25%Ca, przy czym również otrzymano zwiększenie ośrodkówkrystalizacji i rozdrobnienie grafitu, przy jednoczesnym jed-nak zwiększeniu zawartości Si w żeliwie. Przy dalszych ba-daniach, dla uniknięcia zwiększenia zawartości Si jedno-cześnie z dodaniem do żeliwa Ca-Si dodawano soli, odtle-niających jak węglany, ewentualnie, dwuchromiany alkaliczne.Takie dodanie Ca-Si łącznie z solami, z jednej strony — niepowodowało zwiększenia zawartości Si w żeliwie, a z dru-giej — zwiększyło ilość ośrodków krystalizacji oraz spowo-dowało wyraźne odsiarczanie żeliwa, sięgające powyżej 50%przy zwiększeniu temperatury żeliwa w kadzi o 70—80°,Żużel po dodaniu Ca-Si do żeliwa usuwa się bardzo łatwo.

Stosowanie tego stopu może być zalecane przy produkcjiwysokowarfościowego żeliwa o niskiej zawartości krzemui drobnoziarnistej budowie, oraz wyższych własnościach wy-

trzymałościowych,str. 333).

(Bul. d e l'A. T. F. 1936, zeszyt 9,O. M

Segregacja stopów ołowiowych.

Stop o składzie chemicznym 50% Cu i 50% Pb jest trudnydo uzyskania, o ile nie zostaną przedsięwzięte specjalneśrodki ostrożności w celu uniknięcia segregacji. Ponieważstop ten znajduje szerokie zastosowanie, dowodzi to, że po-wyższa wada tworzywa może być przezwyciężona.

Unikać należy i nie dopuszczać, aby miedź absorbowałagazy, które pochłania chciwie, w szczególności wodór; w tymcelu należy topić szybko w atmosferze utleniającej, czyliw nadmiarze powietrza. Nadmiar ten powinien być dosta-teczny dla wywołania słabego utleniania się miedzi. W nie-których wypadkach dodaje się do roztopionej miedzi małąilość tlenku miedzi przed dodaniem ołowiu, lub też dodajesię 1% BaSO4, który ułatwia utlenianie.

O ile sam przebieg topienia prowadzony jest właściwie,to dodatki powyższe są zbyteczne.

Z tych też względów nie należy topić powyższego stopupod warstwą węgla drzewnego, który utrudnia utlenianieoraz odlewać przy temperaturze stosunkowo niskiej.

Postępując w ten sposób otrzymamy odlewy, w którychsegregacja będzie zachodziła tylko na powierzchni, metal za;1po obróbce będzie jednorodny, o zabarwieniu słabo różo-wym. (Revue de F o n d e r i e M o d e r n ę , 1936,str. 330). R. S.

Łatwy sposób uniknięcia „gotowania łyżek".

Często się zdarza, że w uowowyprawionych lub też tylkonaprawianych łyżkach otwory biegnące wzdłuż ścian łyżki,a mające za zadanie odprowadzenie pary wodnej, mogącejwskutek niedokładnego wysuszenia pozostać w obmurowa-niu, zostają przerwane lub też zasmarowane. Należy zazna-czyć, że ściany łyżki, posiadając znacznie cieńszą warstwęobmurowania w porównaniu z dnem, schną dużo prędzej.

W tym wypadku, po napełnieniu łyżki żeliwem lub stalą,para wodna, nie mogąc się wydostać normalną drogą, prze-dostaje się przez materiał, powodując, niestety, znane zja-wisko „gotowania się". W pierwszym rzędzie, rzecz prosta,należy dopilnowywać dokładnego wysuszenia łyżek, jed-nakże, ażeby raz na zawsze zabezpieczyć się od „gotowaniałyżek", autor notatki podaje sposób sprawdzony przez niegoi podobno niezawodny, a mianowicie: w blasze dna łyżki na-

PRZEGLĄD ODLEWNICZY — 1937 PO 37 161

leży wywiercić, w zależności od pojemności łyżki, kilkanaś-cie otworów średnicy 3 do 5 mm. Przy wyprawie takiej łyżkiz. wywierconymi otworami, należy najpierw dać na spódłyżki cienką warstwę miału koksowego i dopiero późniejwyprawiać.

W ten sposób wyprawiona łyżka, nawet nie będąc ideal-nie dosuszoną, nigdy gotować nie będzie. (R e v u e d e laF o n d . M i i d, 10. XII. 1936). T. C.

Wpływ formy i rdzenia na powstawanie pęcherzygazowych w odlewie staliwnym;

W obszernym artykule G. Batiy omawia wpływ formyi rdzenia na powstawanie pęcherzy gazowych w odlewiestaliwnym. Pęcherze gazowe, zdaniem jego, są bardzo częstospowodowane usterkami przy wykonaniu rdzenia lub formy.Przy zalewaniu formy wykonanej z masy, składającej sięz piasku kwarcowego i wiązadła, powstaje wskutek rozkładuwiązadła znaczna ilość gazów. Gazy te wchodząc do metalu,powodują powstawanie pęcherzy gazowych. Szczególną uwa-gę przy wykonywaniu formy należy więc zwrócić na masęformierską stosowaną w systemie wlewowym, który częstoze względów oszczędnościowych wykonywa się z piasku nie-odpowiedniego. Do wykonania formy na świeżo stosuje siępiasek modelowy, wykonany z drobnoziarnistego piaskuz okrągłymi ziarnami z mineralnym lub organicznym wią-zadłem, ewent. stosując jednocześnie obydwa rodzaje wiąza-deł. Wybór wiązadła zależy od techniki formowania: do wy-konania form z wysuszoną powierzchnią stosuje się piaseko nieco mniejszej ziarnistości oraz melasę. Przy suszeniu po-wierzchni formy, bezpośrednio pod tą powierzchnią tworzysię wilgotna warstwa piasku, wobec czego należy składaćformę przed samym jej zalewaniem i stosować piasek wypeł-niający formę o bardzo dużej przepuszczalności; do wyko-nania form na sucho stosuje się masę zawierającą glinę,o znacznie mniejszej przepuszczalności. W tym wypadkustosowany jest zużyty piasek który jednak powinien byćdokładnie przesiany, oczyszczony od kurzu przedmuchiwa-niem, i od metalicznych zanieczyszczeń.

Przy wykonaniu form na świeżo, szczególnie do więk-szych odlewów, zaleca się wykonywać system wlewowy zespecjalnych rdzeni. Do tych rdzeni stosuje się zwykły kwar-cowy piasek z jednym procentem oleju lnianego, rozrobio-nego w 3 częściach wrzącej wody. Po wyjęciu tych rdzeniY. suszarni zwilża się powierzchnię pracującą smołą, po czymza pomocą suszenia usuwa lotne części smoły. Masę tę sto-suje się również w częściach formy, najbardziej narażonychna działanie wysokiej temperatury. Sposób ubijania piasku

formierskiego wpływa na powstawanie pęcherzy gazowych,przy czym autor wymienia ujemne skutki nierównomiernegoubicia piasku przy formowaniu ręcznym i maszynowym.Autor podaje ciekawy szczegół, mianowicie, że przy modelumelalowym wskutek większej kondensacji na jego powierzch-ni wilgoci powstaje w odlewie więcej pęcherzy gazowych,aniżeli przy modelu drewnianym; to samo zjawisko zauwa-żono również w odlewach żeliwnych. Dla uniknięcia tegozjawiska przy formowaniu maszynowym zaleca się obłożyćręcznie model cienką warstwą masy formierskiej. Dla lep-szego odpowietrzania korzystne jest stosować skrzynki for-mierskie, zaopatrzone w szereg otworów bocznych; autorpodaje przykłady formowania z zastosowaniem w ścian-kach skrzynki formierskiej specjalnych otworów dla odpo-wietrzania, (Trans. A. F. A., zeszyt VI, t. XLII, str. 339).

O, M.

O piaskowaniu odlewów,

Dotychczat powszechnie stosowany do oczyszczenia pia-sek naturalny ma wiele wad, głównie z powodu szybkiegozużywania się, które wymaga kłopotliwego stałego doda-wania piasku w dużej ilości i z powodu wywiązywania sięszkodliwego dla zdrowia pyłu.

Wad tych nie posiada żwir stalowy, który znajduje corazszersze zastosowanie dzięki zaletom technicznym i korzyś-ciom eksploatacyjnym, jak również i ze względu na polep-szenie higieny pracy. Stosowany zwykle żwir posiada gru-bość od 0,1 do 2 mm.

Badania przeprowadzone przy piaskowaniu surowych wa-nien żeliwnych przed emaliowaniem, oraz przy usuwaniuemalii z wanien zabrakowanych wykazały pod każdym wzglę-dem przewagę żwiru stalowego nad piaskiem naturalnym.(La R e n i e d e F o n d. H o i l , 10—25. IX. 1936, str.253—257).

•

J. H, D. Bradshaw przeprowadził wszechstronne badaniaróżnego typu piaszczarek: określając wpływ różnorodnychczynników na wydajność piaskowania. Badania te wykazały,że wydajność piaskowania zależy od wielkości ciśnienia po-wietrza, od długuści, kąta nachylenia i odległości dyszy odprzedmiotu piaskowanego, od rodzaju użytego do piaskowa-nia materiału oraz od własności poddanego piaskowaniu two-rzywa. Badania te potwierdziły również korzyść, jaką dajezastąpienie piasku żwirem stalowym, którego trwałość jest10—20 razy większa od trwałości piasku. (F o u n d r yT r a d e J o u r n a l , 12. III. 36, str. 205—208). J. H.

Wiadomości różne z kraju i zagranicyStowarzyszenie odlewników angielskich.

Stowarzyszenie liczyło dn. LV. 36 r. 1892 członków. Do-roczny Walny Zjazd członków odbył się w Sheffieldziedn. 25.VIII. 35 r., na którym na prezesa Stowarzyszenia narok następny obrano p. J. E. Hursta.

Wpływy za rok finansowy wyniosły Ł. 2587.15.8, wy-datki — Ł. 2420.17.4.

Stowarzyszenie bierze żywy udział w pracach szeregutechnicznych organizacyj angielskich, jak np. British Stan-dards Institution, British Cast Iron Research Associationi in, Stowarzyszenie wzięło również udział w wystawieprzemysłu okrętowego i maszynowego, zorganizowane) wewrześniu 1935 r, w Londynie.

Na terenie międzynarodowym Stowarzyszenie odgrywabardzo poważną rolę, biorąc przez swych przedstawicieliżywy udział w pracach wszystkich organizacyj międzynaro-dowych. Szczególnie popularną osobistością jako długoletnisekretarz Comite International des Associations Techniąuesde Fonderie jest p. t. T, Makemson, sekretarz generalnyStowarzyszenia.

Działalność techniczna Stowarzyszenia ogniskuje się wKomitecie Technicznym, w którego łonie czynne są następu-jące Podkomisje; ż e l i w a , ż e l i w a c i ą g l i w e g o ,s t a l i w a , o d l e w ó w n i e ż e l a z n y c h , p i e -c ó w d o t o p i e n i a , m a t e r i a ł ó w o g n i o-

162 — 38 PO 1937 — PRZEGLgD ODLEWNICZY

t r w a ł y c h , p i a s k ó w f o r m i e r s k i c h , k o s z -t ó w w ł a s n y c h ,

Na podkreślenie zasługuje współpraca z Komitetem Nor-malizacyjnym nad zmianą i uzupełnieniem normy na żeliwozwykłe oraz nad opracowaniem normy na żeliwo wysoko-wartościowe, której projekt ukaże się w najbliższym czasie.Poza tym uaktualniony został wykaz własności żeliwa, opu-blikowany w 1932 r.

Praca w dziedzinie szkolnictwa zawodowego należy rów-nież do zakresu poważnych zainteresowań Stowarzyszenia.W wyniku wysiłków Stowarzyszenia powstała w Londynie2-klasowa szkoła dla modelarzy i formierzy. Do szkoły tejw roku 1935—6 uczęszczało 101 słuchaczów, egzaminy zaśkońcowe zdało 40 osób.

Poza tym przy Politechnice w Sheffildzie dzięki staraniomStowarzyszenia już drugi rok czynny jest kurs odlewnictwadla kandydatów, którzy przed rozpoczęciem pracy w prze-myśle odlewniczym chcą Uzyskać dyplom wyższej uczelni.

Stowarzyszenie jest również reprezentowane przez swegoprezesa w Dyrekcji Angielskiej Szkoły Odlewniczej (BritishFoundry Shool) w Birminghamie, otwartej w październiku1935 r., której powstania jest zasługą British Cast Iron Re-search Associafion.

Angielski Związek Badania Żeliwa.Związek liczy 314 członków zwykłych i współdziałających

(członkami zwykłymi są wyłącznie zakłady przemysłowe),12 członków honorowych oraz 9 delegatów z innych organi-zacyj zawodowo-technicznych.

Doroczne Walne Zebranie odbyło się dnia 3O.V. 35 r.w Londynie, na którym na prezesa Związku na rok następnyobrano ponownie p. F. A. Freetha.

Wpływy za rok 1935—36 wyniosły Ł. 14118 (w tymŁ. 5000 dotacji rządowej), wydatki — Ł. 13678.

Działalność Związku opiera się głównie na pracach Ko-misji oraz na badaniach we własnym laboratorium w Bir-minghamie i w laboratorium w Felkirk (Szkocja) przy Foun-dry Technical Institute. Poza tyra przez swych delegatówZwiązek brat udział w pracach 11 innych angielskich stowa-rzyszeń i instytucyj zawodowo-technicznych (jak np. BritishStandard Institution, Imperiał Institute, Institute of BritishFoundrymen i inne),

Komisja Badań przejawiła w roku 1935—36 bardzo oży-wioną działalność, odbywając ogółem 27 posiedzeń przyprzeciętnej obecności 16 osób.

Na szczególne podkreślenie zasługuje praca podkomisjiżeliwa, prowadzona nad mechanizmem ukształtowania grafituw żeliwie szarym ze specjalnym uwzględnieniem wpływuwtrąceń niemetalicznych, ich ilości, budowy i rozkładu, oraznad wpływem dodatków stopowych (tytan, nikiel, aluminium,molibden, miedźj na rozdrobnienie grafitu. Program pracna najbliższy okres przewiduje badania nad skurczem żeliwaoraz zastosowanie procesu rozdrobnienia grafitu do produkcjiwlewnic w skali fabrycznej. Prace te przeprowadzone będąprzy współudziale Iron and Steel Industrial ResearchCouncil.

Podkomisja Topienia zakończyła już prace, rozpoczętew poprzednim roku nad własnościami szeregu koksów od-lewniczych i w najbliższym czasie opublikuje odnośne spra-wozdanie.

Komisja Wydawnicza w r. 1935—36 opublikowała ogółem55 prac,

Z dziedziny szkolnictwa zawodowego należy podkreślićzasługi Związku przy organizacji Angielskiej Szkoły Odlew-niczej w Birminghamie, Szkoła została otwarta w paździer-

niku 1935 r. i jest pomyślana jako jednoroczny kurs specja-lizujący dla kandydatów, mających za sobą kilkuletnią prak-tykę i odpowiednie wykształcenie, którzy zamierzają w przy-szłości zająć wysokie stanowiska w przemyśle.

Otwarcie Zakładu Emalierstwa w Niemczech.Przy poparciu pięciu dużych koncernów przemysłu ema-

lierskiego utworzono w Akademii Górniczej w Clausthal wNiemczech Zakład Emalierstwa wchodzący w skład InstytutuHutnictwa i Odlewnictwa, na którego czele stoi prof. dr, inż.Max Paschke.

Nowopowstały Zakład Emalierstwa organizuje w dniachod 1 do 14 kwietnia 1937 r. wstępny kurs emalierstwa, zeszczególnym uwzględnieniem emaliowania wyrobów blasza-nych. (W przyszłości przewiduje się zorganizowanie kursupoświęconego emalierstwu żeliwa). Program kursu przewi-duje:

Ii Wykłady, obejmujące następujące tematy:1. Hutnictwo żelaza ze specjalnym uwzględnieniem

produkcji blachy.2. Niezbędne wiadomości z rentgenografii i metalo-

znawstwa.3. Nadanie kształtu drogą walcowania i tłoczenia.4. Technika cieplna.5. Emalierstwo.

II. Zajęcia praktyczne z emalierstwa, przewidziane w go-dzinach popołudniowych.

III. Po skończonych wykładach i zajęciach praktycznychodbędzie się colloąuium. Kurs zakończy się cało-dzienną wycieczką do emalierni.

Opłata za kurs emalierstwa wynosi 45 RM.

Komunikaty Sekretariatu „STOP"Komisja Szkolenia Zawodowego nadsyła nam następu-

jący komunikat:W pierwszej połowie 1935 r. przy Kole Odlewników

w Warszawie została utworzona Komisja pod przewodni-ctwem inż. J. Kowtunowa w celu opracowania regulaminuegzaminu wyzwoleniowego dla uczniów odlewniczych. Ko-misja, w której brali udział; pp. inż. S. Ambrożewicz, Do-browolski, inż. Kamiński, inż. Kłosowicz, Majewski, Rakoczy,inż. Szymanderski, inż. Zimnowoda — odbyła cztery posie-dzenia plenarne i kilka posiedzeń podkomisji, w wynikuktórych, w listopadzie 1935 r. przedstawiła zasadnicze wy-tyczne, podług których powinno się odbywać przyjęcie ucz-niów do szkolenia zawodowego w fabrykach, przygotowanieich do egzaminu i dokładny program szkolenia, oraz pro-jekty regulaminu egzaminu: a) z teoretycznych zasad for-mowania, 6) z praktycznych wyników nauczania formierstwai c) z przedmiotów ogólno kształcących (arytmetyka, ge-ometria, chemia, fizyka, odlewnictwo i metaloznawstwo, hi-giena i bezpieczeństwo pracy, oraz zasady prawa fabrycz-nego). Pierwszej próby zorganizowania szkoły odlewniczej,na podstawie złożonych przez wyżej wspomnianą Komisjęprogramów, podjęły się Państwowe Zakłady Inżynierii przyswojej Fabryce Metalurgicznej. Szkoła zorganizowana podogólnym kierownictwem inż. J. Kowtunowa jest czynna odpaździernika r. ub. Programy szkolenia zostały zgłoszonew Wydziale Szkół Zawodowych Kuratorium Warszawskiegoi zatwierdzone przez władze. Zajęcia w szkole odbywająsię trzy razy tygodniowo od godziny 16.15 do 19.55. W lutymodbędzie się półroczny egzamin, w czerwcu zaś roczny. Pro-gram jest rozdzielony na 3 lata.

PRZEGLĄD ODLEWNICZY — 1937 PO 39 — 163

Stowarzyszenie Techniczne Odlewników Polskich na pod-stawie ankiety skierowanej do odlewni okręgu warszaw-skiego stwierdziło, że odlewnie warszawskie obecnie mogłybykształcić ok. 40 uczniów. Na tej podstawie STOP zwróciłosię do Kuratorium z prośbą o przekształcenie jednej ze szkó?zawodowych w Warszawie na szkołę odlewniczą, począwszyod roku szkolnego 1937/38 Ponieważ jest nadzieja, że Ku-ratorium i Ministerstwo przychylnie ustosunkują się do prośbyStowarzyszenia Technicznego Odlewników Polskich, możnasię spodziewać, że w ten sposób ruszymy z miejsca ze. spra-wami odlewniczego szkolnictwa zawodowego i za trzy latabędziemy mieli rzemieślników z ukończonymi 7 oddziałamiszkoły powszechnej i zawodową szkołą odlewniczą.

Komisja Szkolnictwa Zawodowego, powołana przy STOPpod przewodnictwem inż. J. Kowtunowa ma za zadanie opiekęnad rozwojem i utrzymaniem na odpowiednim poziomie szkol-nictwa zawodowego i w najbliższym czasie zajmie się roz-patrzeniem warunków prowadzenia działu Odlewniczegow Pabianickiej Szkole Rzemieślniczej.

Jednocześnie Sekretariat STOP podaje do wiadomości,że programy i regulaminy opracowane przez Komisję Szkol-nictwa Zawodowego może dostarczyć zainteresowanym Człon-kom STOP.

•

Kolejny Międzynarodowy Kongres Odlewniczy odbędziesię w roku bieżącym 18—24 czerwca W Paryżu, Komitet Or-ganizacyjny pod honorowym przewodnictwem pp. prol.A. Porteuina i A. Damour, honorowego prezesa AssociationTechnique de Fonderie, rozpoczął już intensywną pracę.Z rozesłanych pierwszych okólników dowiadujemy się żezasadniczymi tematami Kongresu mają być: 1) badania wpły-wu wielkości, kształtu i warunków odlewania próbki na jejwłasności mechaniczne, 2) klasyfikacja braków w odlewnii 3) najnowsze zastosowania odlewów; poza tym mogą byćporuszane wszelkie inne tematy związane z odlewnictwem.Referaty mają być dostarczone do 15 kwietnia r. b. w for-mie ostatecznej. Programowe zwiedzanie odlewni francu-skich odbędzie się natychmiast po zamknięciu Kongresu.

Wpisowe indywidualne, ustalone w wysokości 150 fr. fr.,upoważnia do udziału w pracach Kongresu, do otrzymaniadrukowanego zbioru wszystkich prac Kongresu oraz doudziału we wszystkich przewidzianych przyjęciach, wy-jazdach i zwiedzaniu ośrodków przemysłowych. Członkowierodzin opłacają wpisowe 75 fr. fr. od osoby i posiadają tesame prawa za wyjątkiem otrzymania druków Kongresu. Zewzględu na skoordynowanie akcji w udziale w Kongresie, po-żądane jest załatwienie zgłoszenia za pośrednictwem sekre-tariatu STOP (Warszawa, Polna 3), ponieważ przy zbioro-wym zgłoszeniu przewidziana jest możność uzyskania ra-batu we wpisowem oraz ewent. ulgi przy uzyskaniu pasz-portów zagranicznych. Zapisanie się na listę uczestnikówKongresu nie obowiązuje do wyjazdu do Paryża. Możliwieszerszy udział przedstawicieli Polski jest bardzo pożądany,szczególnie w związku z następnym Kongresem w r. 1938, któ-ry odbędzie się w Polsce. Wszelkich wyjaśnień udziela se-kretariat STOP, tel. 8-46-02, wewn. 177.

•Komisja Odczytowa STOP komunikuje:

Dnia 13 stycznia r. b. inż. M. Klosowicz wygłosił odczytp. i i

„Praktyka odlewnicza stopów miedzi".Prelegent omówił znaczenie czystości surowców przy pro-

dukcji stopów wysokowartościowych, rolę topników i powłokochronnych przy topieniu, oraz pomiarów temperatury. Na-

stępnie scharakteryzował brązy cynowe, ołowiowe, brązyniklowe i aluminiowe — zastosowanie i własności mechanicz-ne. Omówił topienie i odlewanie brązów i spiżów i dał prak-tyczne wskazówki w odniesieniu do kokil i powłok do koki!(olej lniany z domieszkami mydła potasowego i melassy, ry-cyna z próchnem, grafit koloidalny).

W dyskusji zabrali głos: in. J. Komtunow, który zwróciłuwagę na znaczenie warunków przechowywania materiałów,podkreślając wpływ czystości i temperatury (osiadanie wil-goci na metalach), omówił ładowanie materiałów do tygla,suszenie tygli i trudności przy odlewaniu brązów aluminio-wych, spowodowane dużym ich skurczem.

P. J. Lutosłaiuski omówił rolę wodoru i sposoby odgazo-wywania metalu przez przedmuchiwanie gazami obojętnyminp. azotem, — segregację brązów cynowych, obróbkę ter-miczną stopów Cu-Ni-Su, topienie brązali m. i. przy zasto-sowaniu chlorku cyny jako topnika, oraz formowanie brązali.

Inż. W. Gurycki zwrócił uwagę na znaczenie topnikówjako rozpuszczalników zanieczyszczeń, działanie redukującewęgla drzewnego, odgazowywanie metali przez wzburzaniegazami obojętnymi (produkt rozpadu węglanów — CO2 me-todą Reatmeister'a, opartą na tej zasadzie, oraz odtlenianiestopów miedzi pięciochlorkiem Fosforu.

Referent w odpowiedzi podkreślił znaczenie atmosferyutleniającj, objaśnił działanie chloru przy topieniu stopówmiedzi pod chlorkami, szkodliwe działanie A1„O.; na brązalei wspomniał o wypełnianiu form gazami obojętnymi dla uni-knięcia utlenienia metalu.

Na zakończenie Przewodniczący, inż. K. Gierdziejewskipodkreślił duże znaczenie odczytów na tematy z praktykiodlewniczej, połączonych z dyskusją obserwacyj praktycz-nych. Przechodząc do spraw poruszonych w referacie i dy-skusji, szczególny nacisk położył na wpływ czystości i do-kładności pracy na własności mechaniczne stopów, przedewszystkim na ich przydłużenie.

Obecnych — 35 osób.

Dnia 25 stycznia r. b. inż. K. Gierdziejewski wygłosił od-czyt p. i,:

„Wrażenia z podróży do Anglii i Niemiec w r. 1936"t

Przy omawianiu zwiedzenia angielskich zakładów przemy-słowych (High Duty Alloys, Rolls-Royce, Thos Forth & JohnBrown i inne) Prelegent podkreślił wysoką kulturę tech-niczną personelu wykonawczego, co pozwala na produkowa-nie wyrobów wysokiej jakości przy przeciętnym, a w wieluwypadkach nawet przestarzałym, wyposażeniu. Dużą rolęw przemyśle angielskim odgrywają instytuty badawcze,0 czym pojęcie daje liczba 1000 000 funtów zapomogi rzą-dowej na te cele.

Następnie Prelegent zatrzymał się nieco dłużej nad opisemchluby angielskiego przemysłu okrętowego — parowca „Que-en Mary", zdobywczyni błękitnej wstęgi oceanu Atlantyckie-go. Szereg tabel porównawczych i fotografij dał obraz tegokolosa morskiego.

Przy omawianiu wrażeń z Wystawy Odlewniczej w Diis-seldorfie, prelegent podkreślił wszechstronność eksponatów1 wysoki poziom działów naukowych Wystawy. Na podkre-ślenie zasługuje, między innymi, rozpowszechnienie w odlew-nictwie brązowym metody odlewania odśrodkowego, oraz sze-rokie zastosowanie żeliwa kowalnego. Naogół jednak w nie-mieckim przemyśle odlewniczym mało oryginalnych pomy-słów, daje się natomiast zauważyć kopiowanie wzorów ame-rykańskich.

164 40 PO 1937 — PRZEGLgD ODLEWNICZY

Wycieczka po Niemczech, odbyta przeważnie samocho-dem, dala możność zwiedzenia całego szeregu zakładów prze-mysłowych (Odlewnie Krupp'a w Essen, Deutsche Eisenwer-ke, huta w Meiderich, odlewnia żeliwa ciągliwego AugustEngels, wytwórnia zamków „Yale" i inne). Fabryki za-trudnione są w 100%, przy czym pracują na potrzeby konsum-cyjne rynku i w chwili obecnej większych inwestycyj i uno-wocześnienia wyposażenia maszynowego u siebie naogół nieprzeprowadzają, odkładając to do r. 1938,

Na specjalną uwagę zasługuje przygotowanie fabryk doobrony przeciwlolniczo-gazowej.

Prelegent poświęcił również dłuższą chwilę na opisDeutsche Museum w Monachium.

Na zakończenie Prelegent podkreślił wysoki poziom życia,zarówno w Anglii, jak i Niemczech, z którym nie można na-wet porównywać poziomu życia nietylko robotnika polskie-go, ale nawet przeciętnego inteligenta.

Odczyt był bogato ilustrowany przezroczami.W dyskusji zabierali glos pp. K. Mayer, J. Lutosławski

i E. Langrod, uzupełniając referat własnymi obserwacjamii wnioskami.

Obecnych na odczycie — ok. 100 osób.

•Komisja odczytowa STOP podaje następujący program

odczytów na najbliższy okres:Dnia 7 kwietnia 1937 r. — p. S. Stellecki: „Koszty głów-

ne i pośrednie produkcji odlewniczej".Dnia 23 kwietnia 1937 r. — Dyr. Inż, K. Gierdziejewski

i Ini. E. Perchorowicz: „O odlewach ze skały magmoweji tworzywach zastępczych w odlewnictwie". —(Odczyt orga-nizowany wspólnie ze Stowarzyszeniem Techników Polskich).

Dnia 24 marca 1937 r. nie odbędzie się zapowiedziane ze-branie odczytowo-dyskusyjne STOP.

II LISTA CZŁONKÓW RZECZYWISTYCH I WSPÓŁDZIA-ŁAJĄCYCH STOP.

Bukowiecki Ludwik, Poręba k/ Zawiercia.Bunk Józef, Poznań, Czwartaków 18.Cyraiowski Władysław, Ostrowiec Kielecki, Boernera 4.Dobrowolski Jan, Warszawa, Bema 65.Feill Andrzej, Warszawa, Poselska 4.Gapski Józef, Poznań, Wierzbięcice 27.Górnicki Władysław, Poznań, Krańcowa 15a.Januszewicz Platon, Ostrowiec Kielecki.Jarkowski Stefan, Warszawa, Grochowska 206/208.Kamieński Stanisław. Warszawa, Zuga 5.Knowiakowski Stefan, Końskie, woj, kieleckie, f-ma „Sło-

wianin".Komorowski Jerzy. Warszawa, Ujazdowska 36.Kotala Tadeusz, Ostrowiec n/Kam., Klimkiewicza 7,Kozłowski Hieronim, Warszawa, Warneńczyka 5.Król Maks, Łódź, Chojny, Rzgowska 132.Lipowski Jerzy, Warszawa, Mazowiecka 7,Mirek Ignacy, Poznań, Pl. Sportowy 3,Pawiński Henryk, Poznań, Chwaliszewo 5.Wawrzynek Alojzy, Poznań, G. Wilda 48.Wenglorz Karol, Sosnowiec, Staszica 15.Zaporski Józef, Warszawa, Bema 65.Znk Leonidas, Rembertów, Żwirki 28.

II LISTA CZŁONKÓW WSPIERAJĄCYCH STOP.Herzfeld & Victorius S. A. Grudziądz,„Huta Ludwików" S. A. Kielce.Grupa Odlewni przy P. Z. P. M. Warszawa, Marszałkow-

ska 140.Inż. Stefan Jarkowski, Odlewnia Żeliwa. Warszawa, Gro-

chowska 117,St. Weigt S. A., Zakłady Przemysłowe. Łódź, Senator-

ska 7/9.

Rynek surowców odlewniczych w kraju i zagranicq

K r a j

Surówka odlewnicza2.5 — 3% Si

Surówka hematytowa

Łom żeliwny

Łom stalowy

Żel

azo-

man

gan

78%

Mn

Żel

azo-

krze

m

hutniczy 7% C.

rafinow. 1% C.

45% Si

75% Si

Miedź elektrolityczna

Cyna Banca

Aluminium hutnicze

Koks odlewniczy

Anglia

£ 4. 3. 6Zł. 106.40£ 4. 18.—Zł. 124.85£ 3. 10.—Zł. 89.20jg 3_ 7Zł. '82.80£ 12. 5.—Zł. 312.15

—

£ [2.—.—Zł. 305.75£ 17.—.—Zł. 433.15

Francja

Frfr. 378.—Zł. 93.10

Frfr. 590.—Zł. 145.30

Frfr. 235.—Zł. 57.90

Frfr. 285.—Zł. 70.20

Frfr, 1.450.—Zł. 357.15

Frfr. 2.900.—Zł. 714.30

Frfr. 1.660.—Zł. 408.85

Frfr. 2.860.—Zł. 704.40

Notowaniagiełdy londyńskiej

w lutym 1937 r.

H

£ 1. 5 —ZŁ 31.85

Niemcy

Rmk. 63.—Zł. 133.75

Rmk. 69.50Zł. 147.55

Rmk, 40.—Zł. 84.95

Rmk. 42.—Zł. 89.20

—

Rmk. 405.—Zł. 860.—

Rmk. 215.—Zł. 456.60

Rmk. 330.—Zł. 700.80

Polska

Zł. 122.—

Zł. 200 —

Zł. 115.—

Zł. 85.—

Zł. 430.—

Zł. 875.—

Zł. 600 —

Zł. 900.—Przeciętnie £ 64. —.— min. £ 57.15.— max. £ 78.—

Zł. 1.631.— Zł. 1.471— Zł, 1.987.—£ 234.15.— „ £ 227.5.— „ £ 252.10.—Zł. 5.981.— Zł. 5.790. - Zł. 6.434 —£ 100.—.—Zł 2.548.—

Frfr. 155.—Zł. 38.15

Rmk. 20 —Zł. 42.50 Zł. 41.40

Ceny podano za tonnę metr. franco wagon zakład wytwórczy (huta), wzgl. parytet st. koi., przyjęta dla danegoproduktu. Surowce zagraniczne —• cif port przeznaczenia.

Dla Anglii — ceny w i — za tonnę ang. (1016 kg), przerachowane w Zł. — za tonnę metr.

PRZEGLĄD ODLEWNICZY— 1937 PO 41 165

PatentyW dziale tym pragniemy dawać przegląd opisów patento-

wych, podanych do wiadomości ogólnej w „WiadomościachUrzędu Patentowego" i dotyczących przede wszystkim od-lewnictwa.

Aby stworzyć pewną ciągłość, objęliśmy poniższym ze-stawieniem wszystkie interesujące nas opisy patentowe ogło-szone w r. ub, W odniesieniu do patentów zgłoszonych przezobywateli polskich, względnie firmy krajowe, będziemy po-dawali w miarę możności opisy nieco szersze, zaś patentyzagraniczne, potwierdzone w kraju, będziemy wymienialitylko z tytułu.

Jednocześnie podajemy do wiadomości, że wszystkie opi-sy patentowe omawiane w tym dziale są do przejrznia w se-kretariacie ,,Grod" — Warszawa, ul. Marszałkowska Nr. 140.

•Kl. 31 c, 18/01. Nr. 22385. Deutsche Eisenwerke Aktienge-

sellschaft (Muhlheim-Ruhr, Niemcy). Sposób wytwarzaniaodlewów przez odlewanie odśrodkowe.

•Kl. 31 c, 12/01. Nr. 22501. I. G. Farbenindustrie Aktienge-

sellschaft (Frankfurt n. M., Niemcy), Sposób wytwarzaniaodlewów o szczelnej budowie oraz forma odlewnicza służącado wykonywania tego sposobu.

•Kl 31 c, 10,01. Nr. 22525. Artur William Brearlay i Har-

ry Brearlay (Sheffield, Wielka Brytania). Rdzeń lub formado odlewania bloków i innych ciężkich odlewów oraz spo-sób odlewania złożonych bloków.

•Kl. 31 c, 18 01. Nr. 22572. Max Langenohl (Gelsenkir-

chen, Niemcy). Sposób wyrobu rur o miękkiej warstwie zew-nętrznej przez odlewanie odśrodkowe w kokilach.

Kl. 31 c, 10 03. Nr. 22577. Fried. Krupp Aktiengesell-schaft (Essen, Niemcy). Kokila do odlewów odśrodkowych.

Kl. 31 c, 24/01. Nr. 22603. Eisen- und Stahlwerk WalterPeuinghaus (Egge. k. Yolmarstein, Niemcy). Żelazna panew-ka łożyskowa z wyprawą bronzową.

•Kl. 31 c, 18/01. Nr. 22788. International de Lavaud Ma-

nufacturing Corporation Ltd. (Jersey City, New Jersey, Sta-ny Zjednoczone Ameryki). Rura, wytworzona przez odle-wanie odśrodkowe, sposób wyrobu takich rur i urządzeniedo przeprowadzania tego sposobu.

Kl. 31 c, 18/01. Nr. 22821. International de Lavatid Ma-nufacturing Corporation Ltd. (Jersey City, New Jersey, Sta-ny Zjednoczone Ameryki). Rura otrzymana za pomocą odle-wu odśrodkowego oraz sposób jej wytwarzania. Patent do-datkowy do patentu Nr. 22788.

Kl. 31 c, 16 02. Nr. 23253. Lucjan Myciński (Chorzów,Polska) i Wilhelm Grocholl (Chorzów, Polska). Sposób od-lewania walców utwardzonych ze szczególnie twardą po-wierzchnią roboczą i miękkim wytrzymałym rdzeniem ela-stycznym oraz urządzenie do wykonania tego sposobu.

Kl. 18 d, 1/20. Nr. 23291. Fried. Krupp GrusonwerkAkliengesellschaft (Magdeburg-Buckau, Niemcy). Stop że-liwny odpowiedni do odlewów kokilowych.

•Kl. 18 c, 18/01. Nr. 23855. International de Lavaud Ma-

nuffacturing Corporation Limited (Jersey City, New Jersey,Stany Zjednoczone Ameryki). Sposób wytwarzania rur zapomocą, form do odlewu odśrodkowjjo i urządzenie do wy-konywania tego sposobu. Dodatkowy do patentu Nr. 22788.

Kl. 18 d, 2/40. Nr. 23893. Bernhard Vervoort (Diissel-.dorff, Niemcy). Nierdzewiejący stop żelaza.

KL 18 d, 1/20. Nr. 23939. Krupp Grusonwerk Aktienge-sellschaft (Magdeburg.Buckau, Niemcy). Stop żelazny dotwardych odlewów kokilowych. Dodatkowy do patentuNr. 23291.

•KI. 40 b, 18. Nr. 24125. I. G. Farbenindustrie Aktienge-

gesellschaft (Frankfurt n. M., Niemcy). Odlew formowy zestopu aluminium.

•Kl. 40 d, 1/50. Nr. 24192. J. G. Farbenindustrie Aktienge-

,velschaft (Frankfurt n. M.r Niemcy). Sposób ulepszania sto-pów aluminium.

NEKROLOGIAŚ. P. PROFESOR DR. P. AULICH.

Dnia 13 stycznia 1937 r. zmari nieoczekiwanie na udarsercowy i. p. prof. dr. Paweł Aulich, przewodniczący Komisjimateriałów formierskich przy Związku Odlewników Niemiec-

kich. Zszedł z tego świata człowiek, który cieszył się w ko-łach fachowych Niemiec i zagranicy ogromnym poważaniem,nietylko ze względu na swoje niepospolite zdolności i wiado-mości, ale też i z powodu zalet charakteru.

Urodzony w 1867 r. w Polkwitz na Śląsku, po ukończeniuszkoły średniej odbywał wyższe studia w Berlinie, Monachiumi Genewie. Po ukończeniu studiów został asystentem prof.Grafe w Genewie, później zaś w Aachen — prof. A. Clas-sena. Po kilku latach przechodzi do przemysłu do zakładów

166 ~ 4 2 p o 1937 — PRZEOLgD ODLEWniCZY

Marchicnne-au-Pont w Belgii, gdzie po 6 latach zostaje sze-fem wielkich pieców. W 1899 r. opuszcza przemysł i oddajesię pracy pedagogicznej, jako profesor szkoły hutniczej w Du-isburgu. Na stanowisku tym trwa do 1931 r., po czym prze-chodzi do emerytury. Jako profesor wychował liczne rzeszeodlewników i hutników, zajmujących obecnie czołowe sta-nowiska w przemyśle niemieckim.

W okresie pracy profesorskiej nie rozluźnia jednak łącz-ności z przemysłem. Jako doradca techniczny zabiera częstogłos w sprawach materiałów odlewniczych i hutniczych, a nazaproszenie Związku Odlewni Niemieckich opracowuje wa-runki techniczne na pobieranie próbek i próby chemiczne su-rówki odlewniczej. Praca ta opublikowana jest w „Gies-'sereihandbuch".

Po wojnie światowej poświęca się głównie badaniom pias-ków formierskich.

Jako podstawę do uregulowania niemieckiej gospodarkipiaskami formierskimi przyjął prace, przeprowadzone w tym

kierunku w Ameryce Północnej, uzupełniając je i udoskona-lając wynikami własnych prac.

Na Międzynarodowym Kongresie Odlewniczym w Medio-lanie w 1930 r. powierzono ś. p. prof. Aulichowi przewodni-ctwo Komisji materiałów formierskich.

Następne lata poświęcił on sprawie ujednostajnienia wewszystkich krajach metod badania piasków formierskich.Niestety, przez tragiczny zbieg okoliczności śmierć o 2 dniwyprzedziła ukazanie się tymczasowego projektu norm ba-dania piasków formierskich.

Wydrukowanego projektu autorowi już nie sądzone byłooglądać.

Śmierć prof. Aulicha stworzyła dużą lukę w szeregachpionierów nauki odlewniczej. Imię jego pozostanie na zawszew kartach historii odlewnictwa i w sercach tych ludzi, którzyzetknęli się z Nim na polu techniki.

Cześć jego pamięci.K. K.

Hasła, Pouczenia

DBAJCIE O PORZĄDEK W ODLEWNI!

Odlewnia nigdy nie może być doprowadzona do takiego stanu czystości, jak hala maszyn, jednak naj-większy możliwy porządek stale powinien w niej panować, bo tylko wówczas osiągnąć można rzeczywiścieoszczędną gospodarkę.

Jak często widzimy w odlewni formierza, przetrząsającego całą halę dla odszukania potrzebnych mudrobiazgów, które w znacznych ilościach znajdują się, niestety, w zasypanych piaskiem dołach odlewniczych.Wszystkie przedmioty pomocnicze, jak klamry, kliny, śruby, podkładki, ciężarki powinny być ułożone w spe-cjalnym miejscu, lub w specjalnych skrzynich. Niewątpliwie wpłynie to korzystnie na zwiększenie wydajnościpracowników, pobudzi ich samych do przestrzegania porządku, a tym samym podniesie nietylko wydajność leczi jakość wyrobów.

Panowie inżynierowie, technicy i instruktorzy pilnujcie zawsze porządku w odlewni!

T R E Ś Ć .Do czytelników.

W p r z e d e d n i u M i ę d z y n a r o d o w e g o K o n g r e s uO d l e w n i c z e g o w P o l s c e , inż. Z. Lenartowicz.

Ł a d o w a n i e ż e l i w i a k a inż. O. Marcinowski.

O d l e w y s t a l i w n e w z a s t o s o w a n i u d o j e d n o -s t e k m o r s k i c h , inż. H. Zimnowoda.

N o w o ś c i t e c h n i c z n e d l a o d l e w n i k a .P r z e g l ą d p i s m t e c h n i c z n y c h .W i a d o m o ś c i r ó ż n e z k r a j u i z a g r a n i c y .K o m u n i k a t y S e k r e t a r i a t u „ S T O P " ,R y n e k s u r o w c ó w o d l e w n i c z y c h .P a t e n t y .N e k r o l o g i a .H a s ł a , P o u c z e n i a .

S O M M A I R E :A u x L e c t e u r s .A l a v e i l l e d u C o n g r e s I n t e r n a t i o n a l d e

F o n d e r i e e n P o l o g n e , par M. Z. Lenartowicz.L a c h a r g e d u C u b i l o t , par M. O. Marcinowski,M o u l a g e s e n a c i e r p o u r a p p l i c a t i o n e n ma-

r i n ę , p a r M. H. Zimnowoda.N o u v e a u t ć s t e c h n i q u e s p o u r f o n d e u r s .R e v u e d o c u m e n t a i r e.I n f o r m a t i o n s d i v e r s e s d u p a y s e t l e 1 ' e t r a n -

g e r .C o m m u n i ą u e s d u S e c r e t a r i a t d e 1 ' A s s o c i a -

t i o n T e c h n i ą u e d e s F o n d e u r s P o l o n a i s .C o u r s d e s p r o d u i t s i n d u s t r i e l s d e F o n d e r i e .B r e v e t s.N e c r o l o g i e .A v i s e t c o n s e i l s .

Ci, którzy u nas się ogłaszają — Wspierają nas!Są (ni naszymi przyjaciółmi' Przyjaciół należy popierać!Kierujmy więc do nich nasze zamówienia.

Administracja czynna od godz. 9 do 16.Drukarnia Tucliniczna, Sp. Akc, Warszawa, Czaekiego 3/6, tel. 614-07 1 277-98.

Redaktor odp. Inż. M. Thugutt.