Przewodnik nauczyciela - files.wszpwn.com.plfiles.wszpwn.com.pl/www/Obudowa/SBT/Przewodnik_Swiat_bez_tajemnic... · Świat bez tajemnic 2 (numer dopuszczenia: 144/2/2009) dotyczy

Przewodnik nauczyciela

Niezbetnik_Swiat_bez_tajemnic.indd 4 14-02-13 12:46

ŚWIAT BEZ TAJEMNIC w Akademii PWN

Przewodnik nauczyciela


Projekt okładki: Radosław Krawczyk

Ilustracja na okładce: ©Irochka – Fotolia.com

Projekt graficzny wnętrza, skład i łamanie: Tomasz Szymański

Autor tekstu: Anna Alfut

Redaktor: Izabela Wojtyczka

Redaktor techniczny: Maria Czekaj

Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.

Warszawa 2014

ISBN 978-83-262-2280-1


Spis treści

1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

1 .1 . O serii Świat bez tajemnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1 .2 . Akademia PWN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

2. Obudowa metodyczna Świata bez tajemnic w Akademii PWN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

3. Uprawnienia dostępu, rejestracja w serwisie i logowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

3 .1 . Uprawnienia dostępu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3 .2 . Rejestracja w serwisie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3 .3 . Logowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

4. Wyszukiwanie informacji o serii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

5. Sposób korzystania z wyszukiwarki. Jak znajdować zasoby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

5 .1 . Wyszukiwanie w „drzewie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 5 .2 . Wyszukiwanie kontekstowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 5 .3 . Filtrowanie zasobów według ich typów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 5 .4 . Grupowanie zasobów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

6. Sposób korzystania z wybranego pliku – ikony akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

7. Typy zasobów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

7 .1 . Dokumentacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7 .2 . Scenariusze lekcji/zajęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 7 .3 . Ćwiczenia, karty pracy, pliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 7 .4 . Testy i sprawdziany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 7 .5 . Multimedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 7 .6 . Zdjęcia i ilustracje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 7 .7 . Mapy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 7 .8 . Inne materiały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

8. Praca z e-klasą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

9. Jak zlecać i sprawdzać interaktywne prace domowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

10. Plan wynikowy i zasoby Akademii do klasy 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95


1Wstęp

1.1. O serii Świat bez tajemnic

Świat bez tajemnic to seria podręczników i zeszytów ćwiczeń Wydawnictwa Szkolnego PWN do naucza-nia geografii w gimnazjum, która pojawiła się na szkolnych ławkach wraz z wejściem w życie nowej podstawy programowej, czyli w 2009 roku. Jej twórczyniami są osoby z bogatym doświadczeniem pedagogicznym, specjalistki w zakresie dydaktyki, a zarazem autorki uznanych już wcześniej i cenionych podręczników do geografii: Jadwiga Kop, Maria Kucharska i Alina Witek-Nowakowska1.

Fot. 1. Okładki podręczników do Świata bez tajemnic do klasy 1, 2 i 3

Z roku na rok seria zdobywa wśród geografów coraz większą popularność. Badania opinii przeprowadzone wśród nauczycieli korzystających ze Świata bez tajemnic wykazują, że chwalą oni sobie możliwość nieszablonowego przeprowadzenia lekcji dzięki takim elementom obudowy metodycznej, jak filmy, animacje czy zadania interaktywne – i istotnie, wyróżniają się one wśród dostępnych pomocy dydaktycznych do nauczania geografii w gimnazjum, zarówno pod względem bogactwa treści, jak i funkcjonalności, w tym szczególnie możliwości aktywizacji uczniów. Przyjęta w cyklu metodyka problemowego ujęcia zagadnień, jak również liczne odniesienia do informacji zdobytych przez uczniów na poprzednich lekcjach pomagają nauczycielom w przełamaniu monotonii i podawczego sposobu realizacji materiału.

Podział treści ułatwia nauczycielom rzetelne omówienie zagadnień związanych z geografią fizyczną, będących podstawą egzaminu gimnazjalnego oraz atrakcyjną realizację tematów geografii regionalnej. Treści dotyczące geografii Polski zostały w ramach cyklu przeniesione do klasy 2 i rozpisane na dwie godziny

1 Kop Jadwiga, Kucharska Maria, Geografia, seria dla szkół ponadgimnazjalnych, Wydawnictwo Szkolne PWN; Witek-Nowakowska Alina, Adamus Urszula, Walczak Marek, Wędrówki geograficzne, seria dla szkół gimnazjalnych, Wydawnictwo Szkolne PWN.


6Wstęp

nauki tygodniowo, co stwarza uczniom możliwość szczegółowego poznania geografii ich ojczystego kraju. Często może to być ostatni kontakt uczniów z tymi zagadnieniami, jak na przykład w sytuacji, gdy w szkole ponadgimnazjalnej będą realizować wyłącznie zakres podstawowy geografii.Wykonując zadania z zeszytu ćwiczeń i korzystając z zasobów Akademii PWN, uczniowie mogą zapoznać się z formą i konwencją zadań, z jakimi przyjdzie im się zmierzyć w trakcie egzaminu gimnazjalnego. Dla ucznia przeznaczono w ramach serii 3 podręczniki i 3 zeszyty ćwiczeń, z następującym podziałem treści:

Świat bez tajemnic 1 (numer dopuszczenia: 144/1/2009) obejmuje geografię fizyczną świata

Świat bez tajemnic 2 (numer dopuszczenia: 144/2/2009) dotyczy geografii Polski

Świat bez tajemnic 3 (numer dopuszczenia: 144/3/2010) poświęcony jest geografii regionalnej.

Nowość wśród publikacji dodatkowych do serii Świat bez tajemnic stanowią, przeznaczone dla uczniów, powtórki każdego tematu lekcji, czytane przez lektora i przeznaczone do odsłuchania. Z taką formą pomocy dydaktycznej Wydawnictwo wychodzi naprzeciw coraz powszechniejszej praktyce korzystania przez uczniów z urządzeń multimedialnych nie tylko w domu, lecz także gdziekolwiek poza nim, m.in. w drodze do szkoły. Tego typu materiał może świetnie spełnić swoją funkcję, gdy zabiegany nastolatek, przemieszczając się z jednych zajęć pozalekcyjnych na drugie, chciałby w tym czasie przygotować się do kartkówki z geografii.

Dla nauczyciela pracującego z serią Wydawnictwo Szkolne PWN przygotowało szereg pomocy naukowych i materiałów dodatkowych. Są wśród nich:

podręczniki interaktywne do wszystkich klas, czyli multibooki

filmy geograficzne do każdej klasy przygotowane specjalnie do tej serii

Niezbędnik nauczyciela.

Multibooki Świat bez tajemnic to najbardziej rozbudowana tego typu pomoc spośród dostępnej oferty edukacyjnej dla nauczycieli geografii. W każdym z podręczników interaktywnych znajduje się ponad 600 różnorodnych aktywności, których wykorzystanie umożliwia prawdziwą interakcję z klasą. Mapy lokalizacyjne, animacje, fragmenty filmów, ryciny i zadania interaktywne oraz inne pomoce „zaszyte” w multibooku można wykorzystać nie tylko w trakcie pracy z tablicą interaktywną, lecz także mając w sali do dyspozycji np. projektor. Multibooki otrzymuje każdy nauczyciel, który deklaruje korzystanie z podręcznika Świat bez tajemnic.

•••


7O serii Świat bez tajemnic

Fot. 2. Okładki multibooków do Świata bez tajemnic do klasy 1, 2 i 3

Kolejną pomoc do pracy z serią Świat bez tajemnic stanowią wspomniane płyty z filmami edukacyjnymi. Filmy te jako jedyne dokładnie odzwierciedlają materiał z podręczników, gdyż zostały nakręcone specjalnie do nich. „Malownicze plenery, liczne animacje, dynamiczna narracja i realizacja założeń podręczników oraz podstawy programowej” to powody, dla których nauczyciele wykorzystują je najchętniej. Filmy ułatwiają realizację nawet najtrudniejszych tematów, gdyż przedstawiają je w sposób obrazowy i atrakcyjny dla ucznia. Istotne w ich wykorzystaniu na lekcji jest również to, że oprócz całych filmów, na płytach są też umieszczone ich kilkuminutowe fragmenty – pozwala to na dogodne przywołanie i przypomnienie uczniom najistotniejszych wątków. Wydawca dołączył do płyt również karty pracy z zadaniami opracowanymi naturalnie w oparciu o treść filmów, nauczyciele mogą więc w tradycyjnej formie zweryfikować utrwalenie przez uczniów przekazywanych im treści. Płyty otrzymuje każdy nauczyciel, który deklaruje korzystanie z podręcznika Świat bez tajemnic.

Fot. 3. Okładki płyt z filmami do serii Świat bez tajemnic


8Wstęp

Wymienione wyżej pomoce to jednak jeszcze nie wszystkie udogodnienia dla nauczycieli geografii, jakie w swojej ofercie posiada Wydawnictwo. Każdy nauczyciel, który deklaruje korzystanie z podręcznika Świat bez tajemnic, otrzymuje dostęp do zasobów umieszczonych w Akademii PWN – pe.wszpwn.com.pl

1.2. Akademia PWN

Platforma edukacyjna Akademia PWN to jeszcze jedno, bardzo przydatne narzędzie, które przychodzi nauczycielom z pomocą w przygotowaniu i przeprowadzeniu interesujących lekcji. We współczesnej szkole nauczyciele coraz bardziej zdają sobie sprawę z tego, że muszą uwzględnić konieczność dostosowania języka przekazu treści, a także środków i metod dydaktycznych, do predyspozycji i możliwości młodzieży. Konieczność ta idzie zresztą w parze z oczekiwaniami zarówno uczniów, jak i władz oświatowych2. Akademia PWN na te oczekiwania po prostu odpowiada.

Platforma Wydawnictwa Szkolnego PWN jest adresowana do wszystkich nauczycieli, którzy w swojej pracy z uczniami korzystają z serii Wydawnictwa. Każdy nauczyciel ma tu dostęp do pakietu plików, przydatnych przed lekcją, w jej trakcie, jak również po lekcji, na przykład w ramach pracy domowej. Jest to platforma internetowa, i jako taka niesie z sobą możliwość korzystania z jej zasobów w trybie online, czyli za pomocą łącza internetowego. Jednak – co ważne – nie tylko! W części polskich szkół nadal nie ma dostępu do internetu podczas lekcji. Dla nauczycieli z takich placówek istotne jest to, że pliki z Akademii można pobrać wcześniej na swój komputer lub też je wydrukować i w ten sposób zapewnić sobie ich wykorzystanie podczas lekcji. Podkreślmy zatem: w trakcie lekcji w sali nie trzeba mieć dostępu do internetu, a jedynie komputer, na który uprzednio zapisaliśmy interesujące nas zasoby, albo wydruki materiałów pobranych z Akademii.

Wyjątek od tej reguły może stanowić korzystanie z:

interaktywnych prac domowych

multibooka

lekcji interaktywnych (pojedynczych lekcji z multibooka)

niemniej akurat te zasoby albo są przeznaczone do wykorzystania poza jednostką lekcyjną, albo jako podstawowy mają inny nośnik. I tak np. interaktywne prace domowe uczniowie wykonują przed lekcją, w domu lub gdziekolwiek, gdzie mają dostęp do internetu, np. w szkolnej bibliotece. Przykładem zasobu, którego umieszczenie w Akademii PWN stanowi natomiast opcję dodatkową, jest aplikacja multibooka. W jego przypadku podstawowym nośnikiem są płyty, odtwarzane na komputerach bez konieczności połączenia z internetem, zatem i w tym wypadku dostęp do sieci internetowej w sali lekcyjnej nie jest konieczny. W rezultacie nauczyciel potrzebuje internetu wyłącznie w czasie sprawdzania prac domowych, zwykle poza salą lekcyjną. O tym, które zasoby można oglądać online, a które dopiero po zapisaniu na swoim dysku, będzie jeszcze mowa w dalszej części w rozdziale 6.

1.

2.

3.

2 Dokument Rady ds. Edukacji Informatycznej i Medialnej przy Ministrze Edukacji Narodowej Kierunki działań w zakresie nauczania dzieci i młodzieży oraz funkcjonowania szkoły w społeczeństwie informacyjnym. Nowe technologie w edukacji, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2010


9Akademia PWN

Architektura Akademii PWN

Dla tych, którzy jeszcze nigdy nie mieli okazji przekroczyć „progów” Akademii PWN, zarysujmy strukturę portalu. Znajdują się tu następujące zakładki/moduły:

Zasoby – interaktywny katalog zasobów do wszystkich serii Wydawnictwa Szkolnego PWN (pliki z do-kumentacją dydaktyczną, multimedia, interaktywne prace domowe)

Podręcznik+ – moduł do pracy z konkretną e-klasą (zlecanie uczniom plików do pracy, wyniki pracy uczniów)

Kalendarz – lista archiwalnych zadań zleconych poszczególnym e-klasom, wraz ze zbiorczymi wynikami grup

Generator testów – moduł do tworzenia przez nauczycieli autorskich testów na podstawie zadań już umieszczonych w tej aplikacji, a także z możliwością dodania własnych pytań i poleceń.

Tak wygląda Akademia PWN w zarysie. Zadaniem tego Niezbędnika jest szczegółowe oprowadzenie po jej niewidocznych na pierwszy rzut oka zakamarkach. Przyjrzymy się z bliska materiałom do pracy ze Światem bez tajemnic oraz funkcjonalnościom portalu, czyli sprawdzimy, jakie ów wirtualny przybytek edukacyjny niesie ze sobą udogodnienia. Po lekturze tej broszury Świat... w Akademii nie powinien już mieć przed nauczycielem geografii żadnych tajemnic.

Dodatkową pomoc w korzystaniu z portalu stanowią filmy instruktażowe dostępne zarówno na kanale Wydawnictwa Szkolnego PWN w portalu youtube.pl: http://www.youtube.com/user/WSzPWN, jak i na stronie głównej Wydawnictwa, np. w zakładce geografia/Akademia PWN – przewodnik: http://www.wszpwn.com.pl/pl/akademia-pwn-przewodnik/. W obrazowy sposób prezentują one poszczególne aspekty korzystania z funkcjonalności portalu: Jak pracować z Akademią PWN? Zakładanie grupy, Podręcznik+, Praca domowa, a także Zasoby Akademii PWN.

1.

2.

3.

4.


2Obudowa metodyczna Świata bez tajemnic w Akademii PWN

Obudowa metodyczna do serii Świat bez tajemnic jest wydawana od roku 2009. Początkowo kolejne komponenty wzbogacały tradycyjny segregator dla nauczyciela. W styczniu 2013 r., w momencie otwarcia Akademii PWN, wszystkie materiały wydane przed rokiem 2013 (zarówno dokumentacja pedagogiczna, jak i pliki do ćwiczeń) zostały w niej zamieszczone w formie elektronicznej. W efekcie nauczyciele mają obecnie wgląd do cyfrowych wersji tych materiałów z dowolnego komputera, na który uprzednio pobiorą interesujące ich pliki.

W Akademii PWN znajdują się oczywiście również publikacje, które ukazały się w roku 2013 i później, a zatem materiały, których nie było w dotychczasowych segregatorach ani na wydanych wcześniej płytach. Są to np. interaktywne prace domowe czy mapy interaktywne. Znajdują się tam również testy przygotowujące do egzaminów gimnazjalnych i inne materiały.

Do serii Świat bez tajemnic w Akademii PWN umieszczono ponad 650 różnorodnych plików dostępnych zarówno dla nauczycieli, jak i dla uczniów. Są to m.in. (stan w lutym 2014 r.):

dokumentacja: 23 pliki

scenariusze lekcji: 133 pliki

ćwiczenia, karty pracy, pliki: 105 plików

testy i sprawdziany: 101 plików

multimedia: 267 plików

zdjęcia i ilustracje: 16 plików

mapy: 17 plików

inne materiały: 3 pliki

••••••••


3Uprawnienia dostępu, rejestracja w serwisie i logowanie

3.1. Uprawnienia dostępu

Ogólna zasada przyznawania uprawnień dostępu użytkownikom Akademii jest prosta: dostęp do wszyst-kich materiałów dydaktycznych z konkretnego przedmiotu mają wyłącznie nauczyciele korzystający z podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN, zgodnie z przedmiotem podanym w formularzu deklaracji. Niższy poziom uprawnień mają użytkownicy korzystający z serii innych wydawnictw, a najniż- szy - wszyscy użytkownicy niezalogowani.

Użytkownik niezarejestrowany w Akademii nie może też się do niej zalogować. Ma wówczas jakby status obserwatora i może oglądać Akademię tylko „z zewnątrz”. UŻYTKOWNIK NIEZALOGOWANY lub NIEZAREJESTROWANY ma dostęp do plików z podstawową dokumentacją do wszystkich serii oraz do przykładowych plików przeznaczonych do wykorzystania na lekcji. Te ogólnodostępne pliki stanowią jednak zaledwie część wszystkich zasobów zamieszczonych w portalu. Znajdziemy je zazwyczaj wśród materiałów przypisanych do pierwszych rozdziałów podręczników. Możemy je obejrzeć online, skopiować lub też wydrukować. Użytkownik niezalogowany, oprócz tytułów zasobów ogólnodostępnych, widzi listę tytułów plików, przy których znajdują się żółte kłódki, nie może jednak tych materiałów ani pobrać, ani obejrzeć online, gdyż dostęp do nich wymaga zalogowania się. Widzi ikonki oznaczające ich typy użytkowe, może więc określić, czy dany zasób to film, prezentacja czy też interaktywna praca domowa. Zachowany jest „podręcznikowy” układ tych zasobów, widzi zatem, które pliki są przypisane do poszczególnych podręczników, rozdziałów i jednostek lekcyjnych.

Nauczyciel, który uczy z podręczników innego wydawnictwa, a chciałby przyjrzeć się bliżej obudowie metodycznej serii Wydawnictwa Szkolnego PWN, nie musi składać deklaracji. Dla ZALOGOWANYCH NAUCZYCIELI KORZYSTAJĄCYCH Z SERII INNYCH WYDAWNICTW w Akademii PWN są udostępnione PRZYKŁADOWE PLIKI, które dają ogląd tego, jaki charakter mają materiały do poszczególnych serii. Przykładowe pliki znajdują się zazwyczaj przy materiałach do pierwszych lekcji (rozdziałów) poszczególnych podręczników.

Największe możliwości w Akademii PWN ma oczywiście nauczyciel, który w swojej pracy na co dzień korzysta z podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN. Po zarejestrowaniu się i przekazaniu do Wydawnictwa formularza wyboru podręczników ZALOGOWANY NAUCZYCIEL KORZYSTAJĄCY Z PODRĘCZNIKÓW WYDAWNICTWA SZKOLNEGO PWN ma udostępnione WSZYSTKIE ZASOBY Z PRZEDMIOTU, KTÓREGO DOTYCZY JEGO DEKLARACJA. Oznacza to, że może korzystać z plików przypisanych do wszystkich serii z danego przedmiotu, na wszystkich poziomach edukacyjnych. W praktyce zatem nauczyciel geografii korzystający na lekcjach np. z klasą 2 z podręcznika Świat bez tajemnic 2 ma dostęp do wszystkich zasobów z całej serii Świat bez tajemnic, ale także do wszystkich plików zamieszczonych przy serii Nowa nasza planeta (drugiej serii Wydawnictwa dla gimnazjum) oraz przy seriach z poziomu szkoły ponadgimnazjalnej.


12Uprawnienia dostępu, rejestracja w serwisie i logowanie

Dostęp do zasobów (plików) to jednak jeszcze nie wszystko, co Akademia PWN oferuje do pracy na lekcji. Nauczyciele uczący z podręczników Wydawnictwa zyskują ponadto dostęp do modułów Podręcznik+ oraz Kalendarz. Dostęp ten jest zarezerwowany wyłącznie dla tej grupy użytkowników. Wiąże się z nim możliwość zakładania e-klas – bodaj najważniejsza funkcjonalność platformy.

3.2. Rejestracja w serwisie

Jak uzyskać dostęp do platformy Akademia PWN? Podobnie jak na większości tego typu portali, należy się najpierw zarejestrować i zalogować. Aktywacja konta następuje z chwilą rejestracji w serwisie, jednak żeby uzyskać dostęp do zasobów z przedmiotu, którego nauczamy, potrzeba, aby do bazy danych Wydawnictwa trafił, znany większości nauczycieli, formularz deklaracji korzystania z podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN, ważny na okres 1 roku. Aktualizowanie co roku takiej deklaracji automatycznie przedłuża nam uprawnienia do zasobów w Akademii PWN. Formularz deklaracji można pobrać m.in. pod adresem www.wszpwn.com.pl/pl/deklaracja, znaleźć w katalogach czy biuletynach Wydawnictwa albo uzyskać od regionalnego reprezentanta. Wypełnoiny formularz należy przekazać do Wydawnictwa pocztą tradycyjną, elektroniczną, faxem bądź przez reprezentanta.

Kolejność działań przy zakładaniu konta w serwisie może być różna, w zależności od tego, czy najpierw następuje rejestracja w serwisie www.wszpwn.com.pl, czy przekazanie do Wydawnictwa formularza deklaracji.

Zobaczmy, jak wygląda procedura w sytuacji, gdy przekazujemy do Wydawnictwa formularz deklaracji. Bardzo ważne jest, aby podać w formularzu nasz osobisty adres e-mail! Deklarację przekazujemy do Wydawnictwa, następnie trafia ona do bazy danych, po czym gdy tylko zostaje zarejestrowana, automatycznie otrzymujemy e-mail z linkiem aktywacyjnym do Akademii PWN. Teraz wystarczy kliknąć zawarty w wiadomości link i zostajemy poprowadzeni przez procedurę rejestracji i aktywacji konta. Podczas rejestracji wybieramy profil NAUCZYCIEL. Ustalamy też na tym etapie swoje hasło. Za nasz login służy wyłącznie OSOBISTY ADRES E-MAIL, na który otrzymaliśmy wspomniany link aktywacyjny.

Może też być tak, że najpierw rejestrujemy się w serwisie Wydawnictwa, a dopiero następnie przekazujemy do Wydawnictwa formularz deklaracji. W takiej sytuacji po zarejestrowaniu się mamy aktywne konto, jednak nie mamy uprawnień do oglądania wszystkich zasobów. Te uzyskujemy dopiero z chwilą, gdy nasz formularz trafi do bazy Wydawnictwa. Podobnie jak w procedurze opisanej powyżej, uzyskujemy je dopiero po tym, gdy formularz zostanie zarejestrowany w bazie.

W skrócie: kolejność działań zmierzających do uzyskania dostępu do zasobów w Akademii PWN może wyglądać jak poniżej:

Pobranie, wypełnienie i przekazanie do Wydawnictwa formularza deklaracji korzystania z podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN.

Proces weryfikacyjny w celu potwierdzenia danych osobowych.

Aktywacja konta przez link aktywacyjny otrzymany w wiadomości z Wydawnictwa przysłanej na adres e-mail podany w formularzu deklaracji (dostęp do zasobów z przedmiotu podanego w formularzu deklaracji).

1.

2.

3.


13Logowanie

albo tak:

Rejestracja w serwisie Wydawnictwa Szkolnego PWN (brak dostępu do zasobów z interesującego nas przedmiotu).Pobranie w serwisie (formularz można też uzyskać od reprezentanta Wydawnictwa, znaleźć w katalogach czy biuletynach Wydawnictwa), wypełnienie i przekazanie do Wydawnictwa (pocztą, e-mailem, faxem bądź przez reprezentanta) formularza deklaracji korzystania z podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN.

Proces weryfikacyjny w celu potwierdzenia danych osobowych.

Aktywacja konta przez link aktywacyjny otrzymany w wiadomości z Wydawnictwa przysłanej na adres e-mail podany w formularzu deklaracji (dostęp do zasobów z przedmiotu podanego w formularzu deklaracji).

3.3. Logowanie

Aby zalogować się na platformie Akademia PWN, należy posłużyć się indywidualnym loginem (adresem e-mail) i ustalonym wcześniej hasłem (pamiętajmy, aby nikomu go nie podawać). Używany jako login adres e-mail musi być tożsamy z tym, który podaliśmy w formularzu deklaracji. Hasło ustalamy na samym początku, w trakcie aktywacji konta (jeden z pojawiających się wówczas komunikatów wymaga od nas ustalenia hasła), jednak możemy je też w dowolnym momencie zmienić. Aby to zrobić, musimy przejść do panelu ze swoimi danymi. W tym celu klikamy przycisk KONTO.

Ryc. 1. Akademia PWN – KONTO

Kolejny widok znamy już z etapu aktywacji konta. Tym razem posłuży nam do modyfikacji swoich danych. Możemy w tym miejscu zmienić swoje hasło, a także informacje dotyczące adresu czy numeru telefonu. Możemy też zaktualizować (wprowadzić lub usunąć) informację o szkole, w której nauczamy.

Po wprowadzeniu zmian klikamy przycisk Zapisz dane. Jeśli nie chcemy wprowadzać w tym panelu żadnych modyfikacji, klikamy logo Wydawnictwa i przechodzimy do zasobów Akademii.

1.2.

3.

4.


14

Ryc. 2. Akademia PWN – uaktualnienie danych

Pamiętajmy: Zmiana adresu e-mail może spowodować zmianę naszych dotychczasowych uprawnień do zasobów w Akademii PWN, gdyż inicjuje procedurę nadania uprawnień dla nowego użytkownika. Procedura ta może się wiązać z koniecznością oczekiwania na przeniesienie naszych uprawnień przypisanych do wcześniejszego loginu. Tego rodzaju przypadki należy wyjaśniać z Biurem Obsługi Klienta Wydawnictwa Szkolnego PWN (tel. 801 30 40 50).

Uprawnienia dostępu, rejestracja w serwisie i logowanie


4 Wyszukiwanieinformacji o serii

Podstawowy widok po zalogowaniu się użytkownika o statusie Nauczyciel i przejściu do Akademii PWN prezentuje ryc. 3.

Ryc. 3. Akademia PWN – widok po zalogowaniu

W prawym górnym rogu widnieje panel mówiący o tym, że dany użytkownik jest zalogowany. Widoczne są też zakładki odpowiadające wymienionym wcześniej modułom Akademii: Zasoby, Podręcznik+ oraz Kalendarz (na koncie ucznia, dla odmiany, widoczne są tylko zakładki Zasoby oraz Kalendarz). Jeśli mamy uprawnienia dostępu do zasobów z danego przedmiotu, po rozwinięciu odpowiedniej gałęzi przy wszystkich zasobach powinna być widoczna przynajmniej jedna spośród następujących ikonek akcji: Pobierz, Otwórz, i Podgląd. Żółta kłódka, która świadczyłaby o braku uprawnień do danego zasobu, może się pojawić wyłącznie w sporadycznych przypadkach.

Przejdźmy teraz do modułów, w których znajdują się materiały do serii Świat bez tajemnic. Znajdziemy je w dwóch zakładkach: Zasoby i Podręcznik+.

W obu zakładkach zbiór zasobów do konkretnej publikacji jest dokładnie taki sam i jest pogrupowany zgodnie ze strukturą podręcznika, czyli z zachowanym podziałem na rozdziały, podrozdziały i jednostki lekcyjne. Przejdźmy teraz do różnic.


16 Wyszukiwanie informacji o serii

Zakładka Zasoby ma tę zaletę, że mamy w niej dostęp do wszystkich plików z przedmiotu, którego nauczamy (zgodnie z informacją podaną w formularzu deklaracji), w Podręczniku+ widzimy natomiast pliki przyporządkowane do podręcznika, z którym pracujemy z konkretną grupą uczniów (e-klasą). Inna różnica między Zasobami a Podręcznikiem+ polega na tym, iż z poziomu zakładki Zasoby możemy jedynie pliki podejrzeć, otwierać w pełnym widoku, drukować i pobierać na nasz dysk, podczas gdy po przejściu do zakładki Podręcznik+ zyskujemy możliwość udostępniania plików członkom założonych przez nas e-klas, czyli naszym uczniom.

Ryc. 4. Akademia PWN – zakładka „Zasoby”

Jak widać na powyższym zrzucie ekranowym, w zakładce Zasoby wyświetla się lista przedmiotów, przy których znajdują się czerwone plusiki. Klikając dany plusik, rozwijamy odpowiadającą mu gałąź. Przy gałęziach już rozwiniętych automatycznie pojawiają się minusy. Poniżej widzimy odwzorowaną strukturę podziału zasobów do podręcznika Świat bez tajemnic 1. Widać tu rozwinięte następujące gałęzie:


17Wyszukiwanie informacji o serii

geografia (przedmiot)

gimnazjum (poziom edukacyjny)

Świat bez tajemnic (seria)

Świat bez tajemnic 1 (podręcznik)

Ruchy Ziemi i ich następstwa (rozdział).

Po rozwinięciu najgłębszego poziomu, czyli rozdziału, pojawiła się lista mieszczących się w jego obrębie jednostek lekcyjnych. Powyżej i poniżej gałęzi „geografia” w dalszym ciągu widzimy plusiki przy przedmiotach „fizyka” i „historia”, a w ramach gimnazjalnych serii do geografii pozostawiliśmy też serię Nowa nasza planeta – przy niej również wyświetla się plus.

Ryc. 5. Akademia PWN – struktura podziału zasobów

1.

2.

3.

4.

5.



W zakładce Podręcznik+ tworzymy nowe e-klasy – wirtualne grupy, zwykle odpowiadające swoim składem naszym realnym klasom. Pracujemy z nimi w korzystając z zasobów podręcznika, z którego uczymy również na co dzień w szkole.

Widzimy tu również podział na Zasoby podręcznika i Zasoby wspólne. Zasoby podręcznika to, jak już się orientujemy, pliki do poszczególnych jednostek lekcyjnych konkretnego podręcznika. Dokładnie tak jak w zakładce Zasoby, panuje tu podział na rozdziały i odpowiadające im jednostki lekcyjne.

Ryc. 6. Akademia PWN – zasoby podręcznika

Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, w Podręczniku+ korzystamy z zasobów do podręcznika, z którym pracujemy z daną grupą uczniów. Pliki przypisane do pozostałych podręczników z interesującego nas przedmiotu stanowią pomoc dla nauczyciela, nie możemy ich jednak udostępniać uczniom w ramach modułu Podręcznik+.

Zasoby wspólne to pliki, które wykraczają w swojej treści poza ramy konkretnej serii i mogą zostać wykorzystane również do pracy z inną serią z danego przedmiotu.



Ryc. 7. Akademia PWN – zasoby wspólne

Bezpośrednio po przejściu do Podręcznika+, nad zakładkami Zasoby do podręcznika i Zasoby wspólne, widzimy również okładkę podręcznika interaktywnego, wraz z odpowiadającym jej przyciskiem Multibook – to jeszcze jedno, bardzo przydatne, narzędzie do pracy z uczniami. Klikając okładkę bądź przycisk, możemy rozpocząć pracę z podręcznikiem interaktywnym. Multibook do konkretnego podręcznika znajduje się również na liście zasobów. Przy nim znajduje się wyłącznie ikonka Podgląd, nie ma natomiast żadnej z typowych ikonek aktywności, jak np. Udostępnij grupie, Pobierz czy Otwórz, które widać przy pozostałych zasobach. Oznacza to, że nauczyciel nie może udostępniać multibooka uczniom w taki sposób, by korzystali z niego na swoich komputerach. Jest on przeznaczony do pracy w klasie, z wykorzystaniem tablicy interaktywnej. Po otwarciu multibooka, na jego 2. stronie możemy obejrzeć prezentację pokazującą krok po kroku, jak korzystać z poszczególnych funkcjonalności takiego podręcznika i jak w prosty sposób zaktywizować uczniów na lekcji geografii ze Światem bez tajemnic.



Ryc. 8. Akademia PWN – prezentacja multibooka


5Sposób korzystania z wyszukiwarki.Jak znajdować zasoby

W tej części przyjrzymy się, jak znajdować interesujące nas materiały w części Zasoby. Istnieje na to kilka sposobów; do wyboru mamy:

wyszukiwanie w „drzewie”

wyszukiwanie kontekstowe

a także

filtrowanie zasobów według ich typów.

Metody te można stosować niezależnie od siebie, ale można je też ze sobą łączyć. Ważne jest to, że im dokładniej określimy kryteria wyszukiwania, tym trafniejszy będzie jego rezultat.

5.1. Wyszukiwanie w „drzewie”

To bodaj najbardziej popularna metoda wśród nauczycieli: zaznaczamy w drzewie gałąź, która odpowiada naszemu przedmiotowi, poziomowi edukacyjnemu oraz serii, z której nauczamy, a następnie odpowiedni rozdział i tytuł jednostki lekcyjnej. Dzięki takiemu sposobowi wyszukiwania widzimy wszystkie zasoby, które Wydawca przewidział do pracy podczas konkretnej jednostki lekcyjnej. Przygotowując się do danej lekcji, nauczyciel może wykorzystać dowolny plik spośród proponowanych. Przy każdej lekcji znajduje się jej opracowany scenariusz. Oprócz scenariusza mogą to być karty pracy, materiał audiowizualny czy interaktywna praca domowa. Taka metoda wyszukiwania jest optymalna, jeśli szukamy „czegokolwiek” do pracy na konkretnej lekcji.

5.2. Wyszukiwanie kontekstowe

Wyszukiwanie kontekstowe polega na wpisaniu w wolnym polu obok polecenia Szukaj frazy, którą – jak przypuszczamy – może zawierać tytuł poszukiwanego przez nas zasobu. Na prezentowanym dalej przykładowym zrzucie ekranowym widać, że po wpisaniu frazy „kart” na liście wyników z prawej strony pojawiły się 2 znalezione pliki zawierające tę frazę. Zauważmy jednak, że z lewej strony ekranu (w części z drzewem) mamy podświetloną na czerwono (czyli klikniętą wcześniej, przed rozpoczęciem wyszukiwania) gałąź „Świat bez tajemnic”, zatem mechanizm Akademii wyszukał tylko te zasoby z frazą „kart”, które znajdują się przy tej właśnie serii.

1.

2.

3.


22Sposób korzystania z wyszukiwarki. Jak znajdować zasoby

Ryc. 9. Akademia PWN – wyszukiwanie kontekstowe 1

Jeśli postąpimy podobnie, jednak uprzednio zaznaczywszy gałąź „Nowa nasza planeta”, to na liście znalezionych wyników znów pojawią się 2 zasoby zawierające w tytule frazę „kart”, będą to jednak inne pliki niż przy Świecie bez tajemnic.


Jeśli zaznaczymy gałąź „gimnazjum”, nadrzędną wobec „Świata bez tajemnic” i „Nowej naszej planety”, to lista będzie wyglądać jak na kolejnym przykładzie – zostaną połączone rezultaty wyszukiwania dla frazy „kart” w obu seriach z geografii na poziomie gimnazjum (łącznie 4 zasoby).


23Filtrowanie zasobów według ich typów

•••• •••

•


W prezentowanym przykładzie celowo został podany tylko fragment „kart”, ponieważ na listach wyników znalazły się dzięki temu zarówno pliki zawierające w tytule „karta” – w liczbie pojedynczej, jak i „karty” – w liczbie mnogiej.

Opisana wyżej metoda jest optymalna, jeśli poszukujemy zasobu (lub kilku zasobów), którego choćby fragment tytułu jest nam znany bądź potrafimy określić rodzaj/charakter materiału. W opisanym przed chwilą wyszukiwaniu chodziło nam o plik, o którym wiedzieliśmy tyle, że jest raczej kartą – pracy bądź dowolną grafiką – niż plikiem tekstowym. Często określenie takiego rodzaju jest uwzględnione w tytule, dlatego warto korzystać z tej metody, gdy wiemy, jakiego typu materiału szukamy.

5.3. Filtrowanie zasobów według ich typów

Zauważmy, że na prezentowanych wcześniej zrzutach ekranowych, nad listą wyników wyszukiwania są zaznaczone pola wyboru przy wszystkich tzw. typach użytkowych plików, czyli w kratkach przy:

dokumentacji

scenariuszach lekcji/zajęć

ćwiczeniach, kartach pracy, plikach

testach i sprawdzianach

multimediach

zdjęciach i ilustracjach

mapach

oraz przy

innych materiałach.



Oznacza to, że mechanizm Akademii uwzględnił jako kryteria wyszukiwania plików z frazą „kart” nie tylko gałąź, która została zaznaczona w drzewie w lewej części okna, lecz także wszystkie typy użytkowe (przy wszystkich kratkach były znaczniki) przeszukiwanych plików. Jeśli dla przykładu odznaczymy (kratka będzie pusta) typ użytkowy „testy i sprawdziany”, gdyż uznamy, że ten typ materiałów nas nie interesuje, to na liście wyników wyszukiwania pojawią się tylko te pliki, które należą do dowolnej kategorii typów użytkowych, z wyjątkiem „testów i sprawdzianów”. Karty do gry na temat Brazylii zostały wcześniej zaklasyfikowane do typu „scenariusze lekcji/zajęć” i ostatecznie pojawią się wśród wyników wyszukiwania. W rezultacie, mimo że w drzewie mamy zaznaczony poziom „gimnazjum” (nadrzędny wobec obu serii Wydawnictwa i je uwzględniający), to w wynikach wyszukiwania nie ma plików do serii Świat bez tajemnic, gdyż przypisane do tej serii pliki, które zawierają frazę „kart”, stanowią materiał do testów i sprawdzianów, a my przy określaniu kryteriów wyszukiwania wykluczyliśmy ten typ użytkowy. W rezultacie na liście znalazły się tylko pliki przypisane do Nowej naszej planety.


Podsumowując: jak widać z powyższych przykładów, kryteria wyszukiwania możemy dowolnie poszerzać lub zawężać na 4 sposoby:

wskazując odpowiednią gałąź w drzewie

wpisując dowolną frazę w polu wyszukiwania kontekstowego bądź czyszcząc to pole

określając lub eliminując typ użytkowy poszukiwanego zasobu

a także

stosując łącznie dowolne z powyższych 3 metod.

•••

•


25Grupowanie zasobów

5.4. Grupowanie zasobów

Bywa, że mimo określenia kryteriów wyszukiwania lista wyświetlonych zasobów jest długa i trudno znaleźć właściwy plik. W takiej sytuacji pomocna może być opcja grupowania zasobów. Nagłówki kolumn w prawej części okna wskazują, według jakiego klucza ma zostać pogrupowana lista wyników: czy ma to być kryterium rodzaju, typu czy tytułu plików. Domyślnie zasoby wyświetlają się w kolejności alfabe-tycznej, możemy jednak grupować je również według ich rodzaju albo formatu.

Ryc. 13. Akademia PWN – grupowanie 1

Na przytoczonym przykładzie w nagłówku kolumny „Tytuł” widnieje wyłącznie strzałka w górę, co oznacza, że wyświetlone pliki są pogrupowane w kolejności alfabetycznej tytułu. Tak jak wspominaliśmy wcześniej, w tytule pliku często znajduje się informacja o tym, czy jest to scenariusz, czy np. karta pracy. Jeśli wiemy, że szukamy karty pracy, istnieje duża szansa, że właściwy plik znajdziemy szybciej właśnie dzięki takiemu uporządkowaniu.

Jeśli poszukujemy pliku, którego tytułu nie znamy, ale wiemy np., że jest to plik w formacie PDF, możemy kliknąć nagłówek 2. kolumny – pojedyncza strzałka w tym nagłówku stanowi informację, że zasoby na liście zostały pogrupowane zgodnie ze swoimi formatami. Podobnie możemy pogrupować pliki według ich rodzaju (1. kolumna). W odróżnieniu od formatu (2. kolumna), będącym informacją natury technicznej, rodzaj pliku stanowi ogólną informację o merytorycznej treści zasobu.



Ryc. 14. Akademia PWN – grupowanie 2


6Sposób korzystania z wybranego pliku –ikony akcji

•••

Na części zrzutów ekranowych dotychczas zamieszczonych możemy dostrzec, że przy niektórych plikach z listy zasobów w 4. kolumnie widnieje jedna ikonka, przy innych 2, a przy jeszcze innych – 3. Są to tzw. ikony akcji – informują, jakie akcje, czyli działania, możemy podjąć wobec danego pliku. Na ryc. 13 widać, że przy interaktywnych pracach domowych (w skrócie: IPD) są to np. tylko ikony Podgląd, a przy plikach w formacie PDF – dodatkowo jeszcze Otwórz i Pobierz. Oznacza to, że niektóre zasoby można tylko obejrzeć online, a niektóre również zapisać na dysku. Jest to uzależnione od formatów plików.

Co możemy zrobić „technicznie” z plikiem?

Możemy:

wykonać podgląd pliku – ikona Podgląd

otworzyć go w pełnym widoku – ikona Otwórz

pobrać go na nasz dysk (zapisać) – ikona Pobierz

Oprócz tego, po otwarciu konkretnego zasobu możemy go jeszcze wydrukować. Ta opcja nie dotyczy jednak wszystkich plików, m.in. interaktywnych prac domowych, multibooka czy lekcji interaktywnych. Informacje te powinniśmy uwzględnić w trakcie planowania pracy. Dzięki ikonkom wiemy, czy aby móc skorzystać z danego pliku podczas lekcji, wystarczy, że skopiujemy zasób na swój komputer, czy też wyjątkowo będziemy potrzebowali np. dostępu do internetu.


W tym rozdziale zostaną zaprezentowane typy zasobów, jakie możemy znaleźć w Akademii PWN. Do pracy z serią Świat bez tajemnic jest tu zamieszczonych ponad 650 plików. Każdy z nich możemy wyszukać, posługując się filtrami omówionymi w rozdziale 5. W rozdziale 10 została zamieszczona tabela z dokładnym wskazaniem zasobów Akademii PWN do Świata bez tajemnic 1. A oto, jak prezentują się liczby dotyczące poszczególnych typów zasobów dla klas 1, 2 i 3:

Świat bez tajemnic 1: 221 zasobów

dokumentacja: 6 plików – rozkłady materiału i wymagania na oceny

scenariusze lekcji: 52 pliki, w tym 14 plików dotyczących lekcji terenowych

ćwiczenia, karty pracy, pliki: 31 interaktywnych prac domowych

testy i sprawdziany: 40 plików, w tym: 17 sprawdzianów, 18 odpowiedzi, 5 testów diagnozujących

multimedia: 68 plików – 1 multibook, 7 filmów, 30 lekcji interaktywnych, 30 powtórek tematów w formie mp3

zdjęcia i ilustracje: 12 rysunków i foliogramów

mapy: 2 mapy interaktywne

inne materiały: 3 pliki z zadaniami



scenariusze lekcji: 46 plików


testy i sprawdziany: 22 pliki

multimedia: 130 plików – 1 multibook, 46 lekcji interaktywnych, 37 filmów, 45 powtórek materiałów w mp3, 1 prezentacja

7Typy zasobów

••••••••

•••••


29Typy zasobów

•••••••



scenariusze lekcji: 35 plików


testy i sprawdziany: 33 pliki – 13 plików ze sprawdzianami, 20 plików z odpowiedziami

multimedia: 61 plików – 30 lekcji interaktywnych, 30 powtórek tematów w mp3, 1 prezentacja

zdjęcia i ilustracje: 4 foliogramy

mapy: 15 map, w tym 8 interaktywnych

W tej części zaprezentujemy przykładowe pliki reprezentujące poszczególne typy zasobów, zgodnie z po-wyższym podziałem.


30Typy zasobów

30

7.1. Dokumentacja

W plikach zaklasyfikowanych jako „dokumentacja” znajdują się dokumenty takie jak program nauczania, rozkład materiału czy wymagania na oceny. Przykładowy rozkład materiału do klasy 1 znajduje się na końcu niniejszej broszury. Dla nauczycieli, u których w szkołach korzysta się z dzienników elektronicznych Vulcan albo Librus, zamieszczono również stosowne pliki zaadaptowane do wymagań technicznych tych programów.

Na kolejnych stronach prezentujemy „Program nauczania” napisany do serii Świat bez tajemnic. Autorkami programu są: Jadwiga Kop, Maria Kucharska i Alina Witek-Nowakowska.


31Dokumentacja

Spis treści

Założenia dydaktyczno-wychowawcze programu1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Szczegółowe cele edukacyjne 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Materiał nauczania3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Treści kształcenia – klasa I • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Treści kształcenia – klasa II • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Treści kształcenia – klasa III• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Założone osiągnięcia ucznia i propozycje metod ich oceny5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22


32Typy zasobów

32

3

1. Założenia dydaktyczno-wychowawcze programu

Program opracowano w oparciu o nową „Podstawę programową kształcenia ogólnego”, w której kładzie się na-cisk przede wszystkim na kształtowanie u uczniów różnych umiejętności, często kosztem jego wiedzy.

Opracowany program nauczania geogra i jest zgodny z nową podstawą programową w zakresie:celów kształcenia ogólnego na III etapie edukacji,• ogólnych i szczegółowych celów geogra cznego kształcenia, • treści kształcenia.• Cele kształcenia ogólnego zakładają przyswojenie określonych wiadomości, zdobycie umiejętności stosowania

zdobytej wiedzy podczas rozwiązywania problemów oraz kształtowanie postawy odpowiedzialnego funkcjonowania we współczesnym świecie. Realizacja tych celów jest uwarunkowana odpowiednim doborem treści kształcenia.

Program zawiera treści merytoryczne, umożliwiające kształtowanie różnorodnych umiejętności. Poprzez odpo-wiednio ukierunkowane procesy myślowe uczeń zdobywa umiejętności niezbędne w rozwiązywaniu zadań oraz do-strzeganiu problemów współczesnego świata.

Jednym z założeń programu jest wykorzystanie – do prezentacji treści – różnorodnych źródeł wiedzy geogra cz-nej. Pozwala to na kształtowanie i doskonalenie wielu umiejętności formalnych, takich jak analiza, synteza, porówny-wanie, wnioskowanie, uogólnianie. Przyzwyczaja także ucznia do samodzielnego zdobywania wiedzy i systematycz-nie wdraża go do idei kształcenia ustawicznego będącej jednym z głównych założeń współczesnej edukacji. Z kolei ukazanie zróżnicowania przyrodniczych, kulturowych i ekonomicznych warunków życia we współczesnym świecie stwarza liczne okazje do oceniania i wartościowania, a tym samym ułatwia kształtowanie postaw ucznia.

Założenia dydaktyczne i wychowawcze programu wynikają z ogólnych i szczegółowych celów geogra cznego kształcenia. Głównymi założeniami programu są:

korzystanie z różnorodnych źródeł wiedzy geogra cznej, zwłaszcza map różnej treści oraz pomiarów i obserwacji • terenowych,stosowanie nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych,• wyjaśnianie zjawisk i procesów zachodzących w środowisku przyrodniczym i gospodarce człowieka, • wykorzystanie relacji przyczynowo-skutkowych do wyjaśniania zróżnicowania świata,• dynamiczne ujmowanie zagadnień społeczno-ekonomicznych,• stosowanie indukcyjnego i dedukcyjnego toku poznania pozwalającego na dokonywanie uogólnień, formułowa-• nie prawidłowości i wnioskowanie,eksponowanie zagadnień społecznych i aktualnych problemów ogólnoświatowych,• w geogra i regionalnej zastosowanie egzemplarycznej teorii doboru treści kształcenia, • podkreślenie roli własnego regionu w gospodarce Polski i znaczenia Polski w skali Europy i świata,• kształtowanie postawy tolerancji dla innych wzorców kulturowych.• Program nauczania zakłada, że treści kształcenia są zapisane w postaci wymagań szczegółowych, zgodnych ze

standardami wiedzy i umiejętności podanymi w nowej podstawie programowej.W programie zakres treści kształcenia jest nieco większy od materiału określonego przez nową podstawę progra-

mową. Treści merytoryczne poszerzono o zagadnienia ułatwiające zrozumienie zróżnicowania świata oraz o wiado-mości szczególnie przydatne w kształtowaniu umiejętności geogra cznych, w tym umiejętności potrzebnych w co-dziennym życiu.


33Dokumentacja

4

2. Szczegółowe cele edukacyjne

Nowa „Podstawa programowa kształcenia ogólnego” bardzo precyzyjnie określa ogólne i szczegółowe cele geo-gra cznego kształcenia na III etapie edukacji. Dla szkoły gimnazjalnej wyznaczono cztery cele ogólne:

Korzystanie z różnych źródeł wiedzy informacji geogra cznej w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania I. informacji geogra cznych.Identy kowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów.II. Stosowanie wiedzy i umiejętności geogra cznych w praktyce.III. Kształtowanie postaw.IV. Każdemu z ogólnych celów geogra cznego kształcenia przypisano zestaw wymagań szczegółowych, które obej-

mują odpowiednie treści nauczania i oczekiwane umiejętności uczniów. Program bazuje na „Podstawie programowej kształcenia ogólnego” i zawiera szczegółowe cele edukacyjne przedstawione w tym dokumencie oraz inne, które poszerzają materiał nauczania.

Szczegółowe cele edukacyjne zamieszczone zostały w rozdziale „Materiał nauczania” obok treści kształcenia.


34Typy zasobów

34

5

3. Materiał nauczania

Nowa „Podstawa programowa kształcenia ogólnego” szczegółowo określa zakres materiału nauczania. Treści kształcenia podane są w niej w postaci ściśle określonych wiadomości i umiejętności, które będą wymagane od ucznia na sprawdzianie zewnętrznym kończącym III etap edukacji. Według nowej podstawy programowej materiał nauczania geogra i w gimnazjum obejmuje dziesięć działów tematycznych. Są to:

Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą.1. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa.2. Wybrane zagadnienia geogra i zycznej.3. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski.4. Ludność Polski.5. Wybrane zagadnienia geogra i gospodarczej Polski.6. Regiony geogra czne Polski.7. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geogra czne, przemiany.8. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka.9. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka.10. Nowa podstawa programowa pozostawia swobodę podziału materiału nauczania na poszczególne klasy gimna-

zjum oraz nie narzuca obowiązku kolejności realizacji wymienionych treści.W programie przyjęto, że:w klasie I gimnazjum będzie realizowany materiał dotyczący umiejętności korzystania z map oraz zagadnienia • z geogra i zycznej;w klasie II gimnazjum uczniowie poznają wiadomości z geogra i Polski;• w klasie III gimnazjum przedmiotem kształcenia jest geogra a regionalna Europy i świata.•


35Dokumentacja

6

TREŚ

CI K

SZTAŁC

ENIA

– K

LASA

I

Treś

ci k

ształc

enia

Szcz

egół

owe

cele

edu

kacy

jne

w z

akre

sie

wie

dzy

mer

ytor

yczn

ejks

ztał

tow

anyc

h um

ieję

tnoś

ciU

czeń

:U

czeń

:

I. M

apa

jako

źró

dło

wie

dzy

geog

ra c

znej

Czym

zaj

muj

e się

geo

gra

a?

Źródła

wie

dzy

geog

ra c

znej

wie

, czy

m z

ajm

uje

się g

eogr

a a

jako

nau

ka,

r

zna

różn

e źr

ódła

wie

dzy

geog

ra c

znej

.

r

potr

a k

orzy

stać

z różn

ych źr

ódeł

wie

dzy

geog

ra c

znej

:

r

plan

ów i

map

, –fo

togr

a i

i rys

unkó

w,

–w

ykre

sów

, dia

gram

ów i

dany

ch s

taty

styc

znyc

h, –te

kstó

w ź

ródł

owyc

h, –in

tern

etu,

–ze

szc

zegó

lnym

uw

zglę

dnie

niem

pla

nów

i m

ap,

– potr

a o

cenić

wia

rygo

dność

i uży

tecz

ność

różn

ych źr

ódeł

wie

dzy

geog

ra c

znej

,

r

prze

prow

adza

i w

ykor

zyst

uje

pros

te o

bser

wac

je ja

ko je

dno

ze ź

ródeł w

iedz

y ge

ogra

-

r

czn

ej,

spor

ządz

a w

ykre

sy i

diag

ram

y na

pod

staw

ie d

anyc

h lic

zbow

ych.

r

Skal

a m

apy.

Zna

ki n

a m

apie

wym

ieni

a gł

ówne

ele

men

ty m

apy,

r

zna

rodz

aje

skal

i.

r

posł

uguj

e się

ska

lą m

apy:

r

oblic

za o

dległośc

i w te

reni

e, –ob

licza

odl

egłośc

i na

map

ie,

– czyt

a m

apy

różn

ej tr

eści

, kor

zyst

ając

z le

gend

y m

apy.

r

Czyt

anie

rys

unku

poz

iom

icow

ego.

M

apa

hips

omet

rycz

nazn

a m

etodę

prze

dsta

wia

nia

rzeź

by te

renu

za

r

pom

ocą

pozi

omic

, po

daje

różn

ice

pom

iędz

y m

apą

pozi

omic

ową

r

a hi

psom

etry

czną

.

czyt

a m

apę

pozi

omic

ową

i hip

som

etry

czną

,

r

odcz

ytuj

e w

ysok

ości

bez

wzg

lędn

e, –ob

licza

wys

okoś

ci w

zglę

dne,

–ro

zpoz

naje

prz

edst

awio

ne z

a po

mocą

pozi

omic

form

y te

renu

, – rozp

ozna

je fo

rmy

tere

nu p

rzed

staw

ione

na

map

ie h

ipso

met

rycz

nej.

r

Zależn

ość

treś

ci m

apy

od s

kali

i tem

atu

wym

ieni

a w

ybra

ne ro

dzaj

e m

ap,

r

poda

je głó

wne

met

ody

kart

ogra c

zne

prze

d-

r

staw

iani

a zj

awisk

na

map

ie,

zna

zależn

ość

treś

ci m

apy

od s

kali

i tem

atu,

r

wie

, na

czym

pol

ega

gene

raliz

acja

map

y.

r

wys

zuku

je n

a m

apie

info

rmac

je n

a po

dany

tem

at,

r

wyk

azuj

e zn

acze

nie

skal

i map

y w

prz

edst

awia

niu

różn

ych

info

rmac

ji ge

ogra c

znyc

h

r

na m

apac

h,od

czyt

uje

info

rmac

je p

rzed

staw

ione

na

map

ach

za p

omocą

różn

ych

met

od k

arto

-

r

gra

czn

ych,

anal

izuj

e i i

nter

pret

uje

treść

map

:

r

ogól

noge

ogra c

znyc

h, –te

mat

yczn

ych,

–tu

ryst

yczn

ych.

–


36Typy zasobów

36

7

Posł

ugiw

anie

się

map

ami

o różn

ej tr

eści

potr

a d

obrać

odpo

wie

dnią

mapę

tem

atyc

zną

w c

elu

uzys

kani

a ok

reślo

nych

info

r-

r

mac

ji ge

ogra c

znyc

h,ok

reśla

poł

ożen

ie g

eogr

a c

zne

obie

któw

i ob

szar

ów w

zglę

dem

sie

bie

na p

odst

awie

r

map

y,ok

reśla

mat

emat

yczn

o-ge

ogra c

zne

położe

nie

punk

tów

i ob

iekt

ów, n

a po

dsta

wie

r

siatk

i kar

togr

a c

znej

,po

sług

uje

się w

tere

nie:

pla

nem

, mapą

topo

gra

czną,

mapą

tury

styc

zną,

mapą

sa-

r

moc

hodo

wą,

w ty

m s

zcze

góln

ie:

orie

ntuj

e pl

an i

mapę,

–id

enty k

uje

obie

kty

geog

ra c

zne

zazn

aczo

ne n

a pl

anie

lub

map

ie z

odp

owia

dają

- –cy

mi i

m o

biek

tam

i w te

reni

e,id

enty k

uje

trasę

zazn

aczo

ną n

a pl

anie

lub

map

ie z

odp

owia

dają

cą je

j tra

są w

te-

–re

nie,

rozp

ozna

je o

dpow

iada

jące

sob

ie o

biek

ty g

eogr

a c

zne

na fo

togr

a a

ch, z

djęc

iach

r

lotn

iczy

ch i

sate

litar

nych

ora

z m

apac

h to

pogr

a c

znyc

h,pr

ojek

tuje

i op

isuje

tras

y po

dróż

y na

pod

staw

ie m

ap:

r

tury

styc

znyc

h, –to

pogr

a c

znyc

h, –sa

moc

hodo

wyc

h. –

Lądy

i oc

eany

– w

spół

czes

ny o

braz

po

wie

rzch

ni Z

iem

ipo

daje

naz

wy

lądó

w i

ocea

nów

,

r

zna

rozm

iesz

czen

ie lą

dów

i oc

eanó

w,

r

wym

ieni

a na

zwy

wyb

rany

ch e

lem

entó

w li

nii

r

brze

gow

ej,

zna

nazw

y w

ybra

nych

obi

ektó

w g

eogr

a c

z-

r

nych

na

ląda

ch: n

izin

, wyż

yn, g

ór.

char

akte

ryzu

je n

a po

dsta

wie

map

rozm

iesz

czen

ie lą

dów

i oc

eanó

w n

a Zi

emi,

r

loka

lizuj

e na

map

ach

(rów

nież

kon

turo

wyc

h) n

ajw

ażni

ejsz

e ob

iekt

y ge

ogra c

zne:

r

mor

za w

yspy

, pół

wys

py, n

izin

y, w

yżyn

y or

az g

óry,

poró

wnu

je c

echy

poł

ożen

ia p

oszc

zegó

lnyc

h ko

ntyn

entó

w.

r

II. R

uchy

Zie

mi i

ich

następ

stw

a

Ziem

ia w

e W

szec

hśw

ieci

e.Ks

ztał

t i w

ymia

ry Z

iem

ipo

daje

głó

wne

cec

hy b

udow

y W

szec

hśw

iata

,

r

zna

najw

ażni

ejsz

e ce

chy

ciał

nie

bies

kich

two-

r

rząc

ych

Ukł

ad Sło

necz

ny,

wym

ieni

a pl

anet

y U

kład

u Sł

onec

zneg

o,

r

zna

helio

cent

rycz

ną te

orię

Kop

erni

ka,

r

opisu

je k

ształt

kszt

ałtu

Zie

mi,

r

poda

je w

ymia

ry Z

iem

i.

r

określa

, kor

zyst

ając

z r

ysun

ków

, mie

jsce

Ziem

i we

Wsz

echś

wie

cie

i w U

kład

zie

Sło-

r

necz

nym

,od

różn

ia n

a po

dsta

wie

wyb

rany

ch c

ech:

gw

iazdę,

pla

netę

, księży

c, m

eteo

r, ko

metę.

r

Ruch

obr

otow

y Zi

emi i

jego

następ

stw

azn

a ce

chy

ruch

u ob

roto

weg

o Zi

emi

r

posł

uguj

e się

ze

zroz

umie

niem

pojęc

iem

ruch

r

obro

tow

y Zi

emi.

poda

je n

ajw

ażni

ejsz

e ge

ogra c

zne

następ

stw

a ru

chu

obro

tow

ego

Ziem

i,

r

poda

je n

a po

dsta

wie

wła

snyc

h ob

serw

acji

przy

kład

y ko

nsek

wen

cji r

uchu

obr

otow

e-

r

go Z

iem

i dla

śro

dow

iska

przy

rodn

icze

go o

raz ży

cia

i dzi

ałal

nośc

i czł

owie

ka,

wyj

aśni

a zj

awisk

o dn

ia i

nocy

jako

głó

wne

nas

tęps

two

ruch

u ob

roto

weg

o Zi

emi.

r


37Dokumentacja

8

Siat

ka g

eogr

a c

zna

zna

elem

enty

sia

tki g

eogr

a c

znej

,

r

wym

ieni

a ce

chy

połu

dnik

ów i

rów

noleżn

ików

.

r

potr

a n

arys

ować

na

glob

usie

indu

kcyj

nym

poł

udni

ki i

rów

noleżn

iki,

r

wyz

nacz

a połu

dnik

mie

jscow

y.

r

Wsp

ółrzęd

ne g

eogr

a c

zne

zna

elem

enty

sia

tki k

arto

gra

czn

ej.

r

określa

wsp

ółrzęd

ne g

eogr

a c

zne

wsk

azan

ych

punk

tów

na

glob

usie

na

pods

taw

ie

r

siatk

i geo

gra

czn

ej,

określa

wsp

ółrzęd

ne g

eogr

a c

zne

wsk

azan

ych

punk

tów

na

map

ie n

a po

dsta

wie

r

siatk

i kar

togr

a c

znej

,od

szuk

uje

obie

kty

geog

ra c

zne

na m

apie

i gl

obus

ie n

a po

dsta

wie

pod

anyc

h w

spół

-

r

rzęd

nych

geo

gra

czn

ych.

Czas

sło

necz

ny m

iejsc

owy

posł

uguj

e się

ze

zroz

umie

niem

pojęc

iem

cza

s

r

słon

eczn

y m

iejsc

owy,

zna

zasa

dy o

blic

zani

a m

iejsc

oweg

o cz

asu

sło-

r

necz

nego

.

oblic

za m

iejsc

owy

czas

sło

necz

ny d

la w

ybra

nych

pun

któw

Zie

mi n

a po

dsta

wie

róż-

r

nicy

dłu

gośc

i geo

gra

czn

ej i

czas

u m

iejsc

oweg

o w

skaz

aneg

o m

iejsc

a,w

yjaś

nia

zależn

ość

mię

dzy

mie

jscow

ym c

zase

m sło

necz

nym

a dłu

gośc

ią g

eogr

a c

z-

r

ną,

oblic

za dłu

gość

geo

gra

czną

mie

jsc n

a po

dsta

wie

różn

icy

czas

u sł

onec

zneg

o.

r

Czas

str

efow

y i u

rzęd

owy

posł

uguj

e się

ze

zroz

umie

niem

pojęc

iem

cza

s

r

stre

fow

y,po

daje

zas

adę

podz

iału

Zie

mi n

a st

refy

cza

so-

r

we,

zna

zasa

dę z

mia

ny d

aty

po p

rzek

rocz

eniu

gra

-

r

nicy

zm

iany

dat

y.

określa

cza

s st

refo

wy

wsk

azan

ego

mie

jsca

na p

odst

awie

map

y st

ref c

zaso

wyc

h,

r

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

zost

ały

wpr

owad

zone

str

efy

czas

owe

i gra

nica

zm

iany

dat

y,

r

potr

a o

kreś

lić d

atę

po p

rzek

rocz

eniu

gra

nicy

zm

iany

dat

y,

r

uzas

adni

a ko

niec

zność

posł

ugiw

ania

się

cza

sem

urzęd

owym

.

r

Ruch

obi

egow

y Zi

emi i

jego

następ

stw

apo

daje

cec

hy ru

chu

obie

gow

ego

Ziem

i,

r

poda

je n

ajw

ażni

ejsz

e ge

ogra c

zne

następ

stw

a

r

ruch

u ob

iego

weg

o Zi

emi,

zna

zasa

dy u

stal

ania

roku

prz

estę

pneg

o.

r

wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y st

ałym

nac

hyle

niem

osi

Ziem

i do

płas

zczy

zny

orbi

ty

r

a oś

wie

tleni

em Z

iem

i,w

ykaz

uje

zwią

zek

dług

ości

zw

ykłe

go i

prze

stęp

nego

roku

kal

enda

rzow

ego

z ru

chem

r

obie

gow

ym Z

iem

i,po

daje

na

pods

taw

ie wła

snyc

h ob

serw

acji

przy

kład

y ko

nsek

wen

cji r

uchu

obi

egow

e-

r

go Z

iem

i dla

śro

dow

iska

przy

rodn

icze

go o

raz ży

cia

i dzi

ałal

nośc

i czł

owie

ka.

Ośw

ietle

nie

Ziem

izn

a na

zwy

rów

noleżn

ików

, nad

któ

rym

i Słońc

e

r

góru

je w

zen

icie

w p

ierw

szyc

h dn

iach

ast

rono

-m

iczn

ych

pór

roku

,po

daje

cec

hy ośw

ietle

nia

Ziem

i w p

ierw

szyc

h

r

dnia

ch a

stro

nom

iczn

ych

pór

roku

,po

daje

naj

waż

niej

sze

cech

y po

szcz

egól

nych

r

stre

f ośw

ietle

nia

Ziem

i.

prze

dsta

wia

ośw

ietle

nie

Ziem

i w p

ierw

szyc

h dn

iach

ast

rono

mic

znyc

h pó

r ro

ku z

a

r

pom

ocą

rysu

nków

,w

yjaś

nia

zmia

ny w

ośw

ietle

niu

Ziem

i ora

z dł

ugoś

ci tr

wan

ia d

nia

i noc

y w

raz

ze

r

zmia

ną a

stro

nom

iczn

ych

pór

roku

w różn

ych

szer

okoś

ciac

h ge

ogra c

znyc

h,ko

rzys

ta z

wła

snyc

h ob

serw

acji

do p

rzed

staw

ieni

a zm

iany

w ośw

ietle

niu

Ziem

i ora

z

r

dług

ości

dni

a i n

ocy

wra

z ze

zm

ianą

ast

rono

mic

znyc

h pó

r ro

ku w

um

iark

owan

ych

szer

okoś

ciac

h ge

ogra c

znyc

h,po

tra

obl

iczyć

wys

okość

Słoń

ca n

ad h

oryz

onte

m w

mom

enci

e gó

row

ania

na

poda

-

r

nej s

zero

kośc

i geo

gra

czn

ej w

dni

ach

rozp

oczę

cia

astro

nom

iczn

ych

pór

roku

,ob

licza

sze

rokość

geo

gra

czną

punk

tów

na

pods

taw

ie w

ysok

ości

Słońc

a na

d ho

ry-

r

zont

em w

mom

enci

e gó

row

ania

w p

ierw

szyc

h dn

iach

ast

rono

mic

znyc

h pó

r ro

ku.


38Typy zasobów

38

9

III.

Ziem

ia ja

ko ś

rodo

wis

ko ż

ycia

Klim

at i

jego

skł

adni

kipo

daje

różn

ice

pom

iędz

y po

godą

a k

limat

em,

r

wym

ieni

a na

jważ

niej

sze

skła

dnik

i pog

ody

i kli-

r

mat

u.

prze

prow

adza

pom

iary

i pr

oste

obs

erw

acje

met

eoro

logi

czne

ora

z w

ykor

zyst

uje

je

r

do in

terp

reta

cji z

jaw

isk p

ogod

owyc

h i k

limat

yczn

ych,

spor

ządz

a w

ykre

sy i

diag

ram

y kl

imat

yczn

e na

pod

staw

ie d

anyc

h lic

zbow

ych,

r

odcz

ytuj

e da

ne z

wyk

resó

w i

diag

ram

ów k

limat

yczn

ych,

r

oblic

za n

a po

dsta

wie

dia

gram

u kl

imat

yczn

ego

lub

dany

ch li

czbo

wyc

h:

r

śred

nią

tem

pera

turę

pow

ietr

za,

–am

plitu

dę te

mpe

ratu

ry p

owie

trza

, –su

mę

opad

ów,

– wyk

azuj

e zr

óżni

cow

anie

klim

atyc

zne

Ziem

i na

pods

taw

ie a

naliz

y m

ap ro

zkła

du te

m-

r

pera

tury

pow

ietr

za i

opad

ów.

Wpł

yw s

zero

kośc

i geo

gra

czn

ej o

raz

uksz

tałto

wan

ia p

owie

rzch

ni n

a kl

imat

wym

ieni

a gł

ówne

czy

nnik

i klim

atot

wór

cze,

r

zna

zasa

dę o

blic

zana

różn

icy

tem

pera

tury

po-

r

wie

trza

wra

z ze

zm

ianą

wys

okoś

ci b

ezw

zglę

d-ne

j.

wyk

azuj

e na

prz

ykła

dach

zw

iąze

k m

iędz

y w

ysok

ością

Słoń

ca n

ad h

oryz

onte

m w

cza

-

r

sie g

órow

ania

a te

mpe

ratu

rą p

owie

trza

,w

yjaś

nia

wpł

yw s

zero

kośc

i geo

gra

czn

ej n

a kl

imat

,

r

potr

a o

blic

zyć

tem

pera

turę

pow

ietr

za n

a w

skaz

anej

wys

okoś

ci b

ezw

zglę

dnej

,

r

wyk

azuj

e w

pływ

uks

ztał

tow

ania

pow

ierz

chni

tere

nu n

a kl

imat

.

r

Wpł

yw m

orza

na

klim

atpo

daje

cec

hy k

limat

u m

orsk

iego

i ko

ntyn

en-

r

taln

ego,

zna

wyb

rane

prą

dy m

orsk

ie.

r

odcz

ytuj

e z

diag

ram

ów k

limat

yczn

ych,

dan

ych

liczb

owyc

h lu

b m

ap k

limat

yczn

ych

r

cech

y kl

imat

u m

orsk

iego

i ko

ntyn

enta

lneg

o,pr

zeds

taw

ia n

a po

dsta

wie

map

i w

ykre

sów

klim

atyc

znyc

h w

pływ

mor

za, w

tym

r

prąd

ów m

orsk

ich,

na

klim

at,

potr

a p

rzed

staw

ić n

a po

dsta

wie

sch

emat

u m

onsu

now

e krąż

enie

pow

ietr

za w

Azj

i

r

Połu

dnio

wo-

Wsc

hodn

iej.

Wpł

yw c

złow

ieka

na

klim

atop

isuje

mec

hani

zm e

fekt

u ci

epla

rnia

nego

,

r

zna

przy

czyn

y pr

owad

zące

do

nasil

ania

się

r

efek

tu c

iepl

arni

aneg

o.

objaśn

ia różn

ice

pom

iędz

y ef

ekte

m c

iepl

arni

anym

, a w

zros

tem

efe

ktu

ciep

larn

iane

-

r

go,

poda

je p

rzykła

dy d

ział

alnośc

i czł

owie

ka p

owod

ując

ej z

mia

ny k

limat

u w

ska

li lo

kal-

r

nej (

np. s

mog

, mie

jska

wys

pa c

iepł

a) i

glob

alne

j (oc

iepl

enie

klim

atu)

,po

daje

prz

ykła

dy s

kutk

ów w

zros

tu e

fekt

u ci

epla

rnia

nego

.

r

Zróż

nico

wan

ie k

limat

yczn

e Zi

emi.

Stre

fy k

limat

yczn

ezn

a kr

yter

ia w

ydzi

elan

ia s

tref

klim

atyc

znyc

h

r

i wyb

rany

ch ty

pów

klim

atu,

poda

je n

ajw

ażni

ejsz

e ce

chy

stre

f klim

atyc

z-

r

nych

,w

ymie

nia

najw

ażni

ejsz

e ce

chy

wyb

rany

ch

r

typó

w k

limat

u Zi

emi.

poró

wnu

je n

a po

dsta

wie

wyk

resó

w lu

b da

nych

licz

bow

ych

prze

bieg

tem

pera

tury

r

pow

ietr

za i

opad

ów a

tmos

fery

czny

ch w

cią

gu ro

ku w

wyb

rany

ch s

tacj

ach

met

eoro

-lo

gicz

nych

poł

ożon

ych

w różn

ych

stre

fach

klim

atyc

znyc

h,

wyk

azuj

e zr

óżni

cow

anie

klim

atyc

zne

Ziem

i na

pods

taw

ie m

ap s

tref

klim

atyc

znyc

h,

r

wyk

azuj

e, n

a po

dsta

wie

map

tem

atyc

znyc

h, z

ależ

nośc

i mię

dzy

stre

fam

i ośw

ietle

nia

r

Ziem

i a s

tref

ami k

limat

yczn

ymi,

inte

rpre

tuje

map

y kl

imat

yczn

e.

r

Wpł

yw k

limat

u na

zróżn

icow

anie

rośli

nnoś

ci i

gleb

poda

je n

azw

y w

ybra

nych

form

acji

rośli

nnyc

h

r

wys

tępu

jący

ch n

a Zi

emi,

zna

kryt

eriu

m w

yróż

nian

ia p

oszc

zegó

lnyc

h

r

form

acji

rośli

nnyc

h,

rozp

ozna

je w

ybra

ne fo

rmac

je rośli

nne

na p

odst

awie

opi

su lu

b fo

togr

a i,

r

char

akte

ryzu

je p

ozio

my

gleb

owe

na p

odst

awie

rys

unkó

w,

r

wyk

azuj

e zr

óżni

cow

anie

rośli

nnoś

ci i

gleb

na

Ziem

i na

pods

taw

ie a

naliz

y m

ap te

ma-

r

tycz

nych

,


39Dokumentacja

10

wym

ieni

a gł

ówne

obs

zary

wys

tępo

wan

ia p

o-

r

szcz

egól

nych

form

acji

rośli

nnyc

h st

refy

gorąc

ej,

umia

rkow

anej

i chło

dnej

,po

daje

wyb

rane

gat

unki

rośli

n i z

wie

rząt

cha

-

r

rakt

erys

tycz

ne d

la d

anyc

h ob

szar

ów Z

iem

i,w

ymie

nia

głów

ne ty

py g

leb

wys

tępu

jące

r

w s

tre

e g

orąc

ej, u

mia

rkow

anej

i chło

dnej

.

wsk

azuj

e na

pod

staw

ie m

ap głó

wne

obs

zary

wys

tępo

wan

ia p

oszc

zegó

lnyc

h fo

rmac

ji

r

rośli

nnyc

h,w

yjaś

nia

wsp

ółza

leżn

ości

mię

dzy

rośli

nnoś

cią

a gl

ebam

i w s

tref

ach:

gorąc

ej, u

mia

r-

r

kow

anej

i chło

dnej

.

Przy

czyn

y zr

óżni

cow

ania

wód

pow

ierz

chni

owyc

h Zi

emi

poda

je n

azw

y na

jwię

kszy

ch r

zek

na p

oszc

ze-

r

góln

ych

kont

ynen

tach

,zn

a na

zwy

i roz

mie

szcz

enie

wyb

rany

ch je

zior

r

świa

ta,

loka

lizuj

e na

map

ach

(rów

nież

kon

turo

wyc

h)

r

najw

ięks

ze r

zeki

i je

zior

a św

iata

.

potr

a w

yzna

czyć

na

map

ie k

ontu

row

ej d

ział

wod

ny p

omię

dzy

wsk

azan

ymi z

lew

i-

r

skam

i lub

dor

zecz

ami,

określa

na

pods

taw

ie m

apy,

do

jaki

ch z

lew

isk n

ależą

wsk

azan

e rz

eki,

r

wyj

aśni

a pr

zycz

ynę

rozm

iesz

czen

ia o

bsza

rów

bez

odpł

ywow

ych

na k

onty

nent

ach,

r

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

siecią

rzec

zną

a kl

imat

em n

a da

nym

obs

zarz

e.

r

Teor

ia pły

t lito

sfer

y. R

uchy

góro

twór

cze

poda

je głó

wne

cec

hy pły

tow

ej b

udow

y lit

o-

r

sfer

y,w

ie, ż

e pr

zycz

yną

ruch

u pł

yt li

tosf

ery

są ru

chy

r

mag

my

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

ruch

u pł

yt li

tosf

ery,

r

opisu

je n

a po

dsta

wie

sch

emat

u po

wst

anie

grz

biet

ów o

cean

iczn

ych,

r

wyj

aśni

a na

pod

staw

ie s

chem

atu

ruch

y gó

rotw

órcz

e ja

ko s

kute

k ru

chu

płyt

lito

sfer

y.

r

Wul

kany

i tr

zęsie

nia

ziem

iw

ie, ż

e w

ybuc

hy w

ulka

nów

i tr

zęsie

nia

ziem

i

r

najc

zęśc

iej z

acho

dzą

na g

rani

cach

pły

t lito

sfer

y,w

skaz

uje

na p

odst

awie

map

y ob

szar

y częs

tych

r

trzę

sień

ziem

i i w

ybuc

hów

wul

kanó

w,

zna

budo

wę

wul

kanu

.

r

rozp

ozna

je n

a ilu

stra

cjac

h lu

b ok

azac

h w

ybra

ne p

rodu

kty

wyb

uchu

wul

kanó

w,

r

wyk

azuj

e zw

iązk

i mię

dzy

płyt

ową

budo

wą

litos

fery

a w

ystę

pow

anie

m z

jaw

isk w

ul-

r

kani

czny

ch i

trzę

sień

ziem

i.

Przy

czyn

y zr

óżni

cow

ania

skał

wys

tępu

jący

ch n

a Zi

emi

zna

gene

zę w

ybra

nych

skał:

pias

kow

ca, z

le-

r

pień

ca, węg

la k

amie

nneg

o, w

apie

ni, s

oli k

a-m

ienn

ej, g

rani

tu, b

azal

tu, g

nejsu

, mar

mur

u.

opisu

je c

echy

skał n

a po

dsta

wie

ich

wyg

lądu

,

r

rozp

ozna

je o

kazy

wyb

rany

ch s

kał (

np. p

iase

k, ż

wir,

glin

a, le

ss, p

iask

owie

c, z

lepi

e-

r

niec

, węg

iel k

amie

nny,

wap

ień,

gra

nit,

baza

lt, g

nejs,

mar

mur

), ro

zpoz

naje

i na

zyw

a sk

ały

wys

tępu

jące

w n

ajbl

iższ

ej o

kolic

y sz

koły

,

r

potr

a z

inte

rpre

tow

ać p

rost

y pr

o l

geol

ogic

zny.

r

Wie

trze

nie

skał

posł

uguj

e się

ze

zroz

umie

niem

pojęc

iem

: wie

-

r

trze

nie,

zna

rodz

aje

wie

trze

nia,

r

wie

, że

kras

jest

rodz

ajem

wie

trze

nia

chem

icz-

r

nego

.

wyj

aśni

a różn

ice

mię

dzy

wie

trze

niem

zy

czny

m a

che

mic

znym

,

r

wyk

azuj

e na

prz

ykła

dach

zal

eżność

prz

ebie

gu w

ietr

zeni

a od

rodz

aju

skał

i w

arun

-

r

ków

klim

atyc

znyc

h,oc

enia

zna

czen

ie p

roce

su w

ietr

zeni

a w

prz

yrod

zie.

r

Rzeź

botw

órcz

a dz

iała

lność

rzek

po

sług

uje

się z

e zr

ozum

ieni

em p

ojęc

iam

i: er

o-

r

zja

wgłęb

na i

bocz

na, t

rans

port

, aku

mul

acja

,zn

a ro

dzaj

e rz

eźbo

twór

czej

dzi

ałal

nośc

i rze

ki.

r

wyj

aśni

a na

pod

staw

ie s

chem

atów

i fo

togr

a i

oraz

wła

snyc

h ob

serw

acji

rzeź

botw

ór-

r

czą

działa

lność

rzek

i w różn

ych

odci

nkac

h je

j bie

gu,

rozp

ozna

je i

opisu

je n

a po

dsta

wie

rys

unkó

w lu

b fo

togr

a i

wsk

azan

e fo

rmy

tere

nu

r

pow

stał

e w

wyn

iku

rzeź

botw

órcz

ej d

ział

alnośc

i rze

ki i

wyj

aśni

a ic

h ge

nezę

,ro

zpoz

naje

w te

reni

e i o

pisu

je fo

rmy

rzeź

by p

owst

ałe

w w

ynik

u rz

eźbo

twór

czej

r

działa

lnoś

ci r

zeki

*.


40Typy zasobów

40

11

Rzeź

botw

órcz

a dz

iała

lność

fal

mor

skic

hpo

sług

uje

się z

e zr

ozum

ieni

em p

ojęc

iem

abr

a-

r

zja,

prze

dsta

wia

rzeźb

otw

órczą

działa

lność

mor

za

r

w s

tre

e b

rzeg

owej

.

rozp

ozna

je i

opisu

je n

a po

dsta

wie

rys

unkó

w lu

b fo

togr

a i

wsk

azan

e fo

rmy

tere

nu

r

pow

stał

e w

wyn

iku

rzeź

botw

órcz

ej d

ział

alnośc

i mor

za w

str

e e

brz

egow

ej i

wyj

a-śn

ia ic

h ge

nezę

,ro

zpoz

naje

w te

reni

e i o

pisu

je fo

rmy

rzeź

by p

owst

ałe

w w

ynik

u rz

eźbo

twór

czej

r

działa

lnoś

ci m

orza

*.

Rzeź

botw

órcz

a dz

iała

lność

lodo

wcó

w

górs

kich

zna

war

unki

pow

staw

ania

lodo

wcó

w g

órsk

ich.

r

wyk

azuj

e zw

iąze

k w

ystę

pow

ania

lodo

wcó

w z

war

unka

mi k

limat

yczn

ymi,

r

ukaz

uje

rzeź

botw

órczą

rolę

lodo

wcó

w g

órsk

ich

w m

odel

owan

iu r

zeźb

y w

ysok

ogór

-

r

skie

j,ro

zpoz

naje

i op

isuje

na

pods

taw

ie r

ysun

ków

lub

foto

gra

i pr

zykł

adow

e fo

rmy

tere

-

r

nu p

owst

ałe

w w

ynik

u dz

iała

lnoś

ci lo

dow

ców

gór

skic

h or

az p

rzed

staw

ia ic

h ge

nezę

,ro

zpoz

naje

w te

reni

e i o

pisu

je fo

rmy

rzeź

by p

owst

ałe

w w

ynik

u rz

eźbo

twór

czej

r

działa

lnoś

ci lo

dow

ców

gór

skic

h*.

Rola

wia

tru

w m

odel

owan

iu r

zeźb

y te

renu

posł

uguj

e się

ze

zroz

umie

niem

pojęc

iam

i ero

-

r

zja

wia

tru,

aku

mul

acja

,zn

a ro

dzaj

e rz

eźbo

twór

czej

dzi

ałal

nośc

i wia

tru.

r

ukaz

uje

rzeź

botw

órczą

rolę

wia

tru

w m

odel

owan

iu r

zeźb

y pu

styń

,

r

rozp

ozna

je i

opisu

je n

a po

dsta

wie

rys

unku

lub

foto

gra

i w

skaz

ane

form

y te

renu

r

pow

stał

e w

wyn

iku

działa

lnoś

ci w

iatr

u or

az p

rzed

staw

ia ic

h ge

nezę

,ro

zpoz

naje

w te

reni

e i o

pisu

je fo

rmy

rzeź

by p

owst

ałe

w w

ynik

u rz

eźbo

twór

czej

r

działa

lnoś

ci w

iatr

u*.

Wsp

ółza

leżn

ości

mię

dzy

skła

dnik

ami

środ

owisk

a pr

zyro

dnic

zego

na p

rzykła

dzie

gór

zna

cech

y kl

imat

u gó

rski

ego,

r

poda

je p

iętro

wy

ukła

d rośli

nnoś

ci w

gór

ach.

r

rozp

ozna

je i

opisu

je n

a po

dsta

wie

rys

unkó

w lu

b fo

togr

a i

górs

ką r

zeźbę

tere

nu,

r

rozp

ozna

je w

tere

nie

i opi

suje

ele

men

ty g

órsk

iej r

zeźb

y te

renu

*,

r

prze

dsta

wia

rolę

rze

k w

mod

elow

aniu

gór

skie

j rzeźb

y te

renu

,

r

wyk

azuj

e w

pływ

wys

okoś

ci n

.p.m

. na

zmia

ny k

limat

u i r

oślin

nośc

i,

r

wyj

aśni

a na

pod

staw

ie r

ysun

ku m

echa

nizm

pow

staw

ania

wia

tru

(fen

oweg

o) h

alne

-

r

go.

Zróż

nico

wan

ie ś

rodo

wisk

apr

zyro

dnic

zego

kon

tyne

ntów

poda

je w

ybra

ne w

yróż

niając

e ce

chy śr

odow

i-

r

ska

przy

rodn

icze

go p

oszc

zegó

lnyc

h ko

ntyn

en-

tów

,lo

kaliz

uje

na m

apac

h (r

ówni

eż k

ontu

row

ych)

r

wsk

azan

e ob

iekt

y ge

ogra c

zne

położo

ne n

a po

szcz

egól

nych

kon

tyne

ntac

h.

na p

odst

awie

map

tem

atyc

znyc

h op

isuje

śro

dow

isko

przy

rodn

icze

pos

zcze

góln

ych

r

kont

ynen

tów

,w

yjaś

nia

na p

rzykła

dach

prz

yczy

ny p

rzes

trze

nneg

o zr

óżni

cow

ania

war

unkó

w ś

rodo

-

r

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

na

posz

czeg

ólny

ch k

onty

nent

ach.

* W

ymie

nion

e os

iągn

ięci

e m

oże

być

uzys

kane

jedy

nie

w z

akre

sie ty

ch fo

rm te

renu

, któ

re w

ystę

pują

w o

kolic

y sz

koły

i bę

dą o

bser

wow

ane

na le

kcja

ch w

tere

nie

lub

na w

ycie

czka

ch s

zkol

nych

.


41Dokumentacja

12

TREŚ

CI K

SZTAŁC

ENIA

– K

LASA

II

Treś

ci k

ształc

enia

Szcz

egół

owe

cele

edu

kacy

jne

w z

akre

sie:

wie

dzy

mer

ytor

yczn

ejks

ztał

tow

anyc

h um

ieję

tnoś

ciU

czeń

:U

czeń

:

I. Eu

ropa

– k

onty

nent

, na

któr

ym m

iesz

kasz

Środ

owisk

o pr

zyro

dnic

ze E

urop

yw

ymie

nia

głów

ne c

echy

poł

ożen

ia E

urop

y,

r

wym

ieni

a ty

py k

limat

u w

ystę

pują

ce w

Eur

opie

r

i pod

aje

ich

głów

ne c

echy

,ch

arak

tery

zuje

śro

dow

isko

przy

rodn

icze

głó

w-

r

nych

regi

onów

zy

czno

-geo

gra

czn

ych

kont

y-ne

ntu.

na p

odst

awie

map

y św

iata

por

ównu

je p

ołoż

enie

Eur

opy

z położe

niem

poz

ostały

ch

r

kont

ynen

tów

,w

ykaz

uje

wpł

yw c

zynn

ików

ksz

tałtu

jący

ch k

limat

na

cech

y kl

imat

u w

różn

ych

czę-

r

ścia

ch E

urop

y,ok

reśla

wsp

ółza

leżn

ości

mię

dzy

posz

czeg

ólny

mi s

kład

nika

mi ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dni-

r

czeg

o.

Zróż

nico

wan

ie k

ultu

row

e i p

olity

czne

Eu

ropy

poda

je p

rzyc

zyny

zróżn

icow

ania

kul

turo

weg

o

r

Euro

py,

wym

ieni

a gł

ówne

gru

py ję

zyko

we

i rel

igie

r

wyz

naw

ane

w E

urop

ie.

wyk

azuj

e zr

óżni

cow

anie

ludn

ości

Eur

opy,

r

wyj

aśni

a w

pływ

relig

ii na

życ

ie w

yzna

wcó

w,

r

wyk

azuj

e w

ysok

i sto

pień

inte

grac

ji kr

ajów

eur

opej

skic

h.

r

II. P

ołoż

enie

i śr

odow

isko

prz

yrod

nicz

e Po

lski

Położe

nie,

obs

zar

i gra

nice

wym

ieni

a ce

chy

i kon

sekw

encj

e położe

nia

r

Polsk

i w E

urop

ie i

na ś

wie

cie,

poda

je w

ielk

ość

obsz

aru

Polsk

i i p

rzeb

ieg

gra-

r

nic

z je

j pos

zcze

góln

ymi sąs

iada

mi.

wyk

azuj

e w

pływ

poł

ożen

ia n

a śr

odow

isko

przy

rodn

icze

i go

spod

arkę

Pol

ski,

r

określa

kor

zyśc

i wyn

ikając

e z

położe

nia

Polsk

i w E

urop

ie,

r

wyj

aśni

a, c

o oz

nacz

a te

rmin

gra

nice

wew

nętr

zne

UE.

r

Prze

szłość

geo

logi

czna

zna

podz

iał d

ziej

ów Z

iem

i na

ery

i okr

esy,

r

poda

je n

ajw

ażni

ejsz

e w

ydar

zeni

a z

prze

szłośc

i

r

geol

ogic

znej

Pol

ski,

określa

mak

sym

alne

zas

ięgi

zlo

dow

aceń

i po

-

r

kazu

je je

na

map

ie,

wym

ieni

a fo

rmy

rzeź

by p

olod

owco

wej

i op

isu-

r

je m

echa

nizm

ich

pow

staw

ania

,po

daje

prz

ykła

dy g

ospo

darc

zego

wyk

orzy

sta-

r

nia

skał

, zn

a m

iejsc

a w

ystę

pow

ania

głó

wny

ch s

urow

-

r

ców

min

eral

nych

Pol

ski.

opisu

je w

arun

ki n

iezbęd

ne d

o tw

orze

nia

się p

okła

dów

węg

la,

r

wyj

aśni

a zr

óżni

cow

anie

wsp

ółcz

esne

j rzeźb

y Po

lski w

ydar

zeni

ami z

prz

eszł

ości

geo

-

r

logi

czne

j,w

ykaz

uje

zależn

ość

mię

dzy

działa

lnoś

cią

lądo

lodu

a c

echa

mi r

zeźb

y te

renu

pół

noc-

r

nej i

śro

dkow

ej P

olsk

i,ro

zpoz

naje

skały

wys

tępu

jące

w n

ajbl

iższ

ej o

kolic

y,

r

wyk

azuj

e za

leżn

ość

wys

tępo

wan

ia s

urow

ców

min

eral

nych

od

budo

wy

geol

ogic

znej

.

r

Krai

ny g

eogr

a c

zne

poda

je głó

wne

cec

hy u

kszt

ałto

wan

ia p

owie

rzch

ni,

r

wym

ieni

a i p

okaz

uje

na m

apie

kra

iny

geog

ra-

r

czn

e.

poró

wnu

je w

ysok

ości

bez

wzg

lędn

e i r

zeźbę

tere

nu p

oszc

zegó

lnyc

h kr

ain

geog

ra c

z-

r

nych

.


42Typy zasobów

42

13

War

unki

klim

atyc

zne

poda

je głó

wne

cec

hy ro

zkła

du te

mpe

ratu

ry

r

pow

ietr

za i

opad

ów n

a ob

szar

ze P

olsk

i,op

isuje

mas

y po

wie

trza

ksz

tałtu

jące

pog

odę

r

w P

olsc

e,w

ymie

nia

cech

y kl

imat

u św

iadc

zące

o je

go

r

prze

jścio

woś

ci.

wyk

azuj

e za

leżn

ość

wys

okoś

ci te

mpe

ratu

r i w

ielk

ości

opa

dów

w p

oszc

zegó

lnyc

h

r

obsz

arac

h Po

lski o

d cz

ynni

ków

ksz

tałtu

jący

ch k

limat

,w

ykaz

uje

zwią

zek

typó

w p

ogod

y z

mas

ami p

owie

trza

, któ

re je

ksz

tałtu

ją,

r

wyk

azuj

e w

zros

t kon

tyne

ntal

izm

u kl

imat

u w

raz

z pr

zesu

wan

iem

się

z z

acho

du n

a

r

wsc

hód

Polsk

i.

Zaso

by w

odne

poda

je głó

wne

cec

hy s

ieci

rze

czne

j,

r

wym

ieni

a gł

ówne

typy

gen

etyc

zne

mis

jezi

or-

r

nych

i po

daje

prz

ykła

dy je

zior

pos

zcze

góln

ych

typó

w,

poda

je c

echy

poł

ożen

ia i śr

odow

iska

przy

rod-

r

nicz

ego

Bałty

ku,

prze

dsta

wia

zna

czen

ie M

orza

Bał

tyck

iego

dla

r

gosp

odar

ki P

olsk

i.

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

rocz

nym

i wah

ania

mi s

tanó

w w

ód w

rze

kach

a ro

dzaj

em

r

zasil

ania

,w

yjaś

nia

gene

zę różn

ych

typó

w je

zior

,

r

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

mał

ego

zaso

leni

a w

ód M

orza

Bał

tyck

iego

,

r

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

degr

adac

ji w

ód B

ałty

ku,

r

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

ustę

pow

anie

m lą

dolo

du s

kand

ynaw

skie

go a

kol

ejny

mi

r

etap

ami r

ozw

oju

Mor

za B

ałty

ckie

go.

Zróż

nico

wan

ie g

leb

opisu

je w

arun

ki p

owst

awan

ia głó

wny

ch ty

pów

r

gleb

,w

skaz

uje

na m

apie

naj

waż

niej

sze

regi

ony

wy-

r

stęp

owan

ia głó

wny

ch ty

pów

gle

b.

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

zróż

nico

wan

ia g

leb

w P

olsc

e,

r

ocen

ia p

rzyd

atność

gle

b dl

a go

spod

arki

roln

ej.

r

III.

Podz

iał a

dmin

istr

acyj

ny i

ludn

ość

Pols

ki

Podz

iał a

dmin

istra

cyjn

yop

isuje

zas

ady

aktu

alne

go p

odzi

ału

adm

ini-

r

stra

cyjn

ego

Polsk

i,w

skaz

uje

na m

apie

pos

zcze

góln

e w

ojew

ódz-

r

twa

i ich

sto

lice,

poda

je s

truk

turę

sam

orzą

du te

ryto

rialn

ego.

r

poró

wnu

je w

ojew

ództ

wa

pod

wzg

lęde

m n

p.: w

ielk

ości

, lic

zby

pow

iató

w, l

iczb

y

r

mie

szkańc

ów,

wyk

azuj

e różn

ice

mię

dzy

zada

niam

i woj

ewód

zkic

h, p

owia

tow

ych

i gm

inny

ch wła

dz

r

sam

orzą

dow

ych.

Stru

ktur

a de

mog

ra c

zna

ludn

ości

zna

liczbę

ludn

ości

Pol

ski,

r

popr

awni

e po

sług

uje

się p

ojęc

iam

i: pr

zyro

st

r

natu

raln

y, p

rzyr

ost r

zecz

ywist

y,po

daje

prz

yczy

ny w

ystę

pow

ania

wyż

u i n

iżu

r

dem

ogra c

zneg

o,w

ymie

nia

kons

ekw

encj

e st

arze

nia

się s

połe

-

r

czeń

stw

a,po

daje

głó

wne

cec

hy s

truk

tury

płc

i i w

ieku

r

ludn

ości

,po

daje

zm

iany

w w

yksz

tałc

eniu

ludn

ości

Pol

ski

r

w o

stat

nich

lata

ch,

opisu

je s

truk

turę

zat

rudn

ieni

a lu

dnoś

ci,

r

poda

je p

rzyc

zyny

bez

robo

cia,

r

prze

dsta

wia

str

uktu

rę n

arod

owoś

ciową

ludn

o-

r

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

zmia

n lic

zby

ludn

ości

w P

olsc

e,

r

wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y sp

adki

em w

spół

czyn

nika

prz

yros

tu n

atur

alne

go a

pro

ce-

r

sem

sta

rzen

ia s

ię s

połe

czeń

stw

a,an

aliz

uje

pira

midę

wie

ku: o

dczy

tuje

z n

iej głó

wne

cec

hy d

emog

ra c

zne

społ

eczeń-

r

stw

a or

az w

yjaś

nia

ich

przy

czyn

y i s

kutk

i,w

ykaz

uje

zwią

zek

mię

dzy

stru

kturą

zatr

udni

enia

a p

ozio

mem

rozw

oju

gosp

odar

cze-

r

go,

ocen

ia s

truk

turę

zat

rudn

ieni

a lu

dnoś

ci w

Pol

sce

w p

orów

nani

u z

inny

mi k

raja

mi

r

euro

pejsk

imi,

dost

rzeg

a sp

ołec

zne

prob

lem

y w

ynik

ając

e z

bezr

oboc

ia i

poda

je p

rzykła

dy s

poso

-

r

bów

ich

rozw

iązy

wan

ia,

dost

rzeg

a i a

kcep

tuje

różn

ice

w w

yzna

wan

ych

syst

emac

h w

artośc

i,

r

poró

wnu

je s

truk

turę

dem

ogra c

zną

ludn

ości

Pol

ski z

inny

mi k

raja

mi e

urop

ejsk

imi

r

i wni

osku

je n

a po

dsta

wie

dok

onan

ych

poró

wnań.


43Dokumentacja

14

ści i

rozm

iesz

czen

ie m

niej

szoś

ci n

arod

owyc

h na

obs

zarz

e Po

lski,

wym

ieni

a re

ligie

wyz

naw

ane

prze

z m

iesz

kań-

r

ców

Pol

ski.

Mig

racj

e lu

dnoś

cipr

awidło

wo

posł

uguj

e się

pojęc

iam

i: m

igra

cja,

r

emig

racj

a, im

igra

cja,

dre

naż

móz

gów

,po

daje

rodz

aje

i głó

wne

kie

runk

i mig

racj

i ze-

r

wnę

trzn

ych

Pola

ków

,w

ymie

nia

najw

ięks

ze s

kupi

ska

Polo

nii n

a św

ie-

r

cie.

wyk

azuj

e w

pływ

mig

racj

i wew

nętr

znyc

h na

rozm

iesz

czen

ie lu

dnoś

ci,

r

dost

rzeg

a pr

oble

my

wyn

ikając

e z

emig

racj

i Pol

aków

do

inny

ch k

rajó

w.

r

Rozm

iesz

czen

ie lu

dnoś

cipo

daje

czy

nnik

i prz

yrod

nicz

e, g

ospo

darc

ze

r

i hist

oryc

zne

decy

dują

ce o

rozm

iesz

czen

iu

ludn

ości

,op

isuje

głó

wne

cec

hy ro

zmie

szcz

enia

ludn

ości

r

w P

olsc

e.

wyj

aśni

a na

wyb

rany

ch p

rzykła

dach

prz

yczy

ny m

ałej

lub

duże

j gęs

tośc

i zal

udni

enia

r

obsz

aru,

na p

odst

awie

map

tem

atyc

znyc

h w

ykaz

uje

zwią

zek

mię

dzy

gęst

ością

zalu

dnie

nia

r

a w

arun

kam

i prz

yrod

nicz

ymi i

zag

ospo

daro

wan

iem

tere

nu.

Sieć

osa

dnic

zapo

daje

różn

ice

mię

dzy

mia

stem

i w

sią,

r

poda

je głó

wne

cec

hy s

ieci

osa

dnic

zej P

olsk

i,

r

zna

typy

zes

połó

w m

iejsk

ich,

r

popr

awni

e po

sług

uje

się p

ojęc

iem

urb

aniz

acja

,

r

poda

je c

echy

wsp

ółcz

esny

ch p

roce

sów

urb

ani-

r

zacj

i w P

olsc

e.

wyj

aśni

a zr

óżni

cow

anie

wyg

lądu

pol

skic

h w

si,

r

ocen

ia ro

zmie

szcz

enie

i st

rukt

urę

wie

lkoś

ciową

mia

st w

Pol

sce,

r

na m

apie

rozp

ozna

je a

glom

erac

ję i

konu

rbac

ję,

r

wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y ok

rese

m p

owst

ania

mia

sta

a pełn

ioną

funk

cją,

r

wyj

aśni

a pr

zest

rzen

ne z

różn

icow

anie

wsp

ółcz

ynni

ka u

rban

izac

ji,

r

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

dyna

mic

zneg

o ro

zwoj

u st

ref p

odm

iejsk

ich.

r

V. G

ospo

dark

a Po

lski

Roln

ictw

o ja

ko d

ział

gos

poda

rki

poda

je p

rzyr

odni

cze

czyn

niki

rozw

oju

roln

ic-

r

twa,

wym

ieni

a i p

okaz

uje

na m

apie

obs

zary

o n

aj-

r

leps

zych

war

unka

ch d

la ro

zwoj

u ro

lnic

twa,

omaw

ia p

ozap

rzyr

odni

cze

czyn

niki

rozw

oju

r

roln

ictw

a,po

daje

głó

wne

obs

zary

upr

aw z

bóż,

zie

mni

a-

r

ków

, roś

lin p

rzem

ysło

wyc

h, o

woc

ów i

war

zyw

,w

ymie

nia

najw

ażni

ejsz

e re

jony

hod

owla

ne

r

bydł

a i t

rzod

y ch

lew

nej,

omaw

ia c

echy

gos

poda

rki r

olne

j wła

sneg

o

r

regi

onu.

wni

osku

je n

a po

dsta

wie

map

różn

ej tr

eści

o p

rzyd

atnośc

i obs

zaru

dla

gos

poda

rki

r

roln

ej,

wyj

aśni

a zm

iany

w s

truk

turz

e uż

ytko

wan

ia z

iem

i, wła

snoś

ci i

wie

lkoś

ci g

ospo

dars

tw,

r

uzas

adni

a ro

zmie

szcz

enie

głó

wny

ch re

jonó

w u

praw

i ho

dow

li w

arun

kam

i prz

yrod

-

r

nicz

ymi i

eko

nom

iczn

ymi,

wni

osku

je n

a po

dsta

wie

dan

ych

stat

ysty

czny

ch o

zm

iana

ch z

acho

dząc

ych

w p

olsk

im

r

roln

ictw

ie w

ost

atni

ch la

tach

.

Prob

lem

y w

spół

czes

nej e

nerg

etyk

ipo

daje

trad

ycyj

ne i

alte

rnat

ywne

źró

dła

ener

-

r

gii,

wym

ieni

a i p

okaz

uje

na m

apie

głó

wne

rejo

ny

r

wyd

obyc

ia s

urow

ców

ene

rget

yczn

ych,

ocen

ia s

truk

turę

wyk

orzy

stan

ia p

oszc

zegó

lnyc

h źr

ódeł

ene

rgii

w p

rodu

kcji

ener

gii

r

elek

tryc

znej

,w

yjaś

nia

loka

lizac

ję n

ajw

ięks

zych

ele

ktro

wni

,

r

wyk

azuj

e ko

niec

zność

zmia

n w

str

uktu

rze

zuży

cia źr

ódeł

ene

rgii,

r


44Typy zasobów

44

15

zna

rozm

iesz

czen

ie n

ajw

ięks

zych

ele

ktro

wni

,

r

opisu

je głó

wne

pro

blem

y po

lskie

j ene

rget

yki.

r

ocen

ia w

pływ

pol

skie

j ene

rget

yki n

a śr

odow

isko

przy

rodn

icze

.

r

Prze

mia

ny p

olsk

iego

prz

emysłu

opisu

je z

mia

ny z

acho

dząc

e w

pol

skim

prz

emy-

r

śle p

o 19

89 r.

, uw

zglę

dnia

jąc

wła

sny

regi

on,

i pod

aje

ich

przy

czyn

y,po

daje

gałęz

ie p

rzem

ysłu

obe

cnie

naj

szyb

ciej

r

rozw

ijają

ce s

ię,

wym

ieni

a gł

ówne

cec

hy p

rzem

ysłu

wys

okic

h

r

tech

nolo

gii,

wym

ieni

a i p

okaz

uje

na m

apie

okręg

i prz

emy-

r

słow

e.

wyk

azuj

e, ż

e po

lski p

rzem

ysł s

taje

się

cor

az b

ardz

iej n

owoc

zesn

y,

r

wyj

aśni

a lo

kaliz

ację

wyb

rany

ch g

ałęz

i prz

emysłu

,

r

uzas

adni

a, ż

e pr

zem

ysł e

lekt

rom

aszy

now

y, c

hem

iczn

y i s

poży

wcz

y m

a ob

ecni

e na

j-

r

wię

ksze

zna

czen

ie w

gos

poda

rce

kraj

u,oc

enia

zm

iany

w ro

zmie

szcz

eniu

prz

emysłu

.

r

Rozw

ój u

sług

w P

olsc

epr

zeds

taw

ia ro

dzaj

e usłu

g i o

pisu

je ic

h zn

acze

-

r

nie

w g

ospo

darc

e kr

aju

i reg

ionu

,po

daje

głó

wne

cec

hy tr

ansp

ortu

w P

olsc

e,

r

wym

ieni

a i p

okaz

uje

na m

apie

głó

wne

szl

aki

r

tran

spor

tow

e,po

daje

prz

ykła

dy w

alor

ów tu

ryst

yczn

ych

Pol-

r

ski,

wym

ieni

a i o

pisu

je o

biek

ty w

pisa

ne n

a Li

stę

r

Świa

tow

ego

Dzi

edzi

ctw

a Ku

lturo

weg

o i P

rzy-

rodn

icze

go L

udzk

ości

.

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

szyb

kieg

o ro

zwoj

u usłu

g,

r

wyk

azuj

e w

pływ

tran

spor

tu i łą

cznośc

i na

rozw

ój g

ospo

darc

zy,

r

wyj

aśni

a zr

óżni

cow

anie

gęs

tośc

i sie

ci k

olej

owej

i dr

ogow

ej,

r

ocen

ia p

ozio

m ro

zwoj

u tr

ansp

ortu

i łą

cznośc

i,

r

uzas

adni

a at

rakc

yjność

tury

styc

zną

Polsk

i,

r

ocen

ia z

agos

poda

row

anie

tury

styc

zne

kraj

u.

r

Kszt

ałto

wan

ie i

ochr

ona śr

odow

iska

przy

rodn

icze

gopo

daje

prz

ykła

dy z

mia

n w

śro

dow

isku

przy

-

r

rodn

iczy

m w

ywoł

anyc

h go

spod

arką

czł

owie

ka,

opisu

je s

tan śr

odow

iska

przy

rodn

icze

go w

Pol

-

r

sce

w o

stat

nich

lata

ch,

wsk

azuj

e na

map

ie o

bsza

ry n

ajba

rdzi

ej z

anie

-

r

czys

zczo

ne,

wym

ieni

a i c

hara

kter

yzuj

e fo

rmy

ochr

ony

r

przy

rody

.

wyk

azuj

e w

zros

t zm

ian

w ś

rodo

wisk

u pr

zyro

dnic

zym

wra

z z

rozw

ojem

gos

poda

rki,

r

ocen

ia s

topi

eń z

nisz

czen

ia ś

rodo

wisk

a w

ska

li kr

aju

i reg

ionu

,

r

prop

onuj

e dz

iała

nia

na r

zecz

och

rony

prz

yrod

y w

naj

bliż

szym

oto

czen

iu,

r

wyj

aśni

a założe

nia

zrów

now

ażon

ego

rozw

oju.

r

Han

del z

agra

nicz

nypo

praw

nie

posł

uguj

e się

pojęc

iam

i: im

port

,

r

eksp

ort,

ujem

ny i

doda

tni b

ilans

han

dlow

y,w

ymie

nia

głów

ne to

war

y ek

spor

tow

e i s

pro-

r

wad

zane

do

kraj

u,po

daje

naj

waż

niej

szyc

h pa

rtne

rów

han

dlo-

r

wyc

h Po

lski.

wyk

azuj

e, ż

e do

datn

i bila

ns h

andl

owy

jest

kor

zyst

ny d

la g

ospo

dark

i kra

ju,

r

wyj

aśni

a st

rukt

urę

tow

arową

hand

lu z

agra

nicz

nego

,

r

uzas

adni

a gł

ówne

kie

runk

i han

dlu

zagr

anic

zneg

o.

r

Polsk

a kr

ajem

Uni

i Eur

opej

skie

jpo

daje

zad

ania

UE,

sw

obod

y pr

zepł

ywów

r

w r

amac

h U

nii i

inst

ytuc

je u

nijn

e.oc

enia

kor

zyśc

i wyn

ikając

e z

przy

stąp

ieni

a Po

lski d

o U

nii E

urop

ejsk

iej.

r


45Dokumentacja

16

V. K

rain

y ge

ogra c

zne

Prze

gląd

kra

in g

eogr

a c

znyc

h Po

lski

Dla

pos

zcze

góln

ych

krai

n ge

ogra c

znyc

h:po

daje

wio

dące

cec

hy ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dni-

r

czeg

o,pr

zeds

taw

ia d

omin

ując

e ce

chy

gosp

odar

ki,

r

wsk

azuj

e na

map

ach

najw

ażni

ejsz

e ob

iekt

y

r

przy

rodn

icze

i go

spod

arcz

e,op

isuje

cec

hy ś

rodo

wisk

a i g

ospo

dark

i ora

z

r

zwyc

zaje

pan

ując

e w

e wła

snym

regi

onie

, wy-

korz

ystu

jąc

wła

sne

obse

rwac

je te

reno

we.

Na

pods

taw

ie m

ap te

mat

yczn

ych,

na

obsz

arac

h po

szcz

egól

nych

kra

in g

eogr

a c

znyc

h:w

ykaz

uje

wsp

ółza

leżn

ości

mię

dzy

skła

dnik

ami ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

,

r

poda

je p

rzykła

dy w

pływ

u śr

odow

iska

na głó

wne

cec

hy g

ospo

dark

i,

r

wyj

aśni

a zr

óżni

cow

anie

gos

poda

rcze

regi

onów

,

r

poró

wnu

je k

rain

y ge

ogra c

zne

pod

wzg

lęde

m p

rzyr

odni

czym

i go

spod

arcz

ym,

r

opra

cow

uje

tras

y w

ycie

czek

kra

jozn

awcz

ych,

r

przy

goto

wuj

e pr

ezen

tacj

e m

ultim

edia

lne

o po

szcz

egól

nych

regi

onac

h Po

lski z

e

r

szcz

egól

nym

uw

zglę

dnie

niem

wal

orów

kul

turo

wyc

h,op

raco

wuj

e tr

asy

wyc

iecz

ek k

rajo

znaw

czyc

h po

wła

snym

regi

onie

, uw

zglę

dnia

jąc

r

wal

ory

przy

rodn

icze

i ku

lturo

we,

przy

goto

wuj

e pr

ezen

tacj

e m

ultim

edia

lne

prom

ując

e wła

sny

regi

on,

r

wyk

azuj

e ko

niec

zność

ochr

ony śr

odow

iska

kultu

row

ego

we

wła

snym

regi

onie

.

r


46Typy zasobów

46

17

TREŚ

CI K

SZTAŁC

ENIA

– K

LASA

III

Treś

ci k

ształc

enia

Szcz

egół

owe

cele

edu

kacy

jne

w z

akre

sie:

wie

dzy

mer

ytor

yczn

ejks

ztał

tow

anyc

h um

ieję

tnoś

ciU

czeń

:U

czeń

:

I. Są

sied

zi P

olsk

i – z

różn

icow

anie

geo

gra

czn

e, p

rzem

iany

Zróż

nico

wan

ie s

połe

czne

i go

spod

arcz

e Cz

ech

i Sło

wac

jilo

kaliz

uje

na m

apie

głó

wne

kra

iny

geog

ra c

zne

i mia

sta

r

obu

pańs

tw,

wym

ieni

a w

alor

y tu

ryst

yczn

e ob

u pańs

tw.

r

poró

wnu

je ś

rodo

wisk

o pr

zyro

dnic

ze i

gosp

odar

kę C

zech

i Sł

owac

ji na

r

pods

taw

ie m

ap różn

ej tr

eści

,w

ykaz

uje

wpł

yw p

rzys

tąpi

enia

do

UE

na ro

zwój

gos

poda

rczy

obu

kra

jów

,

r

poda

je p

rzykła

dy w

spół

zależn

ości

mię

dzy śr

odow

iskie

m p

rzyr

odni

-

r

czym

a d

ział

alnośc

ią g

ospo

darc

zą.

Różn

e dr

ogi r

ozw

oju

gosp

odar

czeg

o Bi

ałor

usi i

Litw

ypr

zeds

taw

ia głó

wne

cec

hy ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

r

Biał

orus

i i L

itwy,

prze

dsta

wia

cec

hy ro

lnic

twa

omaw

iany

ch p

ańst

w.

r

poda

je p

rzykła

dy w

spół

zależn

ości

mię

dzy śr

odow

iskie

m p

rzyr

odni

-

r

czym

a d

ział

alnośc

ią g

ospo

darc

zą,

wyk

azuj

e na

prz

ykła

dach

pow

iąza

nia

gosp

odar

cze

mię

dzy

Rosją

r

a Bi

ałor

usią

,w

ykaz

uje

różn

ice

pom

iędz

y zm

iana

mi s

połe

czny

mi i

gos

poda

rczy

mi

r

zach

odzą

cym

i na

Litw

ie i

na B

iało

rusi.

Prze

mia

ny s

połe

czne

i go

spod

arcz

e U

krai

nyop

isuje

kor

zyst

ne w

arun

ki p

rzyr

odni

cze

dla

rozw

oju

roln

ic-

r

twa

na U

krai

nie,

prze

dsta

wia

kon

sekw

encj

e aw

arii

w e

lekt

row

ni a

tom

owej

r

w C

zarn

obyl

u.

ocen

ia p

ozio

m ro

zwoj

u ro

lnic

twa

na U

krai

nie,

r

na p

odst

awie

map

i da

nych

sta

tyst

yczn

ych

odcz

ytuj

e ce

chy

prze

mysłu

r

na U

krai

nie

i uka

zuje

jego

zm

iany

,w

skaz

uje

przy

czyn

y i k

onse

kwen

cje

ujem

nego

prz

yros

tu n

atur

alne

go,

r

poró

wnu

je n

a po

dsta

wie

dan

ych

stat

ysty

czny

ch o

siągn

ięci

a w

scho

dnic

h

r

sąsia

dów

Pol

ski i

ich

pozy

cję

osią

ganą

w m

iędz

ynar

odow

ych

rank

inga

ch.

Rosja

– z

różn

icow

anie

śro

dow

iska,

pr

oble

my

społ

eczn

e i g

ospo

darc

zelo

kaliz

uje

na m

apie

Ros

ji gł

ówne

rze

ki, k

rain

y ge

ogra c

z-

r

ne, m

iast

a,op

isuje

głó

wne

cec

hy ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

Ros

ji,

r

wym

ieni

a pr

zycz

yny

spad

ku li

czby

ludn

ości

Ros

ji,

r

prze

dsta

wia

zm

iany

w ro

lnic

twie

.

r

wsk

azuj

e za

leżn

ości

mię

dzy

elem

enta

mi ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

r

Rosji

,w

ykaz

uje

różn

ice

mię

dzy śr

odow

iskie

m p

rzyr

odni

czym

eur

opej

skie

j

r

i azj

atyc

kiej

częśc

i Ros

ji,w

yjaś

nia

zmia

ny w

zal

udni

eniu

różn

ych

regi

onów

Ros

ji,

r

wyk

azuj

e ro

lę s

urow

ców

ene

rget

yczn

ych

w g

ospo

darc

e Ro

sji,

r

wyk

azuj

e różn

ice

w z

agos

poda

row

aniu

eur

opej

skie

j i a

zjat

ycki

ej c

zęśc

i

r

Rosji

.

Nie

mcy

– n

ajw

ięks

zą p

otęgą

gosp

odar

czą

Euro

pylo

kaliz

uje

na m

apie

głó

wne

regi

ony

geog

ra c

zne

Nie

mie

c,

r

poda

je c

echy

gos

poda

rki N

RD i

NRF

prz

ed p

ołąc

zeni

em

r

i pro

blem

y po

wst

ałe

w w

ynik

u te

go p

roce

su,

prze

dsta

wia

na

przy

kład

zie

Okręg

u Reńs

ko-W

estfa

lskie

go

r

zmia

ny z

acho

dząc

e w

prz

emyś

le w

Eur

opie

Zac

hodn

iej.

wyk

azuj

e w

alor

y śr

odow

iska

przy

rodn

icze

go i

kultu

row

ego

dla

rozw

o-

r

ju tu

ryst

yki,

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

star

zeni

e się

społe

czeń

stw

a N

iem

iec

jest

pro

ble-

r

mem

gos

poda

rczy

m i

społ

eczn

ym,

wyk

azuj

e ro

lę N

iem

iec

w E

urop

ie.

r


47Dokumentacja

18

II. E

urop

a. R

elac

je: p

rzyr

oda

– czło

wie

k –

gosp

odar

ka

Wpł

yw ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

na

zróż

nico

wan

ie g

ospo

dark

i Fra

ncji

loka

lizuj

e na

map

ie głó

wne

regi

ony

geog

ra c

zne

Fran

cji

r

i uka

zuje

ich

zróż

nico

wan

ie,

prze

dsta

wia

cec

hy p

ołoż

enia

, wie

lkoś

ci, u

kład

u pr

zest

rzen

-

r

nego

Par

yża,

wsk

azuj

e ce

chy

roln

ictw

a to

war

oweg

o.

r

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

war

unka

mi n

atur

alny

mi a

kie

runk

ami

r

i efe

ktyw

nośc

ią ro

lnic

twa

w różn

ych

regi

onac

h Fr

ancj

i,uz

asad

nia

znac

zeni

e Pa

ryża

jako

św

iato

wej

met

ropo

lii.

r

Wie

lka

Bryt

ania

– o

d im

periu

m k

olo-

nial

nego

po

kraj

usł

ug i

now

ocze

sneg

o pr

zem

ysłu

poda

je c

echy

poł

ożen

ia W

ielk

iej B

ryta

nii,

r

loka

lizuj

e na

map

ie w

yspy

, kra

iny

geog

ra c

zne

i reg

iony

r

hist

oryc

zne

Wie

lkie

j Bry

tani

i.

wyj

aśni

a zn

acze

nie

rew

oluc

ji pr

zem

ysło

wej

i po

dboj

ów k

olon

ialn

ych

r

dla

rozw

oju

Wie

lkie

j Bry

tani

i,w

ykaz

uje

cech

y no

woc

zesn

ego

prze

mysłu

Wie

lkie

j Bry

tani

i.

r

Wpł

yw ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

na

gosp

odar

kę k

rajó

w E

urop

y Półn

ocne

jw

ymie

nia

wsp

ólne

cec

hy k

rajó

w E

urop

y Półn

ocne

j,

r

wym

ieni

a cz

ynni

ki w

pływ

ając

e na

dłu

gow

iecz

ność

ludn

o-

r

ści w

kra

jach

ska

ndyn

awsk

ich.

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

położe

niem

Isla

ndii

na g

rani

cy pły

t lito

-

r

sfer

y a

wys

tępo

wan

iem

wul

kanó

w i

gejz

erów

,w

ykaz

uje

wpł

yw n

adm

orsk

iego

poł

ożen

ia n

a śr

odow

isko

i gos

poda

rkę

r

Nor

weg

ii,po

daje

prz

ykła

dy r

acjo

naln

ego

wyk

orzy

stan

ia z

asob

ów ś

rodo

wisk

a

r

prze

z kr

aje

Euro

py P

ółno

cnej

,w

ykaz

uje

wpł

yw c

ech śr

odow

iska

na ro

lnic

two

i prz

emysł w

Dan

ii.

r

Aust

ria –

kra

j alp

ejsk

ipo

daje

cec

hy łańc

ucha

gór

skie

go A

lp,

r

wym

ieni

a w

alor

y tu

ryst

yczn

e Au

strii

.

r

wyk

azuj

e w

pływ

Alp

na

rozm

iesz

czen

ie lu

dnoś

ci i

gosp

odar

kę.

r

Wal

ory

tury

styc

zne

Euro

py P

ołud

niow

ejw

ymie

nia

pańs

twa

położo

ne w

Poł

udni

owej

Eur

opie

,

r

prze

dsta

wia

wsp

ólne

cec

hy ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

r

kraj

ów b

asen

u M

orza

Śró

dzie

mne

go,

prze

dsta

wia

ruch

tury

styc

zny

w k

raja

ch E

urop

y Połu

dnio

-

r

wej

.

wyk

azuj

e w

pływ

wal

orów

prz

yrod

nicz

ych

i dzi

edzi

ctw

a ku

ltury

śró

d-

r

ziem

nom

orsk

iej n

a ro

zwój

tury

styk

i w re

gion

ie,

prez

entu

je o

prac

owaną

na p

odst

awie

map

, prz

ewod

nikó

w i

inte

rnet

u

r

trasę

wyc

iecz

ki p

o w

ybra

nym

kra

ju E

urop

y Połu

dnio

wej

.

III.

Wyb

rane

kra

je i

regi

ony

Azji

Azja

– k

onty

nent

kon

tras

tów

loka

lizuj

e na

map

ie głó

wne

obi

ekty

geo

gra

czn

e Az

ji.

rw

ykaz

uje

na p

odst

awie

map

tem

atyc

znyc

h, ż

e Az

ja je

st k

onty

nent

em

r

wie

lkic

h ge

ogra c

znyc

h ko

ntra

stów

.

War

unki

prz

yrod

nicz

e a

rozm

iesz

czen

ie

ludn

ości

w C

hina

ch.

Prze

mia

ny s

połe

czne

i go

spod

arcz

e w

Chi

nach

prze

dsta

wia

na

pods

taw

ie m

ap te

mat

yczn

ych

war

unki

r

przy

rodn

icze

obs

zaró

w, n

a kt

óryc

h ks

ztał

tow

ały

się n

ajst

ar-

sze

azja

tyck

ie c

ywili

zacj

e,pr

zeds

taw

ia z

nacz

enie

Chi

n w

św

iato

wej

gos

poda

rce,

r

wym

ieni

a pr

oble

my

społ

eczn

e i d

emog

ra c

zne

Chin

.

r

wyj

aśni

a na

pod

staw

ie m

ap u

kszt

ałto

wan

ia p

owie

rzch

ni, k

limat

ycz-

r

nych

, gle

bow

ych

zróż

nico

wan

ie gęs

tośc

i zal

udni

enia

ludn

ości

na

ob-

szar

ze C

hin,

wyk

azuj

e zn

acze

nie

mon

sunu

dla

śro

dow

iska

i rol

nict

wa

w C

hina

ch,

r

wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y w

arun

kam

i nat

ural

nym

i a ty

pem

roln

ictw

a

r

w C

hina

ch W

scho

dnic

h i Z

acho

dnic

h,w

ykaz

uje

prze

mia

ny lu

dnoś

ciow

e i u

rban

izac

yjne

w C

hina

ch,

r

ocen

ia r

adyk

alną

pol

itykę

dem

ogra c

zną

wpr

owad

zoną

prz

ez c

hiń-

r

skie

wła

dze

i wym

ieni

a je

j kon

sekw

encj

e,w

skaz

uje

przy

czyn

y dy

nam

iczn

ego

rozw

oju

prze

mysłu

w C

hina

ch.

r


48Typy zasobów

48

19

Japo

nia

– kr

aj k

lęsk

żyw

ioło

wyc

h i n

owo-

czes

nej g

ospo

dark

iop

isuje

cec

hy p

ołoż

enia

Japo

nii,

r

wym

ieni

a ce

chy

mia

st ja

pońs

kich

,

r

opisu

je k

ultu

rę ja

pońs

ką.

r

wyk

azuj

e w

pływ

poł

ożen

ia Ja

poni

i na

gran

icy

płyt

lito

sfer

y na

wys

tę-

r

pow

anie

wul

kanó

w i

trzę

sień

Ziem

i,w

yjaś

nia

przy

czyn

y w

ystę

pow

ania

tajfu

nów

i ts

unam

i,

r

wyk

azuj

e, ż

e Ja

poni

a je

st p

otęgą

gosp

odar

czą św

iata

,

r

wsk

azuj

e pr

zycz

yny

rozw

oju

gosp

odar

czeg

o Ja

poni

i,

r

wsk

azuj

e ro

lę k

once

rnów

japońs

kich

w g

ospo

darc

e św

iato

wej

.

r

Proc

es g

loba

lizac

ji św

iata

wym

ieni

a dz

iedz

iny

glob

aliz

acji.

r

ilust

ruje

pro

ces

glob

aliz

acji

przy

kład

ami z

japońs

kiej

gos

poda

rki,

r

poda

je p

rzykła

dy g

loba

lizac

ji,

r

doko

nuje

oce

ny –

wym

ieni

a ko

rzyś

ci i

zagr

ożen

ia, k

tóre

prz

ynos

i glo

-

r

baliz

acja

.

Indi

e –

kont

rast

y sp

ołec

zne

i gos

poda

rcze

char

akte

ryzu

je głó

wne

kra

iny

geog

ra c

zne

Indi

i,

r

opisu

je z

różn

icow

anie

społe

czeń

stw

a In

dii,

r

prze

dsta

wia

kon

tras

ty s

połe

czne

i go

spod

arcz

e w

Indi

ach,

r

wym

ieni

a ce

chy

roln

ictw

a In

dii i

pro

blem

y je

go ro

zwoj

u,

r

wym

ieni

a tr

adyc

yjne

i no

woc

zesn

e dz

iały

prz

emysłu

Indi

i.

r

poda

je p

rzykła

dy w

pływ

u re

ligii

na ż

ycie

cod

zien

ne lu

dnoś

ci i

gosp

o-

r

darkę

Indi

i,po

daje

prz

yczy

ny i

kons

ekw

encj

e ro

zwoj

u w

ielk

ich

mia

st,

r

wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y ry

tmem

upr

aw i

„kul

turą

ryż

u” a

cec

ham

i

r

klim

atu

mon

suno

weg

o w

Indi

ach

i inn

ych

kraj

ach

Azji

Połu

dnio

wo-

-Wsc

hodn

iej,

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

gwał

tow

nego

rozw

oju

prze

mysłu

rhi

gh-te

chno

logy

w

Indi

ach.

Regi

on B

liski

ego

Wsc

hodu

– ś

wia

t isla

mu

wym

ieni

a kr

aje

muz

ułm

ańsk

ie,

r

wym

ieni

a sp

osob

y sz

tucz

nego

naw

adni

ania

sto

sow

ane

r

w k

raja

ch B

liski

ego

Wsc

hodu

,op

isuje

kon i

kty

zbro

jne

zach

odzą

ce w

regi

onie

.

r

wyk

azuj

e w

pływ

relig

ii na

życ

ie s

połe

czne

i go

spod

arkę

w k

raja

ch

r

Blisk

iego

Wsc

hodu

,w

yjaś

nia

rolę

ropy

naf

tow

ej w

gos

poda

rce

kraj

ów B

liski

ego

Wsc

hodu

,

r

wsk

azuj

e na

now

e dz

iały

prz

emysłu

i usłu

g, k

tóre

rozw

ijają

się

w k

ra-

r

jach

naf

tow

ych,

wyk

azuj

e w

pływ

klim

atu

na c

echy

roln

ictw

a.

r

IV. W

ybra

ne r

egio

ny ś

wia

ta. R

elac

je: c

złow

iek

– pr

zyro

da –

gos

poda

rka

Środ

owisk

o pr

zyro

dnic

ze A

fryk

iop

isuje

cec

hy ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

zego

Afr

yki,

r

loka

lizuj

e na

map

ie głó

wne

obi

ekty

geo

gra

czn

e Af

ryki

.

r

wyj

aśni

a w

ystę

pow

anie

str

ef k

limat

yczn

o-rośli

nno-

gleb

owyc

h i i

ch

r

sym

etry

czny

ukł

ad w

zglę

dem

rów

nika

.

Afry

ka n

a połu

dnie

od

Saha

ryw

ymie

nia

kraj

e położo

ne w

str

e e

Sah

elu,

r

wym

ieni

a pr

oble

my

dem

ogra c

zne

i gos

poda

rcze

kra

jów

r

Afry

ki p

ołoż

onyc

h na

poł

udni

e od

Sah

ary.

wyk

azuj

e na

prz

ykła

dzie

str

efy

Sahe

lu z

wią

zek

mię

dzy

form

ami g

o-

r

spod

arow

ania

czł

owie

ka a

zas

obam

i wod

nym

i,uz

asad

nia

potr

zebę

rac

jona

lneg

o go

spod

arow

ania

w ś

rodo

wisk

u ch

a-

r

rakt

eryz

ując

ym s

ię p

oważ

nym

i nie

dobo

ram

i sło

dkie

j wod

y,po

rów

nuje

poz

iom

życ

ia lu

dnoś

ci w

kra

jach

Afr

yki n

a połu

dnie

od

r

Sahe

lu,

określa

zw

iązk

i pom

iędz

y pr

oble

mam

i wyż

ywie

nia,

wys

tępo

wan

iem

r

chor

ób, n

p. A

IDS,

a p

ozio

mem

życ

ia w

kra

jach

na

połu

dnie

od

Saha

ry.

Zróż

nico

wan

ie ś

rodo

wisk

a pr

zyro

dnic

ze-

go A

mer

yki P

ółno

cnej

i Połu

dnio

wej

potr

a z

loka

lizow

ać n

a m

apie

głó

wne

obi

ekty

geo

gra

cz-

r

ne,

wyk

azuj

e po

dobi

eńst

wa

i róż

nice

mię

dzy śr

odow

iskie

m p

rzyr

odni

-

r

czym

Am

eryk

i Pół

nocn

ej i

Połu

dnio

wej

.


49Dokumentacja

20

opisu

je ś

rodo

wisk

o pr

zyro

dnic

ze A

mer

yki P

ołud

niow

ej

r

i Pół

nocn

ej,

poda

je p

rzyc

zyny

wys

tępo

wan

ia w

ulka

nów

i tr

zęsień

Zie-

r

mi n

a za

chod

nich

wyb

rzeż

ach

kont

ynen

tów

.

Pańs

twa

andy

jskie

– p

iętro

wość śr

odow

i-sk

a pr

zyro

dnic

zego

i go

spod

arki

wym

ieni

a pańs

twa

andy

jskie

Am

eryk

i Poł

udni

owej

,

r

prze

dsta

wia

str

uktu

rę e

tnic

zną

ludn

ości

.

r

wyr

óżni

a gł

ówne

cec

hy i

przy

czyn

y zr

óżni

cow

ania

kul

turo

weg

o i e

t-

r

nicz

nego

kra

jów

Am

eryk

i Poł

udni

owej

,w

ykaz

uje

pięt

row

ość śr

odow

iska

przy

rodn

icze

go i

gosp

odar

ki w

kra

-

r

jach

and

yjsk

ich.

Społ

eczn

e i g

ospo

darc

ze z

różn

icow

anie

Br

azyl

iiok

reśla

cec

hy ro

zwoj

u i p

robl

emy

wie

lkic

h m

iast

w B

ra-

r

zylii

.w

yróż

nia

głów

ne c

echy

i pr

zycz

yny

zróż

nico

wan

ia k

ultu

row

ego

i et-

r

nicz

nego

Bra

zylii

,uz

asad

nia

konc

entr

ację

ludn

ości

i pr

zem

ysłu

na

połu

dnio

wym

wy-

r

brzeżu

Bra

zylii

,id

enty k

uje

kon

ikt i

nter

esów

mię

dzy

zach

owan

iem

lasó

w A

maz

onii

r

a je

j gos

poda

rczy

m w

ykor

zyst

anie

m.

Stan

y Zj

edno

czon

e –

moc

arst

wo

gosp

odar

cze św

iata

prze

dsta

wia

cec

hy m

iast

am

eryk

ańsk

ich,

r

prze

dsta

wia

rolę

Sta

nów

Zje

dnoc

zony

ch w

św

iato

wej

go-

r

spod

arce

,pr

ezen

tuje

cec

hy ro

lnic

twa

Stan

ów Z

jedn

oczo

nych

.

r

wyr

óżni

a gł

ówne

cec

hy i

przy

czyn

y zr

óżni

cow

ania

kul

turo

weg

o i e

t-

r

nicz

nego

Sta

nów

Zje

dnoc

zony

ch,

wyk

azuj

e ro

lę im

igra

ntów

w ro

zwoj

u St

anów

Zje

dnoc

zony

ch w

opa

r-

r

ciu

o po

litykę

wie

lona

rodo

woś

ci,

wyk

azuj

e zw

iązk

i mię

dzy

gosp

odar

ką a

war

unka

mi ś

rodo

wisk

a pr

zy-

r

rodn

icze

go w

naj

waż

niej

szyc

h re

gion

ach

Stan

ów Z

jedn

oczo

nych

,w

skaz

uje

rolę

prz

emysłu

rhi

gh-te

chno

logy

w ro

zwoj

u go

spod

arki

kra

ju.

Aust

ralia

– o

dmie

nność św

iata

prz

yrod

y i d

ział

alnośc

i czł

owie

kaw

ymie

nia

osob

liwoś

ci p

rzyr

odni

cze

Aust

ralii

,

r

wym

ieni

a w

kład

pol

skie

go b

adac

za P

.E. S

trze

leck

iego

r

w p

ozna

nie

Aust

ralii

.

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

wys

tępo

wan

ia re

likto

wyc

h ga

tunk

ów z

wie

rząt

,

r

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

such

ości

klim

atu,

r

doko

nuje

oce

ny re

gion

ów A

ustr

alii

i wsk

azuj

e te

, któ

re m

ają

najk

o-

r

rzys

tnie

jsze

war

unki

rozw

oju

gosp

odar

czeg

o,w

ykaz

uje

cech

y ro

lnic

twa

ekst

ensy

wne

go w

Aus

tral

ii w

opa

rciu

r

o da

ne s

taty

styc

zne,

wsk

azuj

e w

opa

rciu

o d

ane

stat

ysty

czne

cec

hy g

ospo

dark

i Aus

tral

ii,

r

któr

e od

różn

iają

ją o

d in

nych

kra

jów

wys

oko

rozw

inię

tych

.

Życi

e na

bie

guni

e –

Arkt

yka

i Ant

arkt

yka

prze

dsta

wia

cec

hy p

ołoż

enia

i śr

odow

iska

przy

rodn

icze

go

r

Anta

rkty

ki i

Arkt

yki.

wyk

azuj

e w

pływ

wzr

ostu

efe

ktu

ciep

larn

iane

go n

a zm

iany

wie

lkoś

ci

r

i gru

bośc

i pok

ryw

y lo

dow

ej i

zagr

ożen

ia d

la ś

wia

ta rośli

n i z

wie

rząt

,uz

asad

nia

słus

zność

stat

usu

Anta

rkty

dy ja

ko k

onty

nent

u po

kojo

wo

r

wyk

orzy

styw

aneg

o pr

zez

społ

eczn

ość

mię

dzyn

arod

ową.

Prob

lem

y w

spół

czes

nego

św

iata

wym

ieni

a pr

oble

my śr

odow

iskow

e, s

połe

czne

, gos

poda

r-

r

cze,

pol

itycz

ne w

spół

czes

nego

św

iata

.w

yszu

kuje

w różn

ych źr

ódła

ch w

iedz

y in

form

acji

o w

spół

czes

nych

r

prob

lem

ach

ogól

nośw

iato

wyc

h,uz

asad

nia

potr

zebę

wsp

ółpr

acy

mię

dzyn

arod

owej

w c

elu ła

godz

enia

r

prob

lem

ów ś

wia

tow

ych.


50Typy zasobów

21

4. Procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych

Aby w pełni zrealizować cele kształcenia zakładane w nowej podstawie programowej, nauczyciel musi szczegól-nie zadbać o efektywność kształcenia poprzez odpowiedni dobór metod i środków dydaktycznych.

Geogra a jest przedmiotem, w którego ramach można stosować różne metody kształcenia. Odpowiednio do-brane do działu nauczania metody pracy czynią lekcje geogra i bardziej atrakcyjnymi, przez co wzrasta aktywność uczniów i tym samym efektywność kształcenia. Nauczanie każdego działu geogra i wymaga stosowania specy cz-nych metod kształcenia.

Do nauczania geogra i zycznej przydatne są metody ćwiczeniowe oparte na analizie ilustracji, schematów, kli-matogramów, map różnej treści. Lekcje geogra i o klimacie powinny wykorzystywać obserwacje meteorologiczne, dane synoptyczne zgromadzone w internecie. Internet umożliwia też wykorzystanie zdjęć satelitarnych, map lotni-czych i satelitarnych, na których można odszukać obiekty geogra czne, np. formy rzeźby – delta, ord, atol.

W nauczaniu geogra i regionalnej można stosować różne metody, do których należą: metody operatywne (ćwi-czeniowe), szczególnie praca z mapą, nauczanie problemowe, metoda studiów przykładowych, metody aktywizu-jące. Proces dydaktyczny uatrakcyjnią technologie informacyjne, które uczniowie powinni wykorzystywać do samo-dzielnego odszukania materiałów, w tym map i fotogra i, o omawianych regionach oraz wykonanie prezentacji komputerowych i realizacji lekcji metodą projektu.

W nauczaniu geogra i ludności można wykorzystać metody operatywne oparte na zestawieniach liczbowych, wykresach, mapach oraz tekstach źródłowych, nauczanie problemowe i metody aktywizujące, szczególnie waloryza-cyjne („za i przeciw”, „burza mózgów”, „metaplan”).

Poza wymienionymi metodami zastosować można też gry dydaktyczne, ponieważ: wzbudzają zainteresowanie uczniów, pobudzają ich do intensywnej pracy, bazując na naturalnej rywalizacji między nimi, umożliwiają pozna-wanie rzeczywistości, przybliżają do realnego życia, kształtują umiejętności zarówno formalne, jak i merytoryczne, rozwijają samodzielność myślenia i działania uczniów oraz umiejętność podejmowania decyzji, uczą współdziałania w grupie.

W kształtowaniu postaw można wykorzystać strategię poznawczą, zgodnie z którą uczeń poznaje problemy, a na-stępnie przedstawia je w kategorii własnych ocen, norm moralnych, zasad postępowania. Ważną rolę pełnią te meto-dy, które inspirują uczniów do poszukiwania własnych rozwiązań problemów, zachęcają do twórczego myślenia oraz do wyrażenia swoich poglądów i przedyskutowania ich z kolegami. Należą do nich metody aktywizujące – waloryza-cyjne: „drzewko decyzyjne”, „burza mózgów”, „za i przeciw”, gry symulacyjne, dyskusje dydaktyczne.

Do metod praktycznych, które mogą być wykorzystane na lekcjach i podczas pracy w terenie, należą obserwacje, eksperyment, wywiad.


51Dokumentacja

22

5. Założone osiągnięcia ucznia i propozycje metod ich oceny

Założone osiągnięcia ucznia na III etapie edukacji z zakresu geogra i formułuje nowa „Podstawa programowa kształcenia ogólnego”. Dotyczą one wiadomości, umiejętności oraz postaw uczniów kształtowanych na lekcjach geogra i.

Zakres wiadomości w wymienionym dokumencie przedstawiono w wymaganiach szczegółowych treści naucza-nia, natomiast zakres kształtowanych umiejętności został sformułowany w wymaganiach ogólnych celów kształcenia oraz w wymaganiach szczegółowych treści nauczania. W celach kształcenia zostały również sformułowane i nazwane postawy, które należy kształtować na III etapie edukacyjnym.

Cel kształcenia:Korzystanie z różnych źródeł wiedzy informacji geogra cznej w celu gromadzenia, przetwarzania i pre-I. zentowania informacji geogra cznych.

Wymagania, uczeń:dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie,• potra korzystać z planów, map, fotogra i rysunków, wykresów, danych statystycznych oraz tekstów źródłowych • w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geogra cznych, potra korzystać z technologii informacyjno-komunikacyjnej w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania • informacji geogra cznych.

Cel kształcenia:Identy kowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów.II.

Wymagania, uczeń:posługuje się podstawowym słownictwem geogra cznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów • zachodzących w środowisku geogra cznym,identy kuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach • przestrzennych: lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej,rozumie wzajemne relacje przyroda – człowiek,• wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi.•

Cel kształcenia:Stosowanie wiedzy i umiejętności geogra cznych w praktyce.III.

Wymagania, uczeń:wykorzystuje wiedzę i umiejętności geogra czne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego • w nim miejsca,stosuje wiadomości i umiejętności geogra czne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zaso-• bów środowiska.

Cel kształcenia:Kształtowanie postaw.IV.

Uczeń rozwija w sobie:ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską, Europą i światem,• świadomość wartości i poczucie odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze i kulturowe własnego regionu • i Polski,patriotyzm i poczucie tożsamości (lokalnej, regionalnej, narodowej) przy jednoczesnym poszanowaniu innych • narodów i społeczności – ich systemów wartości i sposobów życia.

Istotą nowej „Podstawy programowej kształcenia ogólnego” jest to, że hasła są sformułowane w postaci wy-magań, które jednocześnie są standardami, czyli normami wiedzy i umiejętności ustalonymi i ogłoszonymi przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w przytoczonym dokumencie. Standardy te określają, na co należy zwrócić uwagę podczas oceniania ucznia w ramach wewnętrznego systemu oceniania osiągnięć.

Ocenę osiągnięć ucznia przeprowadza nauczyciel geograf, zgodnie z przyjętym w szkole systemem oceniania, z którego wynika przedmiotowy system oceniania. W przedmiotowym systemie oceniania stosowane są formy: oce-ny diagnozującej (test na „wejściu” – przed rozpoczęciem edukacji na kolejnym etapie), oceny bieżącej i oceny okre-sowej. Celem oceny jest uzyskanie informacji o poziomie wiedzy i stopniu opanowania przez ucznia umiejętności. Ocena postępów w zakresie umiejętności jest bardzo ważna, ponieważ zgodnie z „Podstawą programową kształcenia ogólnego” istotne jest, co uczeń potra wykonać.

W sprawdzaniu i ocenianiu osiągnięcia uczniów nauczyciel powinien stosować różnorodne metody, oceniając: wypowiedzi ustne, prace pisemne i działania praktyczne.


52Typy zasobów

23

Ocena wypowiedzi ustnych obejmuje ocenę treści realizowanych na kilku ostatnich lekcjach oraz ocenę treści z większego zakresu materiału nauczania, np. cały dział programowy. Uczniowie powinni być również oceniani za udział w dyskusji – głównie za formułowanie argumentów oraz za ustne prezentacje opracowanego tematu.

Ocena prac pisemnych obejmuje: pisemne sprawdziany, tzw. kartkówki z jednej lub z kilku ostatnich lekcji, sprawdziany testowe oraz inne opracowania pisemne. Ważna jest ocena pisemnych prac domowych, gdyż motywuje to ucznia do systematycznej pracy. Obejmuje ona ocenę np.: zadań z zeszytu ćwiczeń, samodzielnie przygotowanych materiałów na podstawie internetu i innych źródeł wiedzy, projektów tras wycieczek, folderów najbliższej okolicy, prezentacji komputerowych.

Jedną z form oceny prac pisemnych są testy osiągnięć. Testy stanowią ważną formę oceny, ponieważ są bardziej obiektywne niż inne sprawdziany pisemne, z reguły obejmują większy zakres materiału nauczania oraz przygotowują ucznia do formy sprawdzianu, w jakiej przeprowadzony jest egzamin zewnętrzny. Są szczególnie przydatne do oceny diagnozującej. Mimo tego, test osiągnięć nie powinien dominować wśród metod oceny osiągnięć uczniów.

Oceny działań praktycznych ucznia dokonuje nauczyciel podczas zajęć praktycznych realizowanych w klasie, na lekcji w terenie lub na wycieczce. Przedmiotem oceny mogą być np. pomiary szerokości doliny, zebranie okazów skał czy pomiar temperatury powietrza.

Najtrudniejszy do oceny jest stopień realizacji założonych osiągnięć wychowawczych, ponieważ w tym przypadku ocenie podlegają postawy uczniów. Najskuteczniejszą metodą dokonania takiej oceny jest obserwacja ucznia. Przed-miotem oceny powinny być takie postawy, jak stosunek do obowiązków szkolnych, stosunek do innych uczniów i osób dorosłych, w tym do nauczycieli, umiejętność pracy w grupie, tolerancja wobec innych, świadomość odpowie-dzialności za środowisko przyrodnicze i własne postępowanie.

Nauczyciel może dokonywać obserwacji postaw ucznia w różnych sytuacjach dydaktycznych: na lekcji (zwłaszcza podczas dyskusji), w czasie zajęć grupowych, na lekcjach w terenie i wycieczkach szkolnych itp.

Ocena jest ważnym elementem procesu dydaktycznego. Pełni rolę diagnostyczną zarówno dla ucznia, jak i na-uczyciela. Uświadamia ona uczniowi braki w jego wiedzy i umiejętnościach, które powinien uzupełnić. Dla nauczy-ciela ocena służy do określenia stopnia realizacji wymagań edukacyjnych zawartych w nowej „Podstawie programo-wej kształcenia ogólnego”. Umożliwia też ewentualne mody kowanie działań edukacyjnych nauczyciela.


5353Scenariusze lekcji/zajęć

7.2. Scenariusze lekcji/zajęć

Zamieszczone w Akademii PWN scenariusze lekcji uwzględniają realizację jednostek lekcyjnych w klasach 1–3 do wszystkich tematów z podręczników z serii Świat bez tajemnic. Do wybranych lekcji zaproponowano scenariusze bardziej rozbudowane, zawierające atrakcyjne pomysły na przeprowa- dzenie zajęć. Dokumenty te umieszczono w Akademii PWN w dwóch formatach: DOC i PDF. Dzięki istnieniu wersji w formacie DOC można dokonać dowolnej modyfikacji dokumentu i zaadaptować go do indywidualnej koncepcji i jednostki lekcyjnej. Na kolejnych stronach prezentujemy przykładowy scenariusz lekcji w klasie 2: „Zróżnicowanie przyrodnicze i gospodarcze wyżyn”, opracowany przez Paulinę Tobiasz-Lis. Na końcu scenariusza znajdują się karty pracy ucznia.


54Typy zasobów

42

Temat:Zróżnicowanie przyrodnicze i gospodarcze wyżyn

CEL GŁÓWNY: Uczeń:

charakteryzuje zróżnicowanie środowiska pasa polskich wyżyn. 4

CELE SZCZEGÓŁOWE: Uczeń:

wskazuje na mapie Polski regiony geograficzne Wyżyn Polskich i wymienia ich nazwy; 4

opisuje najważniejsze cechy krajobrazu Wyżyn Polskich; 4

wymienia nazwy parków narodowych znajdujących się w pasie wyżyn; 4

wskazuje na mapie Polski najważniejsze miasta Wyżyn Polskich; 4

ocenia walory turystyczne Wyżyn Polskich. 4

METODY: podająca – wykład, 4

operatywna: praca na podstawie treści podręcznika i atlasu geograficznego. 4

FORMY PRACY: grupowa, 4

indywidualna. 4

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: podręcznik, 4

zeszyt ćwiczeń, 4

atlas geograficzny, 4

ścienna mapa Polski, 4

zadania dla grup (załącznik 1), 4

4 półmetrowe kawałki włóczki lub nitki. 4

Czas lekcji: 45 minut.

Typ lekcji: lekcja wprowadzająca nowy materiał.

PRZEBIEG ZAJĘĆ: Faza wstępna:

Uczniowie zajmują wcześniej przygotowane przez nauczyciela miejsca. Ławki ustawione są w pracowni tak, aby 1. uczniowie utworzyli cztery zespoły. Nauczyciel, wykorzystując ścienną mapę Polski, omawia położenie pasa Wyżyn Polskich oraz jego podział na po-2. szczególne krainy geograficzne, wskazuje największe miasta regionu.

Faza realizacji: Nauczyciel tłumaczy uczniom zasady pracy podczas lekcji. Każdy zespół odbędzie „wirtualną” wyprawę po pasie 1. polskich wyżyn. Od Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej przez Wyżynę Kielecko-Sandomierską i Góry Świętokrzy-skie po Wyżynę Lubelską z Roztoczem. Każdej krainie pasa wyżyn towarzyszy inne zadanie, po którego popraw-nym wykonaniu na podstawie podręcznika i atlasu geograficznego, uczniowie przemieszczają się dalej. Wygrywa zespół, który najszybciej wykona poprawnie wszystkie zadania i przemierzy cały Pas Wyżyn Polskich. Nauczyciel rozdaje zespołom pierwsze zadanie dotyczące Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (załącznik 1). Kolejne 2. zadania rozdaje poszczególnym zespołom wówczas kiedy poprzednie zostaną przez nie poprawnie wykonane. Nauczyciel nadzoruje pracę, a w miarę potrzeb pomaga zespołom, które mają problemy.3. Po zakończeniu pracy zespoły dostają zadanie wymyślenia krótkiego hasła charakteryzującego polskie wyżyny, 4. które mogłoby służyć jako ich reklama. Przedstawiciele poszczególnych zespołów prezentują hasła reklamujące polskie wyżyny.5.

Faza podsumowująca: Nauczyciel podsumowuje pracę zespołów. Następnie prosi uczniów o otwarcie zeszytów ćwiczeń na stronach 116–1. –118 i wykonanie ćwiczeń 188–190 na podstawie atlasów geograficznych oraz prezentowanych przez uczniów informacji.

Praca domowa:Ćwiczenia 187 i 191 ze stron 116–118 w zeszycie ćwiczeń.



43

Załącznik 1

ZadaNia dLa GRUP

WYŻYNA KRAKOWSKO-CZĘSTOCHOWSKA

Za pomocą kawałka nitki/włóczki zmierzcie długość Szlaku Orlich Gniazd zaprezentowanego na mapie na ryc. 150 1. w podręczniku i korzystając ze skali mapy, podajcie jego rzeczywistą długość. ile zamków lub ich ruin znajduje się na tym szlaku? Jakie inne ciekawe obiekty zachwycą turystę podczas wędrówki Szlakiem Orlich Gniazd?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Korzystając z poniższych haseł uzupełnijcie luki w zdaniach dotyczących Ojcowskiego Parku Narodowego.2.

Ojcowski Park Narodowy utworzono z myślą o ................................. krajobrazu i środowiska przyrodniczego.

Wzdłuż głównej osi Parku Narodowego, którą jest dolina ................................... występują charakterystyczne for-

my ...................................... przybierające fantastyczne kształty .................................., ................................,

.............................. Swoistym symbolem Ojcowskiego Parku Narodowego jest ................................... Herkulesa.

Wszystkie powierzchniowe i podziemne formy rzeźby krasowej występujące na terenie Ojcowskiego Parku Naro-

dowego powstały wskutek ....................................... chemicznego ......................................... jurajskich, z których

zbudowana jest cała Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.

Hasła do wyboru: krasowe, maczug, ochronie, wietrzenia, Prądnika, baszt, Maczuga, wapieni, iglic


56Typy zasobów

44

WYŻYNA KIELECKO-SANDOMIERSKA I GÓRY ŚWIĘTOKRZYSKIE

Ułóżcie domino dotyczące krajobrazu Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej.1.

Materiał do wycięcia do zadania 1

Start Najwyższy szczytGór Świętokrzyskich

Forma naciekowa w jaskiniw postaci kolumny –połączenie stalaktytu

i stalagmitu

Gołoborza Dymarki Stalagmit

Rumowiska skalne powstałew wyniku fizycznego

wietrzenia skał

Piece, w którychwytapiano żelazo

Forma naciekowana dnie jaskini

Łysogóry Stalaktyt Piaskowiec

Najwyższe pasmoGór Świętokrzyskich

Wapienny naciekzwisający ze stropu jaskini

Skała osadowaokruchowa zwięzła

Łysica Stalagnat Wapień



45

Skała osadowa organicznapochodzenia zwierzęcego

Skała osadowa okruchowa,na której tworzą się

czarnoziemy

Kompleks leśnyporastający pasmo Łysogór

Ił Dąb „Bartek” Czarnoziemy

Skała osadowaokruchowa luźna

Drzewo uznane w 1934 rokuza „najokazalsze” w Polsce

Bardzo żyzne glebywystępujące

na Wyżynie Sandomierskiej

Kielce Draperie Wąwóz

Najważniejsze miasto regionu –stolica województwa

świętokrzyskiego

Formy naciekowena stropach jaskini

Głęboka dolina o stromych,urwistych zboczach powstała

na obszarach pokrytych lessem

Less Puszcza Jodłowa Koniec


58Typy zasobów

46

WYŻYNA LUBELSKA I ROZTOCZE

dopasujcie do siebie fragmenty stanowiące początek i koniec zdań opisujących Wyżynę Lubelską i Roztocze.1.

Zamość jest najlepiej zachowanym miastem renesansowym w Polsce. Na poniższym planie miasta zaznaczcie ele-2. menty, które dowodzą renesansowego rodowodu współczesnego śródmieścia:

bastiony – obronne fortyfikacje,a) ratusz w jednym z boków rynku,b) obronny zamek w sąsiedztwie miasta.c)



47

Materiał do wycięcia do zadania 1

Wyżyna Lubelska i Roztocze zbudowane są...

...z wapieni i margli.

Wapienie i margle stanowią skały macierzyste dla...

...bardzo żyznych gleb – rędzin.

Wyżyna Lubelska to główny region rolniczy Polski, gdzie...

...zatrudnienie w rolnictwie sięga 50%.

Rolniczy charakter regionu stał się podstawą dla rozwoju...

...wielu różnych branż przemysłu spożywczego.

Roztocze charakteryzuje się...

...bardziej urozmaiconą niż Wyżyna Lubelska rzeźbą terenu.

Z Nałęczowa pochodzą znane...

...wody mineralne.


60Typy zasobów

7.3. Ćwiczenia, karty pracy, pliki

Wśród zasobów zaklasyfikowanych jako „Ćwiczenia, karty pracy, pliki” znajdują się Interaktywne prace domowe. Są to wybrane zadania z zeszytu ćwiczeń, opracowane w formie elektronicznej. Tego typu zadania przygotowano do każdego tematu lekcji w klasach 1–3.

Interaktywne prace domowe może zlecić nauczyciel uczniom ze swojej e-klasy – sposób zakładania e-klasy i zlecania interaktywnych prac domowych opisano w rozdziałach 8 i 9 niniejszej publikacji.

Każdy uczeń może samodzielnie zalogować się w Akademii PWN i rozwiązywać dowolnie wybrane lub zaproponowane przez nauczyciela interaktywne prace domowe.

Poniżej na ryc. 15 zaprezentowano widok przykładowego zadania z interaktywnej pracy domowej.

Ryc. 15. Interaktywna praca domowa – przykładowe zadanie dla uczniów


61Testy i sprawdziany

7.4. Testy i sprawdziany

W kategorii „Testy i sprawdziany” możemy znaleźć przygotowane w dwóch formatach: DOC i PDF sprawdziany do wszystkich działów nauczania całej serii Świat bez tajemnic. Podobnie jak w przypadku scenariuszy, również i tu wersję w formacie DOC zamieszczono, uwzględniając potrzebę nauczycieli dostosowania sprawdzianów do własnej koncepcji, w zależności od wymagań i poziomu przygotowania uczniów. Każdy sprawdzian przygotowany jest dla dwóch grup i zawiera: klucz odpowiedzi, schemat punktowania i propozycję oceniania.

W tej grupie zasobów znajdują się także m.in. testy przygotowujące uczniów do egzaminów gimnazjalnych i testy diagnozujące.

Na kolejnych stronach umieszczono przykładowy sprawdzian wiedzy i umiejętności do działu: „Ziemia jako środowisko życia – Klimat”, napisany przez Marię Kucharską.


62Typy zasobów

3

Sprawdzian wiedzy i umiejętności z działuZiemia jako środowisko życia –

Klimat

Grupa A

Imię i nazwisko ……………………………………….........................................

Klasa …………

Data ……..................………

Liczba punktów …….......…

Ocena …......................……

1. Uzupełnij zdanie tak, aby zawierało prawdziwą informację. [1 p.]

Wieloletnie pomiary i obserwacje składników pogody służą do określania wartości składników

............................................................................. .

2. Podanemu objaśnieniu przyporządkuj właściwy termin tak, aby wyjaśnić jego znaczenie. [1 p.]

Terminy do wyboru: izobary, izotermy, izohiety.

Linie na mapie przedstawiające rozmieszczenie temperatury powietrza to .................................................

3. Zaznacz odpowiedź, która informuje, ile wynosi średnia temperatura powietrza w stacji A oraz dobowa amplituda temperatury powietrza w stacji B, gdzie dokonano następują-cych pomiarów: [2 p.]

StacjaZanotowana temperatura powietrza

7:00 13:00 19:00 1:00

A -5 °C -2 °C 7 °C 3 °C

B -10 °C -7 °C -2 °C -5 °C

Średnia temperatura powietrza dla stacji A wynosi:-4,25 °Ca) 0,75 °Cb)

5 °Cc) 7 °Cd)

Dobowa amplituda temperatury powietrza dla stacji B wynosi:17 °Ca) -8 °Cb)

8 °Cc) 2 °Cd)

4. Zaznacz trzy zdania, które zawierają prawdziwe informacje o rozkładzie temperatury po-wietrza na Ziemi. [3 p.]

Najwyższe wartości średniej temperatury powietrza w najcieplejszym miesiącu występują na obsza-A. rach w pobliżu równika.

NajwyższeB. wartości średniej temperatury powietrza w najcieplejszym miesiącu występują na obsza-arach w pobliżu zwrotników.

Największe roczne amplitudy temperatury powietrza występują na obszarach okołobiegunowych.C.

Największe roczne amplitudy temperatury powietrza występują w głębi kontynentów w umiarkowa-D. nych szerokościach geogra cznych.

Najniższe teE. mperatury powietrza występują na obszarach okołobiegunowych w czasie nocy polarnej oraz zimą w głębi kontynentów: Azji i Ameryki Północnej.



4

5. Zaznacz te określenia, które odnoszą się do czynników kształtujących klimat. [3 p.]

temperatura powietrzaa)

szerokb) ość geogra czna

odległość od mórz i oceanówc)

opadyd)

wiatrye)

wysokf) ość nad poziomem morza

6. Oblicz temperaturę powietrza na wierzchołku góry na wysokości 2300 m n.p.m., jeżeli w tym samym czasie u jej podnóża na wysokości 500 m n.p.m. temperatura powietrza wy-nosi 5 °C. Wynik zapisz poniżej. [3 p.]

Przyjmij spadek temperatury powietrza o 0,6 °C na każde 100 m różnicy wysokości.

Miejsce na obliczenia

Odpowiedź: Temperatura powietrza na wierzchołku góry wynosi ........ °C

7. Zaznacz dwie nazwy, które są nazwami zimnych prądów morskich. [2 p.]Prąd Gwinejskia)

Prąd Beb) nguelski

Prąd Norweskic)

Prąd Peruwd) iański

8. Zaznacz dwie informacje, które odnoszą się do przyczyn wzrostu efektu cieplarnianego na Ziemi. [2 p.]

wycinanie lasówa)

istnb) ienie atmosfery ziemskiej

odległość Ziemi od Słońca c)

wykd) orzystanie węgla w energetyce

9. Zaznacz dwie informacje, które odnoszą się do skutków wzrostu efektu cieplarnianego na Ziemi. [2 p.]

zmniejszanie się pokrywy lodowej mórz Arktykia)

podnoszenb) ie się poziomu mórz, mogące doprowadzić do zalania niżej położonych terenów nadmorskich

zmniejszanie się powierzchni lasów na Ziemic)

budowa nowd) ych elektrowni

10. Zamieszczonym poniżej opisom warunków klimatycznych przyporządkuj nazwę odpowied-niej strefy klimatycznej i wpisz ją w zaznaczone miejsca. [2 p.]

Nazwy stref do wyboru: równikowa, zwrotnikowa, podzwrotnikowa, umiarkowana, okołobiegunowa.W tej stre e występują najmniejsze na Ziemi roczne amplitudy temperatury powietrza. Opady duże, A. nasilają się w czasie górowania Słońca w zenicie.

................................................................................................W tej stre e występuje duże zróżnicowanie temperatury powietrza w ciągu roku oraz duże zróżnico-B. wanie opadów, w zależności od odległości od morza.

................................................................................................


64Typy zasobów

5

11. Na podstawie zamieszczonych poniżej diagramów klimatycznych wykonaj polecenia A–D. [6 p.]

Stacja nr 1 Stacja nr 2

mm403020100

4003002001000

ºC 200150100500

mm403020100

-10-20-30-40-50

ºC

I II III IV V VI VIIVIII IX X XI XII I II III IV V VI VIIVIII IX X XI XII

Odczytaj i napisz poniżej, ile wynosi średnia temperatura powietrza w stacji nr 1.A.

w miesiącu najcieplejszym .....................°C

w miesiącu najchłodniejszym .....................°C

Oblicz i napisz poniżej, ile wynosi roczna amplituda temperatury powietrza w stacji nr 2.B.


Odpowiedź: .......................................................... .

Oblicz i napisz poniżej, ile wynosi suma opadów w trzech letnich miesiącach (czerwiec, lipiec, sierpień) C. w stacji nr 1.


Odpowiedź .......................................................... .

Na podstawie przebiegu średniej temperatury powietrza i opadów w ciągu roku przyporządkuj za-D. mieszczonym diagramom klimatycznym właściwy typ klimatu i napisz jego nazwę pod odpowiednim diagramem.

Typy klimatu do wyboru: umiarkowany ciepły morski, monsunowy, subpolarny, umiarkowany chłodny kontynentalny.

12. Zamieszczone poniżej zdania uzupełnij właściwymi wyrazami tak, aby zawierały prawdzi-we informacje o zróżnicowaniu klimatycznym na Ziemi. [3 p.]

W klimacie podrównikowym pora opadów przypada na okres:A.

................................................ (wpisz nazwę kalendarzowej pory roku)

Najmniejsza roczna amplituda temperatury powietrza występuje w stre e klimatu:B.

................................................ .

Największą roczną sumą opadów charakteryzuje się klimat: .............................................. .C.

13. Skreśl zbędny wyraz tak, aby zdanie zawierało prawdziwą informację. [1 p.]

W górach na półkuli północnej pokrywa śnieżna krócej zalega na stokach południowych/północnych.



6

14. Uzupełnij zdania wyrazami: ocean, ląd (w odpowiedniej formie gramatycznej) tak, aby za-wierały prawdziwe informacje o warunkach powstawania monsunów w Azji. [4 p.]

Monsun zimowy w południowo-wschodniej Azji wieje znad .................................................. w kierunku

............................. . Wówczas ośrodek wysokiego ciśnienia zalega nad ...................................., natomiast

niże występują nad .................................... .

15. Do każdego z czterech podanych stwierdzeń (oznaczonych literami A–D) dobierz dru-gą właściwą część zdania (oznaczoną cyframi 1–6) tak, aby uzasadniała przedstawioną w stwierdzeniu zależność między klimatem a czynnikami klimatycznymi. Właściwe cyfry wpisz w puste pola pod tabelą. [4 p.]

Stwierdzenie Druga część zdania

W niskich szerokościach geogra cznych przez A. cały rok jest gorąco, ponieważ Na wierzchołkach gór jest chłodniej niż u ich B. podnóża, ponieważ W głębi lądu na tej samej wysokości n.p.m. C. występuje mniejsza ilość opadów niż na wy-brzeżu, ponieważ Zimne prądy morskie przyczyniają się do po-D. wstania pustyń na wybrzeżach kontynentów, ponieważ

wraz ze wzrostem odległości od morza maleje 1. ilość opadów.układ łańcuchów górskich decyduje o możli-2. wości przemieszczania się powietrza na obsza-ry przyległe.powodują brak opadów w stre e swoich od-3. działywań.Ziemia wykonuje ruch obrotowy wokół wła-4. snej osi.wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej 5. spada temperatura powietrza.wysokość Słońca nad horyzontem w czasie gó-6. rowania jest duża.

Odpowiedzi:

A B C D


66Typy zasobów

7


Klimat

Grupa B

Imię i nazwisko ……………………………………….........................................

Klasa …………

Data ……..................………

Liczba punktów …….......…

Ocena …......................……

1. Uzupełnij zdanie tak, aby zawierało prawdziwą informację. [1 p.]

Klimat ustalany jest na podstawie wieloletnich pomiarów i obserwacji składników:

............................................................................. .

2. Podanemu objaśnieniu przyporządkuj właściwy termin tak, aby wyjaśnić jego znaczenie. [1 p.]

Terminy do wyboru: izobary, izotermy, izohiety.

Linie na mapie przedstawiające rozmieszczenie sumy opadów to ................................ .

3. Zaznacz odpowiedź, która informuje, ile wynosi średnia temperatura powietrza na stacji B oraz dobowa amplituda temperatury powietrza na stacji A, gdzie dokonano następujących pomiarów: [2 p.]

StacjaZanotowana temperatura powietrza

7:00 13:00 19:00 01:00

A -5 °C -2 °C 7 °C 3 °C

B -10 °C -7 °C -2 °C -5 °C

Średnia temperatura powietrza dla stacji B wynosi:-4,25 °Ca)

0,75 °Cb)

5 °Cc)

-6 °Cd)

Dobowa amplituda temperatury powietrza dla stacji A wynosi:12 °Ca)

-8 °Cb)

8 °Cc)

2 °Cd)

4. Zaznacz trzy zdania, które zawierają prawdziwe informacje o rozkładzie opadów na Ziemi. [3 p.]Największa roczna suma opadów występuje na wszystkich wybrzeżach mórz i oceanów.A.

Największa roczna suma opadów występuje w stre e równikowej oraz na obszarach monsunowych.B.

Duże opady charakteryzują Azję Środkową.C.

Najmniejsze roczne sumy opadów występują na obszarach okołozwrotnikowych.D.

Na Antarktydzie notowane są małe roczne sumy opadów.E.



8

5. Zaznacz te określenia, które odnoszą się do czynników kształtujących klimat. [3 p.] rozmieszczenie oraz wielkość lądów i mórza)

ciśnienie atmosferyczneb)

wiatryc)

prądy morskied)

układ form rzeźby terenue)

opadyf)

6. Oblicz temperaturę powietrza u podnóża góry na wysokości 800 m n.p.m., jeżeli w tym sa-mym czasie na jej wierzchołku na wysokości 2400 m n.p.m. temperatura powietrza wynosi 5 °C. Wynik zapisz poniżej. [3 p.]

Przyjmij spadek temperatury powietrza o 0,6 °C na każde 100 m różnicy wysokości.


Odpowiedź: Temperatura powietrza u podnóża góry wynosi ........ °C

7. Zaznacz dwie nazwy, które są nazwami ciepłych prądów morskich. [2 p.] Prąd Gwinejski a)

Prąd Labradorskib)

Prąd Zatokowyc)

Prąd Peruwiańskid)

8. Zaznacz dwie informacje, które odnoszą się do przyczyn wzrostu efektu cieplarnianego na Ziemi. [2 p.]

wykorzystanie węgla w energetycea)

zwiększenie emisji freonów do atmosferyb)

istnienie atmosfery ziemskiejc)

odległość Ziemi od Słońca d)

9. Zaznacz dwie informacje, które odnoszą się do skutków wzrostu efektu cieplarnianego na Ziemi. [2 p.]

topnienie lodowców górskich i lądolodówa)

ogrzewanie mieszkańb)

nasilanie się klęsk żywiołowych w niektórych rejonach Ziemi (np. powodzie, susze, huragany)c)

rozwój motoryzacjid)

10. Zamieszczonym poniżej opisom warunków klimatycznych przyporządkuj nazwę odpowied-niej strefy klimatycznej i wpisz ją w zaznaczone miejsca. [2 p.]

Nazwy stref klimatycznych do wyboru: równikowa, zwrotnikowa, podzwrotnikowa, umiarkowana, okołobie-gunowa.

W tej stre e zimy są łagodne, a lata upalne. Na bardzo dużych obszarach opady występują sporadycznie.A.

................................................................................................W tej stre e nie występuje termiczne lato. Opady bardzo małe, głównie w postaci śniegu.B.

................................................................................................


68Typ zasobów

9

11. Na podstawie zamieszczonych poniżej diagramów klimatycznych wykonaj polecenia A–D. [6 p.]

Stacja nr 1 Stacja nr 2

806040200

mm20151050

ºC

I II III IV V VI VIIVIII IX X XI XII

1209060300

mm

20151050

-5-10-15-20-25-30-35

ºC

I II III IV V VI VIIVIII IX X XI XII

Odczytaj i napisz poniżej, ile wynosi średnia temperatura powietrza w stacji nr 1:A.

w miesiącu najcieplejszym ...................................

w miesiącu najzimniejszym ..................................

Oblicz i napisz poniżej, ile wynosi roczna amplituda temperatury powietrza w stacji nr 1.B.


Odpowiedź .................................. .

Oblicz i napisz poniżej, ile wynosi suma opadów w trzech zimowych miesiącach (grudzień, styczeń, C. luty) w stacji nr 2.


Odpowiedź .................................. .

Na podstawie przebiegu średniej temperatury powietrza i opadów w ciągu roku przyporządkuj za-D. mieszczonym diagramom klimatycznym właściwy typ klimatu i napisz jego nazwę pod odpowiednim diagramem.

Typy klimatu do wyboru: umiarkowany ciepły morski, monsunowy, subpolarny, umiarkowany chłodny kontynentalny.

12. Zamieszczone poniżej zdania uzupełnij właściwymi wyrazami tak, aby zawierały prawdzi-we informacje o zróżnicowaniu klimatycznym na Ziemi. [3 p.]

W klimacie podzwrotnikowym (śródziemnomorskim) pora opadów przypada na okres:A.

................................................ (wpisz nazwę kalendarzowej pory roku)

Największa roczna amplituda temperatury powietrza występuje w stre e klimatu:B.

................................................ .

Najmniejszą roczną sumą opadów charakteryzuje się klimat: .............................................. .C.

13. Skreśl zbędny wyraz tak, aby zdanie zawierało prawdziwą informację. [1 p.]

W górach na półkuli południowej pokrywa śnieżna dłużej zalega na stokach południowych/północnych.



10

14. Uzupełnij zdania wyrazami: ocean, ląd (w odpowiedniej formie gramatycznej) tak, aby za-wierały prawdziwe informacje o warunkach powstawania monsunów w Azji. [4 p.]

Monsun letni w południowo-wschodniej Azji wieje znad .......................................................... w kierunku

........................................................... . Wówczas ośrodek wysokiego ciśnienia zalega nad ...........................

......................................., natomiast niże występują nad ...................................................... .

15. Do każdego z czterech podanych stwierdzeń (oznaczonych literami A–D) dobierz dru-gą właściwą część zdania (oznaczoną cyframi 1–6) tak, aby uzasadniała przedstawioną w stwierdzeniu zależność między klimatem a czynnikami klimatycznymi. Właściwe cyfry wpisz w puste pola. [4 p.]

Stwierdzenie Druga część zdania

Na obszarach w umiarkowanych szerokościach A. geogra cznych temperatura powietrza zmie-nia się wraz z następstwem astronomicznych pór roku, ponieważ U podnóża gór jest cieplej niż na ich wierz-B. chołkach, ponieważ Zimne prądy morskie przyczyniają się do po-C. wstania pustyń na wybrzeżach kontynentów, ponieważ Na wybrzeżu na ogół występuje większa ilość D. opadów niż w głębi lądu na tej samej wysoko-ści n.p.m., ponieważ

wraz ze wzrostem odległości od morza maleje 1. ilość opadów.układ łańcuchów górskich decyduje o możli-2. wości przemieszczania się powietrza na obsza-ry przyległe.powodują brak opadów w stre e swoich od-3. działywań.zmienia się wysokość Słońca nad horyzontem 4. w czasie górowania oraz długość dnia i nocy.Ziemia wykonuje ruch obrotowy wokół wła-5. snej osi.wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej 6. spada temperatura powietrza.

Odpowiedzi:

A B C D


70Typy zasobów

35


Klimat

Grupa A

Nr zad.

Poprawnaodpowiedź

Liczba punktów

Kryteriapunktowania

Sprawdzana czynnośćUczeń:

Katego-ria celu

1. klimatu 0–1 rozróżnia znaczenie terminu: składniki klimatu

B

2. izotermy 0–1 rozróżnia znaczenie terminu: izotermy

B

3. średnia temperatura w sta-a) cji A: b) 0,75 °Cdobowa amplituda tem-b) peratury powietrza w sta-cji B: c) 8 °C

0–2 po 1 punkcie za każdą poprawną odpowiedź

oblicza średnią temperaturę powietrza;oblicza amplitudę tempera-tury powietrza

C

4. B. Najwyższe wartości śred-niej temperatury powietrza w najcieplejszym miesiącu występują na obszarach w pobliżu zwrotników.

D. Największe roczne ampli-tudy temperatury powie-trza występują w głębi kontynentów w umiar-kowanych szerokościach geogra cznych.

E. Najniższe temperatury powietrza występują na obszarach okołobieguno-wych w czasie nocy po-larnej oraz zimą w głębi kontynentów: Azji i Ame-ryki Północnej.

0–3 po 1 punkcie za każdy poprawny wybór

wykazuje zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi

B

5. b) szerokość geogra cznac) odległość od mórz

i oceanówf) wysokość nad pozio-

mem morza


rozróżnia czynniki kształtują-ce klimat

B

6. -5,8 °C 0–3 1 punkt za obliczenie różnicy wysokości;1 punkt za obliczenie różnicy temperatury powietrza;1 punkt za obliczenie temperatury powietrza na wskazanej wysoko-ści n.p.m.

oblicza temperaturę powie-trza na wskazanej wysokości n.p.m.

C

7. b) Prąd Benguelskid) Prąd Peruwiański


wybiera, spośród wskaza-nych nazw, nazwy zimnych prądów morskich

A



36

8. a) wycinanie lasówd) wykorzystanie węgla

w energetyce


podaje przyczyny wzrostu efektu cieplarnianego

B

9. a) zmniejszanie się pokry-wy lodowej mórz Arktyki

b) podnoszenie się pozio-mu mórz, które może doprowadzić do zalania niżej położonych terenów nadmorskich


wymienia skutki wzrostu efektu cieplarnianego

B

10. A. równikowaB. umiarkowana

0–2 po 1 punkcie za każde poprawne przyporząd-kowanie

rozpoznaje strefę klimatycz-ną na podstawie opisu

B

11. A. w najcieplejszym: 27,9 °C w najchłodniejszym:

-15,2 °CB. 62,7 °CC. 1036 mmD. stacja nr 1: monsunowy; stacja nr 2: umiarkowa-

ny chłodny kontynental-ny

0–6 po 1 punkcie za każdą poprawną odpowiedź (należy uwzględnić błąd odczytu ±0,3 °C)

odczytuje dane z diagramów klimatycznych;rozpoznaje typ klimatu na podstawie diagramów klimatycznych.

D

12. A. kalendarzowego lataB. równikowegoC. równikowy


rozpoznaje typ klimatu na podstawie podanych cech

C

13. do skreślenia: północnych 0–1 wykazuje zależność nasło-necznienia stoków od ekspozycji na półkuli północ-nej i południowej

D

14. kolejno: lądu, oceanu, lądem, oceanem

0–4 po 1 punkcie za każde poprawne uzupełnienie

przedstawia warunki po-wstawania monsunów

B

15. A. 6B. 5C. 1D. 3

0–4 po 1 punkcie za każdy prawidłowy dobór

wykazuje związek między klimatem a czynnikami klimatycznymi

B

Razem: 39

Kategorie celów:A – zapamiętywanie wiadomościB – zrozumienie wiadomościC – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowychD – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Propozycja oceniania:38–39 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . celujący 34 –37 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bardzo dobry28 –33 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dobry 20 –27 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dostateczny 12 –19 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dopuszczający 0 –11 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . niedostateczny


72Typy zasobów

37


Klimat

Grupa B

Nr zad.

Poprawnaodpowiedź

Liczba punktów

Kryteriapunktowania

Sprawdzana czynnośćUczeń:

Katego-ria celu

1. pogody 0–1 rozróżnia znaczenie terminu: składniki klimatu

B

2. izohiety 0–1 rozróżnia znaczenie terminu: izohiety

B

3. średnia temperatura w stacji B: d) -6 °Cdobowa amplituda tempe-ratury powietrza w stacji A: a) 12 °C


oblicza średnią temperaturę powietrza;oblicza amplitudę tempera-tury powietrza

C

4. B. Największa roczna suma opadów występuje w stre e równikowej oraz na obszarach monsunowych

D. Najmniejsze roczne sumy opadów występują na obszarach około-zwrot nikowych

E. Na Antarktydzie noto-wane są małe roczne sumy opadów


wykazuje zróżnicowanie rocznej sumy opadów na Ziemi

B

5. a) rozmieszczenie oraz wielkość lądów i mórz

d) prądy morskiee) układ form rzeźby

terenu


rozróżnia czynniki klimatycz-ne

B

6. 14,6 °C 0–3 1 punkt za obliczenie różnicy wysokości;1 punkt za obliczenie różnicy temperatury powietrza;1 punkt za obliczenie temperatury powietrza na wskazanej wysoko-ści n.p.m.

oblicza temperaturę powie-trza na wskazanej wysokości n.p.m.

C

7. a) Prąd Gwinejskic) Prąd Zatokowy


wybiera, spośród wskaza-nych nazw, nazwy ciepłych prądów morskich

A

8. a) wykorzystanie węgla w energetyce

b) zwiększenie emisji freonów do atmosfery


podaje przyczyny wzrostu efektu cieplarnianego

B



38

9. a) topnienie lodowców górskich i lądolodów

c) nasilanie się klęsk żywio-łowych w niektórych rejonach Ziemi (np. powodzie, susze, huragany)


wymienia skutki wzrostu efektu cieplarnianego

B

10. A. zwrotnikowaB. okołobiegunowa

0–2 po 1 punkcie za każde poprawne przyporząd-kowanie

rozpoznaje strefę klimatycz-ną na podstawie opisu

B

11. A. w najcieplejszym: 9,0 °C w najchłodniejszym: -32,0 °CB. 41,0 °CC . 137 mm D. stacja nr 1: subpolarny stacja nr 2: umiarkowa-

ny ciepły morski

0–6 po 1 punkcie za każdą poprawną odpowiedź (należy uwzględnić błąd odczytu ±0,3 °C)

odczytuje dane z diagramów klimatycznych;rozpoznaje typ klimatu na podstawie diagramów klimatycznych

D

12. kalendarzowej zimyA. umiarkowanegoB. zwrotnikowy suchyC.


rozpoznaje typ klimatu na podstawie podanych cech

C

13. do skreślenia: północnych 0–1 wykazuje zależność nasło-necznienia stoków od ekspozycji na półkuli północ-nej i południowej

D

14. kolejno: oceanu, lądu, oceanem, lądem

0–4 po 1 punkcie za każde poprawne uzupełnienie

przedstawia warunki po-wstawania monsunów

B

15. A. 4B. 6C. 3D. 1

0–4 po 1 punkcie za każdy prawidłowy dobór

wykazuje związek między klimatem a czynnikami klimatycznymi

B

Razem: 39

Kategorie celów:A – zapamiętywanie wiadomościB – zrozumienie wiadomościC – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowychD – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Propozycja oceniania:38–39 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . celujący 34 –37 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bardzo dobry28 –33 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dobry 20 –27 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dostateczny 12 –19 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dopuszczający 0 –11 p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . niedostateczny


74Typy zasobów

7.5. Multimedia

W plikach umieszczonych w tej grupie zasobów znajdują się: filmy edukacyjne do wybranych zagadnień z podręczników klas 1–3 (łącznie 44 fragmenty filmów), powtórki tematów w formacie mp3 (nagrania do wszystkich tematów z klas 1–3), lekcje interaktywne (lekcje typu multibook do wszystkich tematów do klas 1–3) oraz prezentacje multimedialne.

Poniżej na ryc. 16 umieszczono przykładowy kadr z filmu, a na ryc. 17 wybrane strony z lekcji interaktywnej.

Ryc. 16. Przykładowy kadr z filmu do geografii fizycznej

Ryc. 17. Przykładowe strony z lekcji interaktywnej do klasy 3


75Zdjęcia i ilustracje

7.6. Zdjęcia i ilustracje

W tej grupie zasobów znajdują się pliki z dodatkowymi ilustracjami do wybranych tematów lekcji realizowanych z serią Świat bez tajemnic. Są tu m.in. rysunki do foliogramów, podobne do zaprezentowanego poniżej.

Świat bez tajemnic4

N

W ciągu roku zmienia się wysokość Słońca nad ho-ryzontem w momencie górowania – w czerwcu jest największa, w grud-niu najmniejsza.

21 III23 IX

22 XII

22 VI

S

W

E

Tylko 21 marca i 23 września Słońce wschodzi idealnie na wschodzie i zachodzi dokładnie na zachodzie. W czerwcu miej-sca wschodu i zachodu Słońca są przesunięte w kierunku pół-nocnym, w grudniu natomiast w kierunku południowym.

Widoma droga Słońca nad ho-ryzontem w ciągu dnia najdłuż-sza jest w czerwcu, a najkrótsza w grudniu. Identycznie zmienia się w ciągu roku długość dnia.

Oświetlenie Ziemi w dniach równonocy i przesileń

Wysokość Słońca w momencie górowania w Krakowie w różnych porach roku

Geografi a, Świat bez tajemnic www.wszpwn.com.pl

© Copyright by Wydawnictwo Szkolne PWN strona 1 z 2

Świat bez tajemnic4

N

W ciągu roku zmienia się wysokość Słońca nad ho-ryzontem w momencie górowania – w czerwcu jest największa, w grud-niu najmniejsza.

21 III23 IX

22 XII

22 VI

S

W

E

Tylko 21 marca i 23 września Słońce wschodzi idealnie na wschodzie i zachodzi dokładnie na zachodzie. W czerwcu miej-sca wschodu i zachodu Słońca są przesunięte w kierunku pół-nocnym, w grudniu natomiast w kierunku południowym.

Widoma droga Słońca nad ho-ryzontem w ciągu dnia najdłuż-sza jest w czerwcu, a najkrótsza w grudniu. Identycznie zmienia się w ciągu roku długość dnia.

Oświetlenie Ziemi w dniach równonocy i przesileń

Wysokość Słońca w momencie górowania w Krakowie w różnych porach roku

Geografi a, Świat bez tajemnic www.wszpwn.com.pl

© Copyright by Wydawnictwo Szkolne PWN strona 1 z 2


76Typy zasobów

7.7. Mapy

Zasoby skatalogowane w typie „Mapy” to pliki w formacie PDF z mapami o tematyce spójnej z treścią podręcznika. Można wyświetlić je uczniom w czasie lekcji lub pobrać na swój komputer i wykorzystać w materiałach do lekcji.

W tej grupie zasobów znajdują się też pliki z mapami interaktywnymi. Po pobraniu i otworzeniu takiego pliku wyświetla się mapa konturowa świata z legendą, uzależnioną od treści mapy. Po kliknięciu w wybrany element legendy na interaktywnej mapie konturowej wyświetla się żądana treść. Mapy tego typu można wykorzystać na lekcji np. podczas sprawdzania wiadomości lub też dowodząc zależności występujących w środowisku geograficznym.

Ryc. 18. Wygląd przykładowej mapy interaktywnej


77Inne materiały

7.8. Inne materiały

W tym typie zasobów znajdują się pliki z dokumentami (np. dodatkowe zadania), animacjami, prezentacjami multimedialnymi, które nie są bezpośrednio związane z konkretnym tematem lekcji z serii Świat bez tajemnic, ale mogą stanowić ciekawą i atrakcyjną pomoc dydaktyczną. Na kolejnych stronach prezentujemy „Zadania z wykorzystaniem mapy turystycznej i rysunków perspektywicznych”, autorstwa Pawła Wojtanowicza, znajdujące się m.in. do pobrania w tej części zasobów.


78Typy zasobów

2

Zadania z wykorzystaniem mapy turystyczneji rysunków perspektywicznych

Poniższe zadania wykonaj na podstawie mapy fragmentu Gór Sowich zamieszczonej w podręcz-niku dla klasy 1 na stronie 14 oraz wykonanych na ich bazie rysunków panoramicznych.

1. Podkreśl prawidłową odpowiedź. Który z obszarów (A–D) zaznaczonych na mapce konturowej odpowiada analizowa-nemu fragmentowi mapy Gór Sowich? [1 p.]

obszar Aa) obszar Bb) obszar Cc) obszar Dd)

2. Korzystając z mapy zamieszczonej w atlasie geograficznym podaj nazwę województwa, w którym położony jest anali-zowany obszar. [1 p.]

województwo: .........................................................................

3. Narysuj sygnatury, za pomocą których przedstawiono na mapie obiekty widoczne na po-niższych trzech fotografiach. [4 p.]

a)

c)

b)

4. Oblicz rzeczywistą odległość (w linii prostej) między Babim Kamieniem (B5) a Górą Lisiec (B4). Wynik podaj w kilometrach. Wskazówkę do obliczeń znajdziesz w podręczniku na stronie 15. [2 p.]

Obliczenia

Odp.: .........................................................................

5. Wymień po dwa przykłady obiektów przyrodniczych i pozaprzyrodniczych mających stra-tegiczne znaczenie dla orientacji pilota lecącego nad tym terenem. We właściwej komórce zaznacz znakiem „X”, za pomocą których znaków umownych (punktowych, liniowych czy powierzchniowych) przedstawione są one na mapie. [4 p.]

C

D B

A


79Inne materiały

3

Typy obiektów:Znaki umowne

punktowe liniowe powierzchniowe

obiekty przyrodnicze

........................................................................

........................................................................

obiekty pozaprzyrodnicze

........................................................................

........................................................................

6. Policz, ile razy kierowca autobusu PKS przejeżdża przez wiadukty pokonując drogę pomię-dzy przystankami zlokalizowanymi w miejscowościach Jugowice i Bystrzyca Górna (zakła-damy, że trasa biegnie przez Zagórze Śląskie). [1 p.]

Odp.: .........................................................................

7. Zaznacz poprawny kierunek. [1 p.]Jadąc samochodem zatrzymałeś się w hotelu Złoty Las (B2). Aby dojechać stąd do Lubachowa, musisz pojechać drogą lokalną w kierunku:

SWa) SEb) NWc) NEd)

8. Stoisz na wzgórzu Kurzętnik (B3). Napisz, w jakim kierunku znajdują się: [4 p.]

wzniesienie Przygrodna (493 m n.p.m.) ..........................................a)

wzniesienie Popek (450 m n.p.m.) ..........................................b)

Złote Wzgórze (520 m n.p.m.) ..........................................c)

wzniesienie Lipiec (511 m n.p.m.) ..........................................d)

9. Odszukaj na mapie i wpisz do tabeli nazwy opisanych poniżej obiektów geograficznych. [3 p.]

Lp. Opis obiektu Nazwa obiektu

1.Wieś położona w dolinie małego potoku (bez nazwy) będącego lewobrzeżnym dopływem Bystrzycy powyżej J. Bystrzyckiego ...........................................

2.Lewobrzeżny dopływ Bystrzycy uchodzący do tej rzeki we wsi Lubachów ...........................................

3.Najwyższe wzniesienie na obszarze ograniczonym dolinami rzek Młynówki i Bystrzycy poniżej J. Bystrzyckiego ...........................................

10. Wymień dwie formy ochrony przyrody znajdujące się na obszarze przedstawionym na ana-lizowanej mapie. [2 p.]

..................................................................................... .....................................................................................


80Typy zasobów

4

11. Napisz, którymi szlakami turystycznymi można dojść do Zamku Grodno z miejscowości: [4 p.]

Michałkowaa) – ..........................................

Bystrzyca Górna – ..........................................b)

Jugowice – ..........................................c)

Zagórze Śląskid) e – ..........................................

12. Podaj, która z tras wymienionych w zadaniu 11 jest najdłuższa. Odczytaj i oblicz czas po-trzebny na jej pokonanie. [2 p.]

Najdłuższa trasa – ..............................................................................................................................

Obliczenia

Odp.: .........................................................................

13. Oblicz, po ilu latach zostanie zatopiony cały obszar widoczny na analizowanej mapie zakła-dając, że poziom morza podnosi się o 5 metrów w ciągu roku. [1 p.]

Obliczenia

Odp.: .........................................................................

14. Opisz, jak wyglądałby obszar przedstawiony na analizowanej mapie, gdyby poziom morza podniósł się o 500 m. [2 p.]

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

15. Wyobraź sobie, że poziom morza podnosi się w krótkim czasie o 700 m. Uszereguj podane wzniesienia według kolejności ich zalewania: Babi Kamień (B5), Choina (A3), Czarna (A2), Lipiec (B3), Lisiec (B4), Prożek (A4), Przełęk (B2). [2 p.]

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

16. Uzupełnij zdania. [4 p.]Zawadka to jedno z najwyższych wzniesień Pogórza Wałbrzyskiego w obrębie obszaru przedstawionegoa)

na mapie. Jego wysokość wynosi ...................... m n.p.m.Cięcie poziomicowe przyjęte przez kartografów opracowujących analizowaną mapę Gór Sowich wy-b)

nosi ...................... mŹródła prawobrzeżnego dopływu Bystrzycy (potok bez nazwy poniżej J. Bystrzyckiego) znajdują się c)

mniej więcej na wysokości ...................... m n.p.m.

Punkt widokowy przy drodze lokalnej (pole A3) położony jest na wysokości ok. d) ...................... m n.p.m.


81Inne materiały

5

17. Oblicz, jaką różnicę wysokości musi pokonać turysta idący żółtym szlakiem z Kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w miejscowości Bystrzyca Górna na wzniesienie Gołogóra. [2 p.]

Obliczenia

Odp.: .........................................................................

18. Uzupełnij poniżej załączony profil topograficzny sporządzony wzdłuż linii prostej pomię-dzy wzniesieniami: Babi Kamień – Choina o następujące elementy: [5 p.]

dopisz kierunek jego przebiegu,a) wpisz nazwy wzniesień (wykorzystując skróty): Babi Kamień (BK) i Choina (C),b) zaznacz strzałką i podpisz rzekę Bystrzyca,c) zaznacz skośnymi kreskami obszary położone powyżej 550 m n.p.m.,d) zaznacz klamrą przełomową dolinę rzeki Bystrzyca.e)

350

400

450

500

550

600

650

700

0 1 2 3 4 km

m n

.p.m

.

19. Zaznacz poprawną odpowiedź. Uzasadnienie odpowiedzi przedstaw w formie odręcznego profilu topograficznego. [4 p.]Czy ze wzniesienia Babi Kamień widoczny jest:

kościół św. Anny w Michałkowie TAK/NIEa) kościół św. Michała w Niedźwiedzicach? TAK/NIEb)

a) b)

20. Na którym z podanych poniżej wzniesień Słońce góruje najwcześniej? Krótko uzasadnij od-powiedź. [2 p.]

Babi Kamień (B5)a) Czarna (A2)b) Lipiec (B3)c) Choina (A3)d)

Uzasadnienie: .....................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................


82Typy zasobów

6

21. Na mapie zmierzono odległość pomiędzy pocztą w Lubachowie (B2) a pensjonatem Fregata nad Jeziorem Bystrzyckim (B3), jaką pokonał rowerzysta. Wynik pomiaru wyniósł 10 cm. Oblicz czas przejazdu pomiędzy tymi obiektami przy założeniu średniej prędkości: [2 p.]

8 km/ha) 16 km/h.b)

Obliczenia

Odp. a: .........................................................................

Odp. b: .........................................................................

22. Wykorzystując różne źródła informacji, uzupełnij tekst bądź wykreśl sformułowania błędne. [8 p.]

Rzeka Bystrzyca jest lewobrzeżnym/prawobrzeżnym (a) dopływem ............................................................... (b).

Jest zatem rzeką ................................................ (c) rzędu. Swoje źródła posiada w Karkonoszach/Sudetach Środ-

kowych (d) na wysokości ok. 630 m n.p.m. w pobliżu granicy polsko-.............................................. (e).

Na Bystrzycy znajdują się dwa sztuczne zbiorniki: Jezioro Bystrzyckie w górnym biegu oraz Jezioro

................................................................... (f) – w biegu środkowym. Inne nazwy Jeziora Bystrzyckiego to:

................................................................. (g) i ................................................................. (h).

23. Na podstawie poniżej załączonego tekstu wymień trzy główne funkcje, jakie pełni Jezioro Bystrzyckie. [3 p.]Jezioro Bystrzyckie – jezioro zaporowe zajmujące przewężenie doliny rzeki Bystrzyca pomiędzy Zagórzem Ślą-skim a Lubachowem. Powstałe na początku XX w. po wybudowaniu z gnejsowych bloków zapory o wysokości 44 m, szerokości podstawy ok. 30 m i długości 230 m, może pomieścić 8 mln m3 wody. Powodem powstania tego zbiornika były częste powodzie, jakie nawiedzały okoliczne miejscowości. Około 0,9 km poniżej zapory wybudowano elektrownie wodną, która funkcjonuje po dzień dzisiejszy. W jej budynku mieści się także muzeum energetyki. Na obszarze, na którym powstał zbiornik, leżała kiedyś osada Schlesierthal, której początki sięgają XVI w. W okolicach tej osady wydobywano rudy ołowiu i srebra. Jezioro Bystrzyckie jest doskonałym miejscem na wypoczynek. Nad jego stromymi brzegami porośniętymi głównie lasami bukowo-świerkowymi z gęsto usia-nymi malowniczymi skałkami, znajdują się ośrodki wypoczynkowe, przystanie oraz wypożyczalnie kajaków i ro-werów wodnych. Dodać należy, że po zbudowaniu oczyszczalni ścieków w Jugowicach stan wody jeziora uległ poprawie. Od tego czasu akwen wybierany jest także i przez wędkarzy. Nieopodal, na wznoszącej się nad jezio-rem górze Choina, znajdują się ruiny piastowskiego Zamku Grodno.

– .....................................................................................

– .....................................................................................

– .....................................................................................

24. Na podstawie fotografii oceń, która formacja roślinna dominuje na obszarze przedstawionym na analizowanej mapie. Podkreśl właściwą odpowiedź. [1 p.]

łąkia) las liściastyb) las iglastyc) las mieszanyd)


83Inne materiały

7

25. Podkreśl dwie cechy typowe dla obszaru przedstawionego na mapie. [2 p.]wysokości n.p.m., generalnie rosną z północy na południea) monotonna rzeźba terenub) uboga sieć hydrograficznac) przeważają tereny lesisted) teren mało atrakcyjny pod względem turystycznyme)

26. Podaj trzy cechy położenia geograficznego pensjonatu OW TKKF Sudety (pole B3). [3 p.]

– ........................................................................................................................................................

– ........................................................................................................................................................

– ........................................................................................................................................................

Poniższe rysunki panoramiczne rzeźby terenu utworzono na podstawie analizowanego fragmentu mapy Gór Sowich. Wykorzystując tę mapę, wykonaj zadania 27–30. Uwaga! Rozwiązywanie poleceń poprzedź orientacją mapy podręcznikowej.

27. Na poniższym rysunku wykonaj polecenia A–D. [10 p.]Zaznacz rzekę Bystrzycę.A. Zaznacz następujące wzniesienia: Babi Kamień (B5), Waga (B4), Kurzętnik (B3).B. Zaznacz dwie miejscowości: Jugowice i Bystrzycę Górną, a następnie przeprowadź drogę łączącą przy-C. stanki autobusowe zlokalizowane w tych miejscowościach. Przeprowadź linię zgodną z przebiegiem niebieskiego szlaku turystycznego.D.

28. Na podstawie obserwacji cienia na powyższym rysunku, podkreśl poprawne dokończenie zdania. [2 p.]Słońce świeci z:

zachodua) północnego zachodub) południowego wschoduc) południowego zachodu.d)


84Typy zasobów

8

29. Na poniższym rysunku wykonaj polecenia A–E. [8 p.]Zaznacz kierunek północny. A. Odszukaj i zaznacz obszary źródliskowe potoku, stanowiącego lewobrzeżny dopływ Bystrzycy, ucho-B. dzący do tej rzeki we wsi Lubachów. Odszukaj i zaznacz ujścia potoków: Złoty Potok i Młynówka. C. Wyznacz dział wodny pomiędzy dorzeczami rzeki Młynówki oraz rzeki Bystrzycy powyżej Zbiornika D. Bystrzyckiego. Przeprowadź linię zgodną z przebiegiem granicy powiatów.E.

30. Przyporządkuj poniższe rysunki perspektywiczne (I–III) odpowiadającym im polom ana-lizowanej mapy, których współrzędne prostokątne to: A2, A3, A4, B4. Zwróć uwagę na układ poziomic. [3 p.]

I ................................................. II ................................................. III .................................................

Praca domowa dla chętnych Na podstawie materiałów odnalezionych w internecie stwórz folder promujący obszar przedstawiony na analizowanej mapie.


8 Praca z e-klasą

E-klasa to część Akademii PWN, która daje największe możliwości aktywizowania uczniów, a z pers-pektywy nauczyciela – weryfikowania tej aktywności. Jest to moduł, w którym nauczyciel tworzy wirtualny odpowiednik autentycznej klasy, tzn. uczniami są te same osoby, z którymi nauczyciel ma do czynienia na co dzień podczas lekcji, zmienia się jednak przestrzeń pracy – nie jest to sala lekcyjna w szkole, tylko panel Podręcznik+, gdzie nauczyciel wyznacza ćwiczenia, które mają wykonać jego uczniowie, a uczniowie widzą na monitorach swoich komputerów te ćwiczenia wraz z wszelkimi instrukcjami od nauczyciela. Funkcjonujące w Akademii oznaczenia tego modułu są stosowane wymiennie: to samo rozumiemy pod terminami „e-klasa”, „grupa” i „Podręcznik+”.

Nową e-klasę zakładamy zatem w module Podręcznik+. W sytuacji, gdy rozpoczynamy dopiero pracę w Akademii, nie byłoby w tym miejscu żadnej okładki. Na poniższym zrzucie ekranu widzimy moduł „Moje Podręczniki+” przykładowego nauczyciela, który założył już kilka e-klas. Po kliknięciu konkretnej okładki można przejść do widoku zasobów przypisanych do danego podręcznika. My tymczasem skupimy się na założeniu nowej e-klasy. Zarówno wtedy, gdy chcemy stworzyć naszą pierwszą e-klasę, jak i wtedy, gdy chcemy dodać kolejną, musimy kliknąć widniejący z prawej strony przycisk Dodaj nową grupę+. Po najechaniu kursorem na przycisk napis na nim zmienia kolor z czerwonego na niebieski.

Ryc. 19. Moje Podręczniki+

Po kliknięciu przycisku Dodaj nową grupę + powinien się wyświetlić zestaw okładek do przedmiotu (przedmiotów), do których mamy dostęp, zgodnie z profilem przesłanego przez nas wcześniej formularza deklaracji. Jeśli nauczamy kilku przedmiotów, liczba serii może być obszerniejsza, wówczas też wydłuża się lista okładek. W takiej sytuacji możemy „przesunąć” okładki, tak by znaleźć tę, która nas interesuje.


86Praca z e-klasą

Zakładając nową e-klasę, wykonujemy po kolei następujące kroki, zgodnie z poleceniem (na czerwono):

klikamy okładkę podręcznika, z którego korzystamy z konkretną klasą w rzeczywistości – tym samym będziemy mogli udostępniać zasoby do tego podręcznika członkom tej e-klasy

podajemy nazwę e-klasy – nazwa ta będzie służyć naszej orientacji pośród wszystkich założonych przez nas e-klas

podajemy liczbę uczniów – tylu uczniów będzie mogło dołączyć do tej e-klasy.

Następnie klikamy przycisk Rozpocznij pracę z Podręcznikiem+.

Ryc. 20. Inicjowanie pracy z Podręcznikiem+

•

•

•


87Praca z e-klasą

W tym momencie pojawia się komunikat z potwierdzeniem nazwy e-klasy, liczby jej uczestników oraz z hasłem/kodem dostępu do grupy. To hasło przekazujemy tym uczniom, których chcemy zaprosić do danej e-klasy. Komunikat wygląda podobnie jak poniższy:

Ryc. 21. Komunikat po założeniu e-klasy

Po kliknięciu Wydrukuj mamy możliwość ustalenia liczby kopii wydruków, choćby po to, by uwzględnić, ilu uczniom chcemy przekazać kod dostępu. Wyświetla się standardowe w takich sytuacjach okno dla polecenia „Drukuj”.

Ryc. 22. Okno polecenia „Drukuj”


88Praca z e-klasą

Pamiętajmy, a raczej przekażmy naszym uczniom: aby zapisać się do e-klasy jako uczeń, należy zareje- strować się w serwisie www.wszpwn.com.pl, zalogować, i następnie w zakładce Podręcznik+ wprowadzić kod dostępu do grupy.

Gdy już udało nam się pomyślnie utworzyć nową e-klasę, możemy rozpocząć pracę z zasobami do naszego podręcznika. Po kliknięciu Przejdź do grupy wyświetla się okno z listą zasobów do pracy z konkretnym podręcznikiem dla danej e-klasy. Zauważmy, że pod listą okładek naszych e-klas mamy w tym widoku 3 części modułu Podręcznik+: Zasoby, Grupa i Aktywności. Po wejściu do Podręcznika+ automatycznie trafiamy do części Zasoby, z podziałem analogicznym do tego, który kojarzymy z pierwszej zakładki, do której trafiamy po wejściu do Akademii PWN.

Ryc. 23. Podręcznik+ – zasoby

Ikony akcji, znajdują się w zakładce Podręcznik+, to te, które występują również w zakładce Zasoby, czyli:

Podgląd

Otwórz

Pobierz

ale również następujące:

•

•

•


89Praca z e-klasą

•

•

Udostępnij grupie – udostępniamy w ten sposób członkom wybranej e-klasy pliki: do przeczytania, wykonania pracy domowej

Dodaj do schowka – różne zasoby możemy umieszczać w tzw. Schowku, skąd następnie, po kliknięciu ikonki Udostępnij grupie udostępniamy (zlecamy do wykonania) uczniom. Wyświetla się tzw. popup, z polami do wypełnienia, by zlecić grupie dowolne zadanie. Możemy je udostępniać grupie z poziomu konkretnego zasobu na liście, ale możemy również najpierw umieścić np. kilka zasobów w schowku, skąd następnie zlecamy je grupom.

Ryc. 24. Schowek i udostępnianie


90Praca z e-klasą

Jeśli w schowku umieścimy kilka plików różnego typu, to pojawi się komunikat z potwierdzeniem zlecenia uczniom wybranych zadań. W tym wypadku były to interaktywna praca domowa oraz mapa.

Ryc. 25. Komunikat potwierdzający udostępnienie

Jeśli będą to np. dwie interaktywne prace domowe, komunikat uwzględni tylko jeden typ plików.

Przejdźmy teraz do części Grupa. Możemy tu zmienić nazwę grupy oraz liczbę uczniów, którzy mogą się do niej dopisać. Zmiany zatwierdzamy przez kliknięciu przycisku Zapisz. Ta część Podręcznika+ pełni jakby funkcję nauczycielskiego dziennika z listą uczniów zapisanych do naszej e-klasy. Widzimy tu także, kiedy uczeń ostatnio logował się w Akademii PWN, jak również ogólną liczbę jego logowań, czyli posługując się szkolnym językiem: frekwencję ucznia.

Ryc. 26. Grupa


91Praca z e-klasą

W module Aktywności wciąż mamy do czynienia z naszym dziennikiem. O ile jednak moduł Grupa odpowiadał części frekwencyjnej szkolnego dziennika, o tyle Aktywności są analogiczne do arkusza ocen. Widzimy tu listę wyników konkretnych uczniów, w podziale na ich poszczególne aktywności, czyli kolejne prace domowe, sprawdziany itp. Na poniższym przykładzie widzimy, że przy datach poszczególnych aktywności widnieją też odpowiednie ikonki ich typów: inne dla interaktywnych prac domowych i inna dla zleconej do obejrzenia mapy.

W tym miejscu po najechaniu kursorem na ikonkę aktywności wyświetla się również okienko z opisem zadania wysłanego uczniom (patrz: Opis).

Ryc. 27. Aktywności uczniów


92Praca z e-klasą

Zakładka Kalendarz

Zakładka Kalendarz to kolejna po Zasobach i Podręczniku+ nadrzędna, ogólna część Akademii PWN. Moduł ten to swoiste archiwum, wskazujące m.in. ilu uczniów z e-klasy wykonało dane zadanie. Znaj-dziemy tu listę założonych przez nas e-klas z wyszczególnionymi zadaniami, które tym klasom zleciliśmy. Możemy tu dostrzec podział okna na dwie części: górną część stanowi lista wszystkich zadań, które czekają uczniów naszych e-klas w nadchodzącym czasie – kryterium kolejności na liście jest chronologiczne – im bliższy termin, tym wyżej na liście jest wyświetlone zadanie. Pojawiają się tu tylko te e-klasy, w których uczniowie mają do wykonania jakieś ćwiczenie. W dolnej części okna jest wyświetlona lista wszystkich naszych e-klas, zarówno tych, w których zleciliśmy jakieś zadanie do wykonania, jak i tych, w których nie są w najbliższym czasie zaplanowane żadne aktywności.

Po najechaniu kursorem na ikonkę typu aktywności wyświetla się okienko z opisem zadania, które przesłaliśmy uczniom. W kolumnie „Wyniki” znajdziemy zbiorcze podsumowanie liczby uczniów, którzy do danego momentu wykonali zlecone ćwiczenia.

Ryc. 28. Kalendarz


Interaktywna praca domowa to jeden z tzw. typów użytkowych plików znajdujących się w Akademii PWN. Typy użytkowe zostały omówione we wcześniejszej części, dotyczącej rodzajów zasobów, przypomnijmy więc tylko, że chodzi o rodzaj interaktywnego ćwiczenia, które uczeń zwykle wykonuje w domu, na swoim prywatnym komputerze.

Procedura zlecania uczniom takiej pracy domowej wygląda tak, jak w wypadku zlecania pozostałych za-sobów, więc poniższe kroki dotyczą także i ich, różnica tkwi jedynie w sprawdzaniu wykonania ćwiczenia przez uczniów. Przystępując do zadawania (zlecania) uczniom pracy domowej, określamy w odpowiednich polach:

nazwę – będzie służyć odróżnieniu tej pracy wśród innych, które będą się później wyświetlać na liście i u nauczyciela, i u uczniów

opis – miejsce na doprecyzowanie informacji, instrukcję, wskazówki

dostępne od do – przedział czasowy, w jakim uczeń będzie mógł przystąpić do wykonania pracy domowej

określonych uczniów – na wypadek, gdybyśmy chcieli zlecić ćwiczenie tylko wybranym uczniom z naszej e-klasy.

Ryc. 29. Definiowanie i zlecanie zadań

9 Jak zlecać i sprawdzaćinteraktywne prace domowe

•

•••


94Jak zlecać i sprawdzać interaktywne prace domowe

O ile zlecając pliki należące do innych typów użytkowych, jak np. rysunki czy pliki video, możemy prosić uczniów o obejrzenie grafiki lub filmu i nie mamy możliwości sprawdzenia, w jaki sposób uczeń wyko-nał takie polecenie, o tyle interaktywną pracę domową możemy „sprawdzić”. Jest to jednak specyficzne sprawdzanie, bo w zasadzie mechanizm Akademii od razu wyręcza nas w weryfikowaniu poprawności od-powiedzi i przyznawaniu punktów. W odpowiednim widoku możemy znaleźć listę uczniów, którym dana praca została zlecona, i liczbę przyznanych za tę pracę punktów. Na poniższym obrazku widzimy przykła-dową listę aktywności. Zostały tu wyfiltrowane te aktywności, które miały zostać wykonane od 3 lutego 2014 r. Po najechaniu kursorem na datę (w nagłówku kolumny) wyświetla się okienko przypominające nam, jakiego konkretnie zadania dotyczy poniższy wynik. W tym wypadku, jak widzimy, uczeń uzyskał jeden z dwóch możliwych punktów.

Ryc. 30. Weryfikacja odpowiedzi i przyznawanie punktów

Wyjaśnijmy w tym miejscu, w jaki sposób przyznaje się punkty za interaktywną pracę domową. Praca taka składa się z kilku zadań, którym odpowiadają poszczególne ekrany. Na jednym ekranie może się znajdować kilka pytań, zdań do uzupełnienia, luk do wypełnienia itp. Uczeń otrzymuje punkt za poprawne wykona-nie wszystkich ćwiczeń na jednym ekranie. Maksimum punktów może zatem otrzymać jedynie ten uczeń, który wykona prawidłowo wszystkie polecenia na każdym z ekranów.


Na kolejnych stronach umieszczono „Plan wynikowy” do klasy 1 serii Świat bez tajemnic. Tabela ta zosta-ła jednak lekko zmodyfikowana w stosunku do dokumentu, z którym Państwo pracujecie. W tej publi-kacji do „Planu wynikowego” dodaliśmy dodatkową kolumnę z informacją o tym jakie zasoby (z jakimi tytułami) znajdują się w Akademii PWN. Poniżej zapisano dodatkowo tytuły zasobów dotyczących całego podręcznika Świat bez tajemnic do klasy 1 oraz przyporządkowanych do poszczególnych rozdziałów tego podręcznika. Dzięki temu można zorientować się, jakie bogactwo dodatkowych materiałów (do każdej jednostki lekcyjnej) zawiera w sobie nasza platforma edukacyjna.

Zasoby i dokumentacja do podręcznika Świat bez tajemnic 1:

Program nauczania

Plan wynikowy

Wymagania na oceny

Multibook Świat bez tajemnic 1

Odpowiedzi do zeszytu ćwiczeń

Test diagnozujący wraz z kluczem odpowiedzi

Scenariusze i założenia lekcji terenowych

Zasoby do rozdziału „Mapa jako źródło wiedzy geograficznej”:

Foliogramy

Sprawdzian do działu dla grup A i B wraz z kluczem odpowiedzi

Rysunki perspektywiczne

Zasoby do rozdziału „Ruchy Ziemi i ich następstwa”:

Foliogram

Sprawdziany do działu dla grup A i B wraz z kluczami odpowiedzi

Zasoby do rozdziału „Ziemia jako środowisko życia”:

Foliogramy

Sprawdziany do działu dla grup A i B wraz z kluczami odpowiedzi

10 Plan wynikowy i zasoby Akademii do klasy 1

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

1.

2.

3.

1.

2.

1.

2.


96Plan wynikowy i zasoby Akademii do klasy 1

ROZK

ŁAD

MAT

ERIA

ŁU N

AU

CZA

NIA

GEO

GRA

FII D

LA K

LASY

I G

IMN

AZJ

UM

1 go

dzin

a ty

godn

iow

o

Has

ło w

pod

staw

ie

prog

ram

owej

. W

ymag

ania

sz

czeg

ółow

eTe

mat

lekc

ji

Prze

wid

ywan

e os

iągn

ięci

a i d

ział

ania

ucz

nia

Zaso

by w

Aka

dem

ii PW

Nw

iedz

a m

eryt

oryc

zna

umie

jętn

ości

Ucz

eń:

Ucz

eń:

Ucz

eń:

1. C

zym

zaj

muj

e si

ę ge

ogra

fia?

Źród

ła

wie

dzy

geog

ra-

ficzn

ej

• wie

, czy

m z

ajm

uje

się

geog

rafia

jako

nau

ka,

• zna

różn

e źr

ódła

wie

dzy

geog

rafic

znej

poję

cia:

geo

graf

ia

• zna

jduj

e w

iado

moś

ci n

a za

dany

te

mat

, • p

odaj

e źr

ódła

wie

dzy,

z k

tóry

ch

moż

na sk

orzy

stać

, szu

kają

c in

form

acji

na d

any

tem

at,

• oce

nia

dost

ęp d

o in

form

acji

i s

zybk

ość

ich

uzys

kani

a

z ró

żnyc

h źr

ódeł

wie

dzy,

• oce

nia

rolę

obs

erw

acji

w

zdo

byw

aniu

wie

dzy

ge

ogra

ficzn

ej,

• oce

nia

korz

yści

i za

groż

enia

w

ynik

ając

e • z

kor

zyst

ania

z in

tern

etu

jako

źr

ódła

wie

dzy

1. S

cena

riusz

lekc

ji „C

zym

za

jmuj

e si

ę ge

ogra

fia?

Źr

ódła

wie

dzy

ge

ogra

ficzn

ej”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „C

zym

zaj

muj

e si

ę ge

ogra

fia?

Źród

ła

wie

dzy

geog

rafic

znej

”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „C

zym

zaj

muj

e si

ę

geog

rafia

? Źr

ódła

wie

dzy

geog

rafic

znej

”4.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„C

zym

zaj

muj

e si

ę

geog

rafia

? Źr

ódła

wie

dzy

geog

rafic

znej

”


97Plan wynikowy i zasoby Akademii do klasy 1

1.1. P

osłu

guje

się

skal

ą m

apy

do o

blic

zani

a od

legł

ości

w te

reni

e

2. S

kala

map

y.

Znak

i na

map

ie• z

na ro

dzaj

e sk

ali o

raz

podz

iałk

ę lin

iow

ą

poję

cia:

map

a, s

kala

map

y,

lege

nda

map

y

• pod

ane

skal

e za

pisu

je w

inne

j po

stac

i,• k

orzy

staj

ąc z

e sk

ali m

apy,

ob

licza

:

– od

legł

ość

w te

reni

e m

iędz

y w

skaz

anym

i pun

ktam

i,

– od

legł

ość

na m

apie

od

pow

iada

jącą

pod

anej

od

legł

ości

w te

reni

e,

– ok

reśl

a sk

alę

map

y na

po

dsta

wie

odl

egło

ści

w te

reni

e i o

dpow

iada

jące

j je

j odl

egło

ści n

a m

apie

1. S

cena

riusz

lekc

ji „S

kala

m

apy.

Zna

ki n

a m

apie

”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Ska

la m

apy.

Zn

aki n

a m

apie

”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „S

kala

map

y. Z

naki

na

map

ie”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Ska

la m

apy.

Zna

ki n

a m

apie

”

1.2.

Odc

zytu

je w

ysok

ość

bezw

zglę

dną,

obl

icza

w

ysok

ość

wzg

lędn

ą or

az c

hara

kter

yzuj

e rz

eźbę

tere

nu n

a po

dsta

wie

rysu

nku

pozi

omic

oweg

o i m

apy

hips

omet

rycz

nej

3. C

zyta

nie

ry

sunk

u

pozi

omic

oweg

o.

Map

a

hips

omet

rycz

na

• pod

aje

różn

icę

mię

dzy

map

ą po

ziom

icow

ą

a hi

psom

etry

czną

poję

cia:

poz

iom

ica,

w

ysok

ość

w

zglę

dna,

w

ysok

ość

be

zwzg

lędn

a,

war

stw

ice,

m

apa

hi

psom

etry

czna

• ust

ala

kier

unki

na

map

ie,

• kor

zyst

a z

lege

ndy

map

y,• n

a po

dsta

wie

map

y

pozi

omic

owej

:

– od

czyt

uje

wys

okoś

ć be

z-w

zglę

dną

wsk

azan

ego

pu

nktu

,

– ob

licza

wys

okoś

ć w

zglę

dną

wsk

azan

ego

punk

tu,

–

rozp

ozna

je w

ypuk

łą i

wkl

ęsłą

fo

rmę

tere

nu,

–

rozp

ozna

je s

tok

stro

my

i ła-

godn

y,

– ok

reśl

a bi

eg rz

eki,

• od

czyt

uje

wys

okoś

ć be

zwzg

lęd-

ną w

skaz

aneg

o pu

nktu

na

map

ie h

ipso

met

rycz

nej,

• roz

pozn

aje

form

y te

renu

na

map

ie h

ipso

met

rycz

nej

1. S

cena

riusz

lekc

ji „C

zyta

nie

rysu

nku

pozi

omic

oweg

o”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Czy

tani

e

rysu

nku

pozi

omic

oweg

o”3.

Film

„Rze

źba

tere

nu n

a m

apac

h or

az o

rient

acja

m

apy”

4. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Czy

tani

e ry

sunk

u

pozi

omic

oweg

o”5.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„C

zyta

nie

rysu

nku

po

ziom

icow

ego”


98

1.1. W

ykaz

uje

znac

zeni

e sk

ali m

apy

w

prz

edst

awia

niu

ró

żnyc

h in

form

acji

ge

ogra

ficzn

ych

na

map

ie;

1.2.

Odc

zytu

je in

form

acje

pr

zeds

taw

ione

na

map

ach

za p

omoc

ą ró

żnyc

h m

etod

ka

rtog

rafic

znyc

h

4. Z

ależ

ność

treś

ci

map

y od

ska

li

i tem

atu

• wym

ieni

a w

ybra

ne ro

dza-

je m

ap,

• zna

zal

eżno

ść tr

eści

map

y od

skal

i i te

mat

u,• p

odaj

e, n

a cz

ym p

oleg

a ge

nera

lizac

ja m

apy,

• pod

aje

głów

ne m

etod

y ka

rtog

rafic

zne

prze

dsta

-w

iani

a zj

awis

k na

map

ie

poję

cia:

gen

eral

izac

ja

map

y

• por

ządk

uje

poda

ne sk

ale

w

edłu

g w

skaz

anej

wie

lkoś

ci,

• dob

iera

odp

owie

dnią

map

ę te

mat

yczn

ą do

om

awia

nego

za

gadn

ieni

a,• w

yszu

kuje

pot

rzeb

ne in

form

acje

z

okre

ślon

ej m

apy,

kor

zyst

ając

z

jej l

egen

dy,

• odc

zytu

je in

form

acje

pr

zeds

taw

ione

na

map

ach

za

pom

ocą

różn

ych

met

od

kart

ogra

ficzn

ych

1. S

cena

riusz

lekc

ji

„Zal

eżno

ść tr

eści

i m

apy

od

skal

i i te

mat

u”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Zal

eżno

ść tr

eści

i m

apy

od sk

ali i

tem

atu”

3. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Zal

eżno

ść tr

eści

i m

apy

od

skal

i i te

mat

u”4.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„Z

ależ

ność

treś

ci i

map

y od

skal

i i te

mat

u”

1.5.

Dob

iera

odp

owie

dnią

m

apę

w c

elu

uzys

kani

a ok

reśl

onyc

h in

form

acji

geog

rafic

znyc

h;1.

7. A

naliz

uje

i int

erpr

etuj

e tr

eści

map

tury

styc

znyc

h

5. W

skaz

ówki

do

posł

ugiw

ania

się

m

apą

• pod

aje

głów

ne z

asad

y po

sług

iwan

ia si

ę

map

ami

• pos

ługu

je si

ę:

– sk

alą

map

y,

– le

gend

ą m

apy,

• okr

eśla

kie

runk

i na

map

ie,

• orie

ntuj

e pl

an i

map

ę,• c

hara

kter

yzuj

e rz

eźbę

tere

nu,

• ide

ntyf

ikuj

e ob

iekt

y

geog

rafic

zne

na m

apie

na

po

dsta

wie

ich

opis

u,• o

pisu

je o

biek

ty g

eogr

afic

zne

na

pod

staw

ie m

apy,

• okr

eśla

na

pods

taw

ie m

apy

w

zaje

mne

poł

ożen

ie w

skaz

a-ny

ch o

biek

tów

geo

graf

iczn

ych,

• wys

zuku

je n

a m

apie

to

pogr

afic

znej

i pl

anie

obi

ekty

pr

zeds

taw

ione

na

zdję

ciac

h lo

tnic

zych

ora

z sa

telit

arny

ch

1. S

cena

riusz

lekc

ji „W

ska-

zów

ki d

o sp

raw

nego

po

sług

iwan

ia si

ę m

apam

i ró

żnej

treś

ci”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

dom

o-w

a „W

skaz

ówki

do

spra

w-

nego

pos

ługi

wan

ia si

ę m

apam

i róż

nej t

reśc

i”3.

Zad

ania

z w

ykor

zyst

anie

m

map

y tu

ryst

yczn

ej i

rysu

n-kó

w p

ersp

ekty

wic

znyc

h.

Gru

pa A

4. Z

adan

ia z

wyk

orzy

stan

iem

m

apy

tury

styc

znej

i ry

sun-

ków

per

spek

tyw

iczn

ych.

G

rupa

B5.

Kar

ta o

dpow

iedz

i do

„Zad

ań z

wyk

orzy

stan

iem

m

apy

tury

styc

znej

i ry

sun-

ków

per

spek

tyw

iczn

ych”

Plan wynikowy i zasoby Akademii do klasy 1


99

6. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Wsk

azów

ki d

o sp

raw

nego

po

sług

iwan

ia si

ę m

apam

i ró

żnej

treś

ci”

7. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Wsk

azów

ki d

o sp

raw

nego

po

sług

iwan

ia si

ę m

apam

i ró

żnej

treś

ci”

1.7.

Ana

lizuj

e i i

nter

pret

uje

treś

ci m

ap o

góln

ogeo

-gr

afic

znyc

h

6. L

ądy

i oce

any

– w

spół

czes

ny

obra

z

pow

ierz

chni

Zi

emi

• pod

aje

nazw

y i p

rzed

-st

awia

rozm

iesz

czen

ie

kont

ynen

tów

i oc

eanó

w• w

skaz

uje

gran

ice

um

owne

go p

odzi

ału

wsz

echo

cean

u,• l

okal

izuj

e, k

orzy

staj

ąc

z m

apy,

wsk

azan

e: –

ele

men

ty li

nii b

rzeg

o-

wej

, pos

zcze

góln

ych

kont

ynen

tów

, –

oce

any

i mor

za,

– n

izin

y, w

yżyn

y or

az

łańc

uchy

gór

skie

na

pos

zcze

góln

ych

ko

ntyn

enta

ch,

– ro

wy

i grz

biet

y

ocea

nicz

ne

poję

cia:

lini

a br

zego

wa,

de

pres

ja, n

izin

a,

wyż

yna,

gór

y,

szel

f, ró

w o

ce-

anic

zny,

grz

biet

oc

eani

czny

• cha

rakt

eryz

uje,

na

pods

taw

ie

map

, roz

mie

szcz

enie

lądó

w

i oce

anów

na

Ziem

i,• p

orów

nuje

cec

hy p

ołoż

enia

po

szcz

egól

nych

lądó

w

i oce

anów

1. S

cena

riusz

lekc

ji „L

ądy

i o

cean

y –

wsp

ółcz

esny

ob

raz

pow

ierz

chni

Zie

mi”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

dom

o-w

a „L

ądy

i oce

any

– w

spół

-cz

esny

obr

az p

owie

rzch

ni

Ziem

i”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „L

ądy

i oce

any

–

wsp

ółcz

esny

obr

az

pow

ierz

chni

Zie

mi”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Ląd

y i o

cean

y –

w

spół

czes

ny o

braz

po

wie

rzch

ni Z

iem

i”



100

7. L

ekcj

a

pow

tórz

enio

wa

2.1.

Cha

rakt

eryz

uje

kszt

ałt

i wym

iary

Zie

mi

8. Z

iem

ia w

e W

szec

hśw

ieci

e.

Ksz

tałt

i w

ymia

-ry

Zie

mi

• zna

hel

ioce

ntry

czną

teor

ię

Kope

rnik

a,• w

ie, ż

e br

yła

ziem

ska

ma

kszt

ałt g

eoid

y,• p

odaj

e w

ymia

ry Z

iem

i: śr

edni

pro

mie

ń zi

emsk

i, ob

wód

Zie

mi w

zdłu

ż ró

wni

ka

poję

cia:

geo

ida,

gw

iazd

a,

plan

eta,

ksi

ężyc

, ga

lakt

yka,

Dro

ga

Mle

czna

, W

szec

hśw

iat

• prz

edst

awia

na

rysu

nku

kszt

ałt

Ziem

i,• p

odaj

e na

jważ

niej

sze

cech

y

wyr

óżni

ając

e gw

iazd

ę, p

lane

tę

i ksi

ężyc

,• p

rzed

staw

ia g

łów

ne z

ałoż

enie

he

lioce

ntry

czne

j teo

rii K

oper

nika

or

az te

orii

geoc

entr

yczn

ej,

• okr

eśla

mie

jsce

Zie

mi w

e W

szec

hśw

ieci

e i w

Ukł

adzi

e Sł

onec

znym

1. S

cena

riusz

lekc

ji „Z

iem

ia

we

Wsz

echś

wie

cie.

Ksz

tałt

i wym

iary

Zie

mi”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „Z

iem

ia w

e W

szec

hśw

ieci

e. K

szta

łt

i wym

iary

Zie

mi”

3. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Zie

mia

we

Wsz

echś

wie

cie.

Ks

ztał

t i w

ymia

ry Z

iem

i”4.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„Z

iem

ia w

e W

szec

hśw

ieci

e.

Kszt

ałt i

wym

iary

Zie

mi”

2.2.

Pos

ługu

je si

ę po

jęci

ami:

ruch

obr

otow

y Zi

emi;

2.4.

Pod

aje

najw

ażni

ejsz

e ge

ogra

ficzn

e na

stęp

-st

wa

ruch

ów Z

iem

i

9. R

uch

obro

tow

y Zi

emi

• wym

ieni

a ce

chy

ruch

u ob

roto

weg

o Zi

emi,

• pod

aje

najw

ażni

ejsz

e ge

ogra

ficzn

e na

stęp

stw

a ru

chu

obro

tow

ego

Ziem

i

poję

cia:

gór

owan

ie

Słoń

ca, z

enit

• dem

onst

ruje

, pos

ługu

jąc

się

gl

obus

em, r

uch

obro

tow

y Zi

emi,

• wyk

azuj

e zw

iąze

k zm

iany

w

ysok

ości

Sło

ńca

nad

ho

ryzo

ntem

w ry

tmie

dob

owym

z

ruch

em o

brot

owym

Zie

mi,

• na

pods

taw

ie w

łasn

ych

sp

ostr

zeże

ń po

daje

prz

ykła

dy

kons

ekw

encj

i ruc

hu o

brot

oweg

o Zi

emi d

la śr

odow

iska

pr

zyro

dnic

zego

ora

z

codz

ienn

ego

życi

a i g

ospo

dark

i cz

łow

ieka

,• w

yjaś

nia

zjaw

isko

dni

a i n

ocy

1. S

cena

riusz

lekc

ji „R

uch

obro

tow

y Zi

emi”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „R

uch

obro

tow

y Zi

emi”

3. F

ilm „R

uch

obro

tow

y

i jeg

o na

stęp

stw

a”4.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „R

uch

obro

tow

y Zi

emi”

5. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Ruc

h ob

roto

wy

Ziem

i”



101

2.2.

Pos

ługu

je si

ę po

jęci

ami:

ruch

obr

otow

y Zi

emi

10. S

iatk

a

geog

rafi

czna

• wym

ieni

a ce

chy

połu

dni-

ków

i ró

wno

leżn

ików

poję

cia:

poł

udni

k,

rów

nole

żnik

, po

łudn

ik

mie

jsco

wy,

ró

wno

leżn

ik

mie

jsco

wy,

rów

nik

• dpo

traf

i nar

ysow

ać n

a gl

obus

ie

indu

kcyj

nym

:

– el

emen

ty si

atki

geo

graf

iczn

ej,

–

kier

unki

: N, S

, E, W

,

– pó

łkul

ę: N

, S, E

, W,

• pot

rafi

wyz

nacz

yć p

ołud

nik

mie

jsco

wy

1. S

cena

riusz

lekc

ji „S

iatk

a ge

ogra

ficzn

a”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Sia

tka

ge

ogra

ficzn

a”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „S

iatk

a ge

ogra

ficzn

a”4.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„S

iatk

a ge

ogra

ficzn

a”

1.6.

Okr

eśla

poł

ożen

ie m

ate-

mat

yczn

o- g

eogr

afic

z-ne

pun

któw

i ob

szar

ów

na g

lobu

sie

i na

map

ie;

2.1.

Odc

zytu

je w

spół

rzęd

ne

geog

rafic

zne

na g

lobu

-si

e i n

a m

apie

11. W

spół

rzęd

ne

geog

rafi

czne

• wym

ieni

a el

emen

ty si

atki

ka

rtog

rafic

znej

poję

cia:

dłu

gość

ge

ogra

ficzn

a,

szer

okoś

ć

geog

rafic

zna

• okr

eśla

wsp

ółrz

ędne

geo

gra-

ficzn

e w

skaz

anyc

h pu

nktó

w n

a po

dsta

wie

siat

ki g

eogr

afic

znej

,• w

skaz

uje

na m

apie

, pos

ługu

jąc

się

siat

ką k

arto

graf

iczn

ą, k

ie-

runk

i głó

wne

i po

śred

nie

oraz

pó

łkul

ę N

, S, E

, W,

• na

pods

taw

ie si

atki

kar

togr

afic

z-ne

j okr

eśla

wsp

ółrz

ędne

geo

gra-

ficzn

e w

skaz

anyc

h pu

nktó

w

z po

daną

dok

ładn

ości

ą,• o

dszu

kuje

na

map

ie o

biek

ty

na p

odst

awie

wsp

ółrz

ędny

ch

geog

rafic

znyc

h

1. S

cena

riusz

lekc

ji „W

spół

-rz

ędne

geo

graf

iczn

e”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca d

omo-

wa

„Wsp

ółrz

ędne

geo

gra-

ficzn

e”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „W

spół

rzęd

ne

geog

rafic

zne”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w

mp3

„Wsp

ółrz

ędne

ge

ogra

ficzn

e”



102

2.2.

Pos

ługu

je si

ę po

jęci

ami:

czas

sło

necz

ny12

. Cza

s a

dług

ość

geog

rafi

czna

• zna

zas

ady

oblic

zani

a m

iejs

cow

ego

czas

u

słon

eczn

ego

poję

cia:

mie

jsco

wy

czas

sł

onec

zny

• obl

icza

mie

jsco

wy

czas

sł

onec

zny

dla

wyb

rany

ch

punk

tów

Zie

mi n

a po

dsta

wie

ró

żnic

y dł

ugoś

ci g

eogr

afic

znej

,• u

stal

a dł

ugoś

ć ge

ogra

ficzn

ą pu

nktó

w n

a po

dsta

wie

różn

icy

mie

jsco

wyc

h cz

asów

sł

onec

znyc

h

1. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „C

zas

a dł

ugoś

ć ge

ogra

ficzn

a”2.

Sce

nariu

sz le

kcji

„Cza

s

a dł

ugoś

ć ge

ogra

ficzn

a”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „C

zas

a dł

ugoś

ć

geog

rafic

zna”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w

mp3

„Cza

s a

dług

ość

geog

rafic

zna”

2.2.

Pos

ługu

je si

ę po

jęci

ami:

czas

str

efow

y; w

yja-

śnia

, dla

czeg

o zo

stał

y w

prow

adzo

ne s

tref

y cz

asow

e i g

rani

ca z

mia

-ny

dat

y; p

osłu

guje

się

map

ą st

ref c

zaso

wyc

h do

okr

eśla

nia

różn

icy

czas

u st

refo

weg

o

i sło

necz

nego

na

Ziem

i

13. C

zas

stre

fow

y

i urz

ędow

y• p

odaj

e za

sadę

pod

ział

u Zi

emi n

a st

refy

cza

sow

e;• z

na z

asad

ę ob

licza

nia

czas

u st

refo

weg

o,• z

na z

asad

ę zm

iany

dat

y po

prz

ekro

czen

iu li

nii

zmia

ny d

aty

poję

cia:

cza

s st

refo

wy,

cz

as u

rzęd

owy,

st

refy

cza

su

• okr

eśla

cza

s st

refo

wy

wsk

azan

e-go

mie

jsca

na

pods

taw

ie m

apy

stre

f cza

sow

ych,

• okr

eśla

dat

ę po

prz

ekro

czen

iu

linii

zmia

ny d

aty,

• prz

edst

awia

kon

sekw

encj

e

dla

rach

uby

czas

u w

ynik

ając

e

z pr

zekr

ocze

nia

linii

zmia

ny d

aty,

• wsk

azuj

e na

map

ie p

rzyk

łady

pa

ństw

, • n

a kt

óryc

h te

ryto

rium

prz

ebie

ga

kilk

a st

ref c

zaso

wyc

h,• u

zasa

dnia

kon

iecz

ność

pos

ługi

-w

ania

się

czas

em u

rzęd

owym

1. S

cena

riusz

lekc

ji „C

zas

stre

fow

y i u

rzęd

owy”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „C

zas

stre

fow

y

i urz

ędow

y”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „C

zas

stre

fow

y i u

rzęd

owy”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Cza

s st

refo

wy

i urz

ędow

y”



103

2.3.

Cha

rakt

eryz

uje

ruch

ob

iego

wy

Ziem

i;2.

4. P

odaj

e na

jważ

niej

sze

geog

rafic

zne

nast

ęp-

stw

a ru

chów

Zie

mi

14. R

uch

obie

gow

y Zi

emi

• wym

ieni

a ce

chy

ruch

u Zi

emi d

ooko

ła S

łońc

a,• p

odaj

e na

jważ

niej

sze

geog

rafic

zne

nast

ępst

wa

ruch

u Zi

emi d

ooko

ła

Słoń

ca,

• zna

zas

ady

usta

lani

a ro

ku

prze

stęp

nego

poję

cia:

orb

ita

• wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y

stał

ym n

achy

leni

em o

si Z

iem

i do

pła

szcz

yzny

orb

ity

a oś

wie

tleni

em Z

iem

i,• w

yjaś

nia

zwią

zek

dług

ości

zw

ykłe

go ro

ku k

alen

darz

oweg

o i r

oku

prze

stęp

nego

z ru

chem

ob

iego

wym

Zie

mi,

• obl

icza

, w k

tóry

ch la

tach

w

naj

bliż

szym

dw

udzi

esto

leci

u lu

ty b

ędzi

e m

iał 2

9 dn

i,• w

yjaś

nia

zwią

zek

wpr

owad

zani

a cz

asu

letn

iego

i zi

mow

ego

z

dług

ości

ą tr

wan

ia d

nia

i noc

y• n

a po

dsta

wie

wła

snyc

h

spos

trze

żeń

poda

je p

rzyk

łady

ko

nsek

wen

cji r

uchu

obi

egow

e-go

Zie

mi d

la śr

odow

iska

prz

y-ro

dnic

zego

ora

z co

dzie

nneg

o ży

cia

i gos

poda

rki c

złow

ieka

1. S

cena

riusz

lekc

ji „R

uch

obie

gow

y Zi

emi”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

dom

o-w

a „R

uch

obie

gow

y Zi

emi”

3. F

ilm „R

uch

obie

gow

y

i jeg

o na

stęp

stw

a”4.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „R

uch

obie

gow

y Zi

emi”

5. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Ruc

h ob

iego

wy

Ziem

i”



104

2.3.

Opi

suje

ośw

ietle

nie

Ziem

i w ró

żnyc

h po

rach

ro

ku; p

odaj

e ce

chy

char

akte

ryst

yczn

e st

ref

ośw

ietle

nia

Ziem

i,

w ty

m ic

h za

sięg

ora

z ró

żnic

e w

dłu

gośc

i tr

wan

ia d

nia

i noc

y

15, 1

6. O

świe

tlen

ie

Ziem

i• p

odaj

e ce

chy

ośw

ietle

-ni

a Zi

emi w

pie

rwsz

ych

dnia

ch a

stro

nom

iczn

ych

pór r

oku,

• zna

naz

wy

rów

nole

żni-

ków

, nad

któ

rym

i Sło

ńce

góru

je w

zen

icie

, • p

odaj

e ce

chy

posz

cze-

góln

ych

stre

f ośw

ietle

nia

Ziem

i:

– zm

iana

wys

okoś

ci

Słoń

ca n

ad h

oryz

onte

m

w m

omen

cie

góro

wa-

nia,

–

stro

na w

idno

kręg

u,

po k

tóre

j gór

uje

Słoń

ce,

–

dług

ość

dnia

i no

cy

poję

cia:

rów

nono

c,

prze

sile

nie

letn

ie

i zim

owe,

dzi

eń

i noc

pol

arna

• kor

zyst

ając

z ry

sunk

ów, w

yjaś

nia

zmia

ny w

ośw

ietle

niu

Ziem

i w

pie

rwsz

ych

dnia

ch a

stro

no-

mic

znyc

h pó

r rok

u w

różn

ych

szer

okoś

ciac

h ge

ogra

ficzn

ych,

• wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y dł

ugo-

ścią

dni

a i n

ocy

w u

mia

rkow

a-ny

ch s

zero

kośc

iach

geo

graf

icz-

nych

a z

mia

ną m

iejs

ca w

scho

du

i zac

hodu

Sło

ńca,

• obl

icza

wys

okoś

ć Sł

ońca

nad

ho

ryzo

ntem

w m

omen

cie

gó

row

ania

na

poda

nej

szer

okoś

ci g

eogr

afic

znej

w

dni

ach

rozp

oczę

cia

as

tron

omic

znyc

h pó

r rok

u,• o

blic

za s

zero

kość

geo

graf

iczn

ą m

iejs

ca n

a po

dsta

wie

wys

oko-

ści S

łońc

a na

d ho

ryzo

ntem

w

mom

enci

e gó

row

ania

w p

ierw

-sz

ych

dnia

ch a

stro

nom

iczn

ych

pór r

oku,

• pod

aje

przy

kład

y ko

nsek

wen

cji

dla

życi

a

1. S

cena

riusz

lekc

ji „O

świe

tle-

nie

Ziem

i”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca d

omo-

wa

„Ośw

ietle

nie

Ziem

i”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „O

świe

tleni

e Zi

emi”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Ośw

ietle

nie

Ziem

i”5.

Ani

mac

ja „W

idom

e dr

ogi

Słoń

ca 2

1 III

i 23

IX”

6. A

nim

acja

„Wid

ome

drog

i Sł

ońca

22

VI”

7. A

nim

acja

„Wid

ome

drog

i Sł

ońca

22

XII”

17. L

ekcj

a

pow

tórz

enio

wa



105

3.2.

Obl

icza

am

plitu

dę

i śre

dnią

tem

pera

turę

po

wie

trza

;3.

3. W

ykaz

uje

zróż

nico

wa-

nie

klim

atyc

zne

Ziem

i na

pod

staw

ie a

naliz

y m

ap te

mpe

ratu

ry

pow

ietr

za i

opad

ów

atm

osfe

rycz

nych

;1.

7. A

naliz

uje

i int

erpr

etuj

e tr

eści

map

tem

atyc

znyc

h

18. K

limat

i je

go

skła

dnik

i• p

odaj

e ró

żnic

ę m

iędz

y po

godą

a k

limat

em,

• wym

ieni

a na

jważ

niej

sze

skła

dnik

i pog

ody

i klim

atu

poję

cia:

klim

at, a

mpl

ituda

te

mpe

ratu

ry

pow

ietr

za,

izot

erm

a, iz

ohie

ta

• spo

rząd

za d

iagr

am k

limat

yczn

y,• o

blic

za:

–

śred

nią

tem

pera

turę

po

wie

trza

,

– am

plitu

dę te

mpe

ratu

ry

pow

ietr

za,

–

sum

ę op

adów

,• p

rzed

staw

ia n

a po

dsta

wie

map

kl

imat

yczn

ych

zróż

nico

wan

ie

tem

pera

tury

pow

ietr

za

i opa

dów

na

Ziem

i

1. S

cena

riusz

lekc

ji „K

limat

i j

ego

skła

dnik

i”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca d

omo-

wa

„Klim

at i

jego

skła

dnik

i”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „K

limat

i je

go sk

ładn

iki”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Klim

at i

jego

skła

dnik

i”

3.1.

Wym

ieni

a i c

hara

kter

y-zu

je g

łów

ne c

zynn

iki

klim

atot

wór

cze;

3.2.

Wyk

azuj

e na

prz

ykła

-da

ch z

wią

zek

mię

dzy

wys

okoś

cią

Słoń

ca a

te

mpe

ratu

rą p

owie

trza

19. W

pływ

sz

erok

ości

ge

ogra

ficz

nej

oraz

uk

szta

łtow

ania

po

wie

rzch

ni

na k

limat

• pod

aje

najw

ażni

ejsz

e cz

ynni

ki k

limat

otw

órcz

e,• z

na z

asad

ę ob

licza

nia

różn

icy

tem

pera

tury

po

wie

trza

wra

z ze

zm

ianą

w

ysok

ości

bez

wzg

lędn

ej

poję

cia:

czy

nnik

kl

imat

otw

órcz

y,

cień

opa

dow

y

• czy

ta m

apy

klim

atyc

zne,

• na

pods

taw

ie m

ap i

diag

ra-

mów

klim

atyc

znyc

h lu

b da

nych

lic

zbow

ych

prze

dsta

wia

wpł

yw

szer

okoś

ci g

eogr

afic

znej

i rz

eźby

te

renu

na

klim

at w

skaz

anyc

h ob

szar

ów Z

iem

i,• o

blic

za te

mpe

ratu

rę p

owie

trza

na

wsk

azan

ych

wys

okoś

ciac

h be

zwzg

lędn

ych

1. S

cena

riusz

lekc

ji „W

pływ

sz

erok

ości

geo

graf

iczn

ej

oraz

uks

ztał

tow

ania

po

wie

rzch

ni n

a kl

imat

”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Wpł

yw

szer

okoś

ci g

eogr

afic

znej

or

az u

kszt

ałto

wan

ia

pow

ierz

chni

na

klim

at”

3. K

rajo

braz

y –

map

a

inte

rakt

ywna

4. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Wpł

yw s

zero

kośc

i geo

gra-

ficzn

ej o

raz

uksz

tałto

wan

ia

pow

ierz

chni

na

klim

at”

5. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Wpł

yw s

zero

kośc

i geo

gra-

ficzn

ej o

raz

uksz

tałto

wan

ia

pow

ierz

chni

na

klim

at”



106

3.1.

Wym

ieni

a

i cha

rakt

eryz

uje

gł

ówne

czy

nnik

i kl

imat

otw

órcz

e

20. W

pływ

mor

za

na k

limat

• pod

aje

cech

y kl

imat

u m

orsk

iego

i k

onty

nent

alne

go,

• pod

aje

nazw

y w

ybra

nych

pr

ądów

mor

skic

h

poję

cia:

zim

ny p

rąd

m

orsk

i, ci

epły

pr

ąd m

orsk

i, m

onsu

n

• odc

zytu

je z

dia

gram

ów

klim

atyc

znyc

h, d

anyc

h

liczb

owyc

h lu

b m

ap

klim

atyc

znyc

h ce

chy

klim

atu

mor

skie

go i

kont

ynen

taln

ego,

• prz

edst

awia

wpł

yw m

orza

, w

tym

prą

dów

mor

skic

h na

kl

imat

, • p

rzed

staw

ia n

a sc

hem

acie

m

onsu

now

e kr

ążen

ie p

owie

trza

w

Azj

i Poł

udni

owo-

Wsc

hodn

iej

1. S

cena

riusz

lekc

ji „W

pływ

m

orza

na

klim

at”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „W

pływ

mor

za

na k

limat

”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „W

pływ

mor

za n

a kl

imat

”4.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„W

pływ

mor

za n

a kl

imat

”5.

Ani

mac

ja „M

onsu

ny”

3.1.

Wym

ieni

a i c

hara

kter

y-zu

je g

łów

ne c

zynn

iki

klim

atot

wór

cze

21. W

pływ

cz

łow

ieka

na

klim

at

• opi

suje

mec

hani

zm

efek

tu c

iepl

arni

aneg

o,• p

odaj

e pr

zykł

ady

dzia

łań

czło

wie

ka p

row

adzą

ce

do n

asila

nia

się

efek

tu

ciep

larn

iane

go,

• pod

aje

przy

kład

y sk

utkó

w

wzr

ostu

efe

ktu

ciep

larn

ia-

nego

poję

cia:

efe

kt c

iepl

arni

any,

sm

oget

a

• spo

rząd

za d

iagr

am k

limat

yczn

y,• o

blic

za:

–

śred

nią

tem

pera

turę

po

wie

trza

,

– am

plitu

dę te

mpe

ratu

ry

pow

ietr

za,

–

sum

ę op

adów

,• p

rzed

staw

ia n

a po

dsta

wie

map

kl

imat

yczn

ych

zróż

nico

wan

ie

tem

pera

tury

pow

ietr

za

i opa

dów

na

Ziem

i

1. S

cena

riusz

lekc

ji „W

pływ

cz

łow

ieka

na

klim

at”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „W

pływ

cz

łow

ieka

na

klim

at”

3. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Wpł

yw c

złow

ieka

na

klim

at”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Wpł

yw c

złow

ieka

na

klim

at”

5. A

nim

acja

„Wpł

yw

dzia

łaln

ości

gos

poda

rcze

j na

glo

baln

e oc

iepl

enie

”



107

3.2.

Cha

rakt

eryz

uje

na

pods

taw

ie w

ykre

sów

lu

b da

nych

licz

bow

ych

prze

bieg

tem

pera

tury

po

wie

trza

i op

adów

at

mos

fery

czny

ch

w c

iągu

roku

w w

ybra

-ny

ch s

tacj

ach

met

eoro

-lo

gicz

nych

poł

ożon

ych

w ró

żnyc

h st

refa

ch

klim

atyc

znyc

h;3.

3. W

ykaz

uje

zróż

nico

wa-

nie

klim

atyc

zne

Ziem

i na

pod

staw

ie a

naliz

y m

ap s

tref

klim

atyc

z-ny

ch;

3.4.

Pod

aje

na p

odst

awie

m

ap te

mat

yczn

ych

zale

żnoś

ci m

iędz

y

stre

fam

i ośw

ietle

nia

Ziem

i a s

tref

ami

klim

atyc

znym

i

22. Z

różn

icow

anie

kl

imat

yczn

e Zi

emi.

Stre

fy

klim

atyc

zne

• zna

kry

teria

wyd

ziel

ania

st

ref k

limat

yczn

ych

i t

ypów

klim

atu,

• pod

aje

najw

ażni

ejsz

e

cech

y st

ref k

limat

yczn

ych,

• wym

ieni

a na

jważ

niej

sze

cech

y w

ybra

nych

typó

w

klim

atu

Ziem

i

poję

cia:

str

efa

klim

atyc

zna

• opo

rów

nuje

na

pods

taw

ie

diag

ram

ów k

limat

yczn

ych

lub

dany

ch li

czbo

wyc

h w

ybra

ne

typy

klim

atu,

• wyk

azuj

e zr

óżni

cow

anie

kl

imat

yczn

e Zi

emi n

a po

dsta

wie

an

aliz

y m

ap s

tref

klim

atyc

znyc

h,• p

orów

nuje

war

unki

klim

atyc

zne

wsk

azan

ych

stre

f klim

atyc

znyc

h• w

ykaz

uje

na p

odst

awie

map

te

mat

yczn

ych,

zal

eżno

ści

mię

dzy

stre

fam

i klim

atyc

znym

i a

stre

fam

i ośw

ietle

nia

Ziem

i,• i

nter

pret

uje

map

y kl

imat

yczn

e

1. S

cena

riusz

lekc

ji „Z

różn

ico-

wan

ie k

limat

yczn

e Zi

emi.

Stre

fy k

limat

yczn

e Zi

emi”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „Z

różn

icow

anie

kl

imat

yczn

e Zi

emi.

Stre

fy

klim

atyc

zne

Ziem

i”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „Z

różn

icow

anie

klim

atyc

z-ne

Zie

mi.

Stre

fy k

limat

ycz-

ne Z

iem

i”4.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„Z

różn

icow

anie

klim

atyc

z-ne

Zie

mi.

Stre

fy k

limat

ycz-

ne Z

iem

i”



108

3.4.

Wyk

azuj

e w

pływ

kl

imat

u na

zró

żnic

owa-

nie

rośl

inno

ści i

gle

b

na Z

iem

i

23. W

pływ

klim

atu

na z

różn

icow

a-ni

e ro

ślin

nośc

i i g

leb

w s

tref

ie

gorą

cej

• pod

aje

nazw

y fo

rmac

ji ro

ślin

nych

wys

tępu

jący

ch

w s

tref

ie g

orąc

ej,

• zna

kry

teriu

m w

yróż

-ni

ania

pos

zcze

góln

ych

form

acji

rośl

inny

ch,

• wym

ieni

a gł

ówne

ob

szar

y w

ystę

pow

ania

po

szcz

egól

nych

form

a-cj

i roś

linny

ch w

str

efie

go

rące

j,• p

odaj

e w

ybra

ne g

atun

ki

rośl

in i

zwie

rząt

cha

rak-

tery

styc

zne

dla

dany

ch

obsz

arów

Zie

mi,

• wym

ieni

a ty

py g

leb

wys

tępu

jące

w s

tref

ie

gorą

cej

poję

cia:

gle

ba s

tref

owa

• sro

zpoz

naje

wyb

rane

form

acje

ro

ślin

ne s

tref

y go

rące

j na

po

dsta

wie

opi

su lu

b fo

togr

afii,

• cha

rakt

eryz

uje

pozi

omy

gl

ebow

e w

ybra

nych

gle

b

stre

fy g

orąc

ej (n

a po

dsta

wie

ry

sunk

ów),

• wyk

azuj

e, n

a po

dsta

wie

map

te

mat

yczn

ych,

zró

żnic

owan

ie

rośl

inno

ści i

gle

b na

Zie

mi,

• wyk

azuj

e w

spół

zale

żnoś

ci

mię

dzy

rośl

inno

ścią

, gle

bam

i a

war

unka

mi k

limat

yczn

ymi

stre

fy g

orąc

ej

1. S

cena

riusz

lekc

ji

„Zal

eżno

ść m

iędz

y

stre

fam

i klim

atyc

zno-

-r

oślin

no-g

lebo

wym

i” 2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Wpł

yw k

limat

u na

zró

żnic

owan

ie

rośl

inno

ści i

gle

b

w s

tref

ie g

orąc

ej”

3. K

rajo

braz

y –

map

a

inte

rakt

ywna

4. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Wpł

yw k

limat

u na

zr

óżni

cow

anie

rośl

inno

ści

i gle

b w

str

efie

gor

ącej

”5.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„W

pływ

klim

atu

na

zróż

nico

wan

ie ro

ślin

nośc

i i g

leb

w s

tref

ie g

orąc

ej”



109

3.4.

Wyk

azuj

e w

pływ

kl

imat

u na

zr

óżni

cow

anie

ro

ślin

nośc

i i g

leb

na

Zie

mi

24. W

pływ

klim

atu

na z

różn

icow

a-ni

e ro

ślin

nośc

i i g

leb

w s

tref

ie

umia

rkow

anej

i c

hłod

nej

• pod

aje

nazw

y fo

rmac

ji ro

ślin

nych

wys

tępu

jący

ch

w s

tref

ie u

mia

rkow

anej

i c

hłod

nej,

• zna

kry

teriu

m w

yróż

-ni

ania

pos

zcze

góln

ych

form

acji

rośl

inny

ch,

• wym

ieni

a gł

ówne

obs

zary

w

ystę

pow

ania

pos

zcze

-gó

lnyc

h fo

rmac

ji ro

ślin

-ny

ch s

tref

y um

iark

owan

ej

i chł

odne

j,• p

odaj

e w

ybra

ne g

atun

ki

rośl

in i

zwie

rząt

cha

rak-

tery

styc

zne

dla

dany

ch

obsz

arów

Zie

mi,

• wym

ieni

a ty

py g

leb

wys

tępu

jące

w s

tref

ie

umia

rkow

anej

i ch

łodn

ej

• roz

pozn

aje,

na

pods

taw

ie o

pisu

lu

b fo

togr

afii,

wyb

rane

form

acje

ro

ślin

ne s

tref

y um

iark

owan

ej

i chł

odne

j,• c

hara

kter

yzuj

e po

ziom

y

gleb

owe

wyb

rany

ch g

leb

stre

fy

umia

rkow

anej

i ch

łodn

ej

(na

pods

taw

ie ry

sunk

ów),

• wyk

azuj

e, n

a po

dsta

wie

map

te

mat

yczn

ych,

zró

żnic

owan

ie

rośl

inno

ści i

gle

b na

Zie

mi,

• wyk

azuj

e w

spół

zale

żnoś

ci

mię

dzy

rośl

inno

ścią

, gle

bam

i a

war

unka

mi k

limat

yczn

ymi

stre

fy u

mia

rkow

anej

i ch

łodn

ej

1. S

cena

riusz

lekc

ji

„Zal

eżno

ść m

iędz

y st

refa

-m

i klim

atyc

zno-

rośl

inno

- -g

lebo

wym

i”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Wpł

yw k

limat

u na

zró

żnic

owan

ie ro

ślin

no-

ści i

gle

b w

str

efie

um

iar-

kow

anej

i ch

łodn

ej”

3. K

rajo

braz

y –

map

a

inte

rakt

ywna

4. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Wpł

yw k

limat

u na

zró

żni-

cow

anie

rośl

inno

ści i

gle

b w

str

efie

um

iark

owan

ej

i chł

odne

j”5.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„W

pływ

klim

atu

na z

różn

i-co

wan

ie ro

ślin

nośc

i i g

leb

w s

tref

ie u

mia

rkow

anej

i c

hłod

nej”



110

1.2.

Odc

zytu

je in

form

acje

p

rzed

staw

ione

na

map

ach

za p

omoc

ą ró

żnyc

h m

etod

ka

rtog

rafic

znyc

h

25. P

rzyc

zyny

zr

óżni

cow

ania

w

ód

pow

ierz

ch-

niow

ych

Ziem

i

• pod

aje

nazw

y na

jwię

k-sz

ych

rzek

na

posz

czeg

ól-

nych

kon

tyne

ntac

h

i lok

aliz

uje

je n

a m

apac

h (w

tym

kon

turo

wyc

h),

• zna

naz

wy

i roz

mie

szcz

e-

nie

wyb

rany

ch je

zior

św

iata

i lo

kaliz

uje

je n

a m

apac

h (w

tym

kon

turo

-w

ych)

poję

cia:

rzek

a: g

łów

na, s

tała

, ok

reso

wa,

sys

tem

rz

eczn

y, d

orze

cze,

dz

iał w

odny

, zl

ewis

ko, o

bsza

r be

zodp

ływ

owy

• wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

si

ecią

rzec

zną

na d

anym

obs

za-

rze

a kl

imat

em (w

tym

zas

ilani

e rz

eki),

• okr

eśla

na

pods

taw

ie m

apy,

do

jaki

ch z

lew

isk

nale

żą w

skaz

ane

rzek

i,• w

yjaś

nia

przy

czyn

ę

rozm

iesz

czen

ia o

bsza

rów

be

zodp

ływ

owyc

h na

pos

zcze

-gó

lnyc

h ko

ntyn

enta

ch,

• wyz

nacz

a na

map

ie k

ontu

row

ej

dzia

ł wod

ny p

omię

dzy

w

skaz

anym

i zle

wis

kam

i lub

do

rzec

zam

i

1. S

cena

riusz

lekc

ji

„Prz

yczy

ny z

różn

icow

ania

w

ód p

owie

rzch

niow

ych

Ziem

i” 2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca d

omo-

wa

„Prz

yczy

ny p

rzes

trze

n-ne

go z

różn

icow

ania

wód

po

wie

rzch

niow

ych

Ziem

i”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „P

rzyc

zyny

prz

estr

zen-

nego

zró

żnic

owan

ia w

ód

pow

ierz

chni

owyc

h Zi

emi”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Prz

yczy

ny p

rzes

trze

n-ne

go z

różn

icow

ania

wód

po

wie

rzch

niow

ych

Ziem

i”

26. L

ekcj

a

pow

tórz

enio

wa



111

3.5.

Pod

aje

głów

ne c

echy

pł

ytow

ej b

udow

y lit

osfe

ry

27. T

eori

a pł

yt

litos

fery

. Ruc

hy

góro

twór

cze

• pod

aje

głów

ne c

echy

pły

-to

wej

bud

owy

litos

fery

,• w

ie, ż

e pr

zycz

yną

ruch

u pł

yt li

tosf

ery

są ru

chy

mag

my,

• wie

, że

ruch

y gó

rotw

órcz

e są

pie

rwsz

ym e

tape

m p

o-w

staw

ania

gór

o b

udow

ie

fałd

owej

poję

cia:

skor

upa

ziem

ska,

lit

osfe

ra, p

łyta

tek-

toni

czna

, mag

ma,

la

wa,

ruch

y

góro

twór

cze

• wyj

aśni

a pr

zycz

yny

ruch

u pł

yt

litos

fery

,• o

pisu

je n

a po

dsta

wie

sc

hem

atu

pow

stan

ie g

rzbi

etów

oc

eani

czny

ch,

• wyj

aśni

a na

pod

staw

ie

sche

mat

u ru

chy

góro

twór

cze

jako

sku

tek

ruch

u pł

yt li

tosf

ery,

• roz

pozn

aje

na ry

sunk

ach:

fałd

, pł

ytę,

usk

ok

1. S

cena

riusz

lekc

ji „T

eoria

pł

yt li

tosf

ery.

Ruc

hy

góro

twór

cze”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „T

eoria

pły

t lit

osfe

ry. R

uchy

gó

rotw

órcz

e”3.

Film

„Teo

ria p

łyt l

itosf

ery”

4. L

ekcj

a ty

pu m

ultib

ook

„Teo

ria p

łyt l

itosf

ery.

Ru

chy

góro

twór

cze”

5. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Teo

ria p

łyt l

itosf

ery.

Ru

chy

góro

twór

cze”

3.5.

Wyk

azuj

e zw

iązk

i po

mię

dzy

płyt

ową

budo

wą

litos

fery

a

wys

tępo

wan

iem

zj

awis

k w

ulka

nicz

nych

i t

rzęs

ień

ziem

i

28. W

ulka

ny

i trz

ęsie

nia

ziem

i

• wie

, że

wyb

uchy

w

ulka

nów

i tr

zęsi

enia

zi

emi n

ajcz

ęści

ej z

acho

-dz

ą na

gra

nica

ch p

łyt

litos

fery

,• w

skaz

uje

na p

odst

awie

m

apy

obsz

ary

częs

tych

tr

zęsi

eń z

iem

i i w

ybu-

chów

wul

kanó

w,

• zna

bud

owę

wul

kanu

poję

cia:

swul

kan,

eru

pcja

, tr

zęsie

nie

ziem

i, ob

szar

y

sejsm

iczn

e,

tsun

ami

• opi

suje

bud

owę

wul

kanu

na

pod

staw

ie s

chem

atu,

• opi

suje

wyb

uch

wul

kanu

i t

rzęs

ieni

e zi

emi,

• roz

pozn

aje

na il

ustr

acja

ch lu

b ok

azac

h pr

oduk

ty w

ybuc

hu

wul

kanu

,• w

ykaz

uje

zwią

zki m

iędz

y pł

yto-

wą

budo

wą

litos

fery

a w

ystę

po-

wan

iem

zja

wis

k w

ulka

nicz

nych

i t

rzęs

ień

ziem

i,• o

ceni

a w

pływ

wys

tępo

wan

ia

wul

kanó

w i

trzę

sień

zie

mi n

a

środ

owis

ko p

rzyr

odni

cze

oraz

na

życ

ie i

dzia

łaln

ość

czło

wie

ka

1. S

cena

riusz

lekc

ji „W

ulka

ny

i trz

ęsie

nia

ziem

i”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Wul

kany

i t

rzęs

ieni

a zi

emi”

3. F

ilm „W

ulka

ny i

trzę

sien

ia

ziem

i”4.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „W

ulka

ny i

trzę

sien

ia

ziem

i”5.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„W

ulka

ny i

trzę

sien

ia

ziem

i”



112

4.3.

Roz

pozn

aje

głów

ne

rodz

aje

skał

w

ystę

pują

cych

we

w

łasn

ym re

gion

ie

i w P

olsc

e

29. P

rzyc

zyny

zr

óżni

cow

ania

sk

ał w

ystę

pują

-cy

ch n

a Zi

emi

• zna

naz

wy

wyb

rany

ch

skał

,• p

odaj

e po

dzia

ł ska

ł ze

wzg

lędu

na

gene

zę,

• prz

edst

awia

gen

ezę

w

ybra

nych

skał

: pi

asko

wca

, zle

pień

ca,

węg

la k

amie

nneg

o,

wap

ieni

, sol

i kam

ienn

ej,

gran

itu, b

azal

tu, g

nejs

u,

mar

mur

u

poję

cia:

min

erał

, ska

ła

• opi

suje

cec

hy sk

ał n

a po

dsta

wie

ic

h w

yglą

du,

• roz

pozn

aje

okaz

y w

ybra

nych

sk

ał (n

p. p

iase

k, ż

wir,

glin

a, le

ss,

pias

kow

iec,

zle

pien

iec,

węg

iel

kam

ienn

y, w

apie

ń, g

rani

t, ba

zalt,

gn

ejs,

mar

mur

), • r

ozpo

znaj

e i n

azyw

a sk

ały

wy-

stęp

ując

e w

naj

bliż

szej

oko

licy

szko

ły,

• pot

rafi

zint

erpr

etow

ać p

rost

y pr

ofil

geol

ogic

zny

1. S

cena

riusz

lekc

ji

„Prz

yczy

ny z

różn

icow

ania

sk

ał w

ystę

pują

cych

na

Zie

mi”

2. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „P

rzyc

zyny

zr

óżni

cow

ania

skał

w

ystę

pują

cych

na

Ziem

i”3.

Film

„Rod

zaje

skał

w

ystę

pują

cych

w

prz

yrod

zie”

4. G

eolo

gia

– m

apa

in

tera

ktyw

na5.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „P

rzyc

zyny

zró

żnic

owan

ia

skał

wys

tępu

jący

ch n

a Zi

emi”

6. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Prz

yczy

ny z

różn

icow

ania

sk

ał w

ystę

pują

cych

na

Zie

mi”

3.6.

Roz

umie

poj

ęcie

w

ietr

zeni

a30

. Wie

trze

nie

skał

• zna

rodz

aje

wie

trze

nia,

• wie

, że

kras

jest

rodz

ajem

w

ietr

zeni

a ch

emic

zneg

o

poję

cia:

zw

ietr

zeni

e

mec

hani

czne

(fi

zycz

ne),

ch

emic

zne

i bio

-lo

gicz

ne, p

okry

wa

zwie

trze

linow

a,

goło

borz

a

• wyj

aśni

a ró

żnic

e m

iędz

y

wie

trze

niem

fizy

czny

m,

chem

iczn

ym i

biol

ogic

znym

,• w

ykaz

uje

na p

rzyk

łada

ch

zale

żnoś

ć pr

zebi

egu

wie

trze

-ni

a od

rodz

aju

skał

i w

arun

ków

kl

imat

yczn

ych,

• oce

nia

znac

zeni

e pr

oces

u

wie

trze

nia

w p

rzyr

odzi

e

1. S

cena

riusz

lekc

ji

„Wie

trze

nie

skał

”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Wie

trze

nie

skał

”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „W

ietr

zeni

e sk

ał”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Wie

trze

nie

skał

”



113

3.6.

Opi

suje

rzeź

botw

órcz

ą ro

lę w

ód p

łyną

cych

, fa

l mor

skic

h; ro

zum

ie

poję

cie

eroz

ji

31. R

zeźb

otw

órcz

a dz

iała

lnoś

ć rz

ek o

raz

mór

z

• zna

rodz

aje

rzeź

botw

ór-

czej

dzi

ałal

nośc

i rze

ki:

– n

iszc

ząca

(ero

zja)

, –

tran

spor

tują

ca,

– b

uduj

ąca

(aku

mul

acja

),• z

na ro

dzaj

e rz

eźbo

twór

-cz

ej d

ział

alno

ści m

orza

w

str

efie

brz

egow

ej:

nisz

cząc

a (a

braz

ja),

tr

ansp

ortu

jąca

i bu

dują

ca,

• pod

aje

przy

kład

y fo

rm

tere

nu p

owst

ałe

w

wyn

iku

rzeź

botw

órcz

ej

dzia

łaln

ości

rzek

i i m

orza

poję

cia:

ero

zja

– w

głęb

na,

bocz

na,

akum

ulac

ja,

abra

zja

mea

nder

, st

aror

zecz

e, d

elta

, es

tuar

ium

, klif

• wyj

aśni

a rz

eźbo

twór

czą

dzia

łal-

ność

rzek

i w ró

żnyc

h od

cink

ach

jej b

iegu

, kor

zyst

ając

ze

sch

emat

ów i

foto

graf

ii

oraz

wła

snyc

h ob

serw

acji,

• r

ozpo

znaj

e i o

pisu

je n

a

pods

taw

ie ry

sunk

ów lu

b

foto

graf

ii w

skaz

ane

form

y

tere

nu p

owst

ałe

w w

ynik

u

rzeź

botw

órcz

ej d

ział

alno

ści r

zeki

lu

b m

orza

w s

tref

ie b

rzeg

owej

,• w

yjaś

nia

gene

zę w

skaz

anyc

h fo

rm te

renu

pow

stał

ych

w

wyn

iku

rzeź

botw

órcz

ej

dzia

łaln

ości

rzek

i lub

mor

za,

• roz

pozn

aje,

kor

zyst

ając

z m

apy,

ro

dzaj

ujś

cia

wsk

azan

ej rz

eki,

• roz

pozn

aje

i opi

suje

form

y te

renu

wys

tępu

jące

w n

ajbl

iższ

ej

okol

icy

1. S

cena

riusz

lekc

ji „R

zeźb

o-tw

órcz

a dz

iała

lnoś

ć rz

ek

oraz

mór

z”2.

I nte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Rze

źbot

wór

cza

dzi

ałal

ność

rzek

or

az m

órz”

3. F

ilm „R

zeźb

otw

órcz

a

dzia

łaln

ość

rzek

”4.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „R

zeźb

otw

órcz

a dz

iała

l-no

ść rz

ek o

raz

mór

z”5.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„R

zeźb

otw

órcz

a dz

iała

l-no

ść rz

ek o

raz

mór

z”



114

3.6.

Opi

suje

rzeź

botw

órcz

ą ro

lę lo

dow

ców

gó

rski

ch; r

ozum

ie

poję

cie

eroz

ji

32. R

zeźb

otw

órcz

a dz

iała

lnoś

ć lo

dow

ców

gó

rski

ch

• zna

war

unki

pow

staw

ania

lo

dow

ców

gór

skic

h,• z

na ro

dzaj

e rz

eźbo

twór

-cz

ej d

ział

alno

ści

lodo

wcó

w:

– e

rozj

a,

– tr

ansp

ort,

– a

kum

ulac

ja,

• pod

aje

przy

kład

y fo

rm

tere

nu p

owst

ałyc

h

w w

ynik

u ni

szcz

ącej

i b

uduj

ącej

dzi

ałal

nośc

i lo

dow

ców

gór

skic

h

poję

cia:

gra

nica

wie

czne

-go

śnie

gu, f

irn,

pole

firn

owe,

m

oren

a, k

otły

lo

dow

cow

e (c

yrki

), do

lina

U-k

szta

łtna

• wyk

azuj

e zw

iąze

k w

ystę

pow

ania

lo

dow

ców

z w

arun

kam

i kl

imat

yczn

ymi,

• roz

pozn

aje

na p

odst

awie

ry

sunk

ów lu

b fo

togr

afii

pr

zykł

adow

e fo

rmy

tere

nu

pow

stał

e w

wyn

iku

dzia

łaln

ości

lo

dow

ców

gór

skic

h or

az

wyj

aśni

a ic

h ge

nezę

1. S

cena

riusz

lekc

ji

„Rze

źbot

wór

cza

dzia

łal-

ność

lodo

wcó

w g

órsk

ich”

2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Rze

źbot

wór

cza

dzia

łaln

ość

lodo

wcó

w

górs

kich

”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „R

zeźb

otw

órcz

a

dzia

łaln

ość

lodo

wcó

w

górs

kich

”4.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„R

zeźb

otw

órcz

a

dzia

łaln

ość

lodo

wcó

w

górs

kich

”

3.6.

Opi

suje

rzeź

botw

órcz

ą ro

lę w

iatr

u; ro

zum

ie

poję

cie

eroz

ji

33. R

ola

wia

tru

w

mod

elo-

wan

iu rz

eźby

te

renu

• zna

rodz

aje

rzeź

botw

ór-

czej

dzi

ałal

nośc

i wia

tru:

w

ywie

wan

ie, e

rozj

a, tr

ans-

port

, aku

mul

acja

,• p

odaj

e pr

zykł

ady

form

te

renu

pow

stał

e w

wy-

niku

dzi

ałal

nośc

i wia

tru

(wyd

ma,

grz

yb s

kaln

y)

poję

cia:

zer

ozja

wia

tru

(kor

azja

), w

ywie

-w

anie

(def

lacj

a)

• roz

pozn

aje

i opi

suje

na

po

dsta

wie

rysu

nku

lub

foto

graf

ii w

skaz

ane

form

y te

renu

po

wst

ałe

w w

ynik

u dz

iała

lnoś

ci

wia

tru

oraz

wyj

aśni

a ic

h ge

nezę

, • u

kazu

je rz

eźbo

twór

czą

rolę

w

iatr

u w

mod

elow

aniu

rzeź

by

pust

yń

1. In

tera

ktyw

na p

raca

do

mow

a „R

ola

wia

tru

w

twor

zeni

u rz

eźby

te

renu

”2.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „R

ola

wia

tru

w tw

orze

niu

rzeź

by te

renu

”3.

Pow

tórk

a te

mat

u w

mp3

„R

ola

wia

tru

w tw

orze

niu

rzeź

by te

renu

”



115

3.4.

Wyk

azuj

e w

pływ

kl

imat

u na

zró

żnic

owa-

nie

rośl

inno

ści i

gle

b

na Z

iem

i;3.

6. O

pisu

je rz

eźbo

twór

czą

rolę

wód

pły

nący

ch

34. W

spół

zale

ż-no

ści m

iędz

y sk

ładn

ikam

i śr

odow

iska

pr

zyro

dnic

ze-

go n

a pr

zykł

a-dz

ie g

ór

• wym

ieni

a ce

chy

klim

atu

górs

kieg

o,• w

ie, ż

e w

gór

ach

wys

tę-

pują

pię

tra

klim

atyc

zne

i dos

toso

wan

e do

nic

h pi

ętra

rośl

inne

,• w

ymie

nia

cech

y gó

rski

ej

rzeź

by te

renu

poję

cia:

pię

tra

klim

atyc

z-ne

, pię

tra

rośl

inne

, fe

n (h

alny

), do

lina

V-ks

ztał

tna,

ruch

y m

asow

e

• wyk

azuj

e na

prz

ykła

dzie

gór

w

pływ

wys

okoś

ci n

.p.m

. na

zmia

ny k

limat

u i r

oślin

nośc

i,• w

yjaś

nia,

kor

zyst

ając

z ry

sunk

u,

mec

hani

zm p

owst

awan

ia w

iatr

u ha

lneg

o,

• prz

edst

awia

rolę

rzek

w m

odel

o-w

aniu

gór

skie

j rze

źby

tere

nu,

• oce

nia

skut

ki ru

chów

mas

owyc

h dl

a śr

odow

iska

prz

yrod

nicz

ego

oraz

życ

ia i

dzia

łaln

ości

czł

owie

ka

1. S

cena

riusz

lekc

ji „W

spół

za-

leżn

ość

mię

dzy

skła

dnik

ami

środ

owisk

a pr

zyro

dnic

zego

na

prz

ykła

dzie

gór

”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca d

omow

a „W

spół

zale

żnoś

ć m

iędz

y sk

ładn

ikam

i śro

dow

iska

pr

zyro

dnic

zego

na

pr

zykł

adzi

e gó

r”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „W

spół

zale

żnoś

ć m

iędz

y sk

ładn

ikam

i śro

dow

iska

przy

rodn

icze

go n

a pr

zykł

a-dz

ie g

ór”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Wsp

ółza

leżn

ość

mię

dzy

skła

dnik

ami ś

rodo

wisk

a

przy

rodn

icze

go

na p

rzyk

ładz

ie g

ór”

35. L

ekcj

a

pow

tórz

enio

wa

1.7.

Ana

lizuj

e i

inte

rpre

tuje

tr

eści

map

ogó

lnog

eo-

graf

iczn

ych

37, 3

8. C

zym

w

yróż

niaj

ą si

ę ko

nty-

nent

y?

• oka

lizuj

e na

map

ach

(rów

nież

kon

turo

wyc

h)

wsk

azan

e ob

iekt

y

geog

rafic

zne

poło

żone

na

pos

zcze

góln

ych

ko

ntyn

enta

ch,

• pod

aje

wyr

óżni

ając

e

cech

y śr

odow

iska

pr

zyro

dnic

zego

po

szcz

egól

nych

ko

ntyn

entó

w

• opi

suje

środ

owis

ko

przy

rodn

icze

wsk

azan

ego

kont

ynen

tu z

uw

zglę

dnie

niem

w

ybra

nych

cec

h, n

a po

dsta

wie

m

ap te

mat

yczn

ych,

• wyj

aśni

a na

prz

ykła

dach

pr

zycz

yny

prze

strz

enne

go

zróż

nico

wan

ia śr

odow

iska

pr

zyro

dnic

zego

na

po

szcz

egól

nych

kon

tyne

ntac

h

1. S

cena

riusz

lekc

ji „C

zym

w

yróż

niaj

ą się

kon

tyne

nty?

”2.

Inte

rakt

ywna

pra

ca

dom

owa

„Czy

m w

yróż

niaj

ą się

kon

tyne

nty?

”3.

Lek

cja

typu

mul

tiboo

k „C

zym

wyr

óżni

ają

się

kont

ynen

ty?”

4. P

owtó

rka

tem

atu

w m

p3

„Czy

m w

yróż

niaj

ą się

ko

ntyn

enty

?”



116NOTATKI


117NOTATKI


118NOTATKI


119NOTATKI


Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.ul. Gottlieba Daimlera 2, 02-460 WarszawaWydanie pierwszeArkuszy drukarskich: 7,5Druk ukończono w lutym 2014 r.Druk i oprawa: ……………


Interaktywny katalog zasobów edukacyjnych

www.akademiaPWN.pl

e-klasy i raporty

śledzenie pracy ucznia i analiza wyników klasy

generator testów 5000 e-zadańprzygotowywanie

kartkówek i sprawdzianów on-line lub do druku

10 000 zasobów edukacyjnych

prosta nawigacja, podział na przedmioty i lekcje

interaktywne prace domowe

automatyczne sprawdzanie i ocenianie ćwiczeń

multibooki on-line

pasjonujące lekcje i zaangażowany uczeń

obudowa dla nauczyciela

bogaty zbiór materiałów dydaktycznych

teczka2014.indd 1 2014-02-21 10:08:55

Documents

Przewodnik nauczyciela - files.wszpwn.com.plfiles.wszpwn.com.pl/www/Obudowa/SBT/Przewodnik_Swiat_bez_tajemnic... · Świat bez tajemnic 2 (numer dopuszczenia: 144/2/2009) dotyczy